Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 27, 7 July 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. Na Hana ma Hale Alii Iolani, no ka Hoolewa ana o ke Kama Aliiwahine Victoria K. Kaahumanu. Hora 10, Iune 30, 1866. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Na Hana ma Hale Alii Iolani, no ka Hoolewa ana o ke Kama Aliiwahine Victoria K. Kaahumanu. Hora 10, Iune 30, 1866.

KANIKAU. Iehova ko'u Kahuhipa, Aole o'u mea e nele ai. Nana wau i hoomoe ma na Aina uliuli Ua alakai ia'u ma kapa wai lana ma lie, Ua hoola mai oia i ko'u uhane, Alakai oia ia'u, ma na ala maikai, no kona inoa. Auwe! Ina au e hele ma ke awawa malu o ka make, Aole au e makau, no ka mea, o oe kekahi me a'u O kou mana, a me kou kookoo ko'u m a e malu ai. Ke hoomakaukau nei oe i papaaina no kou poe enemi. Ua poni oe i ko'u poo me ka aila, ua piha ko'u ki aha, Hahai ana ka pomaikai, na la a pau o ko'u ola ana, Ma ka Hale o ka Haku wau e noho mau loa ai. Amene Na Pauku o ka Baibala i Heluheluia. O ke kanaka i hanau ia e ka wahine, he hapa kona mau la, a ua piha i ka popilikia. Puka mai no ia me he pua la, a ua oki ia'ku: a holo aku no ia me he aka la, aole ia e mau. He mauu no na kanaka a pau, ua like hoi kona nani a pau me ka pua o ke kula: mimino ka mauu a mae wale ka pua, ke pa mai ka makani o Iehova maluna ona. I ke kakahiaka kupu mai no ia me he mauu la. Pua mai no ia i ke kakahiaka a mohala iho, a i ke ahiahi ua okiia ilalo a mae wale iho la.

O na kanaka, ua like ko lakou mau la me ka mauu, me ka pua hoi o ke kula, pela no kona pua ana. No ka mea, pa mai la ka makani maluna ona, a ua ole ia. Aole e manao hou mai kona wahi iaia. I kona make ana, aohe mea kana e lawe pu ai, e like me kona puka ana mai, mai ka opu mai o kona makuahine, pela no ia e hoi hou aku ai me ke kapa ole; aole hiki iaia ke lawe aku ma kona lima i kekahi mea ana i hana'i. E hoike mai ia'u i ko'u hopena, a me ke ano o ke ana ana o kuu mau la; i ike au i ko'u palupalu ana. Ua ike no au e hoihoi aku oe ia'u i ka make, a i ka hale e akoakoa ai ka poe a pau e ola ana. Aole i hookuu ia kekahi mai keia kaua aku. Ua helu ia kona mau la. A ia oe no ka huina o kona mau malama. Ua hoonoho oe i kona mau mokuna, i hiki ole ai iaia ke hele aku. E like me ka maloo ana o na wai mai kahakai aku, a me ka emi ana o ka muliwai, a maloo iho; pela e moe iho ai ke kanaka, aole ku hou ae. Ke hoopahaohao nei oe i kona maka, a hoouna aku iaia. E kali auanei au i na la a pau o ka'u hana ana, a hiki mai ko'u manawa; alaila e hele aku au i ka aoao o ko ka honua a pau. Ina e hele au ma ke awaawa malu o ka make, aole au e weliweli i ka poino: no ka mea, o oe pu kekahi me a'u; o kou mana, a me kou kookoo, o ko'u mau mea ia e oluolu ai. Ke maule nei ko'u kino a me ko'u naau, aka, o ke Akua ka ikaika o ko'u naau, a me ko'u kuleana a mau loa. No ka mea, ua ike au i ka mea a'u i hilinai aku ai, ke manaoio nei hoi au, e hiki no iaia ke malama i ka'u mea i haawi aku ai iaia a hiki wale aku i kela la. Ina e make ke kanaka, e ola hou auanei oia. Owau no ke ala hou ana a me ke ola; o ka mea e manaoio mai ia'u, ina e make ia, e ola hou auanei oia. O ka mea e ola ana, a e manaoio mai ia'u, aole loa ia e make. Ua ike au e ola ana kuu mea hoola; a ma kuu io e ike aku au i ke Akua. Ua kanuia oia ma ka palaho, ua hoalaia mai oia ma ka palaho ole. Ua kanuia oia ma ka hoino ia, ua hoala ia mai oia ma ka nani; ua kanuia oia ma ka nawaliwali, ua hoala ia mai oia ma ka mana. Ua kanuia oia he kino maoli, ua hoalaia mai oia he kino uhane. Alaila, e ko ai ka olelo i palapalaia, ua aleia ka make e ka lanakila. E ka make, auhea kou huelo awa? e ka lua, auhea kou lanakila ana? Eia ka huelo awa o ka make, o ka hewa; a eia ka mea e nui ai ka hewa, o ke kanawai. Aka, e hoomaikai ia ke Akua, ka mea nana i haawi mai ia kakou ka lanakila, ma ko kakou Haku ma o Iesu Kristo la, a ua lilo oia i hua mua o ka poe i moe. Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku; he oiaio, wahi a ka Uhane, e hoomaha lakou i ko lakou luhi, a ke hahai nei no hoi ka lakou hana ana mahope o lakou. Alaila e olelo aku oia i ka poe ma kona lima akau. E hele mai oukou, e ka poe i hoomaikai ia e ko'u Makua, e komo oukou i ke aupuni i hoomakaukauia no oukou mai ka hookumu ana mai o ka honua.

