Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 15, 14 April 1866 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA :
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII .
BUKE V. HELU 15. HONOLULU , APERILA 14, 1866.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA, $1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora kana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu . EVERY SATURDAY ,
$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M .
L. H. GULICK.
Publisher.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
UA HIKI MAI!
HE KAUKA LAPAAU, MAI O KA MAKA a me na MAI E AE, o DR. G. BECHTINGER kona inoa. Eia kona Keena Hana ma ka Hale Kuai Laau o KAUKA KAMIKA, ma Monikahaae. O na hora hana mai ka hora 9 a hiki i ka hora 12, a mai ka hora 2 a hiki i ka hora 4. 225-4t
HALE PAI KII.
AIA KO'U HALE PAI KII MA Monikahaae, Mawaena o ka HALEKUAI BIPI, a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H. L. KEIKI (CHASE.) Mea Pai Kii. 174 1y
J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio! Loio!
O KA POE MAKEMAKE I LOIO E KOKUA ma ka Hoopii ana, a pale ana ma ke Kanawai imua o na Aha Hookolokolo o kela Aupuni, e kii koko i ka mea nona ka inoae kau ae la maluna ; a e loaa no oia ma kona Hale noho i Kikihale ma uka o kahi o J. KAHAI Esqr., a i ole ia, e loaa no ma ka Hale Hookolokolo i Honolulu, Oahu. Honolulu , Feb 9, 1866 . 219-1y
OLELO HOOLAHA!
I NA KANAKA HAWAII; Aloha oukou:—No kuu makemake e ike kela a me keia kanaka Hawaii i kahi e hiki ai ke hoowaiwai ia ia iho, no laila, ua pai au a ke hoouna'ku nei i keia palapala ma na kihi eha o keia mau Mokupuni, ma ka loa hoi a me ka laula o ka aina; a ke nonoi aku nei au ia oukou, e hoomaopopo i na olelo i hoikeia mahope nei.
Ke hai aku nei au ia oukou a pau loa, ua makaukau au e kuai i ka Loli: a penei ke kuai ana, a me ka hana ana no hoi, i maikai ai, a i makepono ai no hoi oukou ka poe e lawe mai ana i ka Loli:
Ka hana ana o ka Loli:—Aole e hoopakuia ka naau o ka Loli, o ke one ka mea hoolei aku, aole e kahaia ka opu, aka, e kaha no ma ke kua, i akahi iniha ke kaawale mai ke poo mai, alaila, hoomaka aku a koe hookahi iniha, alaila, e hookomo iloko o ka ipuhao i ke kai maoli o ka moana, a e hoolapalapa i elua paila ana o ka wai, a pau ia, kaulai a maloo maikai. A ina pela e hanaia'i, alaila, e kuai koke no au ia.
Ke kuai ana:—Aole e kuaiia ka Loli i emi malalo iho o ka eha (4) iniha ka loihi—mai ka eha iniha a pii ae iluna ka loihi o ka Loli i makemakeia, a o ke kumukuai penei noia: Ina EHA A ELIMA INIHA, he EONO KENETA ka uku o ka paona, a ina EONO iniha, he EHIKU KENETA ka uku o ka paona, a ina EHIKU iniha, a laila, he EWALU KENETA no ka paona, a pela no hoi e pii ae ai ka uku, e like me ka pii ana'e o ka nui o ka Loli.
No ka Pepeiao Laau:—Ua makemake no au i ka Pepeiao Laau, a e uku no au i ke kumukuai makepono ke lawe ia mai i o'u nei, no ka paona hookahi.
Lala Mano:—E kuai no au i ka Lala Mano a ka poe a pau e lawe mai ai io'u nei, i IWAKALUA KENETA o ka paona. Aia ko'u Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, ma ka aoao makai o ka Halekuai o Ake (A. S. Cleghorn,) ma ka aoao hikina Alanui Nuuanu. Me ka mahalo. KIULANA. Pake Kalepa. Honolulu , Oct. 25, 1865 . 204-6m
Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii .
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.
Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
" Ohana, ano nui, me na kii, 2 50
a me na Moohana, 5 00
" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, 1 00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 ½
" Okoa, 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng. ) 25
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 26
Lira Hawaii , 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 ½
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kumu Leomele 12 ½
Eia na buke i haawi walei a.
Haawina Baibala.
Ui.
Na Dawida Malo Kumumanao.
Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii .
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Moolelo o Europa.
KA LILO ANA O NA POPE I MEA NUI MALUNA O ROMA.
O keia inoa pope (papa makua.) ua hookauia ae ia maluna o na Bihopa i kekahi wa hope o ke au mua o ka ekalesia Kristiano. Ma ka mua, ma ka ekalesia wale no i lilo ai ka pope o Roma i mea nui ; a i ka hala ana o kekahi mau makahiki ma ia wa mai, ua lilo ka pope i mea nui maluna o ka ekalesia, a me ke aupuni holookoa e like me he Moi la.
Ua loihi no ka manawa o na pope o Roma, o ka noho ana me ka mana hooponopono ma na mea pili wale no i ka hoomana ; aka, ma ke kokoke ana i ka makahiki 731, ua kue aku o Geregori III, i ka Emepera o Helene nona hoi ka hooponopono ana maluna o Italia, a hoolilo ia ka pope e noho alii maoli maluna o ke aupuni maoli. A mai keia manawa mai ka loaa ana o ka mana hooponopono aupuni i na pope, a i ka makahiki 760, nui loa ae la ko lakou hanohano a waiwai hoi.
A kapa iho na pope ia lakou iho, na pani hakahaka o Petero, me ka i ana, ua haawiia mai na ki o ka lani, a me na ki o ku lua, na lakou ka hooponopono ana. Ma ia wa aole mea pookela e ae e like la me ko lakou.
O kekahi mau alii e ae he kaukahi wale no ka lei alii, aka, o ko na pope he kaukolu, maluna iho kahi o kahi. Lawe lakou i ka hoailona o ka Hemolele me ke kupono ole, no ka mea, o kekahi o lakou, ua piha loa i ka puni i na mea o ka honua, a me ka haumia loa no hoi i na hewa he nui.
A oiai e ku mau ana ko lakou mana, ua hookiekie ae lakou ia kakou iho, me ko lakou ae ole ana i kahi poe e hele mai imua o lakou me ke kukuli a honi ole mai hoi i ko lakou manamana wawae. Ina e holo lio ka pope kauohaia na alii maoli o ka aina e paa mai i ke kaula keehi.
Kaili ku lakou i na aupuni mai loko ae o ka hooponopono ia ana e kekahi mea, a na lakou no e haawi aku i ka poe e aku. O ka inoa o kekahi pope o Kelemenete, oia ka i olelo, ua haawi maii ke Akua i ke aupuni o ka lani, a me ke aupuni o ka honua nei inia. Ina e ku-e aku kekahi kanaka i ka mana o ka pope, o ke puhi ia aku la no ia i ke ahi, me ia oia no ia !
I ka makahiki 1077, kauoha ka pope Geregori III ia Heneri IV., ka Emepera o Geremania, e ku ekolu la i waho iloko o na la o ka hooilo me ke kamaa ole ma ka puka pa o kona hale, i noi mai ai oia, e kala ia e ka pope. A i ka makahiki 1191, peku ia hoi ka papale alii o kekahi alii e kekahi pope, i ka wa i hele aku ai ke alii e kukuli aku imua o ka pope. Ma ia kukuli ana, he mea ia e hoike ana, aia i ka pope ka hoa'lii ana a me ka ole.
I ke kokoke ana i ka makahiki 1100, ua hooholoia i wahi Kanawai e kekahi o ka pope o Roma, i ka Bihopa wale no o Roma e kauia'i ka inoa pope. Ma keia wa oia mau no kona kulana kiekie. A no e 400 makahiki ka lanakila ana alii maluna o na kanaka, a pela hoi luna o na Moi a me na'lii o ke ao Kristo.
