Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 16, 21 April 1866 — Page 4

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Geri Hicks
This work is dedicated to:  Gabriel and Bertha Kaneakua

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Sweetly Sing.

GOLDEN CHAIN

Mele e, mele e,

Mele i ke Lii maikai ;

Hapai ae, hapai ae

I na himeni.

Mililani ia Jesu,

Mililani i ke Lii mau ;

Oli ae, oli ae

Me ka hoomaikai.

Hewa e, hewa e,

A mai make kakou nei ;

Hele mai, hele mai

Iesu ka mohai,

Ma ke oia no kakou

I loaa ke ola mau.

Hoolea’e, hoolea’e

Ia mohai maikai.

Huli mai, huli mai,

Me ka mihi e ola’i ;

Ano no, ano no

Lilo no Iesu ;

A hauoli nui ae

Ko ka lani poe maikai.

Hui pu, oli pu

Me na hoahanau.

Ala mai, ala mai,

Kuoo, pule, a kiai,

Panee no, panee no

I ka lua po,

Kahi maha ano e

No na kino luhi nei ;

Mele e, mele e,

Pau na luhi nei.

Oli e, oli e,

Ke kokoke nei ke Lii

E Kii mai, e Kii mai

I ka poe maikai.

Pomaikai ka poe maemae,

Me Iesu e hui ai,

Hui pu, mele pu,

A mau loa no.

                        HAWAII

Ka noho ana o na mai Lepera ma

Kalaupapa, o Molokai.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :

            Ekolu a’u mea i manao e hoike akaka‘ku ma ke-akea.  O ka mua : He maikai no ka noho ana o na mai lepera ma Waikolu, Kalawao, a me Kawaluna, ma Molokai nei, iloko o keia mau la, mai ka malama mai nei hoi o Ianuari o keia makahiki, a hiki i keia malama, aole kekahi o keia poe mai i hala e aku i ka make, aole hoi i ka nawaliwali loa, aka, oia mau no, mai ka moku mua i laweia  mai ai a hiki i ka moku hope.  Ua like no ka oluolu me ka wa e noho ana ma Kalihikai, a hele mai nei ia nei. O ko makou nui ke huipuia ma na ohua hele pu mai mahope o ka mai, he 76 ; oia hoi, he 59 mai lepera, he 17 poe ohua ukali mai mahope o ka poe mai.  Aole no hei he kue i waena o keia noho ana, he oluolu maikai ke ola ; a nolaila kuu manao e hai aku ma ke akea, oiai paha, ke manao mai nei kekahi poe me ka manao kuhihewa, he pilikia io ka noho ana o na mai lepera ma keia mau aina a ke Aupuni i hookowa iho nei no ka poe i loaa ia haawina mai-ke akua mai, oiai, ua lohe nui au mamua aku nei no kekahi poe e olelo ana, ina e hoihoiia ka poe mai pake i Kalaupapa, nui ka pilikia, aole e malama pono ia aku, a pau no hoi ka ike ana aku o na makamaka, aole no hoi e ike wahi maka kanaka hou aku.  A nolaila, ke noho maka’u mai nei no paha kekahi poe, a mau poe mai paha e noho mai la ma Kalihi-kai, no ka oleloia ae e ke Kauka (Doctor).  E hoi oe i Molokai.  Alaila, kau e mai la ka weli maluna o ka mea e i ia aku ana e holo mai i Molokai nei ; no ka manao io uo he pilikia, a no ka lohe mua ana no kekahi e like la mo ko’u lohe ana a’u i hai’e la maluna, ke ole nae au e kuhihewa ma ia lohe ana.  Ua like kona lohe me ko’u, a ma keia wahi, e waiho iki au no ka olelo ana i keia, a e hoike au no ka manao elua.

MAKAALA MAOLI KE AUPUNI.