Ina no ma kou aloha nui wale o ka oluolu; ma kou lima akau ka hauoli mau loa. Malaila e hooki ai ka poe hewa i ka hana kolohe ana; malaila hoi e hoomaha ai ka poe i luhi. Aole lakou e pololi hou, aole e makewai hou, aole e wela hou mai ka la maluna o lakou, aole hoi kekahi mea e wela'i. O ke Keikihipa ka mea maloko ma kahi o ka Nohoalii, oia ka mea e hanai ana ia lakou, a e alakai aku hoi ia lakou i na punawai ola. A na ke Akua no e holoi i na waimaka a pau mai ko lakou maka aku, aole he make hou aku, aole kaumaha, aole uwe, aole hoi he mea e eha ai, no ka mea, ua pau na mea kahiko i ka lilo aku.

E kiai oukou, no ka mea, aole oukou ike i ka la, aole hoi i ka hora e hiki mai ai ke Keiki a ke kanaka. Pela hoi oukou e noho ai me ka makaukau. (Maanei ka pule.) Ka Haiolelo a Rev. H. H. Pareka. E ka Moi, a me oukou hoi a pau i akoakoa mai, he haawina kaumaha kai hooiliia mai maluna o'u i keia wa. Oiai e kanikau ana ka aina a pau mai ka mea kiekie loa a hiki ilalo i ka mea haahaa loa, he mea aneane hiki ole i ke kanaka ke hapai i kona leo. He mea pono ia kakou ke noho malie imua o ke Akua, me ke kanikau ana o ka naau, a me ka hoohaahaa ana ia kakou iho i keia la; no ka meah, ua hookaumahaia kona lima maluna o ka Lahui. Ua kikoo mai ke Akua i kona lima a ua hoopa mai i ka aina, a ua eha ia. Ma ko ke Akua lawe ana aku i ka Mea Kiekie, ke Kama Aliiwahine o Hawaii, Victoria Kamamalu Kaahumanu, ua loohia ia ke Aupuni e ke kaumaha nui. Elima ae nei pule i hala mai kona la i make ai, aole nae i na ke kumakena ana o ka lehulehu. A he mea makemakeia paha e kakou, ina he mea hiki, ke hapaiia na hana o keia la me ka kulou ana o na poo a me ka ekemu ole ana o ka leo kanaka, a na ka mea i make e kamailio mai ia kakou. I na la ua like kakou me ka poe e uwe mumule ana iloko o ke kanikau hohonu. Aka, ua konoia kakou e ke aloha i ka Mea i hala a me na oihana o ka poe ola, e hapai i kekahi mau mea e ae e hoike ana i na hana hope a ke aloha maluna o ke kino o ke Aliiwahine i helu ia me ka poe i hele ma ke ala hoi ole mai. A ke noi nei au ia oukou e nana mai i kekahi mau manao i kukuluia maluna o ka olelo a ke Akua ma Ioba 3:19. "O ka mea uuku a me ka mea nui, aia no malaila." O ka leo keia o ke kanaka e uwe ana mailoko ae o ka pilikia nui. He kanikau keia mokuna okoa mai ka mua a i ka hope, no ka naau i pilihua i ka eha me ke kumakena. A ina kakou e hoomaopopo i ka moolelo o ka mea nana keia uwe i hapai, e ike ia auanei he lua ole ko Ioba iwaena o ka poe i loohia ia e na popilikia o ke ao nei. Na ka lima menemene ole o ka make i kaili aku i kana mau mea aloha, a neoneo kona hale. Iaia i noonoo ai i keia a me na pilikia e ae, hoholo aku la ka maka o kona uhane a ilalo i ka lua, a ike oia o ka haawina like no ia o na mea a pau. Wahi ana, "o ka mea uuku, a me ka mea nui, aia no malaila." Ma keia ua alakai ia au e kamailio aku mamuli o keia kumumanao: Ke ano make o na mea a pau o ke ao nei. 1. He kanawai paa loa ka make mai ka wa kahiko mai. I ke komo ana o ka hewa i ke ao nei, hiki mai la kona ukali mahope ona, oia ka make. He lima menemene ole ko ia Luna-auhau e hao wale ana i na mea a pau i pili i ke ao. Na mea nui me na mea liilii, na mea maikai, nani, ui, aole