Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 28, 14 July 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. He Moolelo no ka poe i pepehiia no ke kupaa i ka manaoio. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

He Moolelo no ka poe i pepehiia no ke kupaa i ka manaoio.

: Ao na Aposetole> ko lakou pepehi ia | ana no ke kupaa i ka manuoio, a pe- | Ui (iku. j No Sctepano. Mailokn ne o rta hnuj mana he kanahiku a ka Haku, ua «vae ia J o SL'tepano a me kekahi poe e Tie eono, i ■ poe diakona, a o Set£nano. oia no ka l'mea mua i pepehiia no ke kupaa i ka 'inanaoio. He knnaka mnkaukau o Setepano ma ka haiolelo. Paio aku la 'kekahi poe kanaka o na liale halawai kaulana elimn o ka poe ludaio, me Setepano, aka no ka pahee a me ka maikai o kana mau olelo, ji nie ka ikaika a maopopo no hoi «> kan«i mau wehewehe ana. ua lanakila j oia maluna o. lakou, a no ia mea, mokuai hniia loa iho la lukou ia in, a hoohiki wahahee aku la lakou, a iuii hala aku la e hoahewa ana ia ia, 110 ka olelo lioino i ke Akua, a ia Mt>se. A i kona lawe ia ana imun o ka Aha Kuknkukani'alu, hai aku la oia i kekahi ole!o hoopono, iika, hoo- | huhu aku la oia i kona poe Lunakanawai, ! a olelo iho la lakou e hoahewa ia ia. A ia vva koke no, ike aku la o Setepano ia leiu ma ka hihio, me kona ano hiwahiwa a nani no hoi, e noho.ana nia kn. lima ukaii o ke Akua. A no kona ike ana i keia hihio, olioli loa iho la ia (Setepano) kiihea ae la oia me ka naau olio'li, penei; " Aia hoi } ike aku la au i ka hamama ana'e o ka lani, a e ku ana ke Keiki a ke kanaka ma ka lima akau o ke Akua." Alaila huahewa aku la lakou ia ia, a i ka pau una o ka lakou kauo huluhulu ana ia ia, Imilnku aku.la lakou ia ia i ka pohaku a make loa. A miiluna pono iho o kona wnhi i pepehi ia ai i kukulu iho ai o Eueloeia ke aiii wnhine a ke Alii kane Tiodosiusa (Thaodosius) i kekahi Luakiui. Mahope iho o ka pepehi ia ana o Se(i.'pano, hiki mai la ka hoomaau i ka poe Karisiano ma lerusalema, e nohoana ilaila e 2,00U o lakou, o Niea (Niear) pu kekahi. o ke diakona i pepehi ia. a he nui ka poe e ae i haalele i ua-wahi la. lakoho ka Nui (St. Jamks thk Un hunau ia oia ma Galihiia, e Zebedaio (Zebcdee) he kauaka lowaia, he hoahaniui o lakoho no loant\ a he pilikana no lesu, no ka mea, o Salo»ne kona mnkuahine, ua pili loa ia Maria ka makuahine o lesu. I kekahi la, ia ia e laweia ana me kona makuaknne ma ka Moana Wai o Gaiilai, o loane pu kekahi me ia, a knhea aku la o lesu ia laua, a lilo ae la laua i mau lawaia. Hoolohe aku laua i ka lesu mau kauoha. a hahai aku la ia ia, a hanlele aku la i ko laua j makua. Ua oleloia, ua oi aku ka lesu ; waiho ana i ka mana paulele iloko o laua, mamua o kekahi poe aposetole e ae, koe nae o Petero. Kapa aku la ,o I,esu i keia in;.u hoahanau he Boannrege : annrges) oin hoi, na keiki a