Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 21, 26 May 1866 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

opaapaa ana, ua hoopau ia ke Komi te, a ua aponoia ke Komite.
          A ma ke noiia ana, ua hoopaneeia ka hana a ka la apopo.

POAKOLU, Mei 16.
          Halawai ka Ahaolelo ma ho ra 11, A. M.
          Hiki mai o H. R. H. M. Kekuanaoa ka Peresidena, a me Hon. Mr. Rhodes ka Hope Peresidena.
          Pule ke Kahunapule a pau. Heluheluia ka moolelo o ka halawai mua a apono ia.
          Noi mai o Kamalo & Hoopili e ae ana laua ma ka Bila Komisina no na Palena Aina.

NA PALAPALA HOOPII.

            Waiho mai o Hon. Mr. Kaluhi he palapala hoopii no ka Apana o Kau e noi mai ana $2,000 no ka hana ana i ke alanui o Kau. Hoomoe ia ma ka papa. Heluheluia mai he palapala na Mr. Gibson e kue ana ia L. Aholo i ka noho i Lunamakainana no Molokai. Hoomoe ma ka papa.

HOIKE KOMI TE MAU.

            Hon. J. W. Keawehunahala. Hoike mai oia ka Luna Hoomalu o ke Komite no na Aha Hookolokolo no ka palapala hoopii a L. Kaapa e kue ana i ka noho ana o Hon. L. W. Kaainoa kona hoa i Lunamakaainana no Hilo. Ua manao ke Komite e hoomoe i ka palapala hoopii ma ka papa, a ua aponoia ka hoike a ke Komite.
          Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai i kona manao e waiho mai i Bila Kanawai e huikala ai i ke Kuhina Waiwai, e like me ka manao i hoikeia e ke Komite Waiwai.
          Hoolaha mai o Hon. Mr. Kahaulelio i kona manao e waiho mai i Bila Kanawai e hooponopono i ka hookahe ana i ka wai ma Lahaina; a he Bila hoi e hoole ana i ka Pauku 486 a me ka Pauku 487 o ke Kanawai Kivila.
          Hoolaha mai o Hon. J. W. Keawehunahala e waiho mai ana oia he Bila, e pai ia ka Buke mua, a me ka Buke Alua o na olelo hooholo o ka Aha Kiekie ma ka olelo Hawaii.
          Lilo ka Hale i na hana o ka la-i ka Bila e hoololi ana i ke Kanawai e pili ana i na palena aina, a ua lilo o Hon. J. Mott Kamika i Luna Hoomalu. A heluheluia ka Pauku 4 o ua Bila la.
          Heluhelu mai ke Kuhina Kalaiaina he Pauku pani hakahaka no ka Pauku 4 oia Kanawai. Ua aponoia; a ua heluhelu alua ia.
          Lilo ka Hale i Komi te noonoo no ka Bila e hoololi ana i ke Kanawai moekolohe. Kapaeia Ka Pauku elua. Hoopaneeia.

POAHA, Mei 17.
          He palapala hoopii no Honolulu mai e hoololi ana i ka Pauku 1280 o ke Kanawai Ki vila. Waiho ia i kekahi Komite Wae, oia hoi, o Hon. Kamalo, Keawehunahala, Keohokaua, Boyd, a me Wana.
          Hoike mai ke Komi te, e waiho ma ka papa ko Mobita Palapala hoopii no J. Kupau. Hoaponoia.
          Hoike mai ke Komi te no ke kalepa a me ka mahiai, e hoole ana i na dala eha haneri no ke awa kumoku o Waianae. Hoaponoia.
          Hoike mai ke Komite no na Kanawai e hoomoeia ma ka papa ka Palapala hoopii no ka Hookamakama. Hooholoia e waiho i ke Komite o ka Hale.
          Hoike mai o Hon. H. J. Wana no ke Kanawai e hoololi ana i ke Kanawai no ka Hookamakama ana.
            Noi mai o Hon. J. W. Keawehunahala e hoomoeia ma ka papa. Kue mai ke Kuhina Waiwai. Hoopuka pinepine oia i kona manao kue iaia. Hoapono mai ka hoike.
          Hooholo mai o Harris e heluheluia he Bila e kala iaia mai ka aie ae o ka mokuahi Kilauea $10,688 04, a i $1000, no ke kii o ka Moi. Hoomoeia ma ka papa, a hiki i ka wa e lawe ia mai ai ka palapala Hoike a ke Komite Waiwai iloko o ka Hale, a ua hooholoia.
          Hoolaha mai o Hon. J. O. Dominis, e waiho mai ana oia i Bila e pili ana i na kuleana. Hooholoia e lilo ka Hale i na hana o ka la.
          Noiia mai e kapaeia na rula o ka Hale, a e ae ia o Hon. J. W. Keawehunala, e hoike mai i kahi olelo hooholo, a ua hooholoia.

KA WAIHOIA ANA O HON. J. W. KEAWEHUNAHALA MAWAHO O KA AHAOLELO.

