Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 23, 9 June 1866 — Ke ola a me ka make ana iho nei o Victoria K. Kaahumanu. [ARTICLE]

Ke ola a me ka make ana iho nei o Victoria K. Kaahumanu.

VICTORIA KIHEAHEA KAMAMALU KAAHUMANU. O oe ia e ka ohakia manawaula, E ke kahuli pua lei kapu o Haona, E ka leilei uhu haka o ka po, O ka po iki a Maakunui—e kuu ho—a, Lu ka ua i ka pua hala o Kanakea, Hele hoi ha ka muo o ka hinalo, Pala maui he|o i ka pua na i ke ala, Nu-a aku la i ka ae lehua a ka manu e, Ua manumanu mohole au i ke aloha, I ka walua eha loko o ke kanaka, Auhea he wahi okoa ia oe ke loha, Kuu kei—ki! Kuu keiki—e! A ee mai la ua kokookolu nei o makou, a me na mea ai nolaila mai. Pela makou i haalele ai ia laila, a poeleele ma Kapua. A no ka pohu loa, malamalama koke no i Papa i Kapililua, a no ka lula makani ole malaila, n hala ka ainakakahiaka, noi mai la oia e haalele i ka moku, a e holo ma ka waapa. A pela laua me Kaohe a Mahuka, e holo pili aina ana, a hiki lakou i Kolo a i Kukuiopae, mamua o ko makou hiki ana ilaila. Ia makou nae hoi i hiki ai ilaila, ua makaukau na kamaaina e kokua i wahie na makou. Ia wa koke no, lohea he mai puupuuliilii aia ma Haleili, he 10 paha aina iwaena o makou, e anai ana ka make malaila he poe no o Oahu mai ka laha ana malaila, pela ka lohe mai. Kahea koke au, "E Kiheahealani ma, o ke koko palahea ula i ka a-i. e hoi mai ano." Pela ia i hoi mai ai a kau iluna o ka moku, a no ka mea, ua nui kupono na wahie o makou. O kela inoa a'u i hea aku ai, eia no hoi ke ano. He puu ma ka a-i o Kauikeaouli, he i-akui ka inoa, ma ke oki ana a G. P. Judd, i mea e pilikia ole ai mahope, a o ka palaheu o ke koko oia hana ana ke ano, ua kapa iho ka makuahine ia inon, mamua iho o kona kamailio pu ana me a'u no ia mea, i ka i ana mai, Ua hewa paha au i ke kapa'na i keia inoa no kahi kaikamahine? E mea mai paha auanei na'lii ia'u? wahi ana. Hoole aku au. Aole, no ka mea, ua ike no hoi lakou, na Kamehameha no oe, a na Kamehameha no hoi ia. Lula wale no makou ia la, a ahiahi ae loaa i ka makani mauka iho, he Kewai, o ka hui ana o ka makani me ka ua mai ka aina mai ke ano, he inoa mau no ia i kapa ia ma Kona. A na ia makani no makou i kokua mai a poeleele wale, loaa i ke kehau. A pela makou i ku po ai ma Napoopoo, mawaho pono ae o Waipunaula a me na Kiloa, ma Kealakekua, he po hoomalolo ia. Hoomaha iki makou malaila hookahi la, e launa ana me ia anaina, a he mau kokua ka makou

me lakou la ia wa, e like me ke kukulu ana o ka hale mai puupuu liilii ma Mokuola, oiai makou ma Hilo. I ke kakahiaka nui o ka Poakahi, hemo mai la makou mai laila mai, a poholua ma Keauhou a me Kahaluu, no na mea ai mai laila mai, a pela no hoi makou i naue maikai mai ai a ku ana ma Kailua ia la. Ia makou malaila, elua a ekolu paha la, ua hiki mai ka lohe mai Kawaihae mai, aia ka mai puupuuliilii malaila e anai ana, mai Oahu mai ka loaa ana. Ua make o mea a mea, a me Puamana pu, a o ka poe a oukou i o ai, o lakou ka poe i pakele. I ka wanaao o ka Poaha, holo mai la hoi makou a poholua ka moku ma Luahinewai no ka auau, a me ka nana ana ia wai kupanaha a ka pele. Pau ka luana ana ma ia wai, a me ka nani o na iliili, a holo mai la makou a poeleele mawaho o Kawaihae, e lula wale ana. Ma ka wanaao oia la ae, he makani kehau mauka mai, pela makou i pililoko mai ai ma Kohala, Kapaliiuka, e lohe lea hou ana i ka leo o na kamalii oia kahakai pa-ala, a pali a-a no hoi, e kahea ana kela a me keia keiki, "Pauahi ka ho—e!" Ua mehana mai ka la, loaa iho la i ka makani Apaa nahenahe a hiki ana i Kahua, a helewaho mai la mai laila a hiki i Kukaipahu, ike ia aku la he wahi moku maloko o Kapaliokamoa, e holo ana i Hana, eia ka o Kalaikini, a hala ia ia makou mahope, ku ana ma ke awa o Kapueokahi makou i ka ainaawakea, a nana ana ia uka oia wahi, a me ka puu kaua o Kauiki, a me ko Kaahumanu wahi i hanau ai. A ua ahiahi loa iho, ku mai ana ua wahi moku nei. A i loa no a ku, o ka wikiwiki no ia e holo i uka ma ka waapa o kahi mau mea o lakou, aole nae i pae aku, loaa e ke kauoha na uka mai, aole e pae aku, he pohaku mai ka uka, a no ka mea, ua lawe mua ia eia he poe mai o Oahu mai, he mea mai puupuu liilii wahi a uka mai. A no ia mea, ua hiki ole ke pae i uka, pela ka hoi ana a kau iluna o ka moku. O ka pololi a me ka wai ole ko lakou pilikia, nolaila, ua hoouna ia io lakou la elima pai ai, a he umi awa (i-a) maloo, a hookahi pahu wai. Noho iki malaila a hala ke Sabati, e launa ana me ko laila anaina, a i ka Poakahi mai, haalele ia laila, a poholua iki ma Ulaino o Keoni Ana, no ka auau i ka wai ma Makapuu he wai i kaaoia, alaila, hoi mai makou me na papahi lei palapalai i na poo a me ka awapuhi pu, a hiki ana ma kauhale, ua makaukau na kamaaina, pela na houpo lewalewa i pani pono ia ai, a waiho aku la i ke aloha i ko laila kauhale, a kau ana i ka waapa a i ka moku.