Ma ia wa, ua lanakila loa ka pouli maluna o Europa, Asia , a me Aferika; a naaupo loa hoi ka lehulehu o na kanaka, a o Roma wale no ka mea oi o ka mana mamua o na aupuni e ae.
A i ka makahiki 1517, hoomakaia ka. Hooponopono hou ana i ka ekalesia e Matina Lutera. Hoike aku oia me ke ku-e ana i ka mana o na pope, a ua pioloke loa ko Europa a pau no ia mea. A ua kiola ia ka mana o na pope o ka hapa nui o na aupuni, o na aina Kristiano, a ua manao ia he 50,000,000 ka nui o na kanaka i make i na kaua ia wa.
E mau ana no hoi ka noho hoomalu ana o ka pope maluna o Roma ia wa, a me kahi mau aina e ae mawaena o Italia. A ma ka akau o na aupuni o ka pope, o ko Lomebade ( Lombardy ) a ma kahi mau aoao e ae o ke Kaiwaenahonua ame ke kai Aderiatika a me ke aupuni o Napela, Modena , Tusekane. Oia wale no ke poo o ka ekalesia Katolika o ke ao a pau.
O ke anapuni o ke kulanakauhale o Roma he 13 mile. O ka hapanui ona, ua ane olohelohe wale ke nana'ku. Ua paapu i na halealii hiolo, a me na luakini i hiolo i ka wa o Roma kahiko. Me ka manaoia, ua nui na kii i paapu iloko o ka lepo.
He mea kupanaha loa keia i ka poe hele makaikai. A o na kanaka koa o Roma kahiko, i ko lakou ike ana he poe aloha ole wale no. A ua hooluhiia ko lakou mau uhane.
O keia mau mea i hookahuliia o Roma, aole o lakou wale na mea i koe, he nui ae no kekahi mau mea i kakauia e ka poe kakau moolelo kahiko o Roma. Aia ma na buke Latina kahi i kakau ia'i keia mau mea.
NO KEKAHI MAU MOKUAINA E AE O ITALIA.
Ua ike ae nei kakou ma kekahi o na helu i hala'e i ka maheleia ana o Italia i mau mokuaina. He moolelo hoi ko kela o me keia.
O ke aupuni o Napele, a me ke aupuni ma ka aoao hema loao ka puali o Italia he 7,000,000 ka nui o na kanaka.
Aole no he mea nui ma ka moolelo o Napele, mahope iho o kona hookaawale ia ana mai ke aupuni ae o Roma. Lilo mua oia i na lima o kekahi poe, o ka aoao akau i lanakila, a mahope iho, lilo i kekahi poe, a pela mai no hoi i kahi poe e ae. Ma ia hope mai, lilo i ko Sepania a me kekahi mau aina e aku ; aka, mahope mai ua lilo i anapuni ku i ka wa malalo o ke aupuni o ka ohana alii ona i keia wa.
Ua oi ae ko Venike moolelo mamua o ko Napele. I ka wa i lanakila ai na kanaka o ka aoao akau maluna o Italia i ka makahiki 452, noho no na kanaka i kahakai, o ka lawaiia, o ka hana paakai, a me ke kalepa aku ka lakou hana.
I ka makahiki 809, hoomaka na kanaka e kukuiu ia Venike ma kekahi wahi mokupuni uuku o Rialato ka inoa. A pii ae la ka waiwai o na kanaka ; a lilo ae ia no hoi ua kulanakauhale nei i mea nui a me ka ikaika ma ka honua nei i ka wa kahiko.
Manao nui na kanaka i ke kalepa, a pela i mahuahua ai na moku o lakou ; a ma ke keeneturia II, ua hoouna aku o Venike i kona aumoku kaua 200 e holo e kokua i ke Kerusade mua (kaua kea ke ano) e nana i ku mok. 6, aoao 89 o ka Moolelo Ekalesia.
