Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 17, 28 April 1866 — Page 1

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Mikihala Mahi
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE V. HELU 17.   HONOLULU, APERILA 28, 1866.   NA HELU 230.

"KA NUPEPA KUOKOA,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he UMIKUMAMALUA!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

----------

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

L.H. GULICK.

For the Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

 

HE MOKU HOLO MAU

No Lahaina, a me Makena.

O KE KUNA KALEPA PAA

maikai,

"Kate Lee."

O Fountain ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA A HIKI MAI

no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me

na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia

28-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

No Hilo.

KA MOKU KUNA

"MELE HILO,"

O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE

Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia

HULIPAHU, (L. L. TORBERT).

 

No Hana, Kaupo, a me Maliko,

KA MOKU KUNA

'MANUOKAWAI,'

O Merchant ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KELA MOKU I NA

Awa i haiia maluna. No na ukana a me na ohua, e ninau

ia C. BREWER &co. (BURUA MA)

 

Olelo Hoolaha

- A KA -

AHAHUI HOOHOLO MOKUAHI

- A -

MOKU MAOLI KULOKO

- O KO -

Hawaii Pae Aina.

KA MOKU KUNA MAIKAI

"ONWARD,"

E hele ana i KOLOA a me WAIMEA, Kauai mahope iki iho e ku a hoi ana mai KAWAIHAE mai

O KE KUNA MAIKAI

Alabani,

161 tona, e holo ana i Kawaihae, a me Kona, ma ka

Poaono, a mamua ae paha, la 10 o keia malama.

O KE KUNA KALEPA

O Neti Mela

E holo mau ana i Lahaina, a me Maalaea.

No na mea i koe, e ninau ia Kapena Mokina, a i ole ia, ia

JANION GREEN & CO.,

222-tf A. H. M. K. H.

 

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule,                                   $4 00

" Ohana, ano nui, me na kii,                                        2 50

a me na Moohana,                                                       5 00

" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula,            1 00

" Ohana, me na Moohana wale no,                             62 1/2

" Okoa,                                                                        50

Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838,                    25

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,                 12 1/2

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)                        25

Haiao,                                                                          25

Hele Malihini Ana,                                                      25

Wehewehehala,                                                           25

Lira Hawaii,                                                                25

No ko ke Akua Ano,                                                   25

Lira Kamalii,                                                               25

Kumumua Hou,                                                          12 1/2

Moolelo Ekalesia,                                                        50

Hoike Palapala Hemolele,                                           25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,                      25

Ninauhoike,                                                                 12 1/2

Ui Kamalii no na Kula Sabati                                     12 1/2

Kumu Leomele                                                           12 1/2

Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2,                             12 1/2

Haawina Kamalii, Buke elua i huiia,                           25

Eia na buke i haawi wale ia.

Haawina Baibala.

Ui.

No ka Aoao Pope.

Hoike Pope.

Palapala Liilii Helu 4

Helu 4-Makemake anei oe i ke ola?

Helu 6-E hele i o Kristo la.

Helu 7-Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha

Helu 11-No ka hoohiki wahahee i ke Akua,

Helu 16-Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.

Helu 17-Mai hana ino i na Holoholona.

Helu 18-No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.

 

Ka Davida Malo Kumumanao,

Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o Europa.

[Koena o na mea o ke aupuni o Tureke i oleloia ma ka Helu i kaa'e nei.]

            A mahope mai ua hookahuliia ke aupuni o Tureke e kekahi hanauna Tureke e ae, ka poe hoi i kapa iho ia lakou he poe Otomana (Ottomans) No ka aina mai ma ka hikina o ke Kai Kakepiana keia poe, a na lakou i hoomaka iho ke kahua o ke aupuni o ka poe Otomana i keia wa. Loaa mua keia aupuni ia Otomana I., (Othaian I.,) i ka makahiki 1299.

            O Asia Uuku, malalo no oia o Helene i ka wa mamua, aka, mahope mai lilo i ka poe Sarekena, mahope mai lilo i ko Tureke. A i ka manawa i komo ai ka poe Otomana, ua oi iki ae kahi i lilo mamua o keia wa e kapaia nei, Tureke ma Europa, me Helene.