Kahekili, no ko laua ano okalakala, a me ka holo o ko laua manao.' ; I ka hoolilo ia ana ? e o Hērode Ageripn (Herod Agrippa) i Kiaaina no ludea, e ka Emepera Kaligula (Caligula,) hooala ae la oia i ka hana e hoomaau i ka poe | Kristiano,. o lakoho nae kana mea i ina- | nao ino ai. | I ko lakobo honhe.wa ia ana e mnke. | hoike aku la oia i kona ano koa, a wiwo | ole no hoi, n me ka nianao kupoaa, a i ka i ike ana aku o ka mea nana i hoahewa ia ' ia, ia mea, komo mai la ka manao aloha iluko onn, a ia wn no lilo ne la i Kristiano. A no keia mea. piha loa iho la na kanaka i ka ukiuki, a olelo aku la lukou e pepehi ia oia. Alaila oki ia iho la ke poo o iakobo ka aposetole a me ke poo o ka inea i hoahewa mua ia ia e make, a ! no kona mihi ana i koun hewa, ua lilooia i Kristiano, a o kona mea iai pepehi pu ia ai me lakobo ia la hookahi no, a me ka maka no o ka pahikaua hookahi. Ua hana ia keia inau inea i ka A. D. 44, a ua hoolilo ka ckalesia i ka la 25 o lulai i la hoomanao 110 ku imke ana o keia kanaka kupaa i ka manaoio. Ia kau no, ua pepehiia o Timona, ame Paremena CParmenas) no ke kupaa i ka maiMioio, o laun keknhi o na haumnna he

Toa ka Haku, he mau diakona Inuu ina Korineto, ko Tirnona wa!ii i pepehi ia ai, i a ma Pilipi (Philippi.) I Mactdonia hoi ko Paremena uahi i pepehi ia ai. St. Pilipo (St. Philip.) Ua hanau ia oia ma Betesaida i Ga!i!aia. a oia no ; ka men mua i kapaia rna ka inoa haumnna. La lioohanohano loa ia oia e lesu I n»a na oihann. a i kona hoonoho ia ana e I haiolelo ma Asia Luna (Upper Asīa) ma- ; j laila uia i lioomau ai i kana hana ma ke | nno nposetole. Ilele aku la oia ma Pa- ! j regia a hiki loa aku la i Ilelipoli (Ilelio- | pol'?.) a malaila oia i ike aku ai, a kau- \ | maha loa iho la kona m-lnao no ka ike* i iana aku ia lakou e nolio ana i ka neuelu ; o ka hoomanakii, oiai e kulou ana lakou 1 imua o kekahi kii nahcsa. A hoohuli' mai la o Pilipo i-kekalii poe olakou i poe Kristiano. a hoopio loa ia ka hoomnna : nna i ke kii nahesa. A noia mea, uki- ; j uki loa iho la na Lunakanawni, a hooko-' | mo aku la lakou ia ia i!oko o kn lla!epaa-j j hao, a hi!i aku la lakou i kona kua i ke! j kau!a : , a pau ka hili ia ana. kau ia aku la i r oia inn ke kea. A i ka loaa ana ia Bnre-' | tolomoio (Bnrt!io!omew,) koua hōa'loha, I | ka wa kupono e kii ni i ke kino kupapau ! i o lakobo, nolnila kii nku la oia i kona ki-[ no a kanu iho la ia in, a noia hana ana ' peja. ua aneane oia i kauwahi oia ano| | inake hookahi. Ewalu maka!iiki maho-) [ pe iho o ko lukobo ka Nui make ann,j 1 oia ka A- H. 5*2, make iho la oia (Bareto-j lomnio,) a ua hoomanao ia kona inoa a \ me ko lakobo ka Uuku (St» James the | Less) ma ka la mua o Mei. No Mataio (St. Matthew.) Ua hanau ia keia aposetole, a kanaka kupaa no hoi i ka manaoio, ma Nazareta (Na-| zareth) i Galilaia, aka, ma