A mahuahua mau ae la ka ikaika o Venike, a ma ia wa mai no, hoauhulihia ia ke kulanakauhale hookiekie o Konesetaneko o na koa o Venike. O na waiwai pio o ua kulanakauhale la, na pohaku nani, na mea kula, na buke, na pohaku mapela, kii a me na waiwai kumukuai nui he nui wale i lawe ia i Venike.
A ua nui no na makahiki i noho maluhia'i ke aupuni, me ka mahuahua mau ana o ka waiwai a me ka ikaika ; aka hoi, ua pinepine nae ka hooponopono ana o na kanaka ma ke ano lokoino. Aka, haule nae iloko o ka mana o Farani, a mai ka makahiki 1798, ua hui aku ia ke me aupuni o Auseturia.
KA MOOKUAUHAU O ROMA.
M. K.
Kukuluia o Roma i ka makahiki 752
Hoailii ia o Numa Pomepilu, - - 715
Hoalii ia o Tulu Hosetilu, - - 672
Make o Terekuini, a kipaku ia na makamaka ona, - - - - - - 509
Kohoia na Teribune, - - - - - 490
Kohoia ke Dekemeviri, - - - - - 451
Hookumuia na Lunakanawai, - - 437
Lilo o Roma i ka poe Gaula, - - 385
Hookumuia ka hana keaka, - - - 361
Kaua me ka poe Sanienite, - - - 343
Ikeia ka papa hoike la, - - - - 312
Eliia na auwai, - - - - - - - 311
Pau ko Italia malalo o Roma, - - 270
Kaua Punika mua, - - - - - 264
Kaua Punika elua, - - - - - 218
Auhulihia o Katage, - - - - - 146
Kaua Punika ekolu, - - - - 137
Lilo o Sepania i panalaau no Roma, 134
kaua huliamahi, - - - - - 91
kaua mawaena o Mariu a me Sila, 88
kauao Pomepe ia Mitaridate, - 63
hooponoponoia ke aupuni e na kanaka ekolu, (Triumvirate) - - - - 59
Kaua o Kaisara ia Beritania, - - - 55
Ke kaua o Paresalia, a me ka make ana o Pompe - - - - - - - 48
make o Kaisara - - - - - - 44
Lanakila o Roma maluna o ka poe Gaula - - - - - 25
A. D.
Make o Augusato Kaisara, - - - 14
Make o Tiberio, - - - - 37
Make o Kaligula, - - - - 41
Hoonohoia o Kelaudio ma ka nohoalii 54
Make o Nero, - - - - - 54
Hoohohoia o Vitelio ma ka nohoalii, 69
Hoonohoia o Tito ma ka nohoalii, 79
Hugenu (Hygenus) ka Bihopa i lilo mua i pope no Roma, - - 154
Hoomaka o Konesetine e Nohoalii, 306
Malamaia na Kristano e ke alii o Roma,- - - - - - 311
Hoihoia e Konesetine ke kulanakauhale alii ma Konesetaneko, 329
Maheleia o Roma i moku hikina a komohana hoi e Teodosiu, - 395
Lilo o Roma ia Aralika, - - - 410
Kaua ia o Italia e Atila, - - - 445
Lilo o Roma ia Odoakera, - - - 476
Kipaku ia o Gota mai Roma aku e Belitariu, - - - - 537
Lilo ka pope i mea kiekie ma ka ekalesia Kristiano, - - - - 607
Hoomakaia ka honi ana i ka wawae o ka pope, - - - - 708
Ka loaa ana ia Geregori III ka mana o ka pope, - - - 731
Ka laha loa ana'e, - - 755
Kukuluia o Venike, - - 809
O Leo X., ka pope mua i malama i puali koa, - - - 1054
Kenaia o Heneri IV e ku i ekolu la ma ka puka pa o ka pope, 1077
Ikeia ka mana o ka pope ma Enelani 1079
Pekuia ka papale alii o Heneri IV., 1191
Hoonee hou ia kahi noho paa o ka pope mai Avigona a i Farani, malaila i noho ai he 70 mk., 1308
Hooponopono hou ia ka ekalesia e Lutela, - - - 1517
Hooponoponoia o Kelemeneta, 1527
Hoihoi hou ia kahi noho o ka pope i Avigona, - - - 1531
Hoopauia ka mana o ka pope ma Enelani. 1787
He Haiolelo na Tatina opio (Rev. T.Tatina.)
