Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 19, 12 May 1866 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa.
ana e weheia ke Awa o Kailua i awa kumoku; a e hookaawaleia i puu dala no ka hana ana i alanui malaila. No Kona Hema kekahi. E noi ana e hoopauia ke Kanawai Hookamakama. Ua haawiia i na Komite.
HOIKE KOMITE WAE.
Hoike mai o His Ex. C. de Varigny, ka Luna Hoomalu e ke Komite i kohoia'i e noonoo no ka Bila Kanawai a ka Luna o Waialua, e pili ana i ka hookau i ka auhau kino elima dala maluna o na kanaka o na aina e i noho kuikahi ole me keia Aupuni. Manao ka hapanui o ke Komite ua pono e hoomoeia ka Bila ma ka papa.
Noiia mai e aponoia ka hoike a ke Komi te. Noi mai ka Luna o Waialua e hoomoeia ka hoike a ke Komite ma ka papa.
Koi ikaika mai ke Kuhina o ko na aina e, e hoaponoia ka hoike a ke Komi te. No ka mea, oiai o na pake ka mea i manaoia e hookapu aku ma keia Bila, aka, e pili pu aku ana no nae i na pukiki, na haole o kekahi o na moku o Geremania, Perusia, a me na kanaka o na Mokupuni o Porunesia.. A ua hiki no hoi ke hooliloia ka Bila i mea ole mamuli o ka hele koke ana o na poe o na aupuni e auhau ia ana ma keia Bila, e hoohiki i Kupa Hawaii, a malalo o ke Kumukanawai e maluhia like ai lakou e like me na kanaku hanau o ka aina. Kokua o Hon. Mr. Kakani i ka manao i hoo ukaia e ke Kuhina o ko na Aina e. Wahi a kona manao, ua ane makehewa io no keia Bila, a he hiona no hoi e kue ana i ke Kumukanawai, a e pepehi ana i na pomaikai i loaa mai nei mamuli o ke Kanawai e kokua ai i na Luina hana a me na eemoku o na Aina e mai. A pela no hoi o Hon. Mr. Heuek, wahi ana ua hoaoia no ia mea ma Kalaponi, o ka auhau kaumaha i na Pake, aka, ua oi nae ka poino mamua o na pomaikai i loaa mai.
Hooikaika mai no ka Luna o Waialua, e hoomoeia ka hoike a ke Komi te ma ka papa. No ka mea, o na Pake ka mea nana i lawe mai kekahi o na mai ino loa iloko o keia Aupuni, oia ka "Mai Pake." A ke hooliloia nei na dala he nui wale o ke Aupuni i mea e malama ai i ke ola o keia poe i poino ia i keia mai ino. Nolaila, ua pono loa e kauia i auhau kaumaha maluna oia poe, a waiho mai no hoi i kekahi mau kumu nui e ae.
Hoaiai mai ka His Ex. Mr. Ha rris i ke ano o ko Waialua poe, i mai, i kekahi manawa mamua aku nei, ua makemake oia e hoolimalima i kekahi poe kanaka hana ma Waialua, ma ka hana ana ma kekahi loko, aka, aole nae he loaa o ke kanaka hana, no ka mea, ua pau loa kanaka oia wahi i ka heihei lio. Hu ka aka a haalele wale o ka Hale. Ua ninauia, a ua hooleia ka hoomoe ma ka papa, a ua aponoia ka hoike a ke Komite.
Waiho mai ke Kuhina" Kalaiaina he palapala hoopii e kue ana i ke kohoia ana o Hon. J. Kupau, ma Koolauloa, a me Hon. S. W. Mahelona o Ewa me Waianae, a me Hon. L. Aholo. Ua haawiia i ke Komite no na Aha Hookolokolo.
HAPAIIA NA HANA I HOOPANEEIA.
Ma ke noiia ana, ua lilo ka Ahaolelo i Komi te no ka noonoo hou ana i ka Bila Haawina. Noho o Hon. S. W. Mahelona i Luna Hoomalu.
Heluheluia ka haawina no na Makai, he $18,720. Noi o Hon. Kakani $20,000; noi mai o Hon. W. Pineha sa Wood, he $21,000. Nonoi mai o Hon. G. B. Ukeke, e hoihoi mai no ka uku o na Makai na ka Ahaolelo e hooponopono. Kue nui oia i ka uku nuiia o na Makai haole, no ka mea, aohe a lakou hana, he hoopumehana wale iho no i ua lima iloko o ka pakeke, o na Makai kanaka, o lakou ka poe hana e ku mau ana i ke ao a me ka po. Eia nae ka mea kupanaha, he uuku ka uku o na kanaka, pii ka uku o na Makai haole, hana ole, noho wale iho no. Manao no hoi oia, e hoopau i na Makai haole. Kue o William F. Jourdan, a e koho i Makai Pukiki, a i Makai Pake.