Kaperenauina ! fCapernaum) kona wahi noho mau, no | kana oiliana nae. oiai hoi he Lunaauhau | oia. A i kona lilo ana i hauniana, hna- j leie koke aku la ia.i kana oihann. n ha-1 hni aku la ia Icsu. Maliope iho o ka pii j nna o lesu i ka lani, hoomau aku la ia i; kn hai ana i kn euanelio a ka Haku ma ' ludea no na puni (makahiki) eiwa. I ka ! iiinnao nna e iiaalele ia ludea, me ka ma- j nao e hele aku e hni i ka olelo iwaena o | ko na aina e, kakau ilio la ia i kana eua-1 . nelio maka ole!o Hebera, i pouo ai ke ; hoohuli mai i kn poe ludaio, a mahopei iho, unulii ia'e !a i ka olelo Ilelene | e lakobo ka Uuku. I kona hele j ana i Aitiopa, hookohu aku la oia i poe! | haiolelo ma ia wahi, a kukulu iho ja i I ! mau eknlesia. a he nui ka poe i huli mai.! ' A'mai Inila aka oia i hele ai a hiki ma I ! Paretin, a ua lanakila no oia malaila, aka f j ia ia e hoi ana i Aitiopaf ua pepehiia j oia e kekahi poe ma ke kulanakauhale o Nadaba (Nadbar) i kn A. I). 60, aua ma-i loma ia ka la 21.0 Sepatemaba (i la hoomnnao nona e ka ekalesia.) He maemae loa oiama kana mau hnna, a he pakiko hoi ma ke ano o kona ola ana. • i No Malieko Mark./ He mau i makua ludnio ko kein kanaka kupaa i ka ; manaoio, no ka ohana a Levi., Ua iko! f ia.na Petero oia i hoohuli i Kristiano, a : 0 kana hoa he!fe no ia. A no ke noi nui; ia ana e ka poe i hoohuli ia nia lloma, e i hookomo ma ke kaknu ana i na Haiao, kupaiaiiaha a lakou i lohe ai mai a Petero mai, a uie Mareko, ua ae aku oia i ke-! ia noi nnn, a nolaila, un kakau oia i kana i euauelio ma ka olelo Helene. Hele aku ; la oia ; i Aigupita, a lioolilo ia ae la oia i; Bihopa ma Alekanekelia, a mai laila aku oia i hele ai a hiki-i Libia (Lybia.) a he nui ka pne ana ilioohu!! ai malaila. Ia ia i hoi hou ai i Aleknnekelia, huhu loa iho la ka j.ioe Aigupita ia ia, a paa iho la ko lakou manao e pepehi ia ia. ,1 mea e ko ai ko lakou makeuiake, hauhoa iho la lakou i kona mau wawae a paa, kauo huInhulu aku la ia īa ma ke alanui. a waiho' ako la ia ia pela. me ia ano mainoino no,' maloko o ka halepouli. a ao no ; a i ke- f kahi la ae, puhi aku b lakou i kona kino J 1 ke ahi. O ka Ia 25 o Apenla. Ua hoo-; kaawale ka ekalcsia ia la i la hoomanao | no kona make ana. Ua ohi i& kona mau l iwi e ka poe Kristiano, ua pua maikail loa ia, a mahope iho, lawe ia i Venice. ! No lakobo ka Ui/ku (St. James the ! Less.J Uu kapa ia ka inoa o keia iuna | haiolelo, o Fakobo ka Uuku, i mea e hui- { f kau ole ai me ko lakoho ka Nui. O ka