            O ka lua keia o ko’u manao a’u i hai ae la maluna, i ka malama maoli o ke Aupuni i ka lahui.  Penei au i hoomaopopo iho ai i ka “Makaala maoli o ke Aupuui,” mai ka hoomaka ana mai o na mai e laweia mai ia nei, owau pu no kekahi ma ia holo ana mai a noho ma keia mau wahi a ke.  Aupuni i hookaawale iho nei, nona na inoa i haiia ae nei maluna.  Malaila mai kuu hoomaopopo ana, a hiki mai i ka malama a Aperila nei.  Aneane akolu malama a oi ae ko’u ike ana i ka hana ku i ka lokomaikai o ke Aupuni i kona lahuikanaka.  Eono huakai a ka moku  i lawe mai nei i na wai, aole no i pau ka lawe ana mai.

            O ka mea mua nae a’u i ike ai, a i loaa’i hoi ia u i ko’u hiki mua ana mai, he nui loa na loi kalo i piha i ka ai, a pela no hoi ka  uwala, ka maia, ke ko, a me na lako hale, a me ka hale pu no kekahi ; ua hoomakaukau e ke Aupuni, a ua ulakolako e mamua, aohe hana e aku, hookahi no hana, o ka ho-o mai o ko waho ia loko.  Ma keia mea, i hoomanao ae ai au i ka olelo a ka Baibala penei : “He hale na oukou i kukulu, aole nae oukou e noho he lunawai na oukou i eli, aole nae oukou e inu i ka wai ; he pa waina na oukou i mahi, aole nae oukou e ai i ka hua o ka mala waina.”  A nolaila, e i mai paha auanei kekahi poe, O ka ai wale iho la no ka hoi, aole ka hoi he i-a.  Ina o ka ninau ia, e pane hou aku no au.  Ma kela holo’na mai a ka moku keia holo ana mai, e ili mau mai ana no na pahu bipi a me ka pahu i-a o na aina e mai. i hanaia e na haole a piha kuiiu na torela.  Aole oia mau mea wale no, o ka lole no kekahi, lole kane, lole wahine o kela ano keia ano.  Aole hoi oia mau mea wale no, o na mea ai haole kekahi, oia  hoi ke ko-paa, ti-lau, balena, ipu-ti, ipuhao nui, ipuhao liilii, pahi, o puna, a me kela mea ai haole keia mea ai haole a oukou i ike ai, eia maanei.  Ma ko’u hoomaopopo ana aku, he palua o ka hale i piha i na waiwai oia mau ano i haiia ae la maluna.  O kekahi hapa nae oia mau waiwai, eia i na mai kahi i linohau ai, a he halekuai ka olelo ana, i ka waiho o na mea hana kamana, a me na mea paahana lima (mahiai.)  Elua a’u mea i ninau aku ai i kekahi kamaaina o Kelaupapa nei mamua, no kuu manao, he wahi hapaha no ka’u i koe ma kuu pakeke, i wahi hapawalu la i maka’u lawaia, a o kekahi wahi hapawalu la hoi i nupepa Kuokoa.  Ninau mua aku nae au, “Aole paha he halekuai o keia wahi?”  Aole no hoi wahi a ke kamaaina.  Aole paha eke leta laweia mai maanei me na nupepa?  Aole no wahi a ke kamaaina.  Pau loa ae la ka’u ninau ana.  Aole no i poina iho ia’u keia mau olelo ana a maua, hiki mai ana ua mau mea nei a’u i ninau aku ai, oia hoi ka maka’u a me ka nupepa Kuokoa, a me ka Au Okoa, mai ka Helu 1 a hiki i ka Helu 17 o ka malama o Maraki i hala ae nei, aka, no ka lohi loa o ka moku, aohe hiki mai nei o na helu o keia mau pule.  Nolaila, e nana pu mai kakou e ka poe e heluhelu ana i keia hana lokomaikai a ke Aupuni i kona lahui.