Huli mai la na pea o ua o Hihimanu, nana alawa ana i na pali o Koolau a me Hamakua, a po i Halehaku, poholua ilaila a ao, naue nana aku la ia laila a me Haiku, ike i ke ku a ke koa me kukui o Lilikoi, a pela mai a ku ma Kahului, lele i uka, pela no hoi i Wailuku ma ko Kaoo ma mau hale, elua po malaila, kau ana ma na kaa bipi, iho ana i Kahului. A i a Kamamalu ma e mele nui ana paapu mai la i na kamalii a me na kanaka, na wahine, hookahi ka iho ana, a kau i ka waapa, kaawale lakou la. Hemo mailaila mai, e nana ana i ka waiho mai a ia mau aina, a hiki ana i na pali o Kahakuloa, aole no hoi o kanamai a ke kinikini a ka lehulehu o Kaukini, e huli ana maanei o Honokohau a me Kaanapali, a ku ana i Lahaina me ka hae keokeo, a he mea mau no ia ma na wahi ku moku a pau. A maopopo kahi pono e noho ai o ka Papu, pela i pau ai makou mai ka moku aku, a noho ma ka Papu. Ua kapu loa o Lahaina i ka poe mai Oahu mai no ka mai puupuuliilii. Pela makou i noho kaawale ai a ka la Sabati, a ma ka Papu no ka makou pule, aka nae, ua ake nui ka hapanui o ke anaina ma Wainee e komo pu ana malaila makou, aole nae i maopopo ia mea a pau ia la, kau ana makou ma ka moku i ka Poakahi ae, a o Keaweiwi pu mai kekahi no ka holo i Halawa, malaila e noho iki ai, alaila, huli hoi mai ma na pali o Molokai, eia ka auanei aole pela. Ia makou i haalele ai ia Lahaina ma ka hora 2, a poholua i ka hora 4 ma Halawa, e kau ana ko makou hae keokeo, hiki ana ko uka mai waa me na mea ai, a me ka olelo mai, ua kapu ka pae ana i uka, a no ia mea, huli hou makou a hoi hou i Lahaina no Keaweiwi, a hiki ma Mala i ka hora 6, a lele oia malaila, o ko makou huli hoi mai la no ia, a i ka malamalama ana ae, komo ana i ke awa. nei, a pili ana i ka uapo. Me ia no i hiki ai ma Mililani me ka oluolu maikai. "O Miliana o ke kaa laukiu, O ka pua o ka hala ala o Moihala, Owahine ia o ke kaa Kieleula, Nana mai ka moe a aloha o Kawelohea, Pana wahi ka lani ka leo o ka ua, Hoonei ana i ka manawa o ka pua, Loli ka ua ka hala pala mua kau,

I ka hoolokuia e ke kai o Haena. Kuu kei—ki, kuu keiki—e." Ia mau la, aole no kau o kana mai o na kaa hale lole lenalena, e lawe pinepine ana i na mea make i kela la keia la, kau ka weli. Aka, ua maikai no ko makou wahi nei aole make, a hala he mau la hou, maopopo ka maikai o na kuamoo e hele ai iuka o Kahehuna, alaila komo hou i ke kula, a hiki i ka wa i loaa ai oia i ka mai ma Waikiki, o ka malama ia o Feb. M. H. 1855. Ua lilo aku oia he hoahanau ma ka ekalesia mua o Honolulu nei, oia ekalesia no kahi a kona makuahine, a me kona mau kupunawahine i pelita ia me ke Akua oiaio. Pela oia nei i hana ai e like me ia poe, pela hoi i ka nana aku, no ka mea, ua mau kona ike ana ia Iehova ma kana mau kauoha mai kona wa uuku mai, me kona mau makua hanai, a me na kumu ao. kumu kula, na halawai, a me na haiolelo o kela a me keia Sabati. A no kona maa i ka ike, a me kona lohe mau ia Iehova, a me Iesu kana keiki, he ola oia nona, e pili ana iaia iho, a me kela mea keia mea ola uhane. Pela oia i ikea aku ai e pule ana i ke Akua ma kahi malu i kahi manawa, a ma kana mau haiolelo mawaena o na anaina pule o na wahine, me kahi poe kane no, nolaila, ua hiki ole loa i kekahi ke papa aku iaia wahi a ka Haku. Aole i pau.