Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 29, 21 July 1866 — Page 3

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Dylan Keomaka
This work is dedicated to:  I'd like to dedicate this to the Awaiaulu 'Ohana/Staff, Ko'u 'Ohana, Kumu Kanekoa. Me Ke Aloha

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

@ Nupepa Kuokoa E : Aloha oe : - Ma 21 @ @ @ haalele au i ko’u Home ma @. A huli aku la ke alo i ka hema, e @ Kau, owau a me Rev. J. Kauhane na keiki pu. A maia hele ana, @ ka maka ke nana aku i na wai @ ke ole a ke akua kiekie loa i ha-@ kau malona o na mea ulu, a me na @ walo ana. Eia hoi kekahi mea e @ ai; o ke kupono ana o ka mala- mai i keia mau maka nawaliwali. A @ aku no makou i ka hele ana o ma kaohe, a malaila aku a hiki i ku-@ i nana aku ka hana ia wahi, o ke @ a na hale, no he me he kanaka i Maka @ malu no hoi ke kula nohe lele. Ninau mai paha auanei oukou, @ hoi kanaka oia mau aina?” Ua @ mai ia makou, ua pau na kane a me wahine i ke kepa ia, a o ka lakou hana, @ oki wahie. (he ohia) a kau-o aku me aia hiki i kai, ke aneane ekolu mile pa-@ kahi aku e oki ia nei ka ohia a hiki @, (hoomamawanui ka hoi ka a-i i haki @ he paa-bipi kau- o la.) E waiwai a no ia poe, no ka mea, he nui ka wahie a mau aina, a pau ae ia, alaila, ua hoo@ aku no makou i ka hele ana a moe ma opuloa, he kanakolu paha mile a keu mai a home mai a hiki i keia wahi, a ma ia @, nohe maikai loa ke alanui i keia wa kau wahi. Eia nae ka paha ka mea i loa ai hoi, o ke koho ana a ke kuhina @ i hookah wale no luna nana alamai kohala akau a hiki i kona hema, ua luna ala, no kohala no ia, a aia wao kela alaila e hana nei. O ke kona ho no i kea a a me na alualua pahoehoe: pono anei i keia koho ana a na poo aupupela? He pono loa ke lilo na alanui o na nei i waha olelo nana e hole aku, ole I pono. A i kakahiaka ae, oia ka la 22; ua hele kou me ka hooikaika i hiki aku i kau i wa pono, no ka mea, he aina makani ia, e na haao mai ko ke ahiahi, a ua maa kona I ka pohu lai malino, a pela makou @ ai a hiki i makuka, he ino ke alanui keia mau wahi, a oia no kahi i noi pine-@ ai ko kau mau lunamakaainana i mau @ dala no ia alanui ino, a ua lohe au, @ haawi aku ke Kuhina Kalaiaina he @ ani dala a keu, i kona wa i hele makaikai mai ai, a oia mau dala, ua hoolilo ia no ka hana ana ma kahi i oi loa aku ke ino, oia hoi, mawaena o Puuokamaoa a me Kapule@ a ua koe, mai Puuokamaoa aku a Manuka, ewalu paha mile, a ua koe no hoi mai Kapulehu a Kahuku, he ekolu mile paha. A ia’u e noho ana ma Kona, ua lohe au, ua hana o W.T. Martin ka Luna nana alanui I ua aa inoino nei, a ua maikai loa, pelu ka lohe, a i ko makou hiki kino ana mai hoi a ike maka, ua oi loa aku ka nani mamua o ka’u i lohe pepeiao ai, nolaila, puana ae la au i keia mau hua, “Nu Hou.” “Nu Hou” ka hoi keia alanui maikai ma keia au inomo.” A ia wa no hoi, hoomanao mai la au i ka inoa o kuu Lani-Oia hoi;

          “Mikihilina Kainoa i ka awaawa,
           Kapaki mau i ka Luna o Hualalai.”