MA KAWAIAHAO, Aperila 9, 1876.
Ioane 3: 14, 15. "A e like me ka Mose kau ana i ka nahesa iluna ma ka waonahele, pela e pono ai ke keiki a ke kanaka e kaulia'i ; i ole e make ka mea manaoio ia ia, aka, e loaa ia ia ke ola mau loa."
Ua olelo mai o Iesu Kristo i keia mau olelo i ka manawa i hoomaka ai oia i kana oihana. Ua akaka lea ia ia ka hopena ehaeha o kona ola ana, he hopena ehaeha no, aka he kaulana no hoi. Aole naaupo oia i kona hele ana ma ke alanui o kona ola ana, me ka liuliu ana no ka make kaumaha loa. Ua ku wiwo ole o Iesu iwaena konu a ka ehaeha a me ka make, me ka malie o ka uhane, me ke akaka lea o na pilikia he nui wale e hiki mai ana maluna ona. Pela no oia i kupaa ai no kona manao aloha ia kakou. E like me ko ka la olinolino ana, me ka powehiwehi ole na ao o ka lani, me ka ike ana hoi i ke alaloa o kona hele kaapuni ana, mai kakahiaka a ahiahi, mai kahi makahiki a kahi makahiki hou aku, pela no ua waihoia ka noho kanaka ana o Iesu Kristo imua o kona mau maka, me ka hoopuehu ana o na mea maopopo ole ia, a me ka weli ana o na mea i huna ia, pela ua ike akaka loa oia i kona mau mea olioli a pau ma ka honua nei, me na mea kaumaha no hoi, kona kaua ana a me kona lanakila ana i ka hopena, ua ike maka oia i keia mau mea a pau i ka wa i hoomaka ai oia i kana oihana aloha ma ka honua nei.
I ka wa kahiko, iloko o ke alaula o ka moolelo o na poe ludaio, ua weliweli loa kela mau la a ua kaulana no hoi me na hoike ana o ke Akua ola i kona Mana a me kona nani, ua hookokoke mai ke Akua iaia iho iwaena o kanaka, a ua ike maka lakou i kona kiekie a me kona inaina. I kela manawa oia ponoi ka Alihikaua o kona poe koa, a nana no i alakai ia lakou maloko o ke kia ao i ke ao, a maloko hoi o ke kia ahi i ka po, i kela manawa hanai oia ia lakou me ka ai mai ka lani mai, ia manawa iho mai la oia mai ka lani mai, me ka nani a me ke kiekie weliweli maluna o ka maona o Sinai, i kela manawa kau ,mai oia i na hoopai ano e maluna o kona mau enemi, i kela manawa ua kamakamailio oia me Mose, a ua hoike iaia i kona nani. Ua noho makau na kanaka a pau i kela wa, me he mea la, e ku ana lakou imua o ke alo o ke Akua; a ua like kona ano me he ao eleele la, i makaukau ia e anapu mai ka uila, a i ole ia, e ninini mai ka ua pomaikai. Pela no, ua hoolaia lakou mai ka hiamoe a me ka nanea, a ua lilo lakou i poe makau, haipule hoi i ke Akua. No ka noho palaka ana o ka poe Iseraela, nolaila aa hele koke no o Iehova i o lakou la, me kona inaina a me kona ahonui hoi. Mawaena o kana mau hana Mana imua o ka Iseraela, he mea noi loa keia i oleloia iloko o ke kumu manao. Aia ma Nahelu 21: 4--9. A mahope iho, i ka wa o Hezekia ke alii o ka Iuda, lawe aku la ia i na heiau, wawahi iho la i na kii, a kua aku la i na kii a Aseterota, a ulupa iho la i ka nahesa keleawe a Mose i hana'i; no ka mea, ua hiki aku ke kuni a na manao a ka Iseraela