            O Konesetaneko ke kulanakauhale o Tureke, ua kapaia ia o Baizanitiuma (Byzantium) mamuli o ka inoa o ka mea nana i imi a loaa ia kulanakauhale, oia hoi o Baiza (Byzas,) ma ka makahiki 715 M.K. He kulanakauhale kaulana loa keia i ka wa o ka poe Helene kahiko. O ka aina e pili koke mai ana, ua hookumu ia e kekahi poe mai Helene mai, a e kekahi poe ohana e ae. Ua pio ia wahi ia Roma, a no ia lilo ana i ko Roma, ua hoopauia ka inoa Baizanitiuma, a kapaia o Konesetaneko i ka makahiki 329 e Konesetine ke alii o Roma.

            Mamua iho o ka lanakila ana o Roma, ua haule loa o Konesetaneko ilalo, aka, i ka wa i lanakila ai o Roma, ua pii hou iluna, a hoihoia ilaila ko holo alii o Konesetine. A pela i lilo ai oia i kulanakauhale alii no ke aupuni o Roma. A i ka makahiki 395, ua maheleia i aupuni Hikina, a i aupuni Komohana, a o Konesetaneko no ke kulanakauhale o ke aupuni Hikina, oia hoi ka mea i kapa pinepineia ke aupuni o Helene.

            I ka hoomakaukau ana o ka poe Otomana e noho iho ma Asia Uuku a me ke ale ana i na aina i lilo i ka poe Sarekena, hoomaka hou iho la lakou e nana hou aku i ke aupuni o Helene ma Europa.

            A o ka Moi ia wa, o Baiazeta (Bajazet.) Hoomaka oia e noho alii i ka makahiki 1389, a ua kaulana loa oia no ka lanakila, a ua kapaia oia e ka poe Tureke ka UILA-NAKOLO.

            I ka wa i hiki mai ai o kekahi koa kamaeu e hoopio iaia, mai Tatare mai, ua hoomakaukau no ua o Baizeta e kaua'ku. O ka inoa o keia kamaeu o Tamelane (Tamerlane) a ma kahi kapa ia ana o Timoa (Timour) ke Tatare (Tartar,) a i kahi mau manawa ua kapaia o Timoa ka oopa, kaua no oia ia Baiazeta, me ka hoouka kaua nui ana, a ua pau i ka make 300,000 kanaka.

            Ua oleloia, i ka wa i lilo ai o Baiazeta iloko o ko Timoa ikaika, hookomo ia oia iloko o kekahi hale hao, a kailewa hele ia i o ia nei e hoikeike ia'i, e like me ka hana ana i na holoholona hihiu.

            O keia poino ana o Baiazeta ke kumu o ka hiki ole i ka poe Tureke ke lanakila maluna o ke aupuni Hikina o Roma iloko o kahi mau wa. Aka, i ka makahiki 1453, ka wa i lilo ai o Mahometa i alii. lawe kakou ia Konesetaneko. O Konesetine hoi ke alii, pepehiia oia a make. A ma ia wa mai, i hookumu ae ai ka poe Tureke e kukulu i kulanakauhale ma Europa, a ua kapaia ka aina o Tureke.

KE ANO O KA NOHOALII ANA O NA'LII O TUREKE.

           

            O ka noho alii ana o ka lehulehu o na 'lii o Tureke, ua piha wale la no i ka hookahe koko ana. Aia kekahi alii o Selima (Selim,) ua hoomaka iho oia e noho alii i ka makahiki 1512, a ua kaua aku oia ia Aigupita a lanakila. O ka poe koa o Aigupita, ua kapaia he poe Mameluke, e like me ka mea i haiia ma ka moolelo o Aigupita, a he mau tausani o lakou i lawe pio ia.

            Mahope iho o ka lanakila ana o Selima, ua kauoha ae oia e kukulu ia i noho alii nani ma ke kae o ka muliwai o Nile, e kokoke aku ana i na puka pa o Kairo. Noho iho no keia alii maluna o keia noho alii, a luku wale aku i ka poe Mameluke, a kiola ia iloko o ka muliwai.

            Hoonoho ia o Mahomeda ekolu ma ka noho alii i ka makahiki 1596, he 19 ona mau hoahanau. A uumi ihola oia i kona poe hoahanau, i hiki ole ai ia lakou ke powa mai i kona mana aupuni.