Nana’ku pololei launa ole ka hana ana, ua hoopina ia no hoi na lua, a ua hoopiha ia ke alanui me na ano lepo kaumaha, i hiki ole ai i ka makani o ua aina makani nei ke puhi aku. E holo ka lio i keia nani la a e pau ke aho, a hoomaha ma ka hope. “Kupono iho nei hoi ka ike i ka nani o Aipo, ke hele la a li ka io i ke anu o Hauailiki, a ua manao au, o keia paha na dala o ke aupuni i laia i mea e pomaikai ai ka lehulehu, o na kanaka Hawaii a me ko na aina e mai; a o keia no hoi ke alanui e hele pinepine ia nei e na kanaka a pau, ua like paha me alima mile a oi aku kahi i pau maikai i ka hana ia, nole no i pau na la hana o na kanaka i kepa ai, pela mai ka luna nana alanui, a ke manao nei ka luna e hiki ana paha ke uhi ia he mile a oi aku me ia koena ; aka, aole nae i pau ke ino, koe la na wahi i olelo mua ia ne nei.  No keia mea ; he mea pono I na lunamakaainana e noonoo pono i keia mea, no ka mea, o ka maikai o na alanui, o ke ola no ia o ke aupuni ; ina pela, e hookaawale hou ia ana i tausani a mau tausani dala paha, alaila, o ke nani loa no ia o ke alanui a pau. Mai manao oukou he mau dala poho keia, aole! Aole loa no!! Oia na dala i lilo pono no ko lakou pomaikai iho, a no ko na aina e hoi kekahi. A pau ia, a ma ka hora 2 paha oia la, hiki aku makou ma waiohinu, a luana oiuolu pu me na makamaka ; a ma kekahi mau la mai, ua wehe ia he halekuai hou no na kanaka Hawaii. A i ka la i wehe ai, ua loaa mai na dala ekolu haneri me kanaono a oi aku. E, e lakou la hoi, a me lakou nei hoi, “Holo hoi ka hana a na keiki o ka aina makani la.” A ia la hookahi no, ua loaa pu no ke dala ma kekahi mau halekuai e ae, a o ka nui o na dala ma kekahi mau halekuai e ae, a o ka nui o na dala i loaa ma na halekuai a pau, ua ehiku haneri paha a oi. Aohe no ka hoi he dala o keia aina makani, a koe ; oia paha ka nui o ka’u mau mea@i ike ai maanei. E nana pono mai na lunamakaainana a pau i ka pilikia o na alanui. E hooikaika e W.J. Kaulia ke keiki nona ke alanui, e kokua ae hoi e L. Aholo, D.Kahaulelio, Kahula a me kekahi poe e ae i ike. Me ke aloha nui. J.W. Kupakee. Waiohini, Kau, July 4, 1866.

Kuhihewa mau

E ke Kuokoa ; oiai ua puka kaokao mai nei ka hoi ua o ia la, a no ia mea ua hoonohoia ae he poo maluna o keia hoali manao pokole malalo ae nei. A no ka mea, ua koi ia mai nei au e ia la, i mea a mea hoi paha e pono ai au a me oe, no ke kuka pu ana i ka ia la mau kuhikuhi kauoha hoi iloko o ka baibala. No ka ia la mau haina kauoha hou e kuhikuhi ana malaila a oia wale o ka la 9 ma ke Au Okoa o keia kau,

A ke hai aku nei, ua huli au i o ia nei ma na wahi o ke kauoha hou e like me ka ia la mau kuhikuhi ana a pau malaila, a ua loaa no ia’u a ua ike no hoi, a ma ka ike ua like no ma kahi mau mea, a ma ke ano ua like ole loa, a he ole maoli no mai keia wa aku a kona keneturi i ku mai ai oia. No ka mea, ma ka’u huli ana ma na wahi a pau ana i wehewehe mai ai, aohe a wahi mikohukohu iki. No kana kuhikuhi ana e pili nui ana i ka ahaaina i hoomakaia e ka haku me kana mau haumana mamua o kona make ana. Oia wale ae la no ke ano nui o kana, aole aku! aole aku! aka, ua hapai ae nae keia me kona manao o na kahuna ia o ka pono ekalesia roma, a i mea e manaoio ai na mea imi baibala a nele i ka noonoo no ka pono nana wale iho no aole imi i ke ano oiaio, i mea e laka mai ai ka uhane hemolele o ka haku me ia, a i mea hoi e hiki pono ai iaia ke hui mai me ke kanaka e imi ana iaia me kona naau, a me kona uhane, a me kona ikaika a pau, a e haawi ana i kona naau a me kona manao no ka haku.