KE HANA LAULIMA NEI NA MAI LEPERA

            O ke kolu keia o ko’u mau manao i hai mua ae nei, alaila paha pau.  He 26 ka nui o ka poe e hui nei ma keia hana maikai.  O ka hui mahiai, e aneane ekolu a eha paha eka i pau i ka hanaia e makou, a ke ulu nei na mea kanu.  O na mea kanu a makou i manao nui ai, oia hoi ka uwala, ipu-haole, maia, kulina, pulupulu, a me ia mea aku a ia mea aku ; oia na mea a makou i manao e kanu ma ka aina kula, a ma ka aina kalo no hoi.  Ke hooki nei au muanei.  O ke aloha no auanei ko oukou a pau loa, mai ka Mea e noho ana i kahi Kiekie, a hiki i ka poe e noho ana ma kahi haahaa.

J. N. HOKUWELOWELO.

WAIKOLU, MOLOKAI, APER. 8, 1866.

Ua hoopuaikiia ka malamalama o ka Baibala e kekahi mau Hoomana.

 

NANI KA NAAUPO A ME KA HAUNAELE O KEKAHI AINA, KAHI I HOOPUAIKIIA’I KA MALAMALAMA O KA BAIBALA.

I ko kakou naua ana, a heluhelu ana hoi i ka moolelo o kela hoomana keia hoomana ; o kekahi mau hoomana, ua kuu pau aku no lakou i ka malamalama o ka Baibala iwaena o kanaka.  A o kekahi mau hoomana hoi, ua hoopuaikiia ka malamalama ; nolaila, ike pono ole ia kahi kiekie o na mauna ; mau no ke poluluhi o ka naaupo a me ka haunaele.  Pela hoi, ina e pakuiia kekahi aoao o ke kuku ia, alaila o kela aoao i paku ia, ua ano powehiwehi ka malamalama ; aole ike pono ia ua mea kino ma kela aoao o ka hale ; ike powehiwehiia no.  Pela no hoi ka aina kahi i hoolaha uuku ia’i ka malamalama o ka Baibala ; malaila na haunaele nui, ka pepehi wale aku pepehi wale mai, ka lawe ana e kekahi kane i Lahui-wahine nana, a o ka wahine i Lahui-kane nana.  No ka mea, ua hoolaha powehiwehi ka lamaku o ke ola ; aole i kuu pau ia e like me ka La e kuupau nei i kona malamalama.  No ka mea hoi, o ka Baibala ka mea nana e hoomalule iho i ka nanu o ke kanaka, ka hookiekie, hookano, hoomauhala, ka hoopunipuni a me ka lokoino.  Ina hoi e hookomo ole ia keia pahikaua oi lua, ka mea nana e pokepoke haalele iho i keia mau ino, e mahuahua nei ka naaupo a me ka haunaele.  E nana ku ia Farani, ua oleloia, “ua like ka nui o ka poe ike i ka heluhelu me ka poe ike ole, nui no hoi ka poe i hiki ole ke kakau i ko lakou mau inoa.”  Nani ka naaupo!  No keaha ke kumu o keia?  No ka a ua ia o ka Baibala holookoa.  No ka hoopuaikiia o keia poka poha, ka mea nana e hoopuehu aku i na kaula paakiki o ka naaupo.  I ka hele makaikai ana hoi o kekahi alii o Hawaii nei, o Haaliho kona inoa, me Mr. Rikeke, a hiki laua ma Parisa, ke kulanakuuhale nui o Farani, ike aka la ia i na tausani koa e hoomalu ana i ko ia kulanakauhale.  A huli hoi ae laua mailaila’e a hiki i Ladana, ike aku la oia aole he tausani koa e hoomalu ana ia kulanakauhale, e like me Parisa.  Olelo aku la oia ia Rikeke, “Heaha la ka mea i maluhia i keia kulanakauhale?”  Pane mai la o Rikeke, “O ka Baibala.”  “A heaha hoi  ka mea i kiaila’i kela kulanakauhale e na tausani koa?”  “Eia, aole i hoolahaia ka Baibala, ua houuku ia ka malamalama, nolaila, aole maluhia.  I ole he mau tausani koa nana e kiai kela kulanakauhale, malu anei!  Aole e malu,  huikau aku huikau mai, a o ka poino ka hope.  Aole o keia aina wale iho ka haaupo a me ka haunaele, ma na wahi e ae no kekahi.”

