Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 15, 14 April 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. Ka Moolelo o Europa. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o Europa.

Ka LILO A.N'A OHA I*ol*ll i MKA Nl'l mali> NA O R|»!A. O keia iuoa pope (papa rffakua.) ua hookaui.i ae i;i maluna o na Bihopa i kekahi wa hope o ke au mua o ka ekafusīa Kristiano. Ma ka mua, ma ka cku(csia wale oo i lilo ai kn pope o Roma i mea nui ; n i ka hala ana o kekalii mau makahiki nio in wa mai, ua lilo ka pope i tnen nui malunn o ka ekalesin, a me ke aupuni holookoa e like me he Moi la. Ua loihi no ka manawa o n;i p«>pe o Kuum, nka noho ana nle ka mnnn hooponopouo nia na meji pili w;il«? no i ku hooma'na ; aka, ma ke kokoke nna i ka makahiki73l, ua kueaku o Geregori 111, i ka Etncpera o Helene nona fioi ka hooponopono ana mnlunn o Italia, a huolilo ia ka pope e noho nlii maoli malunu o ke aupuni niiioli. A mai keia manawa inui kn Inna ana o ka mana hooponopuno uupuni ina pope, a ika makahiki 760, uui loa ae la ko lnkou hanohano a waiwai hoi. A kapo iho na pope ia lakou iho, na pani hnkahaka o l'eiero, nie ka i ana, ua haawiia mai na ki o ka lani, a me na ki o ka lua, na iakou ka hooponopono ana. Ma ia wa aole mea poohelu e ue e like la me ko lakou. 0 kekahi mau alii e aehe kaukahi wale no ka lei alii, uka, o ko na pope he kaukolu, maluna iho kohi o kahi. Lawe lakou i ka hoailona o ka llemolele me ke kupono ole, no kamea, o kekahi o lakou, ua pihn h>a i ka puni i na mea o ka honua, a me ka haumia loa no hoi i na hewa he nui. A oini ekn mmi ana ko lakou mana, uo hookiekie ae lakou ia lakou iho, me ko lakou ae ole ana i knhi poe e hele mai imua o lakou me ke kukuli n h«ni ole wiai hoi i ko lakou mnnamnna wawae. Ina e holo lio ka pope knuohaia na alii maoli i) ka aina e paa mai i ke kaula keelii. Knili ku Inkoii i nn aupuni mai lokone o ka ho(i|ionopono iaona e keknhi mea, a nn lakou no e hanwi aku i ka poe e uku. O kt; inoa o kekahi pope o Kelemencte, oia ka i olelo, ua hnawi mai ke Akua i ke aupuni o Ua lani, a me ke aupuni o ka lionua nei iaia. Ina e ku*e aku kekahi kanakn i ka mona o kcf pope, o ke puhi ia nku la no ia i ke nhi, me ia ola no ia ! 1 ka nmkahiki 1077, kauoha ka pope Gerei, r ori Ifl ia Heneri IV., ka Emepera o Gfremnnia, e ku nkolu In i waho iloko n na la o kn hooilo ine k« kiiinaa ole u»a K« puka pa o kona hnle, i noi mui ai oia, e kaia ia ka pope. Ai ka makahiki 1101, peku ia \u»i ka papnle nlii o keknhi