A o ke kanaka a he mau kanaka paha i loaa ia lakou ka baibala, a me ka uhane hemolele pu o ka haku, aole loa e nele ana ia poe i ke aloha i ke akua. A no ia mea, aole lakou i ike ai he mea wahahee, no ka mea, ua hoihoi ia mai ka ike ana i ko ke akua mau aoao a pau, a me kona mau kanawai hemolele ia lakou. A nolaila ua haalele aku lakou i na mea pono ole a pau e like me aberhama ke kupuna o ka poe manaoio a pau o ke au nei ia lesu ka haku.

A no keia mea hoi, ke ninau nei au ia oe e ke hoa, ua like anei me keia ka ia la mau laina kauoha hou a me na haina a paulo, a me halelu, a ia la e palolo mai la? O ka mea ike baibala a noonoo pono, oia poe no ke olelo ae aohe like o ka ia la me ka aberahama mau hana wahi paha a ia poe. Aole no hoi au e manao he mea ole ia pane ana, no ka mea, ua ike no lakou la ma ke ano manaoio maoli, aole nae pele ka poe kiao uhana ole, he hunahuna lakou, a he kapae alua, i ka hai ana i ka oiaio, no ka mea, ua maa ka naau o kanaka ma ke ano kanaka wale no nohe uhane.

Nolaila mau no ka olelo kapae ana a okalakala ano paio e like me ka ia la, no ka mea, ua imi ae la oia ma ka haina a ka haku no ka ai ana i ka berena a me ka inu ana i ka waina, a pela na pauku kuhikuhi a oia wale ae, i mea e maopopo ai paha iaia o ke kahua oiaio iho la ia e kupaa mau ai ka ekalesia roma oiaio oia ke hui pu me ka haanui, a me ka hookano, a me ua hahai ana ma na ano pili aupuni, a mau mea e ae no a nui wale. A me ia no hoi na oihana ekalesia roma la, a ua olelo nui malaila, a no ka loaa ana paha ma kona aoao hoomana, he huna aupuni, a nolaila ua oluolu loa ae la oia la wahi ana.

Pela i mau ai ke kuhihewa a mau no, no ka mea, o ka ka haku e i ana no ka berena ana e hoola’I a me ka waina, he mau mea wale no laua na ka lima i hana, aka nae, ua hoomaikai aku nae ia i ka makua ia mau mea mamua o ka wawahi ana o ka berena. A iaia e wawahi ana ia mea, kapa ae la ia mea imua o kana mau haumana, o ko’u kino keia i wawahiia no ka lehulehu, e lawe oukou e ai me ka hoomanao mai ia’u. A pela no ka waina e i ana, o ko’u koko keia ma ke kauoha hou i hookahe ia no ka lehulehu i mea e kalaia’I ka hala, e inu oukou me ka hoomanao mai ia’u. O kana hana mua ana keia mamua o kona make ana. A pela no mahope o kona ala ana mai ka make mai, mamua o kona hoi kina ana i ka lani. No ka mea, aole loa i palaho kona kiao make, no ka pokole loa o kona mau la ma ka opu o ka honua, me he hiamoe la a ala mai la mahope o na la i hala ekolu wale no me ke kino maikai maoli, a hoike ae la iaia iho ma ia ano no imua o kana mau haumana, me kona mau palapu a me ua lima na wawae, a me kona aoao. A o ka mea o ua poe haumana la i ike maka pu ole ia ia paha ia wa mai o kona hala wai maka hou ana me lakou la. A pela kona halawai hope ana me lakou, ai pu no i like me kela ano. A i kona hoi ana ma ka laai mai ko lakou la mau maka ae, e pii kina ana a nalo aku la ma ka lewa o ka lani. A aohe a wahi apana kino i haule mai la hui, he ole no hoi malaila, ole loa aku hoi ma ke ano ona i waiho a make ai la. Nolaila, ke ninau nei oe e ke kilohana i ko’u hoa kaana. “Pehea i loaa hou mai ai i ke ao nei ke kino okoa a me ke koko maoli o ka haku, ina hoi ua hoi kino ia i ka lani?” A ina hoi pela, e mahea mai nei hoi keia kino a me keia koko? A pela no hoi ka helemalihini a lakou la e apaapa mai la a me ka pule a lakou la ma ka buke.  Pela anei ka ka haku i ana mai, A i pule oe, ma ka buke oe e pule ai @