O ka’u wahi mea nae keia i manao ai e huai aku iwaena o’u mau makamaka.  Me ke aloha i ka Lunahooponopono, a me o’u mau kaikuaana ulele hua kepau.

WILLIAM K. PONIUAILANA.

Wailuku, Maui, Apr. 14, 1866.

No Kalani “Kauikeaouli Kamehameha III.”

Nowai ke kupuna o “Ola” i Kalalau la, nowai la? 

Heaha ka wahine o Kamakapu i ka pali la, “kaua ua ike?”

O ka pa kuku a ka hoolua,

O ka hookina a ka puukolu;

Haiki Puna paupauaho i ka makani.

O ka kahui o ka ino, hahau kahui o ka pohu,

Ke ualo nei ke keiki ka hea makani o Kulahuhu.

Ua piha malamalamaiki ua nuanua i ke Koolau.

Pau kakai olalo-e-pau ka makani,

Muli hope ka makani olalo la

Nowai la ka makani?  No ia nei ; aui ke kupuna,

O Hoohali i Kaukini ka lawai mauu,

O ka hala ia o ka noe o Pokahi,

O ke kini hahae mau wale no iluna,

Wili a ka nua o ka wai i ka pali,

Kupinai i ke alo ka A’la,

Kuli oha i i ka pali o Maluo.

He o no ia no ka au alahulu,

Au hopohopo ana i Hopoileau e,

E aloha – e.

Au ke aloha i ke kai a olulo,

Uoki no ia i poholo i ka moana a, hae,

Moana kawa lele Waipio i ka makani,

Makani ua hilikia’e na pali,

Hoolale ke lehua ino Mahiki,

Kuku aku na “poe” a ke kipu,

Hoouka i ke alo o Kaeleawaa,

Hoali i ke ahi i meheu a ke anu,

Mo’a puehuehu waho i ka makani.

He wahi makani huhu no ia no Waihaka,

Aia ke ola ana i Lanimaomao e, e aloha – e,

Uao i ka olelo a ka holo Kahiki,

I olelo mai i palalu ihepa a hae.

Na KAHONU.

Nowai ke kupuna o Kawelo i Wailua la, nowai la?

Heaha ke kamahao ika wai la?  O Kawelo no,

He kino kanaka holo a ia i ka wai,

He moe pili a la i ka wai o Konalea,

He lii kapu Kawelo no Wailua la,

O hai ka puni – na puni,

O Kahiki kai nalo i ka ino.

Po Kahiki nalo i ka noenoe,

O ka aina i ke na u i ke na wa.

He oha ka leo ke pane, o Kahiki, O Kahiki paha?

O Poloula o Kawaomakalii la koolua laua,

O Kahiki ke kolu pili lakou, aole wale,

Aole paha e pili aku o Kahiki.

He o nahanaha ia ilalo,

Aia Poloula i ka lani, o Kawaomakalii,

He mau alii, he noho e laua, he oi Kalani,

Akahi no-apuniapuni-ahia alii i puni ai,

Mai Hawaii a Kahiki ku la?  Akahi no,

Ia Kalani Kauikeaouli ne nei no la,

Puni, nowai ia puni la?  No ia nei,

Me he mau opua kai oni la i ke kai ke pili,

Pili mai pili me Kalahikiola,

Haha ia no i ke kula o Moolau,

I na iho i ka nahele o Hihi – u – aue – e,

A hihiu no la oe o aha ina,

Owai la ke puni aku ia oe,

Mai hihia au i ka upena a ka leo – umi – e,

O ka leo o ka laau o Waimea,

Oloalu ka laau wa i Mahiki,

Ke ikua la i Puuomoeawa ke le – i

Lei ka huakai hele a Waihaka,

Ka’u mea haule i Hakawa-i, aue – e,

Haka kau ohe na maka i ka nana,

I ka ninau mai e owai keia,

Owai hoi keia o ke kua pehu-umi – e.