i ka mea ala iaia, kapa aku laa kela ia mea, he " wahi keleawe," a ma ke kumu manao ua i mai nei o Iesu Kristo. Kamahao paha keia mau olelo ia Nikodemo ke alii o na Iudaio, i kona noho ana; i kona kamailio ana me Iesu, i kela po maha pomaikai. Ua heluhelu pinepine oia i ka moolelo o ka Iseraela hewa, ka inaina o ke Akua a me ke ola ano e a ke Akua i haawi ai i na mea i nahuia e ka nahesa wela. Aka he moolelo wale no keia ia ia, aole mea e ae. Ano hoi, pilipu paha ia me ka mahalo, i ka wehewehe ana o Iesu i keia moolelo kahiko, a me ka lilo ana ua moolelo nei i hoailona kupono o kona hana hooia, kaulana oiaio, "aole loa he kanaka i olelo like me keia kanaka." No ke aha la ka hoohalike ana o Iesu i kona kaulia ana ma ke kea me ke kau ana o Mose i ka nahesa keleawe iluna ma ka waonahele ? Heaha la na mea like ?
I. Ua like na mea elua i keia, aole loa he ola ma na mea e ae—Pela no i ka wa o Mose, ua hoolaha ka make i kona mea weliweli ma ka lehulehu o Iseraela. Ua hele nihi malie no na nahesa wela mawaena o kanaka, e nahu nui ana ia lakou me ko lakou mau niho make, aole mea i pakele. Pee no lakou, ina paha hiki lakou ke hoopakele ia lakou iho. Maalea loa lakou i ka huna ana. Aole loa hiki ke hoopakele i kekahi. Lele no na mea wela, nahu iloko o ko lakou hale lewa, iloko o ko lakou wahi huna, aole wahi kaawale. Aole loaa kekahi i ka maluhia.
Ua nahu na nahesa wela, a hahai koke no ka make mahope o lakou. Aole ola kekahi ke nahuia e na mea wela. Ua loohia lakou a pau e ka make wikiwiki, a weliweli, ehaeha. Ua kolo ka mea anaana walania (mawaena ae o na aa koko) e hoopiha ana i ke kino a pau me ka hui nui, a loaa i ka puuwai, alaila, haumia, a paniia ka punawai o ke ola ana. Peia i lanakila ai ka make weliweli mana maluna o na mea a pau, na kane, na wahine, na kamalii. Piha loa paha ka lehulehu me ka haunaele a me ka makau nui. Auhee mai lakou i ka mea nahu hoopai. Ale iho la ka makemake o ke ola i na manao aloha a pau. Aole kanuia na kupapau. Aole malamaia ka poe mai. Owai la ka mee hele iwaho e halawai pu me na mea wela ? Lanakila kiekie loa ka make . Peneia ke ano o ka honua i ka wa o Iesu i hiki mai ai. Hoopunana ka make maluna o na mea a pau ; mama a weliweli loa oia i kona hailukuia ana. Aole maka e aloha--aole mana e ola ai. Ua kau mai oia i ka make maluna o na kanaka a pau, no ka mea, ua pau lakou i ka hana hewa. Ina e loaa ole kahi mea hoola, ina ua make na kanaka a pau i ka make mau loa. Ua hoao na mea i nahuia i na laau a pau, a ua lilo lakou a pau i mea ole--i mea make, alaila, huli ae la lakou i ke Akua, me ka pule ikaika haahaa. Pela no, ua hooikaika na kanaka i na manawa a pau, e loaa kekahi pakele e ae mai ka make mai--a ua holo ka make maluna iho o kona lio lenalena maluna o lakou, a ua hahai aku la ka po mahope ona. A mahope, huli paupauaho aku la lakou io Iesu la, hoola mai kela ia lakou.