Kokua o Hon. L. W. Kaainoa i ka haawina ma ka Bila.
Kokua ka Luna o Kona Akau i ka hoololi a ka Luna o Honolulu, (W. P. W.) no ka mea e hooliloia ana no na dala kupono.
Manao ka Luna o Waialua, e pono no na ka Hale Ahaolelo e hooponopono ka uku o na Makai, a ua lawa no lakou i ka $18,000, a ua noiia mai oia e hooholoia. Mahope o ka hoopaapaa loihi ana, ua hooholoia ke noi a ka Luna o Waialua. Hooholoia :
No ke ola o na Makai o Maui $6,200
" " Hawaii 6,856
" " Kauai 2,000
No na lilo o na Aha Apana a me Hoomalu 500
Lilo no ka Oihana Kalaiaina 1,500
Luna Le ta Nui 3,600
Kakauolelo a ka Luna Le ta Nui 2,400
Kakau ana i ka moolelo o ka Aha Kukamalu 200
Lawe Le ta o Hawaii 2,000
" Maui me Moloka 800
" Oahu 624
" Kauai me Niihau 400
O na haawina i hoikeia mamua ae nei, ua hooholoia ma ka heluhelu alua ana.
Heluheluia ka haawina no ka Papa Ola, he $20,000.
Noi kokeia mai no, e hoopaneeia ke Komi te. A ua aponoia.
Hoike mai ka Luna Hoomalu i na mea i hanaia. A ponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale. A ma ke noiia ana mai, ua hoopaneeia ka Ahaolelo, a ka la apopo, hora 11 o ke awakea.
POALIMA, Mei 4.
Halawai ka Ahaolelo ma ka ho ra mau. O His. R. H. M. Kekuanaoa a me Hon. G. Rhodes, Hope Peresidena ma ka noho.
Pule ke Kahunapule a pau.
Heluheluia ka moolelo a aponoia.
Hoopukaia mai he palapala hoopii na Hon. L. Kaapa kue i kona hoa L. W. Kaainoa. Haawiia i ke Komite no ke koho ana.
HOIKE KOMITE MAI.
Hoike mai o Hon. E. H. Bo yd, no ka palapala hoopii a Kona Hema, e pili ana i ka hooemi i ka uku moku, e noi ana e hoomoe ia ka palapala hoopii ma ka papa. Aponoia. Hoike mai o Hon. J. W. Keawehunahala o ke Komite no na Aha Hookolokolo, ua pono no ke kohoia ana o Aholo, aponoia.
Hooholoia ka olelo hooholo a L. Kaapa, e alakai ka makai o ka Hale i na Luna Ahaolelo i ka Hale Paahao e makaikai ai. Hooholoia ka olelo hooholo a Hon. J. W. Keawehunahala, e kau ia na kii o na Moi a pau o Hawaii iloko o ke Keena Ahaolelo.
Heluhelu mua mai o Hon. E. H. Bo yd, i kana Bila Kanawai e hoopau ai i ka Pauku 4 o ke Kanawai holo pili aina, e pili ana i na Kapena moku holo pili aina, a ua hooholoia ma ka heluhelu mua ana, a e heluhelu alua ia i ka wa kupono.
Heluhelu mua mai o Hon. Mr. Kakani i kana Bila e hoololi ai i ka Pauku 92 o ke Kanawai Kivila, ua hooholoia ma ka heluhelu mua ana, a e heluhelu alua ia i ka wa kupono.
Heluhelu mua mai ke Kuhina Kalaiaina i kana Bila Kanawai e ae ana i ka poe i oki ia e mare hou no. Hooholoia ma ka heluhelu mua ana, a e heluhelu alua ia i ka wa kupono. Heluhelu mua mai o ka Mea Hanohano C. C. Harris i kana Bila Kanawai e hoololi ai i ka Pauku 9 Mokuna 9 o ke Kanawai Hoopai Karaima, a ua hooholoia ma ka heluhelu mua ana, e heluheluia i ka wakupono.
Hoolaha mai ke Kuhina Kalaiaina i kona manao e waiho mai i Bila Kanawai e pili ana i ke kuai ana i na laau a me na make.
Hapaiia na hana i hoopaneeia.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, MEI 12, 1866.
" Ke Alaula."
Agents for the childs news paper Alaula are requeste d to bear in mind that the month of June has been fixed upon as the time for-making a statement of the number of papers required by each, and for a settlement of the account of papers taken.