(Aole i pau.)

Kai ka Hemolele o kou Inoa ma ka Honua a pau! Halelu 8:1.

            Ma ka Haiao, helu 1, ua hoike aku au ia oukou e na makamaka haipule o’u ma Hawaii nei, i ko’u makamake e kamakamailio me oukou no na inoa o Iesu.  A ma ia haiao, ua hoike aku au i na inoa e hoomaka ana me ka huaolelo A, a me ka helu aku i na ano e pili ana i ka inoa “Akua.”  I keia manawa, e kamailio iki kakou ma ka inoa “Adamu,” a o ka polelo aia no ia ma 1 Korineo 15:45.  “O ke kanaka mua, o Adamu, ua hanaia o ia he kanaka ola; a o Adamu hope, he uhane hoola ia.”

            Ma ka Palapala Hemolele, penei ka mea i hoikeia mai no ko Iehova hana ana i ka Adamu mua.

            “Hana iho la Jehova ke Akua i ke kanaka, he lepo o ka honua, a ha iho la ia i ka hanu ola iloko o na puka ihu ona; a lilo ae la ke kanaka i mea ola.”  O keia ola, no ke kanaka iho no ia, e pono nona mai ke Akua mai; a he mea hiki ole hoi ia ia ke haawi aku i ola no hai.

            Aka, o ka mea i hoikeia mai no ka Adamu hope, oia keia “He Uhane Hoola” oia.  Aole oia he mea ola wale no e like me ka Adamu mua, aka, he mana kona e hiki ai ke haawi aku i ola no hai, no na uhane kanaka e noho ana iloko o ka malu o ka make.

            Ekolu mea a’u e hai aku ai e pili ana i ka Adamu mua, a ekolu e pili ana i ka Adamu hope, eia no.

1.   O ka Adamu mua, ua haihai oia i ka Berita; o ka Adamu hope, ua malama oia i ka Berita.

2.   O ka Adamu mua nona mai ka popilikia o ka Adamu hope, nona mai ka pomaikai, a me ke ola.

3.   O ka Adamu mua, ua haalele oia i ka pono; o ka Adamu hope, ua haawi mai oia i ka pono no na kanaka.

1.   Ua maopopo ma ka Palapala Hemolele, kahi i hana’i o Iehova i ka Berita me ka Adamu, aia no ia ma Edena; aka, e ninau mai ana paha auanei kekahi o oukou.  “Ai la ihea i hana’i o Iehova i ka Berita me ka Adamu hope?”  Ma ka lani i hana’i o Iehova i ka Berita me ka Adamu hope, me kana keiki me Iesu Karisto.

      Mamua o ka hookumuia ana o ka honua nei i haawi i keia Berita i a o na mea a pau a Iesu i ae ai e hana, ua hooko oia i kona hele ana mai ma ke ao nei.  Ua ae oia e lilo i kanaka: ua lilo oia i kanaka.  Ua ae oia e hooko i ke kanawai, ua hooko oia i ke kanawai.  Ua ae oia e komo iloko o ka popilikia, ua komo oia iieko o ka popilikia.  Ua ae oia a make; ua make oia, a ua hookaheia kona koke.

      Aole anei keia he hana kamahao? Kamahao no.  Lua ole maoli ke aloha o Iesu i na keiki a kanaka!

2.   Kai ka ano e o na hana ana a na Adamu a elua! na ka Adamu mua ka popilikia;  na ka Adamu hope ka pomaikai, a me ke ola.

