Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 31, 4 August 1866 — Page 2

Page PDF (1.73 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

haole, e hai ana he bi la e panai ana, a o ka olelo Hawaii ka mea oiaio loa. Waiho ia a pau i ka unuhi, alaila, hapai hou i ka la a popo .
            Hookomo mai o M r. Nahaku he olelo hooholo e i ana e uku ia ka hope makai o ka hale i $50. Hoihoi hou ia ka olelo hooholo.
            Heluhelu mai o Mr. Kahulu he olelo hooholo e kauoha ia ka makai e hoolako mai i na hoa o keia hale i na pepa a me na wahi le ta - ae ia.
            Heluhelu mai o Mr. Ukeke he olelo hooholo e kauoha ia ka makai e hoolako mai i na hoa o keia hale i 50 poo le ta - a e ia.
            Komi t e ka hale no ka noonoo hou ana i ke kanawai e hoopau ai i ka pauku 1 o ka mokuna 42 o ke Kanawai Ki vil a - ka hoopau ana i ke kapu o ka r ama .
            Noi mai o Mr. Kapuniai e hooholo i ka bil a ma ka hoopau loa.
            Noi mai o Mr. Heleluhe e hoopanee loa i ka noonoo ana.
            Wehewehe loihi mai ke Kuhina Kalaiaina i ka pono ole o ka hoonoa ia ana o ka ram a ma keia Aupuni.
            Kue mai o Hon. Ioane Ii i ka wehewehe ana a Kapena Loke i ka Poaono i hala, e hai ana, he mea pono ka rama ke hoonoa ia. Aka, aole nae pela ko Ioane Ii, he kue loa kona.
            Ua kokua o Kapaakea i ka b ila , aka, aole nae ona makemake e koho ma kahi aoao a me kahi aoao.
            Kokua mai o Mr. Kupau e hooholo i ka bila.
            Ua maikai no ke Kanawai e waiho nei, wahi a Hon. Kahanu.
            Kue mai o Mr. Kamalo i ka b ila .
            Aohe maopopo o ko P. Kanoa wehewehe ana.
            Kokua mai o Go v . Nahaolelua i ka hoopanee i ka noonoo ana.
            Pane aku o Hon. Kalakaua i ka ke Kuhina Waiwai wehewehe, me ke kokua nui ana i ka pono o ka lahui ke hoonoa ia ka bi la rama.
            Wehewehe loihi loa mai o Kapena Loke i ka pono o ka rama ke hoonoa ia, (no kona manao paha he Halekuai ram a kona, nolaila, hooikaika oia e hoonoa i ka r ama .)
            Ua ninau ia ke noi e hoopanee loa, a ua ae ia, he 20 e kue ana ia 13.
            Kue mai o D. Kalakaua i ke koho ana o na haole e like me ka rul a 40 o ka hale.
            Olelo mai o D. Kahaulelio, o ka unuhi ana ae i ka rula 49, o na haole ke koho, aole o na kanaka.
            Ma ke noi ia ana mai, ua hoopau ia ke Komi t e , a ua hoopanee loa ia ka noonoo ana ia b ila .
            Hoopanee ia ka Ahaolelo.

POALUA, Iulai 2 4.
            Halawai ka Ahaolelo ma ka ho ra mau.
            Hoike mai ka hapu nui o ke Komi t e i waiho ia aku ai e noonoo i mookuauhau no na alii, e hoomoe ma ka papa.
            Noi mai o Mr. Kakani e kakali a hiki mai ka hoike a ka hapa uuku, alaila, hoomoe, ae ia.
            Ua heluhelu akolu ia ke poo o ke kanawai e uku ana i na'lii.
            Noi mai o Mr. Kakani e hooholo i ka b ila .
            Noi mai o Mr. Kamika e hoopanee loa i ka noonoo ana.
            Noi mai o Hon. Bihopa e kakau ia na ae a me na hoole.
            Kue mai ke Kuhina Waiwai i ka uku ia o na'lii Ahaolelo, oiai o na Lunamakaainana wale no ka i ae ia ma ke Kumukanawai, a noi mai oia aole e ae ia na'lii e koho.
            Kokua mai oia i ke noi aole e koho na'lii ma ke kue, aole no hoi ma ka ae.
            Kokua mai o Mr. Kamalo i ka hoopanee loa i ka bila .
            Ua lawe ia ke noi mua.
            Olelo mai ka Hope Peresi d ena , ua noonoo nui oia i ke kumu o ko na'iii koho ole ana e like me ka rula 40 o ka Hale. A ina aole lakou e koho, he pilikia keia mai ke Kumukanawai mai.
            Ua ninau koke ia no ka hoopanee loa me ka ae ia o na'lii e koho - 3 2 i ae, 5 i hoole.
            Noi mai o Mr. Kapuniai, ina e loaa ka pake pepehi ia Kuakuwa, alaila e li hoikeike ia i ka lehulehu.
            Noi mai hoi ka Hon. Kalakaua e hoololi, ina e loaa e kipu ia e like me ke ano ma Inia.
            Noi mai ke Kuhina o ko na aina e, e hoomoe i ka olelo hooholo ma ka papa, no ka mea, aia wale no i ka Aha Kiekie ia ae ia.
            Noi mai o Mr. Kamalo no k e kokoke e pau ka hana a keia Kau Ahaolelo, nolaila, e kohoia i komi t e e hele aku ai i Ka Moi, a nana e hai mai ka l a e hoopau ai - a e ia.
            Ua koho mai ka Hope Pe re sidena i elima poe o ke Komi t e , ia Kamalo, Nahaolelua, Kamika, Kupau a me Kapuniai.
            Hapaiia ka hana o ka la, oia ka b ila e hoololi ana i ka pauku 56 o ke Kumukanawai, oia hoi ka hoololi ana ae i $250., aole i ka $150.
            Noi mai o Mr. Wana e hoopanee loa i ka noonoo ana.
            Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina e nana i ka pauku 80 o k e Kumukanawai i kakau ia ai ua ae a me na hoole, a hookomo ia ma ka moolelo o ka hale, a e noonoo ia e ka Ahaolelo e hiki mai ana.
            Ua kakau ia na ae a me na haole - a he 24 ae, a he 11 hoole.
            No ke kualehelehe o ke Kuhina Waiwai, ua kauoha ka hale e hoolaha ia ekolu malama mam ua a e o ke Kau Ahaolelo.
            Ma ke noi ana mai a Mr. Aholo, ua kapae ia na rula , a ua panai ia mai he bila i like ai me ka pauku 56 o ke Kumukanawai.
            Noi mai o Mr. Kamalo e hoopanee loa i ka noonoo - a e ia.
            Komi t e ka hale no ka b ila e pili ana i kahi pili ole o ka olelo Hawaii a me ka olelo Enelani, a e kapaia ka olelo haole he olelo kope.
            Ua makemake nui ke Kuhina o ko na aina e i ka b ila , ke maopopo pono nae ka pono o ka olelo Hawaii, aka, i pauhakee la , aole au e koho iki ana.

            Kokua ikaika loa mai o Mr. Kamalo i ka bi la , no ka mea, o ka olelo ponoi o ka aina, ka olelo e kakau mau ia ai.
            