            Lilo hoi i alii o Amura i ka makahiki 1621. O ka keia pilikua hoi, o ka pepehi ana i na kanaka he 14,000. O ka hana lealea loa a keia pilikua, o ka holo hele i ka po me ka pahikaua e hili ai i ka poe e halawai mai ana me ia.

            Oia iho la ke ano o ka noho ana o ke aupuni o Tureke ia mau alii i haiia'e la. A o ke alii mai mahope mai o Mamouda (Mahmoud) Elua, he alii naauao oia mamua o kona mau hiki mua; ua noho alii oia i ka makahiki 1808.

            Eia nae hoi, ua hooikaika oia me ka hana ehaeha loa ana, mamuli o ke ano o kekahi puali koa hele wawae o Tureke. He puali koa nui keia na Mahometa Elua keia puali i hoala i ka makahiki 1300, a ua mau mai no keia puali koa me ka ikaika, iloko o kekahi mau keneturia. Nolaila i kapaia'i na koa kiai o ka Moi Tureke, a ua oi aku ka weliweli o keia puali i ko kekahi poe e ae o ke aupuni.

            No keia mea i manao ai o Mamouda ke alii e holo mai kona noho ana aupuni ae. A mamuli o ia manao, ua kauoha'e oia i kona poe koa kiai, e hoopuni a puni ka puali koa o Mahometa Elua i hoala ai. A ua hanaia no keia kauoha, me ko lakou kiaiia a pepehiia hoi me ke aloha ole. A mai ia wa mai ka hooikaika ana o ke alii e hoano hou i ke ano o ka poe Tureke, a e lilo lakou mamuli o ke ano o kekahi lahui e ae @. A ua loaa iki iaia ka pomaikai, aole nae he holo loa o kana hana.

            Aole i pau.

Ka Aina o Palesetina.

HELU 4.

NO NA MOANAWAI.

            Ua kahe aku ka muliwai o Ioredane a hala na moanawai kaulana ekolu, a o ka moanawai hope loa, oia no ka moanawai Make, a o ka hope loa ia oia muliwai.

            1. No ka Moanawai o Meroma (Lake Merom.) Oia no ka moanawai e kapa ia nei i keia wa, o Hule, e nana ma Iosua 11:5-7, malaila i hui ai ka wai o na wahi e mai a lilo ae la i muliwai Ioredane. He ano huinakolu ko keia moanawai, eono mile ke akea o ka aoao lalo, a he oololi ma ka nuku, ewalu mile mai ka aoao akau mai. I ka wa ua, he nui loa ka wai; aka, i ka makalii, he ano pohopoho wale no. Ua kanu ia kau wahi i ka laiki, a he wahi noho no na puaa hihiu, na ohe a me na laalaau e ulu ana ma ua loko la.

            2. Ka Moanawai o Genesereta (Lake Gennesaret.) I kapa ia i keia wa o ka Moanawai o Galilaia, a o Lokowai o Tiberia (Lake Tiberias) A hala ka Lokowai o Hule, kahe aku la ka muliwai o Ioredane, (R. Jordan) he 13 mile ma ke kukuluhema, a komo aku la ka wai i ka Lokowai nui o Genesereta. He poopoo loa keia Lokowai i lalo, e waiho ana mawaena o na mauna a me na puu e ulu ana na laau hua, a malaila mai i kahe mai ai kekahi mau kahawai liilii i ke kau, e ike ana no oukou i ke kii o keia loko, ina oukou e hoomanawanui i ka nana iho ma na Palapala Aina. Ua noonoo o Kauka Robinisona, (Dr. Robinson) o ka loa ma ka laina pololei, aole i oi aku mamua o na mile he 11, a o ka laula eono mile. O lalo o keia loko, ua ikeia, ua hookumu ia e ke poha ana o kekahi pele, aka, aole i kakau ia ma ka moolelo. He ono loa ka wai, a he aiai no hoi, a ua piha i na ia he nui o kela ano keia ano. E hoomanao ae no hoi kakou i ka wa o na Apotole, he poe lawaia kekahi o lakou no keia Lokowai, a he wahi no hoi ia i ikeia'i na hana, i ka wa o Iesu Krsto, a ua hai pinepine ia no hoi ma ke Kauoha Hou, a aohe i hai nui ia ma ke Kauoha Kahiko, a malaila e ikeia'i, ua kapa ia o ka Lokowai o Kinereta (Chinnereth.) He nui loa na kanaka e noho ana ma na kapakahakai o keia Lokowai i ka wa o Iesu, ua paa pono i na kaona a me na kauhale, aka, i keia wa, ua kuanea loa, o ka ia a me ka manu-wai kanaka i keia wa.