Ea ; E i ala, pehea keia, ina hoi oe e noho koke mai ana imua o’u, he ala a he alo, a pela no hoi’au ua oe, he alo no hoi he alo, a ma ka palapala paha kaua e pe pa pane ai ka pono o kaua ma na manao a me na olelo ana a kaua e pono ai. Aole, penei ke ano o ka pule buke : A ina no hoi ma ka buke ka pule pono loa, alaila, aohe pilikia aku a koe ke haule ka buke, a nalowale paha, aohe hokahoka aku a koe. Pela ko’u ike i kekahi poe e mea ana i ke ahuawa, i ka ua mea o ka pule buke.

Hewa anei au ke kapa aku imua oa e ke hoa, he pule buke no Maria a me Petero ma, no ka mea, nuinui wale na pule o loko o ka buke Manuare a ka Ekalesia Roma. A ano hoi, oia wale ma ua buke la, aka hoi he nui ae no, o ke@ a me keia, a oia wale a nowai ole manao ae hoi o na kanaka a me na’lii o ka wa naaupo, he akua @ lana @ uhia mai hoi e ka mana kaua a me ka hookahe wale i ke koko o kekahi mea e hooleana i ko laua akua ana.

Aka nae hoi paha, e olelo mai ana paha ia la, no ka hana ole ia oia mau mea ma keia pae aina. Pela io paha, aka, aole kaua i ike pono, aka, aia paha o Waha ram@ kai ike pono, a ma o na la paha ka maopopo, aia no hoi ia iaia. Eia paha ka kaua e kamailio ai ma ko kaua manao, i ke kumu hoi i ike ole ia ai oia mau mana, o ke kanawai o ka aina e kau nei, no ka mea, ma ke kumukanawai a me na kanawai e noho nei, ua hoomaluia ua kino kanaka a pau a me kona mau pono a pomaikai, a ma ke kanawai wale no e hanaia’i, a pela no kela a me keia aoao hoomana Iehova, aka, ina paka e kue ua mau aoao la, a o kekahi paha o laua i ua kumukanawai la, e ahewaia no laua, a o kekahi paha o laua. A nolaila hoi, he nune nui nei ke kulanakauhale o Honolulu no na hana Bihopa o Peleula. A pela no ka hoi ke kahukulu nui a ka papa hoonaauao i hoonoho ai malalo o kona lima, no kona kaua ana i na keiki o ka aoao hoole pope e noho ma ka malu o ka pule Maria a Petero hoi ; a no ka mea, aole ka i kauoha ka papa hoonaauao ia ia la e hana pela. Oia ka mea wawa o nei mau la.  (Aole i pau)

Na Kula o Puna, Hawaii ;

E ka Nupepa Kuakoa e ; Aloha oe: - Ma ko’u ike maka maoli ana aku i na kula o Puna, i keia mau hebedoma iho nei, me he mea e emi loa iho ana ka hoonaauao ana i na keiki o keia manawa, mamua o ko ka wa i hala aku nei. Eia kekahi mau mea e maopopo ai.

1. Ua hooemina ka manawa kula. Iloko o keia mau hapaha iho nei, hookahi wale no la kula iloko o ka hebedoma, oia hoi, he 13 wale no la kula iloko o ka hapaha. A i ke kula ana aku a na kumu, elua no hebedoma a me ka hapa, o ka pau ae la no ia o na wahi la kula, a koe okoa aku no ka nui o ka manawa. Auwana wale no hoi na keiki ma kela wahi keia wahi ; a pela wale no paha auanei e lalau wale ai na keiki, hele paha auanei a loaa hou aku ia mau wahi hora kula, a mau la kula paha, o ka pau loa ana no ia i ka nalowale o na wahi mea i ao ia aku ia lakou.

