Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 22, 2 June 1866 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.
I'll Away to the Sabbath School.
SABBATH SCHOOL BELL- Page 52.

1. A pau ae ka po, a puka mai ke ao
   O ka la e hoomaha'i,
   E ala koke au, a wiki aku no
   I ke kula Sabati,
   Kahi ia e hui mau,
   Na haumana, a kumu pu,
   A hauoli na naau
   Ma ia kula nei.
   Wiki au, wiki au,
   Wiki au wiki au
   I ke kula Sabati.
   2 A ua, ana mai, a kahe ae ka wai,
   A paapu na ino e,
   Aole o'u makau, e wiki ae no au
   I ke kula Sabati,
   E hoopaa a malama'e
   I ko Iseu kanawai,
   Me na himeni maikai, Ma ia kula nei.
   Wiki au, wiki au
   Wiki au, wiki au I ke kula Sabati.
   3 Me kuu papa no, e hui ai e ao
   Ma ka hora kula no,
   Hoomaikai no au,
   me na hoa a pau,
   Ia Iehova ke Lii mau,
   E noonoo, a huli ae
   I na olelo e ola'i,
   I loaa ka pomaikai, Ma ia kula nei.
   Wiki au, wiki au,
   Wiki au, wiki au I ke kula Sabati.
   4 E kokua mai, ke Akua maikai,
   A hoolana i kuu manao,
   Nana hoi wau, e hoonaauao,
   A hoohanau hou mai no,
   I lokahi pu no au
   Me ua hoa o'u a pau,
   A ao mai, a pono mau
   Ma ia kula nei.
   Wiki au, wiki au,
   Wiki au, wiki au
   I ke kula Sabati.
   WAIMEA.
   
   

Kino Kristo (Corpus Christ.)