            3. No ke Kai Make (Dead Sea.) Oia ka moanawai nui a kaulana no hoi o Palesetina ma kona moolelo. Ua ikeia, aohe lokowai malaila, mamua o ka luku ia ana o Sodoma a me Gomora, i hoikeia ma (Kinohi 19.) a ma ua wahi la i lilo ai he loko i keia wa, he kula ulu nui loa ia o na mea kanu, a he mau kulanakauhale no hoi ia wa. Ua manao ia no hoi, ua kahe aku ka muliwai o Ioredane mawaenakonu aku o keia kula, a malaila aku a ma kekahi awawa nui o Araba, a hiki loa aku i ke Kai Ula. A ua oiaio no paha keia manao. Ma na mea i hoike ia e Lutanela Liniki, (Lieut. Lynch) ua hooiaio no ia i na mea i hai ia ma ka Baibala, he kula io no ua wahi la mamua, a ua hoohuli ia e ka inaina o ke Akua. Elua mau kula nui i uhi ia e ka wai malalo o keia Lokowai, he mea kiekie kekahi a he mea haahaa hoi kekahi, he 13 kapuai o ke kula mua, ma lalo iho o ka iliwai, a o kekahi he 1300 kapuai; ma ka akau, ma ka laina e moe pololei ana me ka muliwai o Ioredane, he wahi awawa e ae ma ka hema o ka Lokowai. Ma Ioredane ponoi, mawaena o ka muliwai Iaboka a me keia Lokowai, he wahi haahaa a poopoo i lalo o ka muliwai, a ina pela na wahi e ae o kekahi mau kahawai a hiki loa ma ka hema o ka Moanawai Make, me he mea la na ka pele i hana, alaila, aohe mea e kanalua'i no Gora (Ghor) i hoohanee ia e ka pele; a ua nui loa no hoi ka lanahu bitumena ma ke kula e kokoke ana i ua awawa la.

            He 40 mile ka loa o ke Kai Make, (Dead Sea) mai ka akau a i ka hemaa, a he umi hoi mile ke akea mai ka hikina a i ke komohana, a ua puni ia moanawai i na mauna kiekie neoneo e ku ana ma ka aoao komohana, he 1500 kapuai ke kiekie, a he mau mauna kiekie no hoi kekahi e ku ana ma ka hikina, he 2500 kapuai ke kiekie maluna ae o ka ili o ka wai. He moakaka ka wai o keia moanawai, aka, he awaawa a he mulea. He nui loa ka paakai o keia loko, a nolaila, aohe ia noho iloko o keia Lokowai, aohe hoi mea ulu e hiki ke ulu ma ia loko, a ina no e nana ia no ka ohe hoonui ike, aohe no e ike ia kau wahi mea ola a mea ulu hoi iloko o keia Lokowai, a o na kaao i olelo ia mamua, no na mea e pili ana i na mailele ma keia kai (Moanawai Make) (Dead Sea) he mea keakea wale iho no ia, a he manao kuhihewa wale no. Ua puni keia moanawai i na papali pohaku puna e ku olohelohe ana no na malama ewalu iloko o ka makahihki, e ku wale ana i ka la welawela kikiki; a he oneanea, a he panoa loa ka nana ana oia wahi, a me na kapakahakai, a aohe no he mea e loaa ma ia wahi, koe nae na wahi a pau, he mau punawai, a he mau kahawai, oia wale iho no na wahi uliuli a maikai o na mea kanu e ulu nui ana. E lele ana na manu he nui, oiai o ka mea nui loa ia ma ia wahi, mai kekahi aoao a kekahi aoao, me ka make ole, i oleloia'i ma na kaao kahiko, aohe e hiki i na manu ke lele mai kekahi aoao aku a i kekahi aoao me ka make ole, oiai ua piha kela moanawai i na ea ino, a ina e hanu ka manu ia ea ino, e make no ia, a o ka mea no ia i kapaia'i o "Ke Kai Make." O ka wai he awaawa, a me he aila la, a he inoino no hoi, aka, aohe aala. Ua piha na kapakahakai o keia loko i na ea ino mailoko mai o na wahi pohopoho a me na wai ino, mailoko mai o na alualua a me na wai no hoi o loko o na kiowai ino.