2. O ka hoonui ana ae i ka uku o na kumu. Oia kekahi mea kupanaha a’u e ike nei ma keia apana kula, a pela no hoi ko’u lohe ma no wahi e ae o keia pae aina ; aka, ua pono no paha ko lakou hana ana pela, anoai he puu dala nui no paha e loaa mai ana ma ko lakou mau apana, aka, ma ka apana nae o puna nei, he wahi puu dala nei no ka hoomau ana aku a pau pono na la kula iloko o ka hebedoma. Aole no nae o’u kanalua  loa no ka hoonui ana ae i ka uku o na kumu, ina e hoonui hoi ia ae ana ua wahi puu dala nei. Ua ike iho no hoi paha he uuka kahi puu dala, hoonui ae ana keia i ka uku o na kumu, pau e na wahi dala ; a laa ka noho wale iho no o na keiki la aohe kula ia. Iloko no nae hoi o na makahiki i hala aku nei, ua mahele pono ia no ua wahi puu dala nei iwaena o na kumu, a ua lawa pono no lakou a pau, nolaila, ua hoomau ia no ke kula ana a puni ka makahiki, me ka uku ia o na kumu he hapaha no ka la, a oi iki aku, a emi iki mai no hoi. Pela iho la ka hana ana i na wa loihi i hala aku nei, aka, i keia wa iho nei hoi, he hapalua pakahi ka uku o na kumu. O keia hana ana nae pela, mamuli no ia o ke kauoha ana a ke kahukula nui, e hoomahuahua i ka uku o na kumu, me kono noonoo mua ole nae i ka mea e lawa pono ai. A ma ka ike ana hoi o ka hope kahukula e noho ana ma keia apana, ua lawa ole na kumu no ka puu dala e waiho ana, nolaila, ua noonoo mua kela i ka mea kupono e lawa ai, nolaila, ua hooemi iho kela i hookahi la kula i ka hebedona. A ina hoi pela mau aku no ke kula ana, i hookahi wale no la kula i ka hebedoma, alaila, he 52 wale no la kula i ka makahiki okoa, a he ekole hapaha o ka makahiki e kula e kula ole ia ai o ka makou mau keiki.

Ma keia hana ana pela, ua nui ko makou aloha i ka makou mau keiki, no ko lakou ao uuku ia pela, mamuli o ka hoomahuahua wale ana i ka uku o na kumu, a pau e na wahi dala uuku i manao ia ai i mea e lawa’I no makahiki okoa, no ka mea, o na keiki ka mea i manao nui la i mahuahua aku ai ko lokou naauao a me ka makaukau pu hoi i kela hana keia hana. Pehea hoi e naauao ai a e makaukau ai hoi, ina pela ke ano o ka hoonaauao ana? Akamai ia no ka nooana o ke kahukula nui pela me kona manao oia ka mea e holo nui ai ka naauao mamuli o kana hooponopono ana.

O ka ka papa hoonaauao hana keia, a he pono hoi e hoomaopopo loa mai. Ke @ e nei ka noonoo ia makou i ke kuaaina, a pehea la hoi oukou, e ka wale no anei aole hoi e nana mai i keia hemahema nui?

3. O ka huanui hou ana i na kumu. Oia no hoi kekahi mea i pau koke ai na wahi dala, a nolaila, hooemia ai ka manawa kula e like me ka kakou i kamailio mua ae nei. Eia no hoi kekahi mea kupuna, ua ike iho no hoi paha aole no hoi i maopopo e lawa ana kela mau kumu mua i na wahi dala, hooaouo hou mai ana no ua mau kumu hoi. Oia wahi akamai okoa no ia. “Hupo Kaneiahuea.”

Ke pane ae nei na nupepa mua aku nei, “He nui loa la pomaikai o na kula i keia wa, no ka hoonui ana ae i ka uku o na kumu, no ka mea, manao nui ua mau kumu la i ka lakou mau hana.” He kuhihewa loa ia olelo ana pela, no ka mea, oia mau iho la no lakou nei e noho nei, aohe mea a ano hou ana ae ; a pela mau ilio la no makou e ike pinepine nei. He kakaikahi wale no paha ka poe e manao ana pela, aole nae i ike maka ia aku e makou.

Me ka ana o ka manao, e oluolu ana no ka lunahooponopono e pai iho i keia mea nui oiaio i hoomaopopo ai ka ppe ike ole no ke ano o na kula o keia wahi apana o puna nei Me ke aloha.  M. E. Joseph. Hilo, Hawaii. June 25, 1866.