E hoomanao na Luna o ka nupepa Alaula, ua hoomaopopoia o ka malama o Iune, oia ka wa e hoike ai i ka nui o na pepa e laweia ana, a oia hoi ka wa e hookaa i na dala no na pepa a pau i laweia.
Ke Ola o ke Alii Nui Moi.
Ke mau nei no ka oluolu o ko ke Alii Nui Ola, a o Kona luana ana, a kaana ana, aia no malalo iho o ka malu o Kona Hale Alii. I kekahi manawa, hoi aku no Oia i Kona Home A-e-kai ma Waikiki-kai. I kekahi la o kela pule aku nei, ua hele aku Oia e ike i Kona Kaikuahine Alii mai ma Papakanene.
Ke Alo Alii.
Oia mau no o ke omaimai o ke Kama Alii Wahine i keia mau la. I ka auina la o ka Poakahi o kela pule aku nei, ua hoihoi ia'e oia ma kona Home ma Papakanene.
Aohe ano e o ke ola o ka Moi Wahine kanemake, oia mau no, aia no oia maloko o kona hale Haimoeipo.
He oia mau no ke ola o ka Makua Alii, ke Alii Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa. Eia no oia ke noho Pe residena nei no ka Hale Ahaolelo Alii. O kona luana ana a me kona hiolani ana, aia no ma Papakanene.
Ke ole o ke Keiki Ahi W. C. Lunalilo, he oia mau no. Ke ike pinepine ia'ku nei ia maloko o ka Hale Ahaolelo i kela la keia la.
NA MEA HOU O KOOLAU, KAUAI.—He elua mau halawai hui ko makou ma ka malama ua malama makou ekolu mau halawai o ia ano; a, ua pii mau ae ka maikai a me ka mahuahua o ka poe launa mai ma ia mau halawai. Ke ku ae nei hoi na kauwa kane a wanana ae. A ke hele nei na kane a me na wahine ma na wahi nui eha iloko o keia apana, e malama i keia hana ; a ina e kokua mai ka Uhane Hemolele i ko makou nawaliwali a hemahema, e hiki no keia hana nui.
MOREMONA. Ke kaana mai nei ka poe i kapa iho ia lakou ka ekalesia o na la hope, i wahi haumana no lakou, me ka hoomakaukau e hana i wahi panana e hoomoe iho ai ma Anahola.
Ia'u i hele aku ai e makaikai i ka Hale Ahaolelo, ua ike iho au, e aho no na wahi elemakule kahiko, mamua o ka poe hou, he hu a ka-aka. Helemakaikai.
HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.
E NANA MUA MA KEIA MEA.--No ka piha loa o ka pule i hala, nolaila, ua ke iho na hunahuna mea hou o Hawaii nei, a ke hookomo nei makou iloko o keia pepa. Ina ua hemahema iki kekahi mau hunahuna ma ke kamailio ana, e kala mai.
KO WAIALUA MEA HOU.—Kula Sabati o Waialua o ka la 29 o Aperila, 260 a keu na haumana ke hui pu me na kumu. Ma ka la 6 o Mei, ane like no peia ka nui. Ia la ka lokomaikai ana no ko na Aina e $31.30, Pono ia.
KE KUNA KALAMA.—Ma ka holo ana aku nei o ke kuna i oleloia maluna, i ka Poalua iho nei,. ua ike aku makou ma kona oneki, ua hele a piha u i ka ukana e waiho kikoola ana, no ka loaa ole o kahi e waiho ai ma kona opu.
MAKE EMOOLE.—Ma ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei, ua make emoole o Kaka maloko o ka hale o Paukuwahie. He kahu hanai oia no na Kamalei Haku o kakou, oia o Liria Kamakaeha Dominis, a me Likelike. He mai kuhewa kona mai i make ai. Aloha ino oia.
EHIKU POE I HOEHAIA E KA UILA.—Ua poloai ia mai makou e Kapae, o Kahului, Kona Akau, Hawaii ia makou ma kana palapala, e hai mai ana, ua hoehaia ehiku kanaka ma kahi i haiia'e la maluna e ka uila.
TOMA KAKINA OPIO.—Ua kahea ia mai o Rev. Toma Kakina opio, na ekalesia o Lahaina, a me Wailuku, a ua ae oia e hele ma ke kahea a ka ekalesia o Wailuku. Ua minamina no i ko Lahaina poe i ko lakou hoonele ia aku, he nui no ka poe i koe. Aia i ka Poakahi ae nei e holo ai.
ku.