I«>sepa keiki ia mc kana wahino mua. ka mr»kuakane no o Kristo. A ni ih'M e iho o ko lcsu hoi ana i ka iani. ua li!n o.i i Bfhopa no ferusc!ema. l a jMfap:»!:i oia i kana epi?etole i ka poe Kr:stiaf,<«. i pio ai na hana i»«iowtliwe!i, a i n.ea h»>i e lioolaha ni. (penei ka mea i nleh-.ia.) "O kn manaoio ia Kristo. ua lawn i i 110 ke ola me ka nele i na !»ana inaikai." A ia manawa huhu loa iho la ka poe ludai.>. a holo uku la o Paulo i Roma, i n)ea e pnkele a» i ko lakou huhu, me ka nian paa e hoopai i ko lakou huhu iiialunn o lakobo, a he 91 ona mau makahiki ia manawa. Kulai aku la lakou i;i ia i'alo. paluku aku la, kui}>alu aku la.a hniluku aku la no hoi ia ia me ka pohr.ku ; :;lutla kii aku la lakou i kekahi nev\a (c!ul>.J a hahau aku la i kona poo. a poha liihi aku !a kona 1010. Ua hookaawale ia ka la mua o Mti i !a e hoomanao ni i kona niake ana. o kona a me ko i'ilipo ia !a hookahi no. No Mati.\ (St. Matthias.) U« hoolilo ia o Matia i luna' haiolelo. >n;ihi.pe iho o ko lesu hoi ana iluna, i p;»ni hakahaka no luda, ka mea i kumakaia i kona Ilnku, a oia iji» hoi kekuhi o na i.aumana he 70. Ma lerusalema kona waiii i 'pepehi ia ai, liailuku mna ia i ka pohaku, a mahope ilio, oki ia kona poo. No Anedereā'(St. Andrew.) O Anederea, oia no ka hoahauau o Pctero. a ma Asia kona wahi i hai ai i ka < uanelio. I koua hiki ana ma tdcsa (Edessi.) hooweliweli aku !a o Egeasa (Egeas) ke K aaina oia wahi, no kona hooikaika loa i ko ao ana, e kue ana i na Akua kii o lakou, hoomau aku la i kana mau hana. a noia mea, ua oleloia oia e kau maluna o ke kea. Alaila olelo aku la o Aned rea me ka wiwo c»!e, " īna he makau au i ko 'kau lia iluna o ke kea, ina la aole e hai e aku nu ia ia uuKou mnmnn ! T Lo li»kou hele ana mai e kau iaia ma ke kea, olelo aku la oia ia lakou, u O ke ,kra ka'u e kuko nei, a e lia nei no hoi, a ke kau nui aku nei kahi manno, e ake no e apo (puliki)'nku iaia (kea. ? ') Alaila hoopaa aku la lakou iaia ma ke kea, aohe hoi me ke kui, aka, me ke kaula ka haulioa ia ana a paa loa, i mea e make e ole ai, i lohi kona kau ana pela a hiki i ka 'make ana. A ia ia e kau aua iluoa me ka paa i ka nakinaki ia, hoomau aku la oia i kn hai ana i ka olelo maikai a ke Akua, a !ia!a na la eluu, me ia paa no } aohe oia iui-ha ae, a i ka la .30 o Novmnba, make loa iho la ia. No Petero (St. Peter) Ua hauiiu ia keia lunaolelo kaulana ma Btt(saida i Oalilaia, na lona he kanaka lawaia, a ua kau mai no ia oihana i kana keiki :a Pet%ro, oia hoi ka oihana lawaia. Na kona hoahanau oia i liooiiuli i K"ristiano, al iila kapa aku la o lesu i kona inoa o Kepa (Cephas.) lie pohaku k«? ano oia ilion, ma ka olelo Siria (Syriac.) la manawa hookahi noko laua kahea ia ana n.e kona hoahanau i mau haumana. Ua i»o--ike oia i kekahi mAu hnna e hooiaio ana i ka Kristo oihana, a i ka ikeia ann, oia no ke kanoka haiolelo pinepine <» nā lunaolelo, a oia no ka mea kaulana olakou. Mahope iho o kona kana!tia ann, hoole iho 1a oia i kona Haku, aka, hoapono uia iaia ia nianawa, a no kona mih» hookamaniole ana, ua lilo ta i uku no ka hewa ana i hana ai. Hoomsu nku la ka poe ludaio i ka hoomaau ana i ka poe Kristiafio, mahope