            He wahi oihana keia o ka Ekalesia Roma. Ua kapaia keia oihana ma ka olelo Hawaii, Hele Malihini.
            He wahi huakai ia e hele papa-lua, papa-kolu, aha, elima a pela aku paha. O ka poe hele ana ma keia huakai. O ka Bihopa, na kahuna, Diakona, Virekini, a me na hoahanau o ka Ekalesia Roma. A ina i makemake kekahi poe e ae e hele aku malaila, ina aole kapu, he pono no.
            Me ke kui ana i na pahu, puhi ana i na ohe, himeni ana, pule ana, a me ka puhi ana i na mea ala ko lakou hele ana ma na alanui o ke kulanakauhale. Ma ia hele ana, ua haliia ae kekahi manele ; he manele maikai i ka nana'ku, no ka mea, ua hoonani ia oia me ka lole maikai, silika, a me na ribine A ma ia manele, ua kau ia he wahi pahu, a maloko o ua pahu nei ka mea i kapaia ko Roma poe, "o ko Iesu Kristo kino." Oia hoi ka wepa a ke Kahuna Pope i hoolilo ai i kino o Kristo. A o keia kino o Kristo, ko lakou mea o hoonani aku ai, a e hoomana aku ai paha ma ia la hele malihini. Mai ka Luakini Pope aku, ua haliia aku keia manele ma na poohiwi o kanaka a hiki i wahi huina alanui, alaila, ua hookuuia iho la ua manele nei a ilalo i ka lepo. Pau aku la keia, kukuli iho la na kanaka, wahine, a me na kamalii ilalo imua o kekahi kii i kau ia iluna. Ma ia wa hookahi no ka ka Bihopa lawelawe ana i kana hana imua o ua kii la, a pau keia, hoomaka hou ae la lakou i ka hele ana, a pela ke kaapuni ana i ke kulanakauhale a hiki hou i ka Luakini Pope.
            He oihana nui keia, i ka manao o ka poe Pope. He la olioli hoi ia. Ma kekahi mau aina Pope, ua malamia kela la me he la ahaaina la, a imi wale i na mea e lealea ai ke kino.
            Nohea mai keia oihana ? No Kristo ma anei ? Nana no anei keia hele malihini hookumu ? He wahi oihana kahiko loa anei ia ? Ua ike ia anei keia oihana ma ke keneturi akahi, elua, ekolu, aha a elima paha? Ua kauohaia anei keia ma ke Kauoha Hou? Ina pela. Aia mahea la ka pauku ? Ka mokuna. paha o ka buke hea ? Ua hanaia anei keia oihana o na Lunaolelo ?
            Kahaha paha oe! e ka makamaka, i ka i ana. He nui wale na niele ka. Ae. Lokahi ko kaua manao malaila. He nui no. He mau niele kupono nae, a he pono ke imi i ka pane kupono.
            Ke hoole aku nei au. Aole i hookumuia keia oihana e Kristo. Aole hoi i ike ia e na Lunaolelo. Aole no hoi i kauohaia ma ke Kauoha Hou. He mea hou no ia. Ina pela, eia ka ninau hou. Nohea mai keia oihana ? I ka wa hea ia i hoomaka ia? Ua hookumuia oia e wai? Me ka manao hea hoi ?"
            Ea, ae wahi hapa keia, o na oihana kauoha ole ia e Iesu a ka ekalesia Roma i hookumu ai." Aole i hookumuia e Iesu.
            Aia ma ka makahiki o ka Haku 1230 ma ke keneturi 13. Ua noho iho la kekahi wahine ma Liege, He Nune keia wahine, he Virikini, kona inoa o Iuliana. A i kekahi po, ua nana aku la o Iuliana. nei i ke aouli, a ike maka aku ia i ka mahina poepoe. He wahi kaawale iki nae ma ke anapuni o ua mahina la. A na kekahi mea ma ka lani i hoike lea mai i kela wahine i ke ano o ka mahina ana i ike maka ai. Penei ke ano, wahi ana, " o kela mahina poepoe, o ka ekalesia oiaio no ia." A o kela wahi kaawale iki ma ke anapuni, he wahi hemahema iki ia o ka ekalesia, a o keia hemahema uuku, he wahi oihana kupono ia no ka ekalesia, a ua nele ka ekalesia i ua oihana la. Eia hoi ia oihana, ''o ka hoonani ana'ku i ko Iesu Kristo kino i ike ia ma ke kuahu mahope iho o ko ke Kahuna Pope hoolilo ana i ka berena, a me ka waina i kino maoli, a i koko maoli no Iesu.''
            A mahope, i ke kau ia Uretana IV, he Pope no ia. Nana no i hoopuka mai i wahi palapala e hookaawale ana i wahi la, i la malamaia keia oihana, a ua kapaia oia "Corpus Christ," oia hoi Hele Malihini ma keia pae moku. A ua kauohaia na kanaka Pope ma na aina Pope a pau e malama i ua la la, a ina i malama me ke ano kupono, e loaa ia lakou kekahi pomaikai. O ke kala ana paha i kekahi mau hewa o lakou. A ua malama ia keia oihana ma na aina Pope a pau mai ia manawa mai a hiki i keia wa a kakou e noho nei.           
            E na makamaka o'u. Pehea la keia Hele Malihini ana ? Aole anei like loa ia me kekahi

hana i hanaia e kekahi poe pegana ? Ae, pela. Aia ma Inia, ua hele malihini kekahi poe pegana me ko lakou akua kii, a kulou iho lakou ilalo o ko lakou kii, e like me ka poe Pope imua o ka pahu i kauia maluna ae. Kupaianaha! hana like ka poe i kapaia he poe Kristiano me ka ka poe pegana!
            Pehea la hoi ke kulou ana ilalo imua o ua pahu la a imua hoi o ke kii i hookauia iluna ma ia manele maikai ? He pono anei ? Aole anei kue ia i ko Iehova Kanawai. " Mai kulou oe ilalo ia lakou." Aole papa mai ka hoomana ana ia mau mea wale no, aka, o ke kulou ana kekahi. Pehea la no hoi ka lawelawe ana o keia poe hoomana i keia oihana ma na huina alanui ? Aole anei like lakou me ia poe hoomana i oleloia, a i ahewaia e Iesu. "Makemake lakou e pule ku ana ma na halehalawai, a ma na huina alanui, i ikeia mai ai lakou e kanaka."
            "E na keiki aloha, e malama pono oukou ia oukou iho i na akua kii.
"Mai hoopa, mai hoao, mai lawelawe ; o na mea ia e make ai ma ka lawe ana, mamuli o na kauoha a me na oleloao a kanaka." F.

Na kanaka Hawaii ma W. T.