OKIIA KA LIMA.—Ma ka Poakahi iho nei o keia pule, ua okiia ka manamanalima o kekahi wahine e ke Kauka ma ka Halemai o ka Moi Wahine. No ka eha mau paha oia wahi manamanalima, nolaila, olelo ai ka mea nona ia manamanalima, e "hemo ma ke kai." A ua hoohemo koke ia no.
Ma ka la 30 o Ma raki i hala aku nei, ua hooahu iho na hoahanau o Honuapo, ma Kau, Hawaii, he puu dala, he kanahiku ka nui. A e hooliloia ana ia mau dala, i mau dala e hooponopono ai no na lako a me na hemahema o ka Halepule malaila. A ke lana nei no hoi ko makou manao, e holo pono ana no ka lakou hana.
Ua hiki mai nei ka palapala a Re v. L. Kamika ma ka la 8 iho nei o Mei. Ua hai mai oia, ua loaa ka Melodiana o ka Luakini o Kaumakapili no na dala he haneri kanawalu kumamalima ($185.00). Ua haalele aku oia ia i Nu Ioka ma ka la 11 o Aperila aku nei, a e hiki mai ana paha i anei ma na la mua o Iune. O ka ka moku apa mai koe.
HOOKUPU MAHINA HOU.—Ma ka hookupu mahina hou ana o ka ekalesia o Kau, Hawaii, ma ka la 1 iho nei o Aperila, ua hiki aku ka huina o na dala i ke kanakolu kumamalima me akolu hapawalu. Ke hoomaka mai nei o Kau e pii ae, nolaila, ke lana nei ko makou manao, e mau ana no ka lakou mau hana maikai.
KANE PEPEHI WAHINE.—Ma ka Haiapo, o Kona, Hawaii ia makou, i ka pepehi ana o kekahi kane malaila i kana wahine ponoi, me ka olelo iho o ua kane nei, "eia wau iluna o kuu wahine a make au." Auwe oe e ke kanaka pepehi wahine ! Aole anei e pau kou huhu i ka leo ? Mai hana ino i kou iwiaoao, ua ike no oe aohe ana make, heaha la hoi kou mea i hana ai me ka manao naaupo?
KUNA EMALAINA.—Ma ke ku ana mai nei o ke kuna Emalaina i ke ahiahi o ka Poakolu iho nei, ua lawe mai oia i kana ukana mau o ka alani, pulu, a me kekahi mau ukana e iho. A ua kau pu mai no hoi maluna ona kekahi Hoa Hanohano o ka Ahaolelo Ahi, oia hoi o Kaulia, o ka Apana o Kau, Hawaii.
HOIKE KULA MA KALEPOLEPO.— Ua hai mai o D. W. Lonoopio, o Kalepolepo, Kula, Maui, i ka hoike ana o na kula oia apana, ma ka malama o Ma raki aku nei. Ua hai mai oia, ua hiehie na keikikane a me na kaikamahine oia mau kula i ua la la. Ua kai huakai na kula me ko lakou mau kahiko, e like no hoi me ke ano mau okuaaina, aia no "a hao au la a paihiihi." Ua makaukau no na keiki ma na mea hoonaauao wahi a ua o ia nei.
Ua paa loa iho nei ka Luakini o Helani nei, a ua nani maoli ke nana'ku. A ke hoomanao nei au o keia paha ka oi o keia mau la o na Halepule o Hawaii nei.
A ke liuliu nei makou no ka hoolilo ana aku i ka Hale no ka Haku. Ma ka la 6 o Mei, oia ka la e hoolilo ai, na ko makou misionari makua ka hana o ia la.
J. W. KUPAKEE.
NA HUA OHIA O KA NAHELE.—Ma keia mau la iho nei, ua hoea mai kekahi mau kanaka me na poi ohia liilii, ma ka hapawalu ke kumu-kuai o ke poi. I ka helu ana i na hua ohia, he elima kauna a me kahi keu. Kahaha iho la kahi manao a pale aku la no i ka ona o ka ohia e hele aku ma kahi e.
NO KIHOLO.--Ua ae ia ka kekahi kanaka i hoopaiia no ka hewa, e haiolelo maloko o ka luakini ma Kiholo, e ko laila mau luna ekalesia, wahi a D. Paianuaikahala, o Kawaihae, Hawaii, i ka ike aku no ka i ka hewa, a o ka ae aku la no ka ia e hai mai i ka olelo a ke Akua. Ahu no hoi kupanaha !
E HIKI HOU MAI ANA HE MAU BUKE HOU. - Ua pai houia he mau Lira Kamalii hou, a he mau Kumu Mua Hou, a he mau Kauoha Hou, hapa haole a hapa Hawaii hoi, ma Nu Ioka, mamuli o ke kauoha a ka Papa Hawaii. O ke pai alua ana keia o keia mau buke i haiia ae la, a e hiki mai ana ia mau buke iloko o keia wa aku.