            Hoopuka mai o Hon. J. W. Keawehunahala he Bila e pili ana i ka Hookamakama.
          Ala mai ka hoopaapaa iwaena o ka Hale.
          Hoike mai ke Kuhina Waiwai, ua pili loa keia olelo i ka hoino i ka Ahaolelo. I mai ke Kuhina Waiwai, aole no e pono i ke kanaka oia ano ke noho iloko o keia Hale.
          I mai no ke Kuhina Waiwai, ua hoopunipuni maoli ka Luna o Waialua, a e kipakuia oia mawaho.
          Ae ia o Hon. J. W. Keawehunahala, e hoike mai i kana olelo ana, aole oia i hoino i ka Ahaolelo.
          Kauohaia o Hon. J. W. Keawehunahala e ka Hope Peresidena, e waiho ia oia mawaho o ka Ahaolelo.
          Noi mai o Hon. J. A. N. Nahaku, na na Lunamakaainana wale no e koho ma ka barota, no ka hookaawale i ka Luna o Waialua. Kue ka Hope Peresidena, aia no na ka Hale no a pau loa e koho.
          Haiolelo ke Kuhina Waiwai, me ka i ana e kipaku ia ka me wahahee mawaho o ka Hale Ahaolelo.
          Hoike loihi mai o Hon. Mr. Kamalo no na mea e pili ana i ke kapae i ka Luna o Waialua.
          Hoike mai no hoi ke Kuhina o na Aina e i kona manao, me kahi aloha pu i ka Luna o Waialua.
          Kokua o Hon. L. Aholo i ka manao o ke Kuhina Waiwai.
          Hoike mai o Hon. C. K. Kakani i kona manao, aole mana o ka Ahaolelo ke kipaku i ka Luna o Waialua mamuli o ke kuhikuhi 53.
          Noi mai o Hon. L. Aholo, e waiho ia ka Luna o Waialua mawaho i hookahi hora.
          Noi mai o Hon. C. K. Kakani, e hoihoi hou ke Kuhina Waiwai i kana olelo.
          Hoakaka mai Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, ua pono no ka olelo hooholo a ke Kuhina Waiwai. Eia nae, i na i hookahi hora, a i ole i keia la a po, alaila ua pono.
          Kuhikuhi mai o Hon. Mr. Kamalo i ka rula 11 o ka Hale.
          Manao o Hon. N. Kepoikai i ka Luna o Kohala, he makemake loa oia i ka hoopai palua iho i ka Luna.
          Makemake loa ke Kuhina Waiwai i ka manao o ka Luna o Hana a me Kohala e hoikeia mai.
          Hoole mai ka Pere sidena, aole ma ke lawe ia mai o na rula o na aina e iloko o ka Ahaolelo nei.
          A i ka makaukau ana o na rula e hooholo ia, alaila, i mai ka Peresidena, ua nalo aku ke ano noonoo pono.
          Hooholoia e hoi mai ka Luna o Waialua, a e mihi mai. Kohoia, he 35 i ae, a he 2 i hoole.
          Kena ia ka Makai o ka Hale e kii i ka Luna o Waialua, a e lawe ia mai imua o ka Hale.
          Hoike mai ka Hope Peresidena, i na e mihi mai ka Luna o Waialua i kona hewa, alaila, e hoi hou oe ma kou noho.
          Noi aku ka Luna o Waialua e ae ia, i manawa nona e noonoo ai no ke kumu hana.
          Noi mai o Hon. J. Mott Kamika e hapaiia na hana o ka la.
          Ka hoike a na Komite Wae no ka Moekolohe.
          Noiia e hoololi i ke poo o ua Bila la, aole nae i hooholoia, a mahope iho ua hooholo loa ia ka Bila.