            E KE KUOKOA E; Ke hoouna aku nei au i ko'u aloha e halawai pu me oe, a me kou Lunahooponopono, a me na hoa puni nupepa e noho ana mai Hawaii a Niihau, a hiki wale mai ma na aina paialewa nei. A no ko'u manaolana no hoi kekahi, e oluolu ana no kakou ke ike iho i ke ano o ko makou noho ana maanei, a me ka hana i loaa i kekahi o makou. Eia iho malalo nei na inoa pakahi o makou, a me kahi i noho ai, penei.
            MA PORT TOWNSEND. Ailuene Keaka.
            MA PORT GAMABLE. J. Kaoo, M. Pau w. H. Kamai (w.,) Pilipo, Kaulehua, Mareko, W. B. Kane, Halape, Kamalo, Tito, Kupa, Keamohuli, Kiaimoku, J. W. Kealoha, B. Kaahanui, Mu.
            MA PORT MADISON. H. Mauli, Pua (w.,) Kanalo, Naukana, Kamohoula, Palau, Kalua, Haili, Kekaa, Kaanaana, Kanakaole, Kapahi, Samuela, Keawe, C. F. Kealaaimoku, G. E. Haiponi, J. Kupu, Kaaihaowale, Kahananui Kalama, Kailiawa, Levi, J. D. Noa.
            MA PORT BLAKELY. C. Maalo, S. Kaniau, B. Kuahu, Pilipo, Tito, D. Kaili.
            MA FREESSORT. J. W. D. Kalehuanui, J. P. Kamaikaaloa, J. Kapula, Sema, Lukia (w.,) Kahili, J. W. Kalama, Kaaawa, A. Maluae, C. Nalehu, J. W. K. Kanehailua.
            MA KOALEI PA. Keawehaku, Kani, Kaliloa.
            MA KOALEI UKA. J.Luau, J. Kahalaala.Ua lawe au i na mea a ko'u maka i ike ai iwaena o makou iloko o keia mahina o Maraki nei, i ukana mama e hai aku ia oe, i ka makou hana. Ma na mila olopana wale no kahi noho nui ia e na kanaka Hawaii, aole noho nui ia, ma na Kaona e like me Honolulu, a pela'ku, ma Port Gamable. Port Madison, Port Blakely, Freessort, a me na wahi e ae. O ka poe hana mau ma na mila i hai ia aku la, he dala no ka la, ina e pau ka mahina he 26 dala, aohe pokeokeo a koo ae. A o ka mea i loaa iaia ka oihana nui o ka mila, e loaa no iaia ka uku nui, e like me ka nui o kana hana. Aloha ke Kuokoa.
            " Ke kipuni mai la Siatala i na kihei apa hulu a ke anu,
            Ke hoolai mai la i ka nani o ke Kaona,
            Ke welo mai la ka hae o ka Mareka,
            Ke kihi ae la mauka o Uhaikalewa,
            Ke pa nei ka makani kauliki.
            Ke hooholu mai la i ka lau o ke paina.
            Ke hea mai nei ka Hukila o Freeport,
            E hoi paha maua e pili me kuu aloha a,
Freeport Mill. W. T. Mar. 25. 1866.

Mai Molokai mai.

ALOHA OE E KE "KUOKOA :"