HALAULA MA KOHALA.—Ua poloaiia mai makou e D. H. Kamaile, Kohala, i ke ano hou ana o Halaula ma na hana, me ka hoohiki ana o ka luna nui o ko laila Mahi ko, "O ke Akua mua, a mahope na hana e ae." Ua malamaia kela Poaha keia Poaha, i halawai no ua Aha Hui Mahi ko la o Halaula. O makou kekahi i mahalo no keia mau hana, no ka mea, aole he hana ana, ke ae mai ke Akua.
WI O WAIMEA.—Ua hai mai o S. H. M. Kauaapuupuu, o Waimea. Hawaii, i ka make i ka ai ole o Waimea, i ka lawe ole mai o ko Waipio i ke pai ai e kalepa ai me ko Waimea poe. A ua kahea pu mai oia i ko na wahi e ae, e manao ana e kalepa aku i ko lakou mau pai ai, me ka poe e makemake mai ana. Aloha ino lakou.
HE OIAIO PAHA AOLA PAHA ? --Ua loaa mai ia makou ka Samuela Kamakalua, o Weha, Hamakua, Hawaii palapala, e hai mai ana i ka hana pono ole a kekahi luna wehe leta, i ka hoo ole ia o ke kanikau ana i manao ai e hookomo ma ke Kuokoa, me ke dala no ka ka hookomo ana. Ke i nei makou, ina he oiaio keia, aohe waiwai o ka manao ana e hoolaha, o ke Kanawai no ka mea e pono ai a e hoohewaia ai.
HE KAU AHAOLELO PUKUNIAHI KEIA.—Ke haawi aku nei ka Nupepa o ke Kuokoa i ko lakou mahalo nui loa ia J. W. Keawehunahala me S. W. Mahelona, G. B. Ukeke. & C. K. Kakani, oia na pukuniahi o keia Kau Ahaolelo e noho nei i keia mau la ; ina no na kupa o ke one hanau e naue iloko o ko lakou Keena, e halawai pu ia mai ana no me ka hauoli a me ke kani pu iho no hoi o ka a-ka, a he koa maoli no hoi; me he pahi oilua la ma ko lakou mau aoao.
DALA MAHINAHOU MA KAUMAKAPILI I KA MALAMA O APERILA, M. H. 1866.
Ma Maemae - - - - 0 12 ½
" Pauoa - - - - 2 50
" Kaumakapili - - - 13 62 ½
" Kapalama - - - 62 ½
" Kalihi - - - 4 37 ½
" Halemai Lepera, - - - 8 12 ½
" Moanalua - - - 1 87 ½
Kula Sabati - - - - - 3 12 ½
Huiia $34 37 ½
MALAMA MAHINA POEPOE OLE.—O ka malama o Feberuali i hala aku nei o keia makahiki, he malama ia i ike ia ma ka Papa Kuhikuhi, aohe e poepoe ka mahina a pau wale no na la oia malama. Elua mahina poepoe o Maraki, elua no hoi o Ianuari, aka o Feberuali, aole e poepoe ana ka mahina. Ike uuku ia paha, he mau wahi hora kakaikahi ka poepoe ana o ka mahina mamua o ka helu ana o ka malama, a mahope iho o ka pau ana o ka malama, he mea kupanaha ia i keia manawa. Aole i ike ia mamua, a aole no hoi i ike iki ia i ka wa e ola ana o kekahi poe i hala e aku ; aole no hoi i ike ia keia mea kupanaha i ke kau o Kamehameha a o Wasinetona paha, aole no hoi i ike ia, mai ka wa i ike ia ai o Amerika e Kolona. Aole no hoi i ike ia i ka wa o Adamu, a aole no hoi i ike ia, mai ka wa i hanaia'i ka honua nei a hiki i keia wa A aole no hoi e ike hou ia ana keia hana kupanaha a ka mahina iloko o elua miliona makahiki a me ka hapa e hiki mai ana, wahi a ke koho ana a ka poe anahoku.