      Ina kaahele oukou i ka honua nei mai o a o. e ike oukou i ka hewa e ulu ana iwaena o na ohana kanaka a pau.  A o keia poino, nohea mai la?  No ka Adamu mua.  Aia ma Honolulu, ma ka Halemai e moe nei kekahi poe e uwe ana, e kaniuhu ana, a e eha ana.  A o ke kumu o keia popilikia, owai la?  O ka Adamu mua.  Iwaena o na aina  pegana, aia no na hana ino he nui wale, ka ai kanaka, ka pepehi kanaka, ka uuna keiki, a o keia poino. nohea mai?  No ka Adamu mua.  A ina hiki ia oukou ke wehe ae i ka paku a Iehova i hoonoho mai ai iwaena o keia noho ana o kanaka, a me kela noho ma ke ao pau ole, alaila e ike oukou i ka lua-ahi hohonu, ka mea i kapaia o Gehena, a me na uhane kanaka he nui wale e moe ana iloko o ke ahi enaena, e uwe ana, a e uwi ana i ko lakou mau niho.  A o keia poino lua ole, nohea mai?  No ka Adamu mua.

      Ma ka hana ana a ka Adamu mua, ua hooliloia ka honua nei i ilina; aka, eia ka olelo hoolana, ua hiki mai ka Adamu hope, ka mea i kapaia “he Uhane Hoola.”  Ua hookiekieia oia ma ka lima akau o ke Akua, “i alii i ola e haawi mai i ka mihi, a me ke kala ana i ka hewa.”

      Auhea oukou, e ka poe i make i na hala a me na hewa.  Eia ke ola me ka Adamu hope, me Iesu.  E hele mai oukou io na la!  e hel mai!!  E hele mai ano!!!

      3.         Ka pono a ka Adamu mua i haalele ai, oia o Edena; a o ka pono a ka Adamu hope e haawi mai ana, oia o ka Paredaiso ma ka lani.

      E na makamaka haipole o’u, eia ka manao hope e hai aku ia oukou.  E puliki i ko oukou mau puhaka, a e hooikaika, e hooloaa i keia pono nui a kamahao a Iesu i hoomakaukau ai no ka poe a pau i manaoio aku ia ia.

He makana Karisimaka, na ke Kama Alii Wahine Alexandra.

      Ua hai mai kekahi nupepa o Enelani, he wahi moolelo uuku no ke Kama Alii Wahine Alexandra, iaia i maalo ae ai mawaho o kekahi hale ma Maraboro, i kekahi mau ahiahi mamua iho o ka la Karisimaka.  A ia ia e hele ana me kona hanohano nui, ike aku la ia i kekahi wahi kaikamahine helehelena maikai e ku ana. a e ka kali ana malaila, aka, he ano nawaliwali nae.

      I ko ke Kama Alii Wahine ike ana, nonoi aku la ia i ua wahi kaikamahine la, e noho iluna o ka noho, a ninau pu aku la no hoi i ke kumu o kona hiki ana malaila.  Mahope iho o ko laua kamakamailio ana, akaka iho la i ua Kama Alii nei, i hoihoi mai ua wahi kaikamahine la he mau aahu no na kamalii i kauohaia aku e humuhumu.  Ua mahalo lua ole ke Alii, i ka ike ana i ka mea i humuhumuia.  Ae o kona ake nui e lohe i ka mea nana i humuhumu, komo aku la ua “Lii nei me ua kaikamahine ka ma kekahi keena e aku, me kona manao, owai la ka wahine nana i humuhumu.

      Mahope iho o ka makaikai ana i na mea i humuhumuia, ninau aku la ke Kama Alii Wahine, “Nawai i humuhumu i keia mau aahu?”  Nana mai la ka maka o ua wahi kaikamahine nei, a pane mai la me ke akahele, “Na’u no i humuhumu ka nui o keia mau mea.”  No ka lohe ana o ua Kama Alii nei i ka olelo a ua kaikamahine la, pane’ku la oia, “Ua hanaia keia mau mea me ka mikioi loa.”  A koinohia iho la iloko o ua Kama Alii Wahine la ka manao ninau, Pehea la e hiki ai i keia kaikamahine ke haalele i kona makuahine nawaliwali, a hele’ku ia i ka hale humuhumu, me ka waiho iho i kona makuahine, e noho oia wale i ka hale.  Pehea la hoi i loaa ai iaia ke akamai lua ole i ka humuhumu ana i ka mekini humuhumu me ka mea i ao ole ia?  Malia paha e loaa ana iaia kekahi mekini humuhumu. a loaa kana mea a hana ai ma kona hale, a e hiki ana hoi ke loaa mai iaia kekahi mau dala no kona makuahine nawaliwali mamua o kona hele ana aku i ka hale e.