II. Ua like keia mau mea elua ma ke ano o ka hoola ana. Ua hana o Mose i nahesa keleawe ma ka like ana me ka moo wela, a kau aku la ia mea maluna o ka laau—a o ke kanaka i nahuia e ka nahesa wela, i ka wa i nana aku ai oia i ka nahesa keleawe, ua ola oia. Pela no, ua kahiko o Iesu iaia iho me ko ke kanaka kino—Ua hoohalike oia iaia iho me na lawehala, ma ke kino a ma ka uhane no hoi. Ua hoohaahaa oia isia iho malalo o na kanawai, a ua malama no hoi lakou. He kupanaha ano e loa keia, ua like loa kona ano me ko ke kanaka, me na lawehala—aka, pili ole ka hewa io na'la ; maemae loa ia e (ike me ka la laelae—Noho ka maemae a me ke aloha iloko o ke ano o ka paumaele me ka inaina. Aole ola iki iloko o ka nahesa, he apana keleawe wale no, aka, o Kristo, oia no ka mea nona ke ola ana o na mea a pau--he mana kona no ka waiho ana aku o kona ola, a he mana kona no ka lawe hou ana ia. Mai kana makana ke ola o ka lehulehu, mai kona inaina ka make, he hoailona ka nahesa no kona nawaliwali wale no; kona hoohaahaa ana. Aole mana ko ke keleawe, aka puka mai ka nani o ke Akua mai ke keleawe aku a hoola i ka mai. Nona iho wale no ka mana o Iesu Kristo. Kupanaha wale ka hoomana ana o ka poe Iseraela i ke keleawe i ka wa o Hezekia, no ka mea, ua kaili oia i ko lakou mau kahuna mai ka make eehia mai. Aka, aole hoomanakii ke hoomana kakou ia Iesu Kristo kupono loa ka hoomaikai iaia. " E pono no ke keiki hipa i pepehiia, ke loaa ia ia ka mana a me ka waiwai, a me ke akamai, a me ka ikaika, a me ka nani, a me ka mahalo me ke aloha." "No ka mea e noho ana ma ka nohoalii, no ke keiki hipa hoi, ke aloha a me ka nani, a me ka hanohano, a me ka nana ia ao aku, ia ao aku."
III. Ua like hoi keia mau mea elua ma ke kau ana iluna o na mea hoola. Lalau o Mose ka nahesa keleawe a kau ia mea maluna iwaena konu o ka Iseraela, i mea e hiki ai i na kanaka a pau ke nana'ku io na la. Pela no ma ke kea, ma Kalavari ua kaulia ke keiki a ke kanaka, e hiki i na kanaka a pau o ka honua nei ke nana iaia. Ina e kaulia au iluna, mai ka honua aku, e kauo auanei au i na kanaka a pau io'u nei. Ke kaulia oia imua o kakou. Ka mea nui keia a hanohano hoi iloko o ka moolelo o ke ao nei, mai kona kea ua huai na pomaikai a pau, o kona koko, oia wale no ka mea i hoopakele ia kakou mai ka make ae. E nana i ke kanaka, e nana ana i ke Akua. O ka nahesa, he keleawe wale no, a ua ike ole na mea mana i hanaia mamuli ona, maopopo ole ia i ka ehaeha, aole hoi ka olioli. Aka ua ike ke keiki a ke kanaka i ka eha a me ka make. Ua kauia na lawehala o ke ao nei maluna ona, ua nana inaina mai ke Akua ia ia. Ua inu ia i ke kiaha o ka inaina o ke Akua me na okaoka a pau. Kaulana loa ka moolelo o ka nahesa, he hoailona pili pono ia no ka hoola ana o kanaka, aka hiki ole ia ke hai aku i ke aloha a me na kaumaha o ke keiki a ke kanaka. Aole loa he hoailona no kela; e nana kakou i ke kea, i ka mea i kaulia ai oia. Ku mehameha ke kea aole mea like, he ano e kona, he nani ia o ke Akua Mana Loa.