Kekahi mau hana pono ole ma Waianae.

O na hana pono ole a pau, he mea ia e pono ole ai ka noho ana o kekahi poe ; oiai, ua hoopauia ka noho naaupo ana, a ua hoopukaia mai ka malamalama o ka noho ana o ka lahui kanaka i keia wa i ea? E ninau mai paha auanei oukou, heaha ia mau mea pono ole? E hai aku no au, a na kakou no ia e nana mai, oiai he malihini hele au ma ko’u ike ana ma ka apana o Waianae.

1. O ka hula hawaii. Oia kekahi hana pono ole e malamaia nei e kekahi poe : He hana kahiko no keia ma Hawaii nei iloko o ka wa naaupo, a ua ulu mai noloko o keia hana. Ka noho palaualelo wale no, a hookahi hana e ka uu i ka ipu hula iluna a ilalo. Eia hoi, o ka walaau nui i ka po, a hoopilikia ana i ka noho ana o kekahi poe, a me kahuki ana i ka naau o kekahi i kekahi, a me ia mau ano pela au e ike nei ma keia apana. Ke huikau nei ka noho ana o keia poe a lilo loa ina ia hana pono ole. Aole no hoi he palapala ae hula i loaa ia lakou ma ia hana ; nolaila, lanakila loa lakou i ka hana me ka manao, he mea kanawai ole keia. I kou noonoo ana, aole ka paha makai ma keia apana, a lunakanawai hoi, i hiki ole ai ke hoomaluia?

2. Kahuna Hawaii. O ke ana kahuna no keia mai a, wakea mai, mamuli o ka mookahuna lapaau a ka papa kuhihewa, a ua lana mai no ia a eia ma ka apana i kapaia kamaile, ma Waianae. I kuu lohe ana i ua hana, he mea hou no ia ia’u a oia ka’u e hoopuka aku nei ia oukou a pau. Hana ana. Kauoha aku ua kahuna nei i ka mai e hoomakaukau i na mea e pii ana i kau mai, eia no ia, i moa lawa, oia ka moa keokeo loa, i moa ulahiwa, i ilio i-I , oia hoi ka ilio ulaula loa, aole wahi keokeo iki, a me ka puaa hiwa, a me ke kapa ae o kahaloa, a me kekahi mau mea e ae no hoi, a makaukau ia, alaila, hoa la imu a enaena alaila, hoomaka ka pule ana, a penei : pule oia ia lehova, a pau ia, alaila pule aku la ia i na uhane o ka poe i make e hoomaka ana mai ke kukula o kahiki a hiki i na aumakua o Hawaii nei, mai ka paa iluna, a i ka paa ilalo, a pau ka pule ana, alaila kalua ia na mea a pau i ka imu hookahi, a pela e laweia’ku ai ka eha, a me ka uawaliwali oia  mea i loaa i ka mai. Ea! ahu kupunalia i Mana, ka inoa ua pau ka mookahuna o ka wa naaupo, eia ka, aole i pau. Eia hoi kekahi mea hilu loa i hanuia. I kekahi la, ua holo aku kekahi kahu maie huli’I @ ulahiwa, ma kauhale, makai ma uka, malalo hoi o makua, a aole nae he loaa a i ka hoi ana mai, loaa ma kahi o ka pake, a i ke kuai ana, ua kiola oia i kona dala hookahi me ka hapalua ($1.50) a pela ka puaa, ua haawi aku oia i kana puaa momona, no kekahi puaa wiwi olala. Aole anei keia poe i puni i keia kuhihewa nui, a like lakou e like me na poino? Nolaila, he pono kakou e hoomalamalama ia kakou iho, i ole kakou e kuhihewa e like me ka pinao.