      Hookani koke iho la ke Kama Alii i ka bele, a kauoha aku la i ke kuene, e lawe mai i omole waina, a i mau barena, a me kekahi mau alani, a e halihali mai iaia.  la manawa, ninau hou aku la oia i ke kaikamahine, “Aia mahea kou wahi e noho nei?”  A haawi maoli aku la no ke Kama Alii i na mea ai i ua kaikamahine la, me kona mau lima hauohauo, a hoo iho la iloko o kekahi bakeke uuku, a olelo aku la i ke kaikamahine, “E hoihoi i keia mau mea no kou makuahine.”

      I ke kakahiaka Karisimaka ae, laweia mai la imua o ke alo o ua makuahine nawaliwali la a me ua kaikamahine la, he mekini humuhumu me kekahi apana pepa, a maluna iho ona na hua i kakauia, “He makana Karisimaka mai he Kama Alii Wahine mai Alexandra.”

No na Leikini kuai Awa.

      E oluolu ka Luna hoopuka nupepa Kuokoa e hookomo iho i keia mau hua e kau ae la maluna no na leikini kuai awa, eia noia a hai aku.

      Ua ike iho nei au, ekolu halekuai awa ma Koolaupoko nei, ma Heeia, Waikane, a ma Kualoa.  A hookahi hoi ma Koolauloa, hui aha hale kuai awa.

      Eia ke kumu o ko’u ike ana, ia’u i hele aku ai, a ike aku la au i kekahi kanaka e hoi mai ana me ka puawa ma kona lima.  Ia wa no, o ko’u ninau aku la no ia, nohea mai’la kou wahi awa?  I mai la ua kanaka hoi mai ana me ka puawa ma kona lima.  Ia wa no, o ko’u ninau aku la no ia, nohea mai’la kou wahi awa?  I mai la ua kanaka nei, no kahi o Papai ma ka’u awa, i aku la au, aia hoi ka hale kuai awa i ae ia i Heeia.  I mai la ua kanaka nei, aia no paha ia i ka manao o ka mea nona ka laikini kuai awa.  I aku la au, ua kukala ia ka laikini kuai awa. a hookahi no Halekuai awa i ae ia no ka laikini hookahi, eia aku nei ka hoi ia Papai kekahi Halekuai awa, ia Namau kekahi, a ia Naili hoi kekahi o Punaluu.  Ina ua ae ia keia mau Halekuni awa eha, alaila ua pono, aka, ina aole i ae ia, e pono ole ana paha.  Ua pau me ka mahalo.

P.D. KAHAIAO

Kaalea, Koolaupoko, Oahu

Pepehi kanaka.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: -

      Ma Kau.  Hawaii, a ma ka la 23 o Maraki, ua pepehi aku o Kaaiwalu (k.) ia Pua (k.) a ua aneane make, oiai hoi ua pau kona ike ; a me kona lohe. a ma ka la 26 na hali ia ma kahi o ka Lunakanawai ma Waiohinu.

      A ua hookolokoloia ka mea nana i pepehi, a ua maopopo ma ka waha mai o na hoike elua ; ua pepehi io no ua kanaka la. a ke hali ia nei i Hilo, a hoouna i Oahu.  Makena no hoi ua weliweli ole i ka pepehi aku la; ea! ekolu a eha paha poe i pepeluia ma Kau nei. pela ko’u ike.  J. W. MAELE.

Waiohinu, Kau, Apr. 5, 1866.

Haina o na ninau Baibala a John F. Laauamoo.

      Ninau 1.  Owai ke ‘hi i hookuu aku i ka poe Iudaio i pio ma Babalona e hoi aku i ko lakou aina?