            No ka nui o ka pilikia o Molokai nei e noho nei, ke hoeha aku nei kahi peni i ka ili o ka pepa, me ke kalu aku o kona waimaka eleele, i ike mai oe.
            Eia na pilikia o makou e noho nei; o ka maluhia ole o ko makou aina nei i na Kanawai o ke Aupuni. Me he mea la, i ka nana aku, aohe Kanawai, aohe Lunakanawai, a o ka nui o na Makai, aia la i hea lakou. Ua lanakila loa ka poe kalohe, inu ona, hana i na mea ona, puhi hale i ka po, hoohaunaele i ka po a me ke ao, a ua noho pio ka poe kue i keia mau hana.
            Iloko o na malama eono i kaahope ae nei, ua hu loa keia mau hana. Mai ka mua mai a hiki i keia manawa, aole i ike ia ka lua o keia manawa no ka ino ma Molokai nei. Makau wale kanaka e noho nei, me ke kiai hiaa i ka po, o wela auanei lakou i ke ahi. Iloko o keia mau malama i hala ae nei, he elua hale i puhi maluia i ka po, a ke hele wale nei paha ka poe nana keia hana iwaena o makou nei. A ua maopopo no i ka nana aku, ua pau ka makau o ka poe kalohe i ke Kanawai, no ka mea, ina e ikeia ka Lunakanawai a me ka nui o na makai, e ona pu ana me ka poe ona, a e holo ona uhauha pu ana me lakou i ke ao a me ka po, e nele auanei ka lanakila ana o ua poe la. A pela hoi ka ike e kaulana nui nei ma Molokai nei i keia manawa. A ina no hoi e hoopai kakaikahi ia kekahi poe, heaha la ia ? E hoopii aku no hoi paha imua o ka Lunakanawai Kaapuni, imi ia i wahi hemahema iki ma ke Kanawai, e pukapuka ai kahi upena, pau i ka hookuuia—Ka lanakila no ia o ka poe kolohe.
            Ina no paha ma Honolulu kahi i ikeia ai o keia mau hana, pau koke. Eia nae, o kahi kuaaina, a oki loa iho la. A ina e ninau ia ka poe noho malie ma Molokai nei, e hooiaio ana no lakou a pau i keia mau mea.
            Me ka mahalo.Owau no Mei 19, 1866.

He Moolelo no ka poe i pepehiia no ke Kupaa i ka Manaoio.
HELU 5.
[Koena o kela pule.]

            NO IOSEPA. I kapaia i kekahi wa o Baresaba (Barsabas,) he haumana mua loa oia a ua manaoia, oia no kekahi o ke 40. Ua pili haumana no oia i ko kakou Haku, lilo ae la laua o Matia i mau mea i kohoia no kekahi hana nui, i piha kahi o Iuda Isekariota. Ua hai mua mai o Papia ia kakou, ua hookikina ia oia e inu i ka laau make, aka aohe oia i make a ua ko ka ka Haku olelo no ka poe nanaoio ia ia. I kona wa e ola ana he keu aku ia a ke kanaka ikaika ma ka hai ana i ka Euanelio, a no ka nui o ua hoino i loaa iaia, pepehiia iho la oia no ke kupaa i ka manaoio, e ka poe pegana o Iuda.
            No ANANIA (ANANIAS.) O Anania he Kahu Ekalesia oia no Damaseko, ua kaulana loa oia ma ka Palapala Hemolele, no ka mea nana i hookaakaa na maka o Paulo, oiai ua makapo oia i kona loaa ana i kekahi malamalama mai ka lani mai. Oia kekahi o na kanahiku, a ma Damaseko kona wahi i pepehiia ai. Mahope iho o kona make ana, ua kukuluia kekahi Luakini Kristiano maluia pono iho o kona wahi i kanuia ai, a ua lilo ua halepule la i keia wa i halepule no ka poe Tureke (Turkish.)

KA HOOMAAU ALUA IA ANA O KA POE KRISTIANO
I KE AU IA DOMITIANA.