POALIMA MEI 18.
          Halawai ka Ahaolelo i ka ho ra mau.
          Hoihoi mua mai ka Hon. J. Kupau, mamua o ka heluhelu ia ana o na hana o ka la, e kauoha ia ka makai o ka hale, e lawe mai i ka Hon. J. W. Keawehunahala iloko o keia hale, a e ae ia aku ia e noho ma kona noho, ua kokua ia e Hon. G. B. Ukeke.
          Ua hai mai ka Peresidena, ua hele wale ka Luna o Koolauloa mawaho o ka palena, no ka mea, aole i weheia ka Ahaolelo no na hana, a aole e pono e lawe mai kakou i kana noi, e kauohaia ka Hoa Hanohano e noho iho i ka noho. Mahope iho o ka hoopaapaa ana, ua heluheluia na mea o ka la i hala.
          Ua heluheluia mai ka palapala hopu me ke kakau inoa o ka Pere sidena no L. H. Gulick, a me na palapala a ka makai, ua makaukau ke kino o L. H. Gulick e laweia mai iloko o keia hale.
          No Hon. Ailuane, he olelo hooholo, e laweia mai kela L. H. Gulick mua o keia hale, a e ninauia e ka Hon. Peresidena a hope Peresidena paha. Ua ae ia ke noi ma ka ae ana o 18 a hoole he 13.
          Ua noi mai e hana na hana o ka la a hiki mai o L. H. Gulick. Hoike a ke Komite wae no ka palapala hoopii mai Honolulu mai, e noi ana e hoololiia ka Pauku 1280 o ke Kanawai Kivila. Ua hoihoi hou ia i ka mea nana i waiho mai.
          Hiki mai o L. H. Gulick, a ninau mai la ka hope Pe residena iaia. O oe no anei ka Luna Hooponopono a me ka Luna Pai o ka Nupepa Kuokoa i pai ia ma Honolulu ? Owau no. Ua ike no auanei oe i kela manao i pai ia maloko o kau pepa ? Ae.
          Ma ke noi a ka Pe residena, ua hookaawale ia aku o L. H. Gulick.
          Ku mai o Hon. Ailuane, a olelo mai, owau no ka mea nana i hana i ka olelo hooholo e lawe ia mai ke kino o L. H. Gulick imua o keia hale, a ke noi hou aku nei au e hoopai ia oia e like me ka olelo o ka Pauku 52 o ke Kumukanawai.
          Nonoi mai o Hon. L. Kaapa, e noonoo akahele ma keia mea, a e ae na hoa e kahea hou aku ia Mr. Gulick, a e ninau aku iaia i ka mea nana i kakau, e hai mai ana no ia, a e oiaio no na kekahi o kakou.
            Ninau mai o Hon. G. B. Ukeke. Aia mahea ke Kanawai e hoopai ia ai keia kanaka e olelo ia nei ? No ke pai ana i ka hoopilimeaai o kekahi mau Lunamakaainana mahope o na Kuhina ? A ua noi aku oia i ka Hon. Ailuane, e hoihoi hou i kana olelo a e hookuu wale ia o Gulick.
          No na mea e pili ana i keia hihia, ka Luna o Honolulu, ua ku mai ka Hon. L. Aholo. Ma ka hakilo aha i ka Pauku 52 o ke Kumukanawai, ke makemake nei au e ike i ka hewa o Gulick, ke manao nei au, aole ia i hewa. He nui wale na ano, a me na wehewehe ana o keia huaolelo Hoopilimeaai. He nui wale ka poe makaikai e hoolohe mai nei i ka hana a ka poe i kohoia, e kapa mai no auanei lakou he Hoopilimeaai. A ke kokua ne au i ke noi a ka Hon. G. B. Ukeke.
            Ku mai ka Hon. J. Kupau, a paipai i kona mau hoa Ahaolelo e hookuu ia Gulick.
            Mahope iho ona, ku mai ka Hon. D. Kahaulelio, a kue loa i na mea e pili ana i na hana a ka Luna Ailuane, no ka mea, aohe kuleana iki o ka Ahaolelo e hoopai iaia malalo o ka Pauku 3 o ke Kumukanawai. A ke noi nei au e lawe ia mai ke kope o ka olelo i hoolaha ia iloko o keia hale.
          Ku mai o Hon. Pineha sa a olelo mai, ke manao nei au, o ke noi a ko'u kokoolua o keia apana e kue ana i ka hookuu wale ia o keia kanaka, ke hai nei au, ua pono no kona alakai ia ana mai nei iloko o keia hale, a e hookolokolo aku keia hale iaia e like me ka Pauku 52 o ke Kumukanawai. O ka huaolelo hoopilimeaai oia kekahi huaolelo ino loa. A ke noi nei au i ka Peresidena e ao ia keia kanaka, alaila hookuu aku.
          Ku hou mai ka Hon. Ukeke a kamailio penei. Mamua ae o ko kakou hoopai ana i keia kanaka e like me ka ka Luna o Honolulu e noi nei, e pono ia kakou ke noonoo iho, he mana io anei ko kakou. Aole au i manao a i ike i kekahi kanaka mai Hawaii a Niihau, e hoopai ia ana no ka olelo ana i ka huaolelo Hoopilimeaai. Eia no na Lunakanawai maanei, pehea ua hoopai anei lakou i kekahi hihia o keia ano? Oia nae paha ea, ua ike nae paha ka Luna o Honolulu.
          I ka wa e hoopaapaa ana, hiki mai ana he leta mai a L. H. Gulika mai, a penei ka heluhelu ana.