koe iaia. O ka pua lilia nai loa iloko o ka Edena a ke Akua i waiho mai ai ia Adamu e kiai a e malama, e haaheo ana iloko o kona ala e hulali ana na kulu wai o ke kehau o ke kakahiaka ma kona lau, i ke kakahiaka maikai kona lau, i ke kakahiaka he mea ola nani ia, a i ke ahiahi ua mau, ua haule a make. Pela no na mea nani a pau i milimiliia e kakou, i aloha ia, a malamaia. Aohe emo pau. O ka laau nui e ulu ikaika ana ma ke kuahiwi, ua lanakila ia maluna o na makani ino a me na waikahe nui, ua ku pololei ia me ka naue ole imua o ka uwila a me ka hekili o ka lani no na makahiki he haneri, a keu paha; aka, na kamanawa e ai malie nei kona kumu, a i kona wa e make no ia. Mamuli mae na pua, kuakea na lau, maloo na lala, a ua make ka laau. Pela e make ai na pono nui o ka honua nei. Ke hele nei ke ao me kona nani a pau. O na pohaku, na puu a me na mauna, e palahe ana lakou a pau. Aohe mea hiki ke hoololi i keia kanawai o ka make. E ale ia ana o ka honua a pau e ia. Ke i nei ia, "aohe i ana, aohe i ana." 2. E like me ka pili ana o keia ano make i ka honua a me na mea a pau e ulu nei maluna ona, pela no ia i pili ai i na mea a pau i hanaia e ka lima o ke kanaka. He akamai ko ke kanaka i ka hana ana i na

mea ma;kai a me na :r.ea paa : ak.i. aoie e enau iiw na hana a konn lima. O har.a kauiana a ka poe akaniai kahiko o na aupum o ua aina hikina, auhea lakeu. O ui mau aupuoi ia a kanaka i kukuiu ai me ka ikaika, me ka liaoohano. auhea iakou ? Auhea ko lakou ikaika ? Auiiea ko iakou waiwai me ko lakou hanohano ? Auhea ko lakou akamai ? Ua pau. Ke i mai nei ka poe i inaknikai ma ia mau aina, ua neoneo na kahua oko lakou mau kuh.nakauhale. Ake eliia nei na mea kahiko o lakou maiioko ae o ka lepo, e like me ka hoohuni ia o na iwi kupapau. He nui ka mana ame ka nani o ia mau aina a me ko lukou poe ku'ianakauhale ika \va kahiko. Aka. he wa ko lakou, aua pau aku. f\*la na hana a kanaka o keia kau. E pna īki ana, aole nae e inau loa. Ona hana a kakou e ike nei, a e inahalo nei nie ka i ana he akamai. a he paa ; he akamai io 110, he pia io no ; aka. heaha la ia paa, heaha la ia akamai imua o kamanawa, ka mea nana e hooki like i na hana a pau ? He mau kau makahiki ma keia hope aku, alaila, auhea la «la pono o keia wa ? Alaila, auhea la na mea a kakou e haaheo nei ano ? E nee aku ana lakou, a e noho mai ana na mea ano e ae ma ko lakou wah). Pela ma na aina a pnu, n a na wa a pau. Aeh? mea mau o keia ao. Ke hele nei na mea a pau. 3. Ke kau nei no hoi ke aka o ka make maluna o na kino me na pono pili kino a pau o kanaka. O na inakamaka, na mea nloha, na hoa pili o ke oo nei, he wa ka noho pu ana, alaila kaawaie. He nui na mea nana e kaili aku i im pono pili kino o kanaka. Ua hao wale ia eka powa, ua aieia e ke ahi, ua puhiia e ka inakani, ua hooliloia e na waikahe, a ua hoopauia e kela a me keia o na poino o ke ao ; aka, o ka make kai kela loa nku ina lea hoopoino ana i kanaka. E pakele ana no ke kanaka i na poino e ae, aka. aole loa oia e pakele i ka make. .0 ko ke kanaka enemi nui no ia, o kona enemi hope ia, a he enemi lanakila mau. Ina e pakele ke kannka i na poino e ae a pnu, e loaa aku auanei oia mahope i ka make, a e lanakila no ia maluna ona.