3. Ka ona ana. Ua ulu mai no ia hana ma keia apana. Ua hanaia ka ipu aimaka i rama, a oia ka lakou e inu nei. He nui ka ona ma keia apana, a he mea haunaele no hoi, o ka poe lilo ma ia hana. O ka poe hoomaloka loa, a me ka poe i loaa ole ia lakou ka wai puna huihui o Kristo, a me ka poe momona. I kuu nana’ku, he haunaele nui ia ; aka, o ke kumu paha o keia haunaelem pela ko’u lohe ana, no ka lunakanawai apana oia apana, oiai ua hoapii ia mai kekahi poe no ka ona, a ua hiki aku paha ko lakou nui i ka umi, mamuli o ka hoeha ia ana o kekahi mau mea @ oia ahainu. I ka hookolokolo ana, ua hookuu ia a pau aole i hoopana, nolaila ua molowa na makai, no ka hoopake e pinepine@ o na hinia e like me ia ano, nolaila ala mai keia hana ino ma keia apana, no ia mea, aia mai ko’u manao e ninau aku ia mea, aia mai ko’u manao e ninau aku ia oukou e ka poe i hooluu ia i ka wai hooluu o ka malamalama o ke kanawai o hawaii nei, aole anei e hiki i kekahi o ka poe malu ke hoopii ia poe hana pono ole imua o ka lunakanawai oia apana. Eia hoi ke wanana nei au e paipai aku iaia e hoopau aku ia mau hana pono ole, oiai nae paha, he makemake no ia ia mau hana pono ole ; a hoolalo i ke kanawai o ke aupuni i mea oia, a me ka noho maluhia ana o ka noho moi.

4. Ka @ Manuahe. He nui no keia hewa ma keia apana. Ke hoopunana nei no lakou i ko @ panana. He huikau ka noho ana o kekahi poe ma ia ano, aole nae i hoopau ia a hiki i keia la a’u e lohe nei, a pela hoi ka iki i kahi a’u i noho ai ke noho neu me ka ai alii me ka olelo iho paha, “he lani iluna, a he honua ilalo.” Nohea mai la ka mahuahua @ o na pono ole maanei? A nohea la i hoopuu ole @ keia mea ino. Ke manao maopopo nei au, no ka uawaliwali o na lima o ke aupuni ma keia apana. Ina nolaila e pono paha kakou e nana i mau lima makaukau i ka lawelawe, i pau ai keia hemahema.

5. Ka inu awa ana. Ke ulu nei maloko o keia apana keia hana, ua lohe mai au, ua nui loa ka poe inu awa i keia mau la ma keia apana, ke inu nei na kane a me na wahine me ka olelo ana “he poe mai lakou a pau, a ua loaa mai ko lakou palapala e ae mai ana e inu awa : “nolaila, ke hoomahui nei keia poe. Eia ka ka mea kupunaha, mamua ae aole he nui o ka poe inu awa, aka, i ka wa i wehe@ ae nei keia puka e ke aupuni nolaila, ke hoomahui nei na kanaka ma ia hana pono ole. Ea! e na kanaka a pau, aole anei he kanawai e papa ana i ka poe inu awa me ka palapala ole? Malia ke hana kekahi poe @ ano maanei. Auhea la ka mea nana e hoomalu? E na makamaka a pau, akahi no paha a huai ia ka pii opala o keia apana ; oiai aole paha he mau mean nana e hoomalu pono ana. Eia hoi kekahi. O ka poe kuai liilii ano inu waiwai makau ole i ke kanawai, kekahi mea pono ole no ia ma keia apana.

6. O ka hale kuai awa. Eia kekahi ana hale ma Waianae nei, alua haole, ma Ewa kekahi a ma Waianae nei kekahi, ea, pehea keia, elua, he mea hou no ia ia’u, ke lana nei ko’u manao, na ka mea nona paha keia palapala laitini ma keia apana hookahi paha keia mahele ana i elua apana. Me he mea la he hana pono paha keia : E na makamaka a pau e kupaa ana ma o Kristo la, e hooikaika kakou ma ona la, oiai ke hahana nei keia mau enemi imua o kakou. Kealoha. Honolulu, lulai 17, 1866.

I ke pookela o ka Lahui Hawaii ; Aloha oe : - Ua hui mai wau me kekahi leta a kekahi o ko makou mau hoaaloha e noho la ma Victoria. Oia hoi o W.R. Kaulehelehe, e hai mai ana i ka hele ana’ku o kona hoa pili ma ka aoao mau o ka honua. Oia hoi kekahi o na wahine oiaio i kakauia maloko o ka buke ae like a ka lanaikehala. O ka nui o kona mau makahiki 46, me 8 malama, 12 la, a no kona naue e ana’ku, nolaila, ua kui iho wau i mau wahi pua pikake no kana huakai hele malalo iho nei.