I KA MEA KIEKIE M. KEKUANAOA.
          E ! Mamua ae o ka hooholo ana o ka Ahaolelo i kekahi olelo e hoohewa ana ia'u, ke noi aku nei au, e hoike aku i ko'u pono, e like me ka hana ana i na hihia a pau. Owau no o L. H. Gulick.
          Nonoi mai ke Kuhina Kalaiaina e hoomoe ia ka palapala ma ka papa.
          Kokua ka Hon. C. K. Kakani i ke noi a ka mea nana i kakau mai.
          Nonoi mai o Hon. Kamika e kii ia aku o Gulika, a e lawe ia mai imua o keia Hale, a e ao aku keia hale iaia no kana olelo hoohenehene ma kana pepa, mai hana hou oia, alaila, e hookuu aku iaia me ka lilo nui ole o ka manawa, no ka noonoo hou ana no kona hihia.
          Olelo mai ka Hon. Ioane Ii, elua ano e olelo ia ai ka huaolelo Hoopilimeaai, no ka hoopuka ma ka oiaio a ma ka lealea, a ma ka hoopilipili ana aku i ka Pauku 52 o ke Kumu Kanawai, o ko'u manao maoli, aole i komo mai keia mea e oleloia nei iloko o keia pauku.
          Ua ku mai ka Hon. D. Kalakaua, a hai mai i kona lohe ana i ka ohumu nui o na kanaka ma ke kihi Alanui Nuuanu a me Moi Wahine, no ka bila lio no na wahi Luna o Honolulu nei, no ko lakou hooholo ana i ua bila la, a no ia mea, ua hoino loa ia na Luna o Honolulu nei. A ma ka ninau ia ana owau kekahi ma ka aoao Hoopilimeaai.
          Hon. J. H. Kapuniai; aole au e hoapono i na mea i hoopukaia e ke Kuokoa.
          Lawe ia mai o Kulika imua o ka hale, ma ka hooholo ana o ka hale. Olelo ka Peresidena iaia. Ua hoino oe i keia Hale, a ua pilikia oe i ka pauku 52 o ke Kumukanawai. Eia kau ia oe, e hele, a mai hana hou pela.
          Noi mai o Hon. Mr. Kahulu, e kiiia ka Luna Hooponopono o ke Au Okoa, e ka Makai o ka hale.
          Kokua mai o Hon. G. B. Ukeke i ko ka luna o Lahaina manao.
          I mai o Hon. D. Kalakaua, ina i pilikia ka manao o kekahi no na mea i paiia ma ke Au Okoa, pono no e hili aku i ka Lunahooponopono, a o ke Kuhina Kalaiaina paha ia Lunahooponopono.
          I hou mai o Hon. Mrs. Kahulu, e pono e lawe ia mai ia mea imua o ka hale.
          Hoapono o Hon. M rs. Wana i ka mea i pai ia. I mai o Hon. T. C. Heuck e haalele i keia hana.
          Kokua o Hon. J. K. Kaunamano i ka lawe ana no o ka hewa o o ke Au Okoa. Aolee i ike o H. C. K. Kakani i ka hewa nui ko Au Okoa. Hoomoe ia keia hana.
          Noi mai o Hon. J. N. Nahaku, i $5,000 no kekahi Halemai ma Lahaina. Kue hoi o Hon. J. H. Heleluhe. Ma ke noi a Hon. L. Kaapa, hoomoeia ma ka papa.
          Mahope iho o ka pau ana o ka hoopaapaa, ua hapai ia na hana o ka la.
          He Bila e hoololi ai i ka Pauku 9 o ka Mokuna 9 o na Kanawai Hoopai Karaima, ua heluheluia a pau pono ma kona heluhelu alua ana. Ua heluhelu ia no hoi kona poo ma ka heluhelu alua ana, a ua kauohaia e kope maikai ia.
          Ma ke noi a Hon. C. C. Harris, ua heluheluia ka Bila e hoololi ai i na Komisina Palena Aina, a ua heluhelu akolu ia ma kona poo.
          Ma ke noi ia ana mai, ua heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka Pauku 1 o ka Mokuna 41 o na Kanawai Hoopai Karaima.
          Nonoi mai ke Kuhina Kalaiaina e hoopau ia ka hana. A ua hoopanee ia e like me ke noi.
          Nonoi mai o Hon. T. C. Heuck e kokua ana i ka Hoololi a Hon. Pinehasa, e ao ia aku o Kauka Gulika e keia hale.

POAONO, Mei 19.
          Ku mai o Hon. J. W. Keawehunahala, a hai mai penei : "E ka Peresidena, ka Hope Peresidena, o'u mau hoa Lunamakaainana, a me na'lii : Ua komo mai nei au iloko o keia hale e hai aku i ko'u manao. Ua kakali au i nehinei o ke kii ae o ka Makai o ka Hale ia'u, aka, ua lilo nui ka hale i ka noonoo ana no ka hihia o Gulick. Ma na mea e pili ana i ko'u kamailio mahope iho o ka waiho ia ana o na rula i ka Poaha iho nei, ano ke hoihoi mai nei au ia mau olelo."
          Ku mai o Hon. C. C. Ha rris a pane mai : No ka hele maikai ana mai o ka Luna Hon. o Waialua, a me kona hooponopono maikai ana ia ia iho imua o keia hale, ke i nei au, ina ma ka hoopapa ikaika ana, ua hoopuka ao i na huaolelo kupono ole, ke manao lana nei au, e kala ia mai, a e hoopoina ia.
          Heluheluia mai he palapala hoopii no ka apana mai o Hilo, e noi ana, o ka poe i loaa na keiki elua a oi ae, e hookuuia lakou mai ka auhau kula aku.
          Ua noi ia mai, e waih o i ke Komite. Ua hooholoia.
          Heluhelu mai o Hon. D. Kahaulelio he olelo hooholo, e paiia na hoa a pau o keia hale i ke kii, a e haawi aku kela hoa keia hoa pakahi iaia i eono kii pakahi. Ua hoomoeia ma ka papa.
          Heluhelu mai o Hon. Heleluhe he olelo hooholo, e kauoha i ke Komi te o na Buke Helu, e lawe mai mai loko mai o ka waihona dala, i $600 pakahi na kela hoa keia hoa, a me ka uku o na paahana lawelawe a hiki ia la. Hooholoia.
          Hoolaha mai kekahi he bila e hoololi ai i ka pauku 497 o ke Kanawai Ki vila.
          Oa ae ia aku o Hon. Kaainoa, e heluhelu mua mai i ka bila e hoololi ai i ka Pauku 389 o ke Kanawai Kivila.
          Ua ae ia o Hon. Dominis, e heluhelu akahi mai i ka bila e pili ana no ka hoihoi ana i na kuleana i na konohiki a i ke Aupuni. Ua heluheluia ka Bila, a ma ke noi ia ana mai, ua hooholoia i hana no ka la.