Aole aina o ka honua ? komo ole ia e keia mea hoopoino. Aohe Lahui niake ole. " Ile no oe, a e hoi hou aku oe i ka iepo," wahi a ke Akua nana ke kanaka i hana. Aoie oia e menemene ke kii mai i ka mea palupalu, a i ke keiki liilii ; aole no hoi oia kanalua i ka lawe nna'ku i ka mea nui, a i ka poe ikaika. E hina like ana na mea a pau imua ona, aole hale kapu iaia. Eia no imua o ko kakou alo ka hoike nana e hai mai i kana hana aloha o!e. O Kona kai opua i ka lai, Opua Hinano ua malie, Hiolo na wainaoa a ke kehau, O kuu la koiii i ke kai, Ke na'u la kamahi. Ke kohi ia i ke kukuna o ka la, Pumehana wale ia aina, Aioha waie ke kini o Hoolulu, Aohe no ho» he lua ia oe—e, Ke aloha ua pono no hoi—ln, O kuu puni o kc aloha—e." Ua haalele mai nei oia i na pae moku a kona tupunakane nui, a Kamehameha i kauoha niai ai nona a no kona ohana. (Ja haaieie mai oia i ka aina iioko o ke kanikau. Ke uwe nei na aiii, a ke uwe pu nei na makaainaua mai o a o, no ke kaikamahine alii i laweia'ku. He ano maikai kona ; ua aloha oia i ka aina, a i ka Lahui, a ua aloha nui ia oia e ka Lahui holookoa. Ke hele nei ko'u uhane mawaho aku o keia keeua a iluna o na kuahiwi kiekie o keta pae inoku hiwahiwa e nana wale aku ai i ke kanikau ana o ka aina ! £ uwe kani> kau oe. e Hawaii o Keawe ! E kumakena oe, e Maui o Kama ! E ninini mai i na waimaka aloha alii, e Oabu o Kakuhihewa ! E hapai «e oe i ka leo kumakena, e Kauai o Manokalanipo! E uwe pu oukou, e na Moku, no ka mea, o ka milimili lani a oukou, aole ae nei. Ua hele loa la, ao!e e hoi hou mai. Ua haalele ia oukon. Aole e hookipa hou ana na makaaioana aioha o Hilo a me Lahaina i ke Kama Aluwahine aloha o Hao Victoria Kaahumanu. Aole e ikea hou aku kona heieheiena i o oukon Ja. Ke waiho nei kona waht, aole nae ke kaniaaina, ua nalo. Aki, aole kakou i haaleie loa ia iloko o keia kaumaha ku hohonu. O na haoa maikai a ke Aliiwahine i malama ai, a i kokoa pu ai me kakoa oiai oia e o!a ana, ke mau nei oo ia mau hana. Aohe nianao ba make e kaili aku ai ia. E paa ioa ana ia mao mea. 1 ka w* « ka Lunaauhau nui o ko ke ao nei i kii mai ai i na kino o ka poe i aloha ia, aoie hiki ia kakou ke aua a hoopaa mai. Aka, o na hana maikai a ka poe i make aku, e paa ana no me kakoa a mau (oa. Ina ua waiho mai ke alii i make aku nei i kekahi mau hana maikai me kakou, aole !oo e make ana ka pono o ia mau hana. Ina he aloha kana i kona poe a i kona aina. no kakoo ia, aohe e iilo i ka make. Aole e pio ke aloha

ika mnke. Alo'a r.ui ka ia of. e Kaniamalu ! He pun oe no ka Lei-ai:: 0 Hawaii. aole ī mehaln lea iho. a ua mae e •' Haalele mai nei oe i ka aina a ko mau rr.akua. Ke hahai nei ko makou «loha ia oe. e iike me ke kau an* o ko makou manaolana ia oe i kou wa e o!a ana, Ano hookahi a kakeu hana i kor\ oia ka hoihoi aku i ke kino a hoomoe iho ina kona wahi mau. Wehe aka poii ou. e Maunaaia, eia mai keia makiina hou a makou e *vaiho aku nei iloko o kou ha'e paa. Ile alii i aloha nui ia, e malnma maikai oe. Na on« ; kou hoi, e na makani kolonahe o ke kau, e kanikau i kona kinowailua. Na oukou hoi, e na kuahiwi o Nuuann, e k»ai i kona haie ;m»u, a hiki i !ra la a ka aneia nui e hookani ai i ka pu o ka lani, nana e hooala i ka poe a pau e moe ana ! 