            He ano okalakala, a lokoino no hoi keia Emepero, ko Domitiana. O kona hana lokoino mua, oia no ka pepehi ana i kona hoahanau, a mahope iho, o kona hoomaka mai la no ia i ka hoomaau i na Kristiano, o ka hoomaau alua ia ana o na Kristiano. O kana mau hana huhu, oia no kona pepehi anai kekahi poe kau Kanawai o Roma. Hana ino waleia kekahi poe ; a olelo aku la no hoi ia, e hoopau loa i na mamo a Davida, a e hooneoneo loa no hoi ia lakou. Ua lawe ia mai imua ona kekahi mau Kristiano elua, a hookolokoloia laua, ina no ka mamo a Iuda, a no ka ohana paha a Davida ; a ma ka laua haina, olelo aku la oia ia laua, he mau hupo, a hookuu aku la ia laua. Ma kekahi mau mea e ae, he maluhia loa oia, aka, laweia e ia ka waiwai o kekahi poe Kristiano. a pepehiia kekahi poe, a hookukeia no hoi kekahi poe ma na aina e.
            Mawaena o ka poe Kristiano a pau i pepehiia no ke kupaa, o Simeona kekahi, ke kahu ekalesia o Ierusalema, ka mea i kaulia ma ke kea, a o Ioane no hoi kekahi, ka mea i hookomoia iloko o ka aila e paila ana, a mahope iho, kipaku ia aku la oia ma ka mokupuni o Patemosa. O Felavia (Flavia) kekahi, ke kaikamahine a ka mea kau kanawai o Roma, ua kipakuia no hoi oia ma ka aina o Ponetuso (Pontus). Ua kauia kekahi kanawai no ka poe Kristiano penei: "Aole e hoopakeleia kekahi Kristiano i lawe mua ia mai imua o ko lakou noho hookolokolo, ina aohe oia e haalele i koaa hoomana."
            I ke au ia Domitiana ke alii, ua hanaia kekahi mau kaao i mea e hanaino aku ai i ka poe Kristiano. Ma waena o kekahi mau hana wahahee a lakou, ua hookolokoloia ka poe Kristiano, no kekahi mau halawai po kupono ole i ka maemae i ko lakou manao, he ano kipi a haunaele no hoi ka hana ana ; e kue ana i ke aupuni o Roma; no ka pepehi ana i ka lakou mau keiki, a ai ka ia lakou; a ma ia manawa, wahi a ke kuhihewa o ua poe pegana la ; ina he wi, mai lele, a he oiai paha, e hookaumaha mai, a hoeha paha, a hoopilikia paha i ka aina o Roma, alaila, a manao lakou, he mau poino keia e hoike ana i ko ke Akua huhu i ili mai maluna o lakou no ko lakou haalele i ke Akua. A na keia mau hoomaau i hoonui aku i ka poe hai aku ; a he lehulehu wale o lakou i lawe ia ke oia, no ko lakou oi ana ma ka lakou hana. Ina hoi e laweia mai kekahi Kristiano imua o ka Lunakanawai, ua haiia, kekahi olelo hoao hoohiki, ina e hoole ia olelo, alaila, o ka make no ka hope; a pela no hoi ina e ae mai lakou he poe Kristiano, alaila, he make no ka olelo hooholo. O na hana lokoino a pau e hanaia ai, penei iho no lakou a pau; he hoopaahaoia, he hoowalaniaia, he hoowelaia a paapaa ka ili i ke ahi, he kiola ia i ke ahi, he puhiia i ke ahi, hiliia i ke kaula, he hailukuia i ka pohaku, he kaaweia, a he umiia. He nui ka poe i upaia ka io me ka upa ahi wela, a o kekahi poe hoi, ua hooleiia iluna o na kiwi o na bipi hae. Mahope iho o ka hoomanawanui ana i keia mau hana lokoino, ua oleloia ko lakou mau hoa aloha, e kanu aku i ko lakou mau kino.
            Eia malalo iho nei ka poe kaulana o ka poe Kristiano i make ma keia hana lokoino.
            O Dionesiuso (Dionysius). He Areopaaike oia, aka, ma ka hanau ana, no Atena oia. Ua aoia oia ma na hana akamai a noiau no hoi o Helene. Alaila, hele aku ia oia ma Aigupita e ao ai i ke Ao Hoku, a nana i olelo mua, a i koho no hoi i ka pouli ana o ka la i ka wa i kauia'i ko kakou Haku Iesu.
            I kona hoi hou ana i Atenai, ua manao nui loa na kanaka iaia, ua hoeneheia, oia kekahi mea kau Kanawai o keia kulanakauhale kaulana. I kona lilo ana i mea malama i ka Euanelio, ua hoololi ae oia i kona noho Lunakanawai pegana ana, a i haipule io no Kristo, a i kahu ekalesia no hoi. Oiai ia ia e noho ana i ka pouli o ka hoomanakii, ua like no oia me ka mea hoomanakii.
(Aole i pau.)

No ka minamina i ka Moolelo Hawaii no ka nalowale.