IV. Ua like keia mau mea elua i ike ia ma ka nana ana, pela wale no e loaa ai ke ola. Hookahi walo no kauoha, e nana, o ke kanaka i nahu ia e ka nahesa wela, i ka wa e nana aku ai oia i ka nahesa keleawe ua ola oia. Me ka maka o ka manaoio e nana ai kakou a e ola auanei kakou. He mea akaka lea keia, aole he mea pohihihi, he manaoio wale no ia Kristo; he hilinai wale no maluna ona i na manawa a pau, aole loa ola ka Iseraela ma na hana, ma na mohai, aole ma na mea e ae, ma ka nana wale ana no i ka nahesa keleawe. Pela no, aole e hiki i ke kanaka ke lapaau iaia iho ke ole oia e nana i ke kea o Kristo, ina e make koke oia. O Kristo wale no ke kahunalapaau, i hele kakou i ona la e ola auanei kakou.
V. Ua like keia mau mea elua ma ka wikiwiki o ka hoola ana. I ka wa e nana aku ai ka mea i nahu ia i ka nahesa keleawe, ua ola ia, ola koke no. I ka manawa no e nana ai ia wa koke no e ola ai ka mea mai, Ina aneane make loa ia ua ola koke ia ke nana oia i ka nahesa. Olelo ke Akua i na mea a pau e nana i ola. Pela no, ina nana kakou i ke kea o Kristo, e loaa koke no ia kakou ke aloha a me na pomaikai o ke Akua. Ua hoomaka ia kela kuikahi o ka mea manaoio ma o Iesu Kriso la, a ua pau ka noho pio ana malalo o ke kanawai. I kela wa pau koke ka hoohewa ana i ka make, a loaa iho la i ke kanaka ka makana o ke ola mau loa. E like me ka pili ana o na lala i ke kumu waina, peia auanei e pili ai kakou ia Kristo ke manaoio kakou.
Aka, ma ka hoohalike ana i keia mau mea elua, ua kue laua ma kekahi ano nui. O ke ola o ka mea i haawiia i ka mea i nahuia, he hoihoi wale ana no ia i ke ola mua mamua ae, aohe mea e ae. Ua lilo ka mea make iloko o kona aa i mea ole, a ua loaa hou iaia ka olioli o ka ikaika, aka, like loa keia ola hou me kela ola kahiko, hikiwawe, onipaa ole, pilikia; make, ke ola e holo ana mamua iloko o ko lakou aa koko. Ku no ka make mamua o lakou, e kali ana no ka la i wae ia . He hoopanee wale no keia no ka make, he la i haawiia i ka mea i hoahewa ia i kona hele ana i ka make. Aka, o ke ola i hanauia e ka manaoio i ke keiki a ke kanaka, he ola hou keia mai ka make mai. He ola hou no ia, ke ola ana a mau loa aku, me ka pomaikai, me ka ehaeha ole, a me ka nani nui wale. Aole loa he mana e hiki ai ke hoopau i kela ola ana, aole hoohalua ke aka make iloko o ka pouli mamua ae, e apo ia oe iloko o kona poli. Aole e ala mai na pilikia i hoopau ai i kona pomaikai. Aole e hiki mai ka mai, a me ka nawaliwali e hoomainoino. Aole e hiki mai ka nele o na makamaka. O kela ola he ikaika, a he nani mau loa kona. Eia ke ano o keia ola ana, he ola a mau loa aku, me ka mahuahua ana ae o ke aloha, a me ka pomaikai, aole loa he palena e hooki i ka hele ana, a me ka olioli ana, aka, he maluhia a mau loa aku, kealoha ana a mau loa aku, me Kristo a mau loa aku. Oia no ke ola mau loa. Owai ka mea nana ole aku i ke kea a loaa hoi i keia ola .
Kei keia hoola ana ia kakou. Kei kela hoola ana i ka wa kahiko, kupanaha loa ke ola o ka mea e make ana, i ka nana wale ana i ka mea keleawe, malamalama mai la ka nani o ke Akua mai ka Nahesa mai, a