HANA IO KA ONA A KA AWA.—Ma ka malama o Maraki i hala aku nei o keia makahiki, loaa-hia iho la ko'u hoa'loha opiopio, oia o Neti, oia kona inoa ma Moanalua nei. I na wai-hoopoluea a ka ona awa, ma ke ahiahi noenoe o kekahi la, inu iho la ua Neti Likelike nei i ka awa, a iho mai la ko luna poe i ua Neti nei, hue ku ae la oia e hele i ua po nei. A i kona naku hele ana maluna o na kuauna loi haule aku la oia iwaena konu o kekahi loi poho loa. A nawaliwali loa oia i ka ai nui loa i na lepo hehee o loko o ka loi. Kuhi no paha kela he apu awa, a noke no i ka inu a piha lepo ka opu, e ole e loaa i kekahi poe i piha i ke aloha, i na la ua haalele mai i ka la. Ma ke kakahiaka'e halawai oia me a'u, a ike aku la au i kona mau maka, pepeiao, lauoho. Ua pena holookoa ia e ka lepo. Aia ka hewa o ka awa la. He nui aku no ka poe a'u i ike ai, malama kahi hapaha, hapalua dala, i wahi mea kuai awa aku ma Honolulu i ka hiki ana mai paha o kahi keiki hana paakai o Alia ma o aku.
Me ka lana o ko'u manao, i keia mau hapaha, a hapalua hoi, a keia poe aloha ole i ko lakou Makua ma ka lani.
A lilo nui iho la ka awa i akua no na kanaka ma keia wahi, e hoomainoino ana i i kahi eke i kela ahiahi keia ahiahi. Oia iho la kahi manao a kou wahi makamaka opiopio nei. J. W. PETER.
KA LOAA O KE AUPUNI. -- Ua ike iho makou ma ka Papa Hoike a ke Kuhina Waiwai o na dala lilo o ke Aupuni Hawaii nei no na makahiki elua, he $582,341.02 oia hoi he $291,170 51 no ka makahiki hookahi. Ma ka la akahi iho nei o Aperila, e waiho ana maloko o ka waihona o ke aupuni he $169,059 34. He puu dala nui maoli keia e koe la ma ka waihona, a pehea la ka manao o na Lunamakaainana, aole no paha auanei e pau ae kau wahi kaumaha o na makaainana ?
HE WAHI HALE KAMANA HOU.—Ia makou e naue hele ana ma kekahi o na alanui o ko kakou nei kulanakauhale hanohano i keia mau la iho nei, halawai mai la ko makou mau kiionohi maka me ka huila e niniu ana, i ke ku ana iho a nana aku, aia hoi he hale hana no na mea hoonani hale. O ka haole nona keia hale hana, he haole no ua noho a kupa ia Hawaii nei. Ma Maui nae paha kona wahi i noho mua ai, a hoi mai nei a kukulu i hale hana nona ma ke Alanui Kamika.
HE MEA KUPANAHA.—Ua hiki mai io makou nei ka lono, ua laweia e na keiki o ke kula hanai a Rev. E. Bona, o Kohala, he 14 nupepa Alaula, a ma ke Kulanui hoi o Lahainaluna, he oia mau ka nele. No keia nele ana o keia kula, ua kapa iho makou ia mea, "he mea kupanaha," no ka mea, ma kahi e ao ia ai ka ike a mahuahua, malaila iho la kahi nele loa, a ma kahi hoi e hoomaka ae ai ka pii ana i ka imi naauao, malaila ka mahuahua nna. Ahu no ka hoi kupanaha ia Lahainaluna.
MI SIONARI KULANAKAUHALE.— Ua hoomaka iho nei ka Ekalesia o Kawaiahao, e hoouna i ko lakou Elele, oia hoi o Manuela, iloko o ke kulanakauhale o Honolulu nei, e hana i ka oihana misionari, me ka hoolaha palapala. Ua hoomaka iho nei o Manuela i keia hana ano nui, i mea e pono ai kekahi ano kanaka i loaa ole aku i ka pono i na kau i hala ae nei. Ke hahai nei iaia ka manao maikai o ka poe maikai a pau. He lana ko makou manao, e loaa ana iaia ka hookipa maikaiia e na io ponoi o Hawaii nei.
KU NAE HOI KA NUKU O UA O AU OKOA.-- I ka lilo paha o ua o Au Okoa i ke poluluhi a ka wai ona, i paa ai oia i ka noe, a hoolaha hewa ai ma ke akea, me ke kukala ana, " ua lilo i kekahi pake ka hoolimalima ana o ka loko amaama momona o Moanalua no na makahiki elima." O ka makou keia e haohao loa nei, o ka loko hea la o Moanalua ? O Alia-paakai paha ? O Alia-manu anei ? O ka makou loko i ike ai i ka lilo i ka pake, oia hoi ka loko o Maunalua, aole-e o ka loko o Moanalua, e like me ka ke Au Okoa e pane hili lalau nei me ka ohikau. Ke i mai nei hoi keia mau wahi hua mele :
"Hapuku ohi ka wahie o Kapaau."