            UAPO MA KAUMAKAPILI,
            Mei 8. A. D. 1866.
            Ua hoomakaia ka imi ana i ka moolelo Hawaii i ka A. D. 1829 me ka 1830 a 1831. Ua paiia i ka A. D 1832. Ua hoolahaia ke pai ana o ka Hoikehonua. Ua hoolahaia he mau wahi moolelo Hawaii   iloko o laila.
            Ua imi ia e na Kahunapule hoole pope i kekahi poe kanaka kahiko Hawaii, aole nae i mahuahua kahi mea i loaa.
            E ola ana no nae kekahi poe kahiko i ike i na mea kahiko o Hawaii nei.
            O Kepookulou no Napoopoo; o Kamakau ko Kaawaloa; o Kaeleowaipio no Kailua ; o Kuakahela no Kekaha, Hawaii. O Auwae no Wailuku; o Hoapili Kane me Hoapili Wahine na'lii o Lahaina Maui. He poe keia i ike i ka moolelo alii me ke kuauhau. O Hewahewa kahuna me kana oihana, me kekahi poe Kaukaualii i ike i ka moolelo Hawaii, i ola pu iho nei i ka wa kokoke iho nei.
            Ua ike kakou maloko o na Hoikehonua la, aole i pau ko kakou hemahema i ka moolelo Hawaii.
            Aia nae malaila ka moolelo alii o ko Oahu poe alii, me ko Kihapiilani no Maui, no kona noho aupuni ana, a me kona hana ana i ke alanui a puni ka mokupuni o Maui.
            Ua pau iho nei i ka make, ua poe kahiko nei i ao maoli i na mea kahiko, a me ka hoonohonoho ana i ka moolelo alii, a me ka mookuauhau alii, a me na moolelo kaua, a me na moolelo aupuni o ka noho ana o ka wa kahiko.
            O ka mookuauhau kekahi oihana alii nui, aole i like pu ka oihana, ua oi kekahi mamua o kekahi. O ka hoolohe ka mea nui i oleloia ma keia oihana. Aole nae i koho wale ia ka oihana i ke kanaka e me ke kuauhau ole ia o kona mookahuna, aole ma ke ao ia, aku i na he pua oia na ka mookahuna mai. Alaila,ua koho ia oia he kahuna.
            O ka oihana kuhikuhi puuone me ka oihana kilokilo. Ua ao ia i na pua a me ka mea e, he oihana laha ole ke kuhikuhi puuone, he kakaikahi ka poe i ao ia ma ia ike.
            O keia poe a pau, aole poe oia poe Akeakamai i koe mai, a ua nalowale pu lakou me ko lakou ike, a me ko lakou akamai i ka moolelo Hawaii.
            Ua hai ia ka moolelo o Kamehameha I, ke Alii kaulana nana i hoohui ua moku mai Hawaiii a Oahu, i hoohuipuia o Kauai.
            Aka, o ka hanauna hou, aole anei i haohao iho lakou me ka ninau ana. Mahea kahi i hanau ai ke Alii kaulana o Kamehameha I ? Mahea kona wahi i Hanaiia'i : Heaha kana oihana i kona wa kamalii ? Heaha kana oihana i lilo ai i kanaka makua ? l kona wa i lilo ai i Moi; heaha kana mau oihana nui ? Heaha na mea nui i kaulana ai kona inoa ?
            Ua kuhihewa kekahi poe opiopio me kekahi poe elemakule i ke alakai a ka moolelo Hawaii i kakau ia e Mr. Poguea. E olelo ana, " Ua hanai ia o Kamehameha I, ma Molokai."
            O Kamehameha Nui a Kekaulike, oia ka i hanaiia ma Moanui i Molokai, oia ke alii i hanai ia i ka luau.
            Ua makemake paha na Kuhina o ke aupuni a me ka Papa naauao, e ao ia ka moolelo Hawaii maloko o na kula o ke aupuni, a e lilo ia i kumu e hoonaauao ai i ka moolelo kupa o ke aupuni Hawaii.
              O ka moolelo o Kamehameha III. Kalanikaukeaouli, ke Alii kaulana iloko o ko kakou mau la pokole i noho pu iho nei. Mahea kona wahi i hanau ai? A me kona ano i ka la i hanau ai ?           Mahea kona wahi i hanaiia'i ? Heaha kana hana i kona wa kamalii : Heaha kana mau hana kaulana nui no na hanauna pau ole o ka lahui Hawaii ?
            He nui ke kuhihewa o kekahi poe oo e noho nei ; e olelo ana, ua hanau ka Moi Kauikeaouli ma Ooma, Kekaha, Kona Akau.
            Ina pela ka pohihihi ana o na mea a kakou i ike maka iho ai no ka malama ole i ka manawa, a me na mea kaulana o na wa, alaila, he waiwai nui kaulana ia no ka poe i malama. Ina pohihihi na mea hou, alaila, ua pohihihi no ko Kamehameha I, ua ike au ma ka nupepa Au Okoa, no na hoku, ua hiki o Kamehameha I, i ka mokupuni o Kauai. Aole oia ka oiaio. Aole o Kamehameha I, i keehi i ke one kapu a Kahamaluihi. He alakai hewa ia.
