Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 16, 21 April 1866 — Na Palapala. Na mea hu ma na Waieha. [ARTICLE]

Na Palapala.

Na mea hou ma na Waieha.

E na makamaka o ke Kuokoa; Aloha oukou: Ina he mea oluoluia, e hooaiai ae i ke akea i keia ma mea hou ma na Waieha o Maui nei, i ike mai ai na keiki kupa o ua mau wai nei, i auwana aku a noho ma na wahi e aku, a ma na kai anu aku hoi, a me ka poe no a pau e milimili ana i kou kino. He nui na mea hou ma keia mau wahi eha, aka, ma kuu ike ana iloko o na mea hou he nui wale ma keia mau wai. Elua no mau mahele nui a'u i ike ai. Akahi. O na mea e hauoli ai ka manao. Alua. O na mea e kaumaha ai ka manao o ka poe pono. I. O na mea e hauoli ai ka manao. He mea e ka hauoli o ka manao i ka ike ana i na kula panoa i owela mau i ka la i na kau i aui aku nei mamua; a i keia manawa, ua uhi paapuia ka ekolu hapaha o ka aina e ka wai hooluu uliuli, i pena paaia ma ka lau o na ko-pua, a puaole o Luaielekino. He poe lawehana ko kia mau wai. O na kane, na wahine, na kamalii, aole lakou nei he poe minamina i na kino; ua hoolimalima no malalo o na haole mahi ko, i loaa mai ai kahi hapaha. Ua paa mau ka wa hana o na la hana eono o ka hebedoma; mai ka la a po, mai ka po a ao. Hana kane, hana ka wahine, hana i ke ao, hana i ka po, manuunuu ua mea he hana. Na hale wili. Eiwa ka nui o na hale wili. Elima hale wiliko. O ka oi aku o ka ikaika o keia mau wili, o ko Waihee, a pakeu aku no i ke kiekie o ka puka-uwahi. He elua hale wili baraoa, elua hale ololaau. A ma keia mau wahi e pau ai ka molowa o ka poe makaikai, a koe wale aku no ka mahalo a me ka hauoli. Aole ka Ulakoheo i Honolulu, eia no ka i na wai-eha nei wahi a lakou, "I ke kue i ke oi," a pela aku. Na Halekuai. He umi ka nui o na halekuai, a o ke ano mau no hoi oia mau hale, o ka hoolako mau no hoi i na mea a ka naau i anoi ai; ma laila no i lulu mau ai ko keia mau wai i ka lakou mau dala, i loaa ai kahi ola no ke kino. He poe holo noho-kapae ka nui o na wahine, a ua aneane pau loa ka hapa nui o ka poe opiopio i ka holo lio ma ka noho-kapae, koe ka poe hapauea. He auwai nui a loihi ma Waihee e eliia nei e na Pake, e lawe mai ai i ka wai o ke kahawai o Waihee, a i Waiehu. Ua kau kapakahi ia ma ka pali keia auwai, mamuli o ke akamai o W. P. Alexanekero i ke ana'na. Ina e pau i ka eliia, e niolopua ana no ke kahe ana a ka wai a hiki i kahi iiniia. Aole no e ole ka hiki, he hana na ka iwi i hele wale a oo. II. O na mea e kaumaha ai ka manao. He aneane poipuia ka malamalama o ka pono ma ke akea o na Waieha nei, aka, aia no paha ma na hale, a i ka poe ku mau hoi, e kau manao ana ma ka pono. He aha ke kumu e pio ai? O ka palaka o na kiai o ke Aupuni, oia na makai. O ka pinika i hanaia e na kanaka i mea inu a ona, pupule, haukae, mai ka pea a ka pea o keia mau wai, he poe inu pinika ka nui, mai ka poe i oo a ka poe opiopio, na kane, na wahine, na keikikane, na kaikamahine, na hoomaloka a me na hoahanau palaka; na makai, ke inu nei, mama na kapuai i ka hele i kauhale i ka inu pinika i ka la Sabati i kahi loihi, a i ka luakini i ka pule. I wai e olu ai ka uhane. He eha ka wawae, he molowa, a pela aku. Ke lilo nei ka la Sabati ma keia mau wai i la hana i ka mea kue i ka pono o ke Akua. Ua hoopoinaia na kanawai o ka pono maoli, ua lilo i la holoilole, i la humuhumu lole ke Sabati no kekahi poe ma na Wai-eha nei. He poe ikaika i ke kukulu ahahui o Satana kekahi poe, pela ka ike maoli aku ma na hua o ka hana ana. A iloko oia mau ahahui, ua kukuluia he mau ahaaina; a ma ia mau ahaaina, ua hoolako ia na wai hoohehena kino. A no loko mai hoi o keia mea i kukuluia, ua puka mai ka

lawe ana o ke kane i ka hai wahine, e pela la wahine i ka hai kane. O ka inoa i kapaia e lakou maanei, no keia lawe ana i ka hai, "He kapae." Ua kapaia keia inoa, mamuli o ka holo mau ana o na wahine ma ka noho-kapae ma ka lio. No na Kula. O kekahi o na kumu o na kula ma keia mau wai, aole no i malama pono i ka lakou mau hana, ua waiho wale aku ma ka lima o kahi haumana e kokua ai, a e hele hoi kela i ka hana e, aka, aole ia'u ia. A ma kekahi kula hoi, e ao ana ke kumu i kekahi poe, a e pepa ana kekahi poe. Ma kuu manao, ina pela ka hoonaauao ana i ka poe opio, e akamai io ole auanei, aka, na ka Papa Hoonaauao no ia. A o ka mea hoole mai i keia, he lae keleawe kona. E alohaia ka poe e heluhelu ana. Ke oki nei au. H. Kauaihilo. Wailuku-luna. Maui, Aper. 10, 1866