Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 22, 2 June 1866 — Ke ola a me ka make ana iho nei o Victoria K. Kaahumanu. [ARTICLE]

Ke ola a me ka make ana iho nei o Victoria K. Kaahumanu.

A no ke noi oiuoīu nna mai o kekahi eiau keiki e booko«jo i «rani n>ooie!a no ka nopepa Kk&'oa no kesa pui«, u» j»neia. ina nae he rnen hiki; aka nae, nie be raea kaomaha ia keia o ka hoemaopopo ana no ka roea nona keia mau haina, no ke kumakena a me ka pnuai^ko. Ua make ibo ne» oia ma ki hora 10 kaka* hiaka o ka la o Mei. maloko o ko !aua hale ma P»pakaner.e. a uo ka mea, ua loaahia m;»i oia i ka n ai maioko o Haieakala. oiai nic\ mniaiia ia jo ahaaina'ioha mal.liini o Feberu.iri aku nei. A pela i hookuuia'i oia e iioi, n mai liila inai ka piiikaumuha i\na mn» o ka mai ia ia, a ua manno u hoi. e maha ae ana. Aka. ua manao oia e iiaaieie ia Pihanakalani-Hale, a e hoi ma Papa* kanene. A i ka luiii ana maiaiia, ua iii hou mai ka rn:u ia ia he ioio, a o kana oie'o mai, ua like me ka 1010 ka oleio, ekolu paha Sabiti kona moe nna maiaih, ua laweia aku ia. Pela no na Sabati ahiahi a na l.oahanau o kona mau ekalesia eiua ma keia kaona i nei hoo'ioha'ioha'ī i ka Haku ; a no ka oi o ka make nnimua o ke noi nna a iakou ia, ua hiki oie. pei.i oo na kauka, ua o)e ko iakou niakaukau i ka hoola ana. A o kona rnau ia hoi o ke oia nna, he 27 makahiki a rne na uialiuna keu 7. La iianauia oia n)a ka ia inua o Novemnba A. D. IS3S. ma ka Papu o Honoiuiu. A ma ia ia no, mahope o na hana a Dr. G. P. Judd, ua waiho mni kona makuahine iaia i*)a ka iima 0 ka inea nana e hai aku nei me ka waimaka !i ine ka UiiMamina nui pau wawe oie. A no ka mea hoi, ua noho pu mai kona makuahine >ne in, nana no e iianai.u o ka mea iioi 1 i.'.eioin niaiuna n n'.e kana wahine na uha. imu'.i e hii a me ka (ioonana no ka wa u\\v, ILia n»e hoi ke kumu o ka iiio ana ia lau;i. ua nmu ko laua uuiio iauna tne iakou, a h? Kakiuioieio keUniii o laua na ka n.akv;ah.ne, a hoakuka pu meia no na piiikia o ke Aupuni, mai ka wa e aiii ana a punaiieie'na 0 Kaomi na ke 'Lii. I ka pau ana o ko Kinau hoopaapaa ana me Pinkua kekahi riuxnuwa Fnran\ >na ka maiama o [ulai, A. D. ISO7. halawai pu ke'lii me kona Kakauoie|o o laua wale no, e kukakuka ana laua no ka iiapai iiou oie o ke'Lii ; eia ka kekahi o laua, "Ua liewa wau imua o ke Akua, no ka mea. ua haawi mai keia, a ua iiio aku, a peia no a pau ia mau keiki, a noiaiia, ua kala mai ke Akua i keia mea a'u e hai nei imua ona, a ina e ioaa imu ann ia oe ia