            Pehea na kaua a Kalaiopuu ? Ua kaulana ia ma na moolelo Hawaii. He alii puni kaua o Kalaniopuu ma Hawaii, ma Maui, ma Lanai. O ka aoao hikina o ka puali hikina o Maui, oia wale no ka aoao i pio ia ia, a ua lilo i Apana no Hawaii.
            Mahea kona wahi i hanau ai ? Owai kona makuakane ? O Kalaninuiamamao a nei ? Heaha na mea nui i lilo ai iaia ke aupuni? Heaha na mea kaulana o kona noho aupuni ana ? Ke malama nei ka poe kaohi moolelo, o ka nalowale ka hope, a o ka ohikau kekahi.
            Ua kaulana ka hoohui ana o Alapai Nui, a Kauaua Nui a Mahi i aupuni hookahi o Hawaii. No ka mea, ua kaawale o Hawaii i na aupuni ekolu, a me na Moi ekolu.
            O Kalaninuiamao ka Moi o Kau, a me Puna. O Moku ka Moi o Hilo me Hamakua. O Alapai ka Moi o Kona me Kohala.
            Pehea i lilo ai i aupuni hookahi o Hawaii? I ka makahiki hea? Owai na hoouka kaua a me na kahua i hoouka'i,i hai ai hookahi Moi o Alapai ?
            I ka wa hea o Keaweikahialii i noho Moi ai ? O ka wa hea i hee ai i ka nalu i Kauai ? I ka wa hea i noho Moiwahine ai o Keakealani i Moiwahine no ke aupuni o Hawaii? I ka wa hea i lilo ai o Mahikuku, o Mahiololi me Mahiopeleha, o Palena, o Luahine me Paia i mau Kuhina no Keakealani ? I ka wa hea o Kuahuia ke keiki a Kuaana ke kama I. I hoouka kaua mai ai na hoouka kaua kuloko, i kuokoa ai ka noho Moi o na'lii o Hilo ?
            Ma keia mau ninau, ua akaka loa ka moolelo o keia poe alii i noho aupuni, a ua akaka paha i kekahi poe e ola mai nei ; a e hiki paha ke hai pololei pakahi ia ko lakou moolelo noho aupuni ana.
            Ma ko kakou imi ana i ka moolelo i nalowale, a i ninau ia mai; owai la na haole kahiko i hiki mua i Hawaii nei? Ke hai mai nei kekahi poe ma ka ike ana paha i ka moolelo Hawaii.
            O Kukanaloa, o Kulou, he mau haole kahiko i ke Au o ka noho alii ana o Keliikaloa, ke keiki a Umi, oia kekahi kupuna o na'iii.
            Ua ikeia paha ma ka moolelo Hawaii, aole o lakou na haole kahiko. I ka manawa ia Paumakua ke ahi i holo i Kahiki,ua oleloia, ua lawe mua mai ka haole, eia o Kukahauula me Kukaiepa, a me ka wahine o Haina Pole. Ua oleloia nana i lawe mai kanaka liilii. Ua loaa ka mimilo o Moananuikaioo. Ua lilo i kupuna no ka lahui.
            I ka wa ia Kamaluohua ke alii aupuni o Maui. Ua hiki mai o Neheiki, o Mamala, o Kaipuuloa, o Kapoi Joeke. Aole i pili keia i ka poe i holo mai, mai Bolapola mai, na kapaia lakou no Kahiki.
            Aka, i na ua lohe i keia mau moolelo, a ua hiki ia oukou ke hoakea, ua maikai ka wehewehe pololei. Pela ka moolelo alii mai Kauai a Hawaii.
(Aole i pau.)
LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae. O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe: Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi. E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu,Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui. Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau. Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono. Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi. A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia. I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi. Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu. Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao? A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne. Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu. DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA. Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene,
Lolo,
ina mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.