1. Ua ao ia kakou ma keia mau mea, e 1 hoomakaukau īa kakou iho no* ko kakou ia e make ai. Ke hana nei ka make ī kana hana ma na wahi a pau, aole hoi kakou i ike i ka la a me ka hora e hea ia ai kakou. Oka noho inakaukau ka pono. Ao ka ma- ; kaukau e pono ai knkou, ao!e ia o ka hi!mae ; ana i kela a me keia o na oihana a kanaka i ' kukulu ai ; aka, o ke aloha aku ike Keiki j Hiwahiwa a ke Akua, a o ka manaoio ana ; iaia me ka naau, oia ke ola no ke kanaka. |No ka mea, ua aloha nui mai ke Akua i ko |ke ao nei, nolaiia, ua haawi mai oia i kana j keiki hiwahiwa, i ole e make ka mea manao- • io ia ia, aka, e loaa ia ia ke o!a mau loa. { 2. Ua ao la hoi kakou e hooiana ika •' nao iloko ona pilikia. Aole i hnaleie loa ia , kakou eke Akua. Ke hahau nei ke Akua Ime ke aloha. Aole i pau kona lokomnikai. jKe kali nei oia ia kakou e mihi, e hoohaa- | haa iinua ona, e noi aku iaia, a e hoola mai ino ia. Ua piha kona mau lima ina pomaiI kai no keia pae aina o kakou. ! Ina eku ke knnakn ika po ma ke alanui ; ma Leleo, a nana aku i ka uka o Nuuanu, e . kau mai ana na no eleeie ma kela aoao a me j keia aoao o na kuahiwi, a he pouli loa nia ! la uka. Aka, nole e nalo ka maiie o ke Koo- • l»u. lim e ike ia he wahi puka malamala•ma malalo iho o no ao pololiiwa, o ka lai maiie no ia o Koolau e poha mai ana. Peia hoi :»u e ike nei, ma o aku o keia uiuu kaumaha, ma o aku o keia mau eha a me keia ; noho kanikau ana, ke ike nei au i ka mala- . malama, ka lai a me ka maha o ka aina lani. E nana kakou i o. a e imi kakou i kuleana iluko o ke Aupuni o ke ola mau loa. 3. He mea pono ia kakou ke ae maikai aku ika ke Akua. Aole pono ike kanaka ke ohumu ika ke Akua inau hana. Ake manao nei au, aole pela kakou e hana ai. ••Pela, e ka Alnkua, no ka mea, o ka pono ia ia oe." Ke noi nei au ika Makua ma ka lani e aloha, e malama a e hooluolu mai i ke Kaikunnne Alii o ka mea i hala, Ka Moi; pela no hoi i ka makuakane i hoehaeha ia i kona wa palupalu. Na ke Akua ia e aloha nui mai, a e hoike mai ia kakou a pau i ko* na iokomaikai e ola'i. {Alaila mele ia ke Kanikau Aina Anoano.) KA AIXA ANOANO. 1. 1 ka aina anoano. Niwai la makou V: e alakai, Poluluhi lua na ao o ka lewa. A eehia hoi na kapa I kaha il kai ; Nawai la e alakai H me ka lima nahenahe. Ihea» ihea, i ka aina ano I! ano a 1 nei ? 2. I ka aina anoano. I o i na aina i! neo !' neo. A ua hihio wanaao, Aina o na leo II hane H hane, Na koa kaua kupaa, E lawe ana i na opuu, I o i ka aina 11 ano 11 ano. , 3. Ka aina e! ka aina e ! | Ona puu ■' wai 8 noha, : Ilaila na cherubima nani, E ku peatit mai li ana e 11 hele, Na lakou e alakai aku, ] Iloko oka aina hui hou o!e. | Ai ka aina I ano i aao. Amen.