alii e keknhi pope, i kn wa i he!e akti ai ke ulii c kukuli »ku itnua o ka popo. Ma in kukuii ana, iie niea ia c hoike nnn, aiu i ka pope ka hoaMii ana a ine ka ole. I ke kokoke ana ikn umkahiki 1100, iahooholoiu i wahi Kanawai e kekahi o a popfc o Romo. i ka Bihopa wale no j v omo e kauia'i ka ir»oa pope. Ma ke« | A oia mau no kona kulann kiekie. innr»noe 400 nmkaliiki kn ianakila \ \w ho» nlii maiunu o na kanaka, a pe|ao Kns» 0 nft 0 j ame na'lii oke j M* « x • \ \\ivm « ur( \iakiia loa ka pouli ina- \ naaup° Sa me Aferika ; a i a « e »<>hu o na kanaka, \ n»W»i a ©na aw * n * *oi o kia mana \ Ai ka nia^ a^^v " ! liooponopono h a kaia ka Malina Lutcra, Em#u«n»nob». h ana o W» P°P« o Ualw Wo Lw>ck»de { Ka . lwaenahonua pme I k«VXkrial'k<* nmc ke a» P »n'« Na - |

pela. Modena, Tusekane. Oia wale no ke poo o ka eknlesi i Kaloiika o ke ao a pau. O ke anapuni o ke kul;inakauiiale o Roma he 13 mile. O ka hapanui ona, ua nne oloheiohe wale ke nana'ku. La paapu i na halealii hiolo, a me na luakini i hiolo i ka vva o Ronta kahiko. Me ka manaoia, ua nui na kii i paapu iloko o ka lepo. He niea kupnnaha loa keia i ka poe hcle makaikai. A o na kannka koa o Roma kahiko, i ko lakou ike ana he poe n!o!:a ofe wale no. A ua Uooluhiia ko Inkou mau uhane. O keia mau irnnr t hookahuliia o Roma, aoie o iakou waie uu mea i koe, he nui ae 110 kekahi mau mea i kakauia e ka poe kakau moolelo kaiiiko o Konia. Aia ma ua buke Laima kaiii i kakau ia'i keia mau mea. NO KEKMII M\U MOKUMNA K AE O [TALKA. Ua ike ne iiei kakou ma kekahi o na helu i hala'e i ka mnheleia ana o Italia i mau mokuaiua Hc moolelo hoi ko kela a me keia. 0 ke aupun: o Napele, a me ke aupuni ma ka uoao he.-na loao ka puaii o Italia he 7.000,000 k:t nui o na kanaku. Aole no he mea nui ma ka mooielo o , Napele, mahope iho o kona hookaawale ia i«n;i mai ke aupuni ao o lioma. Liio mua oia i na hma o kekahi pue, o ka aoao akau i lanakila.n mahope iho, liloi kukaiii poe, a pela inai no hoi i kahi poe e ae. Ma ia hoj>e mai,iiloi ko Sepania a ine kekain mau ama e aku; aka, mahope mni ua lilo i anapuni ku i ka wa maiaio o ke aupuni o ka oh:ina alii oua i keia wa. Ua oi ae ko Venike mooleio inamua o ko Napele. I ka wa i lanakiia ai na kanaka o ka aoao akau maluna o Il ilia i ka makahiki 452, noho no na kanaka i kahakoi, o ku iuwoiu/ o kn hana paakni, n me ke kalepa aku ka iakou hana. 1 ka makahiki SO9, hoomaka na kanaka e kukulu ia Venike ma kekahi wahi mokupuui uuku o Rialnto ka inoa. A pii ae la ka wuiwai o nu kanaka ; a iiio ae ia no iioi ua kulauakauhale uei i mea nui a me ka ikaika ma ka honua nei i ka wa kaiiiko. Mauao uui na kanaka i ke knlepu, a peia i mahualiua ai na moku o lukou ; a ma ke keneturia 11, ua hoouna aku o Venike i kona uumoku kaua 200 e holo e kokua i ke Kerusado inua fkaua kea ke auo) e nnna i ka mok. 6, aoao 89 o ka Moolelo Ekaiesia. A mahuaiuia mau ae la ka ikaika o Venike, a ma ia wa mai no, honuhulihia ia ke kulanakauhaie hookiekie o Koneselaneko o na koa o Venike O na waiwai