mea, aiaila, e iiio ou i waiu, o kau ka hanai, a owau Ua uha." Apouo mai la ke 'Lii ia manao. i ka hala ana aku o kona raakuahiue ma ka ia 4 o Apenia, A. D. 1539, a o ua mau mea ia i oieioia maluna, o iaua iho ia no na makua, maialo o ka lima o ko lakou makuakane. lle ho v pili no ka po me ke ao ; he hoa pupuu nnn, he keiki no ka wa koekoe a me ke anu ; he hoa kaiii i ka mnkahiamoe mai ka onuhi ae ke uwe mai ke keiki, a he mea hoopuiwa i ka manawa ke oni mo mai ke keihi. Pe!a ka hana ana o ke keiki a hiki wa!e i ka hele ana me kona mnu wawae iho. A p» ia ka makaukau una o ke keiki e imi ī kona iko a me ka naauao, ua akamai oia i ka paani Piano ana, na Mr. Pe\anitiie 1 ao, he kanaka Eueiani oia, a ke noho nei paha oia ma na mokupuni o Oia nei kekahi o na kaikamahine kuia o ivahehuna, ir.a ke kuia a G. B. B.ithe. He kaikamahine mihi keia ke hewa kana hana ana. Ma ke Kuia Aīii no ia i kona wa uuku me kona mnu mnkua. Heie pinepine keia ma na ia Sabati, o ka wa mai waie no kona wa ike oie ia ma ka iuakini. Ca hooinaka koke no keia kuikumahioe e haioielo tna na haiawai wnnaao o na wahiue. O kona mau hoaheie i kahi manawa % o K. Apani, A. Kooniaka, a ine H. K. Kapakuhaiii, a 0 Sar.ti ka hoaheie mau. A ma ka hana mau ana a keia kaiknmahme, ua keknhi p*>e hewa i ko lakou mau aoao, a hauoii nui n.i wahine i kona wa e knmaiiio atui ; ua une like no me kon«"> kupunawahme (Kaahumanu) wahi hoi a iakou. L'a imi ikniwa no keia kaikamahine m:\ ka pamu Pimo mamua o ka ioaa an \ ia ia o ke kumu i haiia maluna. Peia i hootuaka ai oie i ka paani Meiodiaoa ma ka hainwiu p<> Sabui ma ka Haie Aiii, o ka A. D. ISSI- I ka wa nae mamua o ua wa la e halawai at, pftipai ke kahu ia ia, "Xau paha e |>aani ka mea kani i ka wa e hiniem ai ?" 1 inai hoi oi.\. • E hewn paha ananei ia'u, no ka mea, aknhi no au u liooniaka, haaiulu paha WiU; Pare mai ke k thu, l> Mai manao nui ee n)a ia nuu. e iiewa io no auanei. e manao r.u; oe ma ka hana nna, a owa'.i pu no kekahi e n« ho pu me oe. ma ka ito kane au e kokua ai *m '>e, a e aku hooiohe mai kaua." "Ae" wahi n>ai ana. A ua hoioiea no hoi ia ia na wa himeui a pau oia po, me ka i mai. -Pau ae Ui ko 4 u hutt aak" "Ae,'' wahi a ke kahu. 1 ka hookuu ana oia aoaina. aole ke 'Lii malaiia, niniu aka ia kekah) oia auaina i ke'Ln, % *Ua iohe oe i ka mea hou '♦Aohe." O ka makou mea hou, o ka hookanikani ana mai nei a kahi kaikamahme a paa me ka mea kani, akamai mnoii a mē ki wiwo ole, oia no ka poe nui o U* koo ia i inalaila. O Vic!oria wa.