O IU HOI KA OI.—Ma ka auina la o ka Poalua iho nei, ia makou e holoholo ana ma kekahi o na alanui o ke kaona nei, aia hoi, halawai mai la makou me kekahi mau kanaka e kokoke ana e ulele iho i ka ai a Wahie, aka, uwao koke ia e kekahi hoalauna o laua e ku pu ana. I ka ike aku i ko laua mau helehelena, ua uhi ia laua e ke ao poluluhi o ka wai ona hoomalule kino. A ua ninau makou iloko o makou iho, nohea i loaa mai ai keia wai ona i na kanaka Hawaii ? Ia laua nae e wiliwili ana i na puupuu, hau kawewe lua ka namu a kekahi, a ua lohe ole paha kekahi haole e ku ana i ka laua namu.
KANAKA HANA LAPUWALE.--Iloko o keia mau la i hala hope ae nei, ike iho la au i kekahi kanaka nona ka hana ana i kekahi mea lapuwale a hilahila no hoi ke nana'ku, ma kahi kokoke i ka huina o Kolopo. (Hale hula o Keopu) A penei ua hana lapuwale la a ua kanaka hilahila ole nei: Hele ae la ia ma ka pili-pa o ka hale, a hanawai aku la, a ma ia wa no, hoonou ia iho la ia, a puka mai la ka leo ma ka ipuka pulumi, i ko'u lohe ana'ku, pupuku e iho la ka ili o ko'u lae, pii mai la hoi ka maila iluna o'u, no ka hilahila i kela mea ino i hanaia imua o ke akea. A o kekahi poe hoi, hooho ae la lakou me ka i ana, " kanaka lepo nui," a aole nae ona hilahila, he a-ka wale no kana. O ua kanaka la, he kanaka kalewa lio. ea ! mai hana hou i ka mea lapuwale ua oki ka hana ino, o hana ino ia mai oe.
ALOHA I KA AINA HANAU.—Eia ka aina o Wailuku iloko o kela mau la, ua wi. O na kamaaina, ke kuai nei i kahi kamaaina e kamau ana kahi ai, ma kahi pai kalo 10 paona a emi mai o Wailuku, oia ka pahu poi o na aina kula, a me Honuaula, a me Makawao, a me na Kaha. Ua pau ka hele ana o na maauauwa me na pai ai ma na kaa, a me na lio. O ka lua keia o ka mahina o ko'u ike ole i na maauauwa, aole hele ma na wahi i haiia ae la maluna. E Molokai Nuiahina e, e lawe i ai na ko Honuaula, e Koolau o Maui Hikina, e lawe mai i ai na Hamakua, kula Makawao, Wailuku, mai kanalua oukou me ka olelo he ai ko Wailuku, ke hai aku nei au me kuu ike maka, ua wi o Wailuku, wi i ke aha ? I ka hele o na kane, a me na wahine i ke kumakahiki, o na la no keia i kamau iki ai kahi ola la ; a mahope aku o ke oki iho la no ia, kai noa a loihi aku ka olelo ao a na makua hai ola, eia ka e kokoke mai ana. Aloha ino ka aina.
S. W. KALAIKAU.
NO KE "ALAULA" Ke lana nui nei ko'u manao i keia mau la, no ke ala ana mai o na hoahanau e hapai i ka pono o ko kakou Haku, a no ia ala ana mai, hoea mai ana kahi malihini, oia hoi Ke Alaula, lele liilii ka lehu o kapuahi i ka lima o na kane a me na wahine, a nele kekahi poe, no ka mea, o keia Apana, he Apana makemake ole i ka nupepa iloko o na makahiki i hala ae nei, he poe makemake ole i ka malamalama i ka wa o Hoku Loa iho nei, he 20 wale no poe lawe ia wa, aka, i keia, ua pau ke 50, a e kauoha hou ana au i ke Kapenaa o Ke Alaula, e hooili hou mai i 12. S. C. LUHIAU.
Kohala Komohana.
NU HOU O NA AINA E MAI.
Ka weheia ana o ka Ahaolelo o Enelani.
Ma ka la 5 o Feberuari i hala, ua weheia ka Hale Ahaolelo o ka poe Luna Makaainana o Enelani e ka Moi Wahine. Alima ae nei makahiki i hala, a, akahi no oia a komo hou mai e hana i ua hana kaulana la ana. Aole oia i holo aku maluna o ke kaa kahiko i hooiliia mai, mai ka Moi Wahine Bese mai, aka, ua kau aku oia maluna o kekahi kaa i kauoia e na lio poni eleele eono. A o kekahi kaa e ae i kauoia e na lio eleele eono, maluna o laila na hoa o ka ohana alii. Elima mau kaa e ae e kauo ia ana o na lio ulaula, no ke koena aku o ka ohana alii. A no ka loihi maoli no o ka huakai, a me ka hanohano i ukaliia e na Haku, Duke, kaukaualii, a me ka poe koikoi o ke Aupuni, me na wahine kaukaualii, nolaila, aohe kanaka hiki ke helu aku i ka nui o ka huakai.