pioo ua kulannkauhale ia. na poiiaku nani, na mea kula, na buke, na pohaku mapela, kii a ine na waiwai kumukuai nui he nui waie i lawe ia i Venike. A ua nui no na makahiki i noho maluhia'i ke aupuni, me k« mahuahua mau ana o ka waiWai a n>c ka ikaika ; akn hoi, ua pinepine nae ka hooponopono ana o na kanaka ma ke ano iokoino. Aka, haule nae iloko o ka inana o Farani, a mai ka makahiki 1793, ua hui aku ia ke me aupuni o Auseturia. KA MOOKUAUHAU O HoMA. M. K. Kukuluia o Roma i ka makahiki 75*2 Hoailii ia o Numa Poinepilu, - - 715 Hoalii ia o Tulu Hosetilu, - J 672 Make o Terekuini,a kipaku ia na maona, - - - - 509 Kohoia ua Tenbunc, - • - - 490 Kohoia ke Dekemeviri, - - - 451 Hookumuia na Lunukanawai, - 437 Liio o Roma i ka f>«»e Gaula, - - 355 Hookunuiia ka hana keaka, * - 3CI Kaua me ki poe Samenite, - - 34£ Ikeia ka papa hoike la, - * - >312 Elua nauuwai, - « - - - • 311 i'au ko Ilalm mahio oßoma, - - 270 Kaua Punika mua» - > - - - 264 Kaua Punika elua»- - - - 21S Auhuhhiu o Kat>ige, .... 146 Kaua Punika ekolu, * - - - 137 Lilo o Sey«uia i paualaau uo Roma, 134 imiiamahi, - - - - . - 91 mawaena o Marin & me Sila, 88 Poinepe ia Mitaridate, - - 63 fj»ponoia ke aupuni e na kana- < \*fu, (Tri»unvirate) - - 59 MWa i:i Beritania, - - 55 aufesalia, a me ka make (W . - - - - 48 X . - . . . 44 \iuna o ka poe \ * - 25

| A. D. f Make o Augusato Kaisara, - - - 14 ; Make o Tiberio. ----- 37 | Make o Kal»gula, ----- 41 Hoonohoia o Kehuelio ma ka nohoalii 54 . Make o Nero, ------ 54 ; Hoohohoia o Vitelio ma ko nohoalii, 69 i H(x>nohoia o Tito ma k«i nohoahi, 79 | Hugenu ka Bihopa i lilo i niua i pope no Roma, - - 154 ; Hoomaka o Koneseline e Nohoaiii, 30§ j Mulamaia na Kristano e ke alii o ; Roma, 311 | Iloihoiia e Konesetine ke kulanakai nhale alii ma Konesetaneko, 329 • Maheleia o Roma i moku hikina a I komohana hoi e Teodosiu, - 395 | Lilo o Roma ia Aralika, - - - 410 I Kaua ia o Italia e Atila, - - - 445 I Lilo o Roma ia Odoakera, - - - 476 I Kipaku ia o Gota mui R'»nia aku e j Belitariu, 537 | Lilo ka pope i mea kiekie ma ka ekaJesia Kristiano, - - - - 607 Hoomakaia ka honi ana i ka wawae o ka pope, - 708 Ka loaa nna ia Geregori 111 ka mana 0 lia pope, - - - 731 Ka laha loa ana'e, - - 755 r Kukuluia o Venike, - - 809 O Leo X., ka pope mua i mahma i puali koa, * - - - 1051 Kenaia o Henen IV e ku i ekolu la ma ka pukn pa oka pope, 1077 Ikeia ka mana o ka pope ma Enelaui 1019 Pekuia ka papale alii o Heneh IV., 1191 Hoonee hou ia kahi noho paa o ka pope mai Avigona a i Farani, malaila i nohoai lie 70 mk., 1308 Hooponopono hou ia ka ekalesia e Lutela, - - - 1517 Hoopouoponoia o Kelemeneta, 15*37 Hoihoi hou ia kahi nolio o ka pope 1 Avigona, - - - 1531 j Hoopauin kn mana o ka pope ma I Enelani. 1787