j »e no w?.h; a ki n.ta he: -Mea hou io. > m:r.3ri;īna ae U ki hoi ;;u' : wah; a ke "Lr. | Aohe minamina. e hoomau mai ana paha La- | ; Ja la ia hana. "Pe!a 10 no," wahi a ke'Lu. I la ae, i ka wa mamua o ka hooma- | ka ana o ke ana«r;3 puie, oiai e ku waie ana f ka pahu Kalapine aohe mea nana e paani, o > ka hapai koke no :a ona a kukuiu i ka pa- | pahimeni. a piu w-ale ko la wa a me ke ahii aī. Peia no ma ka po iho, o ka heie no ne; i e hikiae i ka he'u akahi oia ano, .1 no sa | mea, ua malama ioa ia i keia tnau maaawa l pu'e aneiina. A ma ia hope mai, u» hui la* I aa tr.a ki papa himeni o ke anaina puie ma ; Be:ela ma keia a me keu po, | 'ia hoomakaukau no ua anaina ia ma kela a \ me keia heoeūoma, o laua pu no me lakou | :na na aimem oia ano, no ka mea, ua mau ; :\o ko laua haeie ana ma ia anaini. A i ke- ( kahi manawa o ua anaina puie ia, ua neie ; 'O-i i ka ieo wnhine o!e, o:a: nae :iui maua ia } wa. ua liio no ia ia hookahi ka ie« | a me he mea ia uii huiia mai na ieo he nui » oia ano. ua piha p-no ka haie 1 kona ieo me | ka maikai, a kani oiuolu lua oie ; peia no i | na manawa a pau iioko o na mea a pau e lohe ana i ieana hinieni ana a pau waie la puii?. I ka iīookuu ana oia anaiua e hoi ana a puka iwaho. a ia maua i hoomaka ii;o ai e kuhi ko muua mau kapuai i ni iepo inai ke ala iho mai o kahi ana i himeni ai, o ka aiawa iike mai ia no ia o na kane a me na wainne e puka ana iwaiio ia maua, a ua nu iho 'io hoi iioko o'u ja mea e iike me ko iakou ia. A kaawaie mai la maua m u o iakon mai ia, hawanawaua ae ia au la la no keia mea,u i mai !a ho; keia ia'u, "Hamau kaun." A no keia mea, kopu mai ia ka inauao oiioli a me ka iiauoii, liia e mau ana ia ia ka I mauaolana. aiaiia, o ke o!a no ia o keia ia- | liui. A ua hoomauia he kula hi-neiii no na |r.naina puie a pau i iiaiia maluna. He kuia | Sabatt uo ka maua ma ka Weheweheiiaia. * He hoa aioha keia kaiknmahine uo na | kaileaniahine kuia a me na keikikane o KaI heiiuna, a iioa iiimeni pu me lakou ma na | kau hoiko. A i ka wa pilikia o kona mau | hoa no ka wa pokoie, no ka ioihi o kahi no- | ho o kahi poe no ka poioii, kokua koke keia | ia lakon ma ka ai pu ;uia me lakou rnn kahi 1 kokoke i ke kuia, oiaiaoie i pau ka mnnawa 3 kula, ua hoomaha nae. Peia oia i hana ai i | kekahi mau manawa, a peia i heie aku ai a ī heb nuu e iauna i kekahi manawa, a iiio no | hoi kekahi oia poe o na keikikane a me na g kaikamahine i mau hoa himeni pu me ia g nei, e iike me ka mea i haiia no ia mea. 3 1 ka wa i hele ai mauka o ke awawa o jj Paiioa, he ahaina o na keiki a pau oia kuia. ā no ka mea, ua hoomaha ?ua kuia i;i, a mala- | iia pn no maua me lakou a me na mnkua o jj na keiki iiiiii a me na kinnu, o Feberuar A. 2 D. 1553, a ua iohea ma ia ia, ua ku mai ke--9 kahi moku mawahoo ke awa, aia maiuna o y ia moku kekahi kanaka mai puupuu liilii, 1 a o ua knnaka ia ua mai loa. a ua papai- | a ka moku a me na knnaka vo!e e lele 1 mni ma ke kuianakauhaie nei. a o na | eemoku, he mau kamnaina no nei kaonn, \ u.i hoopae ia ma Kniuahoie, ma Waiuiki, jf o ua kanaka mni la ua hoopaeia nia Kahaknnuiana, i Kniihi, a ua nui ka pi- | oieke o ke kaona nei ia mau ia. A i ka maS lama o Mei, ua hu ae ua mai la ma Kapuu--1 kolo, e anai ae ana ka mnke ma ia npana. ma