      Haina.  O Kuro ke ‘lii o Peresia, Ezera 4:3.

      Ninau 2.  Owai ke kakauolelo makaukau loa. i hooponopono aku i ka noho ana o na Iudaio ma Ierusalema?

      Haina.  O Ezera, ka mea i makemake loa e hele ma Ierusalema, a ua hoomakaukau i kona naau e imi i na kanawai o Iehova, me ka malama. Ezera 7:6.

      Ninau 3;  Owai ka mai lepera a Elisai i hoola ai?

      Haina.  O Naamana, he kanaka nui no Benehadada, he alihikaua no Suria.  1 Na’lii 5:14.

      Ninau 4.  I ka make ana o Ahasia, iawai la kona aupuni?

      Haina.  Ia Atalia, i kona makuahine, i ka mea nana i alakai hewa iaia 1 Nalii 11:3.

      Ninau 5.  Ehia ‘lii ma Kanaana i pau ia Iosua, a i na mamo a ka Iseraela i ke kaua ana i na makahiki eono?

      Haina.  He kanakolu-kumakahi.  Iosua 12:24.

      Ninau 6.  Owai ka lunakanawai i make ai o Egelona, ke Alii no ka mamo a Moaba, ke keiki a Lota?

      Haina.  O Ehuda, he pua na Beniamina.  Lunak. 3:21;25.

      Ninau 7.  A hoohui mai o labina ke ‘lii o Kanaana i ka poe Iseraela i na makahiki he iwakalua; owai ka mea i pokole ai lakou?

      Haina.  O Debora, he Kaula wahine, ka mea nana i hooponopono ka Iseraela.  Lunak. 4:4.

      Ninau 8.  Ehia kaa kaua hao o Iabima?

      Haina. Eiwa haneri.  Lunak. 4:3.

      Ninau 9.  Ehia mau enemi o Gideona ma i pau ai i ka make?

      Haina.  Hookahi haneri a me ka iwakalua tausani.  Lunak 8:10.

      Ninau 10.  A ike na kanaka ia Sauro i ko lakou ‘lii, pehea ko lakou hooho ana?

      Haina. E ola ke Alii.  1 Samuela 10:24.

      Ninau 11. Ehia la mau mele a Solomona i kakau ai?

      Haina.  Hookahi tausani a me kumalima.  1 Na’lii 4:32.

      Ninau 12.  Owai na’lii o ke aupuni o luda?

      Haina.  Lehoboama, o Abiama, o Asa, o Iehosabata, Iohorama, o Ahazia, o Atalia, ke ‘lii wahine, o Iehoasa, o Amazia, o Uzia, o Iatama, o Ahazi, o Hezekia, o Manase, o Amona, o Iosia, o Iehoahaza, o Iehoiakima, a me Zedekia; o lakou na’lii o ke aupuni o Iuda.

      Ninau 13.  Nawai ka malawaina a Ahata i makemake ai?

      Haina.  Na Nabata no Iseraela.  1 Na’lii 21:2.  Hoik. 2:7; 17; 22.

      Oia iho la no na haina o au ninau Baibala i hoouna ae ai ma ko Waianae mau keiki na lakou e koho mai; ma ke “Au Okoa.”  Helu 49, o ka la 26 o Maraki, o ka A. D. 1866 e hele nei.

G. H. E. KEAUIAOLE.

Honolulu, Aperila 2, 1866.

LAAU LAPAAU

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J. T. GOWER. – Makawao, Maui.

J. D. HAVEKOST. – Wailuku, Maui.

C. H. WETMORE. – Hilo, Hawaii.

J. W. SMITH. – Koloa, Kauai.

 

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

 

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe a pela hoi ia kanaka@ hope oia mau mea @

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
--------

He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

LAAU KUNU O KAUKA JAYNE

hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai ia.

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka UMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?

A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

 

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

HUAALE OLA A DR. JAYNE.

Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,

 

Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.