iho o ko Kristo makeana, a hele aku no hoi lakou e hu!i hele i na lonaolelo, a i na e loaa, e hili ia i ke kaula, a n I\tero fc?kahi oia poe. Aka, ua kupaa lakou me ka weliweli ole i keia mau hoopai, ua hlo ia eha ia lakou he mea ole, a he nuī ko !akou olioli, no ko lakou manao he pono no hkou ke make no Knsto e pono ai. ' I ko Herode Ageripa ike ana aa lealea loa na ludaio i ko lakoho ka Nui make ana, paa iho la kona manao, i mea nona e aloha loa ia ai e kanaka, e kau ia Petero ma ke kea. kana mea i lokoino loa ai. Oa hopu ia o Petero, a ua hookomo ia maloko o ka halepaahao, aka, hnokuu aku fa ka anela a ka Haku ia ia, a no ia mea piha loa iho ia o Herode i ka ukiuki, a olelo aku la ia e pepehi ia ke koa kiai puka, no ko Herode manao na «a

wnlu k»:»a ikm l.i » n IYtrro. M.;t»' p" iho o ko PueM hanu ana i kolaiu. iu»u «ia»ii uia.'.a, hoi «ku ui «'ii i Ko.'i a, a uir*h{il < »>ii i h«»nufiO' *tku ai i ka pi l »- h-in;» rn;.i;l: .1 a {:m li, a !<<» >!i"ka no ln«i ia Si;wnrs v S;u.oi. h» 1 kai.uka iio >ro;i«>- ! nolio ;,kua. u ho i»ar.aka puiialieie Km i .ke ;»iii ia Ncr«». Ileohull aku I;» oia i ke'ka'ii o ua haiuwaiiine a keia aiu i K.nsl«ano. a m» ia mea, liuhu lo.i iho la ke alu, n o!< !o akii ia e ho-o il->ko o ka hale paa ia IYuto ni i laua o Pau!-». l.i Lua e ] noho ana il-»k(* o ka pa;i, lioohuii mai hi ' . lai.a flua mau knpena kiai puka. a !ie -J7 : p'»e e ae, i poe Kri>liano. A h.tla na ; u al.im.i e;wa luua iloko oka hnh-paa-hao, l.iwe la n.ai Ja o !Y t« ro iwai»o e I hooko!.»kch> ia liiia e uiake oia, nolaili. j ua hili ta oia i ke kaul i. a mnhope iho. ' : k;m!ia ia akti lu t>ia tua ke kea, me konu i f»oo i | Jo. a o na wawae ihu»a. n nana 'no i o!elonku e !;ana ia p; ii. Ua hoo- ; j kaaw;i!e ia ka !a o lune i!a e hoomaI rno ni i kona make, n o ko Paulo |.i r.o • ; hoi ia i n ake ai. A welie ia iho !a kona l-.ino mai !unn iho o ke kea, iuloa i.i t!io !a. a kanu ia 1:10 la iioko o ka lialo e no-» , lio ai ka p>e l*«»c o n mahope | . i.io. kukiilu ia iiio la kekahi iuakiui. ma- ! luna o ua wahi la, aka. i ke knu in Hej liogab ilo i!us) ke niii, wnwahi ' i ia iiio la ua luakini la, a lawe ia ae la ke . ; kim». a i ka Ihhopa iiO o Uoina, oia . lioi; i o Komieiio (Corne!ius ) ua hoihoi hou | ia i kona waiii mua, a ma!u»pe ilio, ku-, | kuiii iiou iho la o Konetaii< lino kn Nui» | ('Ci.u?t.intine the Grent) i keknlii !uakini ; j nani !<>a nia ua v\al>i la, n o;a no ka oi' ! ma kn honun n puni. Mninna oko ka-; ; kou lia;i!e!e aua i keia manno. he inea ' pono pnhu ia kakou ke UiHknikai, n ke , l nana. oiai no hoi, mamua ae o ka m;»ke i ana o IY ter<», pepehi ia iho !a no hoi ka- : na wahme no ke kupna i ka manaoio ia ; Kii.Mo. .» uii palpai ola. innuiua IM iikj«»' j k«>na lioomnkauknu ia nna e make, e lioo-; | mauno i ka llnku ia lesu. ! | (Aole i pau.) j