            He nui loa ke kukaepele i loaa ma na wahi e kokoke ana i keia moanawai, ua like ka nui me ka hua kuikui, a he nui ae no hoi kekahi. A he pohaku hinuhinu loa kekahi, he hiki no ke hoa ia i ke ahi, a ina oe e honi aku i ka uahi, ua like loa me ko ka bitumena, a ua kapaia, ia pohaku o ka "pohaku-pilau," e Bukahada (Burkhardt.) 'Ua hana ia keia mau pohaku ma Ierusalema, i mea paani na kamalii, a i mea pupulei, a ua kuai ia'ku keia mau mea i ka poe malihini e hiki ana ilaila. O ka asapalatuma (asphaltum) oia kekahi mea nui loa a kaulana no hoi o keia moanawai, a o ka mea no ia i kapa ia'i kekahi inoa o ia loko o Asapalatika. Ua olelo o Iosepuka (Josephus) "ua pipiia e kekahi mau asapalatuma mailoko ae o keia moanawai, i like ka nui a me ke ano me he bipi pooole la, e lana ana maluna o ka wai. Ma na mea i hai ia, ua akaka aole i loaa pinepine ia na apana nui o keia ano, aia a mahope koke iho o ke olai ana e loaa'i. Mailoko io mai no o ke kai o keia moanawai ka pii ana'e o keia mea, malalo o ke kai na hakuhaku kahi i pipili paa'i me kekahi mea e ae, a aia a hoonioni ia e kekahi mea, oia ke olai a me na mea like, alaila hemo ae, a no ka mama, ua lana iluna o ka ili o ke kai. O ke "awawa o Sidima" a kakou i lohe ai, a i hai ia hoi ma Kinohi 14:10, ua piha loa i ka wa kahiko i na hua mea walewale (slime pits,) a o na kumu no hoi ia o ka bitumena, a o keia mau mea e waiho nei malalo o keia Lokowai, mailoko mai o laila i loaa'i ka asapalatuma.

            (Aole i pau.)

He Moolelo no ka poe i pepehiia no ke kupaa i ka manaoio.

HELU 1.

KA POE I HOOMAAUIA I KA WA MUA O KE AO NEI.

            I ka nana ana ma ka Baibala, ua ike kakou, o Abela ke kanaka mua i hoomaauia a pepehiia hoi e kona hoahanau e Kaina; a o ka hoomaauia ana o ke kanaka pono o Noa e kana keiki hoomainoino e Hama; ka hoomaauia ana o Lota ma Sodoma; a o Iosepa hoi e kona poe hoahanau.

            O ka hoomaau nui paha o ia kau, oia no ka hooluhi ino ana a Parao i ka Iseraela. Aohe o na wahine a me na kane makua wale no ka keia alii e hookaumaha ai, aka o na keiki hanau hou no kekahi ana e pepehi ai, i hanauia e na wahine Hebera. Ua hoopaiia no oia no kona hoomaau wale, ua kau mai maluna ona ua hoopai weliweli he umi, oia hoi na rana, uku, a me na nalo, a pela wale aku, a mahope mai, ua palemo oia a me kona poe koa iloko o ke Kai Ula (Red Sea.) O na keiki o ka Iseraela, mahope iho o ko lakou hookuuia ana mai ko lakou hooluhiia ana e Parao, ua hoomaauia no lakou e ka poe o Pilisetia, e ka Amora, Aigupita, Aitiopa, Arabia a me ka poe Asioria. A he nui no na kaula a me ka poe i kohoia e ke Akua, i hoomaauia e na'lii o Ieda a me ka Iseraela.