Aole i komo ka Moi Wahine i kona Kapa Alii, aole no hoi i kau i kona lei daimana. Ua lawe wale ia no ia mau kahiko ma kona mau aoao, a ua kau ia ma ka Noho Alii i mea hoonani. O kona aahu i ua la la, he kilika eleele i uhiia me ke kanikau ; a ma kona poo, he papale ka-pu o ka poe wahine kanemake, me ka uhi maka loihi nahenahe ma kona mau maka. A mahope o kona poo, he pu-lauoho i kinohinohiia me ke daimana a me na momi makamae e ae. O ke daimana nui o Kohinua, (Kohinoor) ua kauia iloko o na mea makamae loa, a me he mea la i ka ike aku, he pine umauma. A ma kona lei-ai, e kau ana ke kea me ke kii o ka "Haku Alii Consort i aloha nuiia i make aku nei."
KA MAKANA MAIKAI NO KEKAHI KANAKA. I kekahi mau makahiki mamua aku nei, o kekahi kahi haole kamaaaina o Newburyport, e noho ana ma Bosctona, halawai iho la oia me kekahi haole ua ona i ka rama. Ua hai mai no hoi ua kanaka ona rama nei, ua alakai hewaia oia, a e makemake ana e loaa ke kokua. Laweia aku la ua kanaka ona rama nei, a loko o ka hale o ua kanaka hookipa nei, a i ka pau ana ao o kona hehena rama, haawiia aku la ke dala iaia e hoi i Nu Ioka, kona home ponoi. Mahope iho oia manawa, noho iho la ua haole la me ka inu ole i ka rama, a nau paka ole no hoi, a make iho la oia me ka waiwai, a hoomanao ae la no hoi i ke kanaka nana i ahonui iaia, ma ka malama ana iaia i ka wa ona. A i kona make ana nee, hooili iho la ia maluna o ke kanaka nana i hookipa iaia ma Bosetona, he kanakolu tausani dala. Nani ka loaa ana o ke $30,000 00 i ka mea hookipa maikai.
No ka Bihopa o Honolulu.
I ka manawa o Bihopa Staley i Amerika aku nei, ua hele aku oia e makaikai ia Wasinetona, a ua laweia aku e hoolauna i ka Peresidena e ke Kuhina o ko na Aina e, oia o Mr. Suwaka (Seward). Ua ike iho makou ma kekahi mau nupepa, ua olelo aku o Mr. Suwaka, i ka Peresidena penei : "O Bihopa Staley keia. I holo mai nei oia ianei nei, e imi i kahuna pule Amerika e kokua iaia, a e hoohui aku i na Pae Aina Hawaii me Beritania Nui."
O Mr. Suwaka, he lala oia no ka Hoomana Episekopale, a me he mea la paha, ua olelo oia i keia me ka olelo lealea, aka, ua hoopuka aku oia i ka oiaio.
Ua ike iho nei makou he wahi manao ma kekahi nupepa Beritania, ( The London Saturday Review Sept. 9, 1866.) e kahea ana i na kanaka e kokua ia Bihopa Staley, no ka mea, o kana hana, e kokua ana i na kanaka no ko lakou makemake i ka hae Beritania. Na keia olelo i hai akaka mai i kona manao.
Ua ae ia kela kanaka keia kanaka, e hoomana aku lakou i ke Akua ma ka lakou hoomana i makemake ai. A ina o kekahi o ko makou poe makamaka kekahi e hoomakaukau ana e komo i ka hoomana o Bihopa Staley, na lakou no e noonoo a hooholo, aole na makou. Me he mea la i ka ike akaka aku, o na kanaka e kokua ana i ka hana a na Misiona Enelani, o lakou no ka poe makemake e lawe i keia mau mokupuni malalo o na kuhikuhi ana a Enelani. O ka poe kakaikahi e noho la i Amerika i kokua i keia Misiona, he poe no i launa loa me Enelani. He nui no na hoomana Episekopale ma Amerika, i makemake ole e kokua mai ia Bihopa Staley, no ka mea, ua ike mua lakou iaia, he kokua ia no ka mana Enelani maluna o keia mau mokupuni.