Kanikau no Mrs. Mary Kaulehelehe

Ka mea aloha e,
Ua hala e aku,
Ka mea hookahi,
I alo iho ai,
Ke anu Victoria,
Ka aina malihini,
Ke kamaaina hoi,
O kahi makua ole,
    Auwe! Aloha no,
Puliki mai ka make,
I ke kino holookoa,
A newa hou aku no,
I ka aoao o ka honua,
Pela na mea a pau,
Mahila no e naue mau,
Ma kahi hiki ole pe,
Ke hoomaha hou mai,
     Auwe! Aloha no,
Ka hoa pili he kane,
Noho me ke kaumaha,
Me ka u me ka minamina,
I kou nalo ana,
Me ka ike ole ia,
E kou mau kini,
E noho aku nei,
I ke anu o ke kuahiwi,
     Auwe! Aloha no,
No makou nei,
Kekahi aloha nou,
E ka pua kamahao,
I mohala maikai ae,
Mawaena o ka lehulehu,

O ka Lahui Hawaii,
E noho hoolai ana,
Ke Kaona Vanakoua,
     Auwe! Aloha no,
Ka ukana luuluu ia,
A ka manao e lia nei,
I na pali hauliuli,
Na kuahiwiw lau mania,
Na kahawai lau lipolipo,
Me na po aweawe,
O na la Maikai,
Amerika Akau nei,
     Auwe! Aloha no.
                      George B. Kamnano.
Pierce City, Idaho Ter. Mei 28, 1866.

Olelo hoolaha
Ua hoi ae nei o Dr.Bechtinger. ke kauka akamai I ke @ ma ka hale mea aku @ o ka hale pai kii o keiki. (H.L. Chase) e @ pono @ i ka halekuai @ @ hele o Mr.Williams. @ @@@@@@@@@@@@
Halekuai Pulupulu
@ @ @ @ @ @ au e kuai @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
MARE @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
HANAU @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
MAKE @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Olelo Hoolaha
@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Olelo Hoolaha
O ka mea nona ka inoa malalo @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Wailuku, Maui lulai 1@, 1866

Olelo Hoolaha
Owau o ka mea nona ka inoa @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Apua, Honolulu, lulai 16, 1866

Olelo Hoolaha
O wau @ ka mea nona ka @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Lahaina, Maui lulai 14, 1866

Olelo Hoolaha !
E na makamaka a me na malihini o na wahi e mai!
Eia ai ma kuu keenuha - @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Honolulu, lulai 14, 1866

Hua Aila Koli
E uku no ka mea nona ka inoa
@@@@@ EKOLU@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

No na hua aila koli maikai
Ke pau @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Honolulu lulai 18, 1866

Kauka Lapaau
A.C. Buffum
Kona Inoa
Aia no kona hale kauka ma ko na hale @@@HALE ma alanui@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Ma ke  alanui nuuanu
                  -o-
iakobo estall!
              MEA -
Hana tini a hana hao apaua
                    -MEA-
Hana kapuahi hao

Ke haawi aku nei i ke aloha @@@@@@@@@@@@@@@@@@@

J.W. keawehunahala
Loio! Loio!!
O ka poe makemake i lolo E ko @@@@@@@@@@@@@@
Kikihale @@@@@@@@@@@@@@@@@@
E haalele ana ka Moku ahi
“ KILAUEA”
ia honolulu i kela poakahi keia poakahi

Ma ka hora 4 ponoi (a hiki @ i ka wa e hai hoi ia’ku ai.) A e holoana i
Kona, Hawai’I
a me na awa ku moku malalo iho nei :
LAHAINA
KALEPOLEPO
KAWAIHAE
KAILUA
KEALAKEKUA

Ma ke hoi ana mai, e haalele ana ia
Kealakekua & Kailua ma ka poakolu
Kawaihae, @@@ po Poaha.
Kalepolepo, ma kakahiaka poalima
Lahaina, ka po poalima
Walker, Allen &Co
238 @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@