            O Abedenego ma kekahi poe i hoomaauia, a kiolaia i ka umu ahi i pahikuia ka enaena, e Nebukaneza; a o Daniela no hoi kekahi i hooleiia iloko o ka lua liona e Dariu; ua hoomaauia no hoi o Maredekai e kekahi kanaka lokoino e Hamana, aka, ua hoopakeleia keia poe a pau loa e ke Akua Mana Loa. A o ka poe a pau i hoomaau aku i keia poe, ua hoopaiia lakou no ko lakou uhai ana i ke kuikahi, a me ko lakou ae hoopunipuni no hoi.

            I ka wa e kukuluia ana, a e pa ia ana hoi o Ierusalema a paa e ka poe Iudaio, ua hoomaauia lakou e na hoahanau hoomanakii, a hiki wale i ka hoopaa loa ia ana oia hana nui e Nehemia, aka, mahope iho o ka paa ana, ua hoopilikia pinepine loa ia no lakou e ka poe o Pesesia, a e ka poe alii mahope iho o Alekanedero ka Nui, aka, o keia alii kekahi i kokua mau aku i kona wa e noho alii ana.

            He keneturia okoa paha a me ka hapa mamua aku o ka hanau ana o Iesu, ua hoopuni ia a lilo ke kulanakauhale o Iersusalema i ko Anetioka (Antiochus.) Hao ia, a pakaha wale ia na waiwai e ka luakini, a he nui ka poe Iudaio i hoopaiia  e keia poe, no ka hoole o ka poe Iudaio, aole e hoomana i na akua kii o ua poe'la, a peneia na hoopai i haawiia ia lakou; o ka pepehiia; o ka hili ia i ke kaula, o ke umi ia, o ka li ia; a ina i manao lakou e holo iloko o ke ana e pee ai i pakele, e paniia aku no ka puka o ke ana a paa loa.

            O Anetioka, (Antioichus) a me kona poe hoomanakii, ua kue ikaika loa ia lakou e Matia (Matthias) ke kahuna a me kana mau keiki koa. O ka mea kaulana no nae o lakou, o Iuda Makabusa (Macabeus). A na keia keiki koa na Iuda a me kona mau hoahanau wiwo ole, i hoolana hou i ka manao o ka poe Iudaio, a i hooikaika hou ae no hoi i ko lakou mau manao, a ua hooauheeia na pakaua o Anetioka, a pau ae la ko lakou hooluhiia ana, a hoi aku'la lakou i ko lakou wahi, a huli aku'la lakou a kaua me ka poe Edomite (Edomites), a me ka poe Amora (Amonites), a ua lanakila hoi maluna o lakou.

            A mahope iho, make iho la o Anetioka i ka make weliweli loa, ua eku ka ilo ma kona io a puni kona kino, a he manaonao loa ke nana aku, a he hoopailua loa hoi ka poe a pau e kokoke aku ana ma kona wahi. A hoomau aku la na'lii mahope mai ona i ka hana ino ana i ka poe Iudaio, aka, ua hoohokaia lakou e ka poe Makabusa (Maccabus).

            Ia wa no, hana iho la ka poe Iudaio i kuikahi me ka poe Roma, aohe nae i liuliu iho, make iho la o Iuda Makabusa ko lakou koa kaulana, ma kekahi kaua weliweli me ka poe Helene (Greeks) malalo o ke alakai ana a ko lakou kenela Bakide (Bacchidet).

            Ia wa e noho alii ana o Anetioka Epipane, (Antiochus Epiphanes) na Siria (Syria), a no ka loaa ana o kekahi lanakila ana maluna o ka poe Iudaio, hele aku la oia i Ierusalema, a kauoha aku la e pepehi hoomainoino loa ia o Eleazara (Elenzer) ke kahuna, no kona hoole ana aohe e ai i ka io o ka puaa. A hopu koke aku la o ia i ka ohana o Makebusa, o ka makuahine kekahi, o Salamona kona inoa a me kana mau keiki ehiku, a lawe aku la oia ia lakou i Anetioka, a malaila oia i hoohuli ai ia lakou e hoomana i kona mau akua kii, aka, aole lakou i ae aku ia hana lapuwale, a no ia hoole ana o lakou i ka olelo a ke alii, ua olelo ua 'lii'la, e pepehiia lakou a pau loa. A penei ko lakou make ana:

            O Makabusa ka makahiapo o lakou, ua weheia kona lole, a ua kauia oia maluna o kekahi mea hoowalania i ke kino, a ua hahauia oia a eha loa. Alaila, ua nakiiia oia i ka huila, a ua nakiiia kekahi mau poka kaumaha ma kona mau wawae. A mahope iho, kiolaia aku la oia iloko o ke ahi a papaa ka ili, alaila, huki houia mai la oia iwaho, a okiia ae la kona alelo, a waihoia aku la oia iloko o kekahi papalai, a malaila oia i hoomoaia'i a hiki i kona make loa ana. A iaia e hoomanawanui ana i keia mau eha, kahea aku la oia i ke Akua, a paipai aku la i kona mau hoahanau e hoomanawanui.

            A o ka lua hoi o ke keiki, ua nakinakiia iluna, a ua loleia kona alualu, mai ka piko o kona poo a hiki i kona mau kuli, alaila, kiola ia aku la ma kahi o ka Leopadi, aka, aole i hoopa mai ka Leopadi iaia. A no ka nui o kona eha no na pilikia i loaa mai i kona kino mamua, malaila oia i waiho ai a hiki i ka make loa ana.

            A o Makila (Machir) ke kolu o ke keiki, ua nakinakiia oia ma kekahi mea poepoe nui a hiki i ka poloke ana o kona mau umi. Mahope iho oia manawa, ua loleia ka alualu o kona poo a hiki i kona mau papalina, a okiia kona alelo, a kiolaia aku la kona kino iloko o ke papalai, a malaila oia i palaiia ai a hiki mai i kona make ana.

            A o Iuda hoi, ka ha o na keiki, mahope iho o ke okiia ana o kona alelo, ua hiliia oia i ke kaula, a ua nakiiia oia ma kekahi huila a hiki i kona make ana.

            A o Aka (Achas) ka lima o ke keiki, ua hooia oia i loko o kekahi Ipuhao nui Keleawe, a malaila oia i kuipaluia ai a hiki i kona make ana.

            A o Aleka (Areth) hoi ke ono o na keiki, ua nakinakiia oia i kekahi kia nui, iluna na wawae a ilalo ke poo. A ua hoa ia mai ke ahi mawaho ona a puni, alaila, okiia kona alelo, a laweia aku la oia e hookomo iloko o kekahi papalai, a malaila oia i waiho ia a make.

            A o Iakopa hoi ka hiku o na keiki, o ka muli loa ia oia ohana. Ua okiia kona mau lima a me kona alelo, ua kiolaia kona kino iluna o ke papalai, a malaila oia i waiho ai a make. Aloha ino!

            E like me ka hana a ka mua, pela no lakou a pau i hoomanawanui ai i ka eha, me ke noi aku i ke Akua, e lawe aku ia lakou a pae aku ma kela kapa o ke ola mau loa.

            A o Salamona ko lakou makuahine aloha, mahope iho o kona ike ana i ka make o kana mau keiki ponoi ehiku no ke kupaa i ke manaoio. A ma ke kauoha a ke'lii, ua weheia kona lole a pau, ua hiliia i ke kaula, a okiia kona mau waiu, a o kona kino, ua kauia iluna o ke papalai a malaila oia i palaiia'i a hiki i kona make ana.

            A o ke alii nana i hana i keia mau hana lokoino, mahope mai, ua lilo oia i pupule, a ua popopo kona mau io, a palaho kona opu, a o ka hopena no ia o kona ola lapuwale ana ma keia ao.

            Nolaila, e hoomanao kakou i ke kupaa io o neia poe ma ka manaoio, he mea no hoi ia la, a lolelua ae ka manao o na kaikaina o Makabusa, i ka ike aku no i ka weliweli maoli o ka hoopaiia ana i ko lakou hanau mua, alaila, ae aku la hoi e hoomana i na akua kii, aka, aole loa no lakou i maka'u ia make.

            A heaha ka hopena o kela 'lii hana hoomainoino? Ua make oia!