k.i aoao ma Ewa o Poiiahu ainnui. * O ke aia koke mai la no īa o ka manao, e iiaaieie maua i ke kaona nei. : A i ka pnu ana o ko makou aialo i ka o f ia ma ka la mua o lune. o ka haaieie no la | a nui a hoio aku ma na aina hikma, a hooI maha i Kawaihae no ka ia Sabati. A i ka | w.manoo ka Poakahi haaleie ia wnhi a pae i ma Hilo. A nr; ka haie o Kev. T. Ooana jj maua i noho pu ai a pau ka makaikai ana | ia Kiiauea ma ia iua peie kupanaha aiiio>j noa a ka'Haku i hoomnkaukau ni no ka ia i mahope. Lhn iho aku ia maua rr t a ia mnu | alnnlua o lalo o ua lua la, a loaa ae ia ia | maua kn iua peie kupono e a ana, aka, hai iao vvaie mai ia iioko o'u ka numao hakoikoi | me he ia o na kupuna a me na makuahine i me ke kaikuaana Nahiennena ma kekahi I pu. maiaiia ia wa a ka peie e nonoho mai | ana ma kahi aoao. A ma kahi aoao ae hoi. | me he ia e haa mai nnn ia ko iaiia peie a 3 ma ko inakou aio iho kahi, a ko makou mau | wawae e ku ana, me he wai pipii ia iluua kn a «iauia o ka peie, a me he pahoehoe ia e ka»- | huli anapa atia i ka nana ana'ku o na maka g iiuna a ilalo a peia ma kau wahi, a ana wa- £ ie na maka i ka nana ana, a peki maua i i haaieie ai ia laiia, a hiki ma ka haie, la la | ae ka iho ana a puka i kai. A he mau la pokole wale no ka noho ana | me ke kokuaia mai e nt hoahanau alnha o | ia apana, a hiki i ka wa i haaieie ai ia iauaia. a hiki ma Kaaiualu i Kau, pii i uka o | Waiohinu. e launa me Mr. Kini ina, oiai | i.i ua maiaiia ia wa. moe maua me iaua ia | po,a o ka mnku Pauahi, ua haaiele iho ia | ia ma Kaaiualu, ia ahiahi no oae mahope o f ko maua pii ana, pela oi* i haaiele ai ia ia- \ iia 'a hiki ia ma Kaiae e kaiī ai ia rnaua | maiaiia. A tna ke kakahiaka ae oia ia. ua | pau ko maua hui aioha ana me iaua ia. PeS la maua i haaieie ai ia laila e hoi ana i ka j| moku. A o ko maua kookolu, he nia e ko- | na o ka hele ana, i mea e hiki mua e ai oia l nu Kaihkii t ka hoaaina o iaua maiaila. I Peia maua i haeie kooiua ai ia kuia me- | haineha me ka maluhia no nie, a e hele ana maua ma ke «la i kapaia o Puuone, he lapa one ia, a he ala !oa ia e like me ka maua huakai e holonei ma na lio ahiki ma Kaiae. a peīa no mai kai mai o Kaaiuaiu. a uie Paiahaa, a hiki i kawalepo Kaumaea, oia kahi « hui ai me un aia puuone nei a maua e haele nei, a hiki aku ia aia i ka pali o Moiiiele, e hiki aku ai ilalo o Kailikii, a ia maua e haeie oei, un hikiwawe ole ko ia'la iio no ka momona, ua ko maua iho ana iiaio, mamua keia o'u a maua e iho nei, a kena mai la keta ia'u e leie liaio i iala iaau huipa no kona iio, a i ka huipa ana ma ke

kiki'.i o kon* i:o. oa!a ae ia ke k.ka'a o kona lio a haule iro !a oia mainua o ki lio, a leie au liaio. a iakiu koke aku i.i. a mjk. aku I,i m i kona me ka t koke aku, ua eha pah.\ ee ? Ao!e wah» a n'la :r,e ka t;n?;s pihoīho: e'e a makau, a t koke m;\i ia kea ia*u. e hapai ae ee '.a'u iiuna o ko'u i;o. A peb maua i hcK>cnvtu aku ai i ka heio ana a loaa ke aia mana e iho poiolei ana ir.a ko maua aio, e moe pc!e;et aaa i kai o Kaiie. Ca mau Uo nuua iho ani a hikt i ki. h; o ka moku, ua poiou lea nae nvtua, a peia r.o hes i heleino ai ka ai am, o keii o keia a kuu iho Uka nae. A inee ino ia liaila ia po. a ma ia kakahiaka ae, poalua tna; i* ī Kaiiikii. * ;'</( i peu.