POAKAHI Mei 21.
          Halawai ka Ahaolelo i ka ho ra mau. Noi mai ke Kuhina Waiwai i ka olelo hooholo e pili ana i ka Luna o Waialua, e hoihoi mai ia ia ma kona noho. Hooholoia.
          Waihoia mai imua o ka hale he palapala hoopii no ka Apana o Puna, e hookuuia na keiki kamehai eha a oi aku a kekahi makua mai ka auhau kino ae. A e kauia i Kanawai e hoopai ana i ka poe e malama ana i ka laau hoopa wale i na makuahine. Hooholoia e waiho i ke Komite o ka Papa Ola.
          He palapala hoopii no Puna, Hawaii, e ae ia na kanaka Hawaii ma ke Kalepa ana i na waiwai kalewa, e like me ka ne ia ana ma na hale kuai liilii. Waihoia ka palapala hoopii i ke Komite Kalepa.
          Ua hapaiia he bila e i ana, he pono i ka Loio Kuhina e ike like i na olelo elua, ka olelo haole a me ka olelo Hawaii.
          Hooholoia, e kapaeia na rula o ka hale, a noi mai o Hon. L. Aholo, e heluhelu akahi ia ka bila e hoololi ana i ka Pauku 25 o ka Mokuna 10 o ke Kanawai Kivila. Heluheluia ka Bila, a i ka hooholo ana, ua waihoia.
            Hapaiia he Bila e pili ana i na Makai.
            Hooholoia, e kapaeia na rula, a e aeia, e heluhelu akahi mai o Hon. D. Kahaulelio i ka Bila e hoololi ana i ka Pauku 486, a me ka Pauku 487 o ke Kanawai Kivila. Heluheluia ka bila a hooholoia ma ka heluhelu Akahi ana.
          Hoikeia mai ka olelo hooholo, e hookaawaleia i $2,000 no ka Mea Kiekie Vitoria Kaahumanu. Hooholoia, e waihoia a hiki i ka wa a ka hale e hapai ai ia Bila Haawina. Olelo hooholo, e lilo ka hale i na hana o ka la, oia hoi ka Bila Haawina.
          Hoopukaia mai he manao e kokua ana i na koa i $66,026 50. Ua hooholoia ma ka heluhelu alua ana.

KEENA O KA PAPA HOONAAUAO.

            Hapaiia ka uku o ke Kahukula Nui, he $4,000, a ua eooholoia ma ka heluhelu alua ana.
          Ka uku o ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao, he $3,000, a ua hooholoia.
          Hapaiia, e hookaawaleia i $600 00 no na lako palapala.
          No na Kula haole, a me na Kula Hawaii he $24,000. No ke Kula ao hana he $ 5, 424.00 heluheluia.
          Olelo hooholo a ke Kuhina o na Aina e i $ 5,824.00, a ninau ia ko ka hale, a ua hooholoia $5,824.
          No ka helu ana i na kanaka o ka makahiki 1866, $2,500, a ua heluheluia. Noi mai o Hon. J. M. Kamika i $3,500, a ua waiho ia aku ma ke koho ana.
          No ke kokua ia Hon. L. Ana ru, no ke kakau ana i ka Moolelo Hawaii $1,000, a ua heluheluia, hooholoia ma ka heluhelu alua ana. Waiho ia ke Komite.

OIHANA KANAWAI .

            Ka uku no ka Lunakanawai Kiekie he $10,000. No ke kokua 1. $8,000. No ke kokua 2. he $7,000. Noi mai o Hon. J. W. Keawehunahala i $8,000. Olelo hooholo a ke Kuhina Waiwai i $7,000, a ua hooholoia.
          Ka uku o ka Loio Kuhina $8,000. Noi mai o Hon. Kahulu e hoemi i $6,000. Olelo hooholo, e hooholoia e like me ka Bila, a ua hooholoia $8,000. Hoopaa ke komite, a hoopaneeia ka Ahaolelo.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, MEI 26, 1866.

            MA ka la 17 o Mei, ua hapaiia kekahi olelo hooholo imua o ka Ahaolelo, penei: "E hele mai oia (o Hon. J. W. Keawehunahala, Lunamakaainana o Waialua) imua o keia Hale, a e mihi me ke kukuli ana ilalo e like me ka hana mau ana ma Enelani." Aia la, e na makaainana Hawaii ! E like ka me Enelani, peia ka o Hawaii e hana'i !
            Nawai la keia olelo naauao a akamai e like me ko Enelani i hapai ae imua o ka Hale Ahaolelo ! Na ka Mea Hanohano ka Luna Makaainana o Kohala Akau ! Ua ike makou, eia ma ko kakou nei pae aina kekahi poe e hapai nui nei i na pono Enelani ; e ake nui ana lakou e hoihoi aku ia kakou malalo o ka malu o na oihana oia Aupuni. Aka, he mea hou ano e loa ka lawe ia ana mai o kekahi hana lapuwale i oleloia no Enelani a kuhikuhi ia mai i kumu alakai no ko kakou nei Hale Ahaolelo ! E haaheo paha auanei ko Kohala Akau poe i ko lakou Lunamakaainana !
          Heaha la ko Hon. Keawehunahala hewa e kukuli ai oia ilalo imua o ka Hale ? Eia, ua hoike mai oia e lawe mai ana oia i kekahi Bila Kanawai hou i pili i ka hookamakama. He mea lapuwale ia i ka manao o na Kuhina; a nolaila, makemake lakou e hookukuli iaia ilalo imua o lakou ! A na ka waha o kekahi Kuhina, oia hoi ka Lunamakaainana o Kohala, i hapai ae i keia mea iloko o ka Hale, e pelu na kuli o J. W. Keawehunahala e hina oia ilalo imua o lakou me ka mihi hoohaahaa ana !
          Oia iho la kekahi mea kaulana o keia Kau Ahaolelo ! A he mea pono ke ike akea ia, aole na kekahi Hawaii maoli keia mea i hapai ae, aka, na ke kanaka o ka aina e i oleloia he akamai, he naauao!
          E oluolu ana paha ko Hawaii ponoi poe keiki ke lohe ua hookanaka o Keawehunahala ma keia mea, aole oia i kukuli ilalo imua o ia Hale Hanohano, ma ia mea ua lanakila oia.
          Ke hoohalahala nui nei na haole Enelani i keia hoolaha ana a ka Lunamakaainana o Kohala Akau no ke ano o ka mihi ana o ko laila poe Hanohano. He kumu pono ko lakou e hoohalahala ai, oiai aole pela ka hana ana ma ia aina.

Ke Ola o ke Alii Nui Moi.

            Hauoli mau ko makou mau puuwai, i ka oia mau o ke Ola oluolu o ko kakou Ali Kapuaiwa Kamehameha V. Ma Kona hale hooluolu ma Waikiki-kai ka hapa nui o Kona noho ana ; a i ke awakea o ka Poakolu i naue ae nei, hoi mai Oia ma Kona Halealii. E Ola ke Alii i ke Akua.
          Nui ko makou kaumaha, i ka hai aku imua o ka lehulehu i ka pili mau ana o ka onawaliwali i ke Kama Alii Wahine V. K. Kaahumanu. Eia no oia ma Papakanene.
          Maikai no ke ola o Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa.
          Maikai no hoi ke ola o ka Moiwahine kanemake H. Kalama.

Ke Alo Alii.

            Maikai no ke ola o Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo. A pela no hoi Ka Mea Hanohano C. Kanaina.
          Maikai no hoi ko Ka Mea Hanohano D. Kalakaua. A pela no hoi o L. Kamakaeha, a me Likelike. A pela no hoi Ka Mea Hanohano Kapaakea. E ola na'Lii a pau i ke Akua.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

            Ua loaa mai ia makou he kumumanao no T. K. Kaualilinoe o Olowalu, Maui, e pili ana no ke "akamai o ka ilio i ka huna," no ke komo nui o kona wehewehe ana iloko o ka Moolelo Holoholona, nolaila aole e hiki ia makou ke hoopuka ma ke Kuokoa.

UA HOI I KA HALE KOOLUA OLE. - Ua loaa mai he leta ia makou, mai K. W. Kawaiahao mai o Pawaa, Kohala Akau, Hawaii; e hai mai ana i ka make ana o kekahi kaikamahine i aloha nui ia e na makua ona, a me kana kane. I ka la 26 o Aperila ka make ana, a ili mai na ukana luuluu a ke aloha maluna o ka poe e ola nei. Aloha wale ia pua i mae aku la.

          AIA "KILAUEA' I KE KAI. - E ike mai auanei na kamaaina a pau a me na ohua hoi i hooipo iho ia Kilauea i hoa kuwili no na po kohaihai i hala aku nei, ke hai akea aku nei makou, ua kudala ia iho nei o Kilauea i ka Poaono i hala aku, a ua lilo i na keiki lalawai o ko kakou nei kulanakauhale alii, oia hoi o Walker, Allen & Co., no na dala he umikumamaono tausani a me hookahi haneri ($16,100.) E holoholo hou ana ma ko kakou nei mau kai.

          UINIHIHEPA HAWAII. - I ka Poaono iho nei, i ka puka ana ae a ka nupepa haole o ke aupuni, ua ike iho makou i kekahi ikamu e pili ana i ka mahalo no ka uinihapa i hanaia maanei, mamuli o ka hoao ana a kekahi haole, o Alika kona inoa. Ua hoo ia na unihihepa o Kaleponi a me Hawaii nei iloko o ka wa e hooma-u ai no na la eiwa, me ka hoomaemae i ka la i kekahi wa. A mahope o kona hoao ana, ua hai akea oia, ua oi aku ka paakiki o koenei uinihapa i ko Kaleponi.

          HE KAUKA HOU. - Ia makou e naue ana ma ke Alanui Papu i keia mau ahiahi iho nei, hoohikilele ia mai la makou i ka ike ana aku i ka inoa o ke Kauka e kau ana mawaho o ka puka pa nona ka inoa penei: A. C. Buffum. I ka hakilo ana'ku, maopopo mai la ia makou he haole malihini ia no na kai anuanu mai o Kaleponi. Ke makaukau nei paha oia e hana i kana oihana lapaau.

          KA MEA HANOHANO R. G. DAVIS. - Ma ka Poakahi iho nei, ua hoi mai ka Mea Hanohano Robaka G. Davis mai kana huakai hookolokolo mai o ka mokupuni o Kauai. Ua oluolu no kona ola ma ka ike aku. Ma ia moku hookahi mai, ua hoi pu mai no hoi o W. C. Jone, ka Loio hou o kakou ; a e hoomau aku ana paha ia i kana oihana, he loio.

          MAU PAKE HOOHAUNAELE. - Ma ka Poakahi iho nei, ua hoihoi ia mai kekahi mau pake paahana o ka mahi-ko o Kaneohe, no ka hoole aole e hana. O ua poe pake la no keia i laweia mai nei mai Kina mai, a kekahi poe e akena nei he poe maikai. O ka maikai iho la ka ia me na kipikua e ala mai ai e pepehi mai. Ua hoopaa ia lakou a pau ma ka Halepaahao o Kawa.

          HALE KULA HOOPOLOLEI A HANA LIMA. - Ma ka Poakahi iho nei, ua hapaiia ka Bila Haawina iloko o ka Hale Ahaolelo. A i ka hiki ana'ku i ka haawina o ke kula hanalima ma Keoneula, ua ku mai ka o Hon. D. Kahaulelio, a hai mai i kona manao, e pono e kohoia i mau komite, e hele aku e ao i ke kumukula, mai hanai hou i na keiki maluna o ka mauu, a mai hoohalike i ka peahi o ka lima i wahi e waiho ai ka ia. A ua ku mai ka Hon. L. Kaapa, a wehewehe mai penei: "I ka wa i hiki mai ai na misionari, aole lakou i hana me keia mai ka poe nui a ka poe liilii, a i keia poe hoi, ke hoowahawaha ia nei kakou." Ua kokua oia i ka Hon. Kahaulelio.

          UA HOOPAIIA 6 KANAKA. - Ua loaa mai he palapala mai ia S. H. M. Kaualanipolua o Puuiki, Waimea, Hawaii, i ka hoopaaia ana o kekahi poe kanaka eono, no ke puhi rama, elua kanaka pa $2.00 ka hoopai, elua pa $100.00, elua pa $50.00. E ! ina he oiaio keia aole o kana mai o ke kaumaha.

          DALA MAHINAHOU. - Ua poloai mai o J. Upa, ko makou makamaka o Kauakanilehua, i ke kumakena o ua mea he dala i hookupuia ma Haili Luakini o Punahoa, Hilo, iloko o keia malama $132.00. Nui no ko makou mahalo i ka ikaika launaole o ko Hilo poe i ke kokua i ko ke Akua aupuni.

          ONA I KA RAMA. - Ua hai mai o Petero o Moanalua ia makou; i kona ike ana i ka waiho a make mai o kekahi kanaka ua hele a ona loa ka i ka rama, e aho e hoopau loa i ka inu rama ana, o like auanei ka poe e malama ana a inu hoi me kela kanaka e waiho ino ana i kona wa ona, alaila pomaikai.

          NA WAHINE PAAHANA O WAIKIKI. - Ma keia mau pule i hala aku nei, ua hoomaha na wahine hana o McCully o Pawaa, a i keia pule iho nei, ua uleu hou iho lakou i ka lakou hana mau o ke oki mauu. Ke lawe nei lakou i ka oi o ka lakou mau mea paahana malalo o na kumu mauu manienie.

          HAULE MAI LUNA IHO O KA LIO. - Ma kekahi Sabati i hala ae nei, ua hele aku kekahi haole kamaaina o Honolulu nei i ka hololio a hiki i Kehehuna o ka haule no ia kau iluna o ka palaau, a pohole pu na papalina a eha loa no hoi. E na hoa, mai holo lealea oe malama o ka lio i ka la Sabati, e malama kakou e pono ai.

          HE AHAAINA HUI A NA LAHAINALUNA. - Ma ka Poakahi iho nei, ua haawi ae kahi ukulii a makou i hoike aku nei i kela pepa, oia o Mikasobe, i wahi ahaaina kupono no lakou iho, ma Kamoiliili. Ua kono ia no kona mau pili makamaka a pau e hele e hoolaukanaka, e ke keiki kupa o ka aina a-a o Kamoiliili. Ua lohe mai makou he mau mele lealea kekahi i hoohakui ia ma ia ahaaina, a ke pa-e nei ka leo akena ma ko makou mau pepeiao no na hana oia la.

NA DALA KOKUA MAHINAHOU O KAWAIAHAO, NO KA MALAMA O MEI, M. H. 1866.

            Honolulu $40.75, Puiwa $1.84, Maemae $2.75, Kalihi $.37 1/2, Kunawai $3.00, Kapalama $1.75, Pauoa $4.75, Kaakopua $1.25, Maunakiekie $.75, Makiki $11.00, Manoa $9.12 1/2, Kamoiliili $15.75, Waikiki-kai $4.50, Palolo $1.50, Huiia $99.09.
          Kula Sa bati o Honolulu $3.75, Pauoa 1.50, Makiki $.75, Manoa $2.75, Kamoiliili $2.25, Waikiki-kai $.62 1/2, Huiia $11.62 1/2, Huina pau loa $110.71 1/2.

          UA POHU KE "AU OKOA. - Ua ike iho wau maloko o ke Au Okoa o keia pule, i ka olelo pane a M. Hoakula, i na wahi keiki pulumi hale o ke Kuokoa, no ka mea e pili ana i kela keiki mahuka i holo aku nei i ke kai anuanu o Arita. Aole au i manao-e, he manao pono kela e hoopuka pinepine nei. He olelo hoolaha anei keia e hoopuka manawa ia nei? Heaha ka waiwai oia olelo i ka poe heluhelu ? Oia nae paha ea, o kou hoopukapuka akamai nae paha ea, i i ia ae ai he akamai oe, i noho ai oe ma ia wahi. He hewa ke Kuokoa, he piha i na mea hou o Hawaii nei, a me na nu hou o na Aina e. Pela maloo haha iho la no ka ke Au Okoa e pono ai i kela mau wahi keiki bama.
          Kaholoakeahole, J. N. ALAE.

          HE MOKUAHI HOU. - Ma ke kakahiaka nui Sabati aku nei, pu-a iki mai ana ka uwahi o ke ahi i ka moana kai lipolipo loa, a aohe i emo iho, komo mai ana ma ko kakou nei awa. I ka waha iho hoi o kanaka, "eia ke pani o Kilauea. O ka hope hoi keia o Kilauea a kakou e lohe wale nei." He nana Lahui kanaka wale ae nei no a aohe no e pau kupanaha a kanaka Hawaii. O ka puka iki ae ka hoi i kekahi, pa aku la hoi ia ia la o ka laulaha loa aku la no ia, a lilo i mea hoopunipuni. He papa ka waiwai o luna o keia wahi mokuahi, a he hae Beritania kona. O ke ano o keia wahi mokuahi he kiakolu, a o kona inoa o Themis, he 27 paha la mai Vanekoua mai.

          UA NELE NA LEPERA I KE KAUKA OLE: -Ua hiki mai i ko makou nei keena he palapala he muku ka loa, mai a J. N. Hokuwelowelo mai, o kekahi o na mai pake e noho mai la i Kalaupapa, i Molokai, e kahea ana, a e ninau mai ana, auhea la ke Kauka no ka poe mai pake e noho nei i Kalaupapa. Ua lohe lakou ia Kauka Hopemana e olelo ana, mamua o ko lakou hoihoi ia ana i Molokai, he Kauka no ma Molokai nana e lapaau i na mai pake. Aka, ia lakou i holo aku ai i Molokai, aole lakou i ike iki i kekahi Kauka no lakou malaila, ke manao nei lakou e huli ma na mauna i ua Kauka la, a ina e loaa ole, e hiki ana lakou i Kaluaaha, me ka manao e halawai me ke Kauka. Ke olelo mai nei lakou, ua makau paha ke Kauka i ka mai pake, nolaila, holo loa e pee. Ke makemake nei lakou i ka Ahaolelo e noonoo no lakou, i ko lakou pono ke waiho wale ia me ke Kauka ole, oiai, ua kokoke lakou e hiki aku i ka haneri. A elua o lakou i make me ka lapaau ole ia. A pehea la ka manao o ka Ahaolelo no lakou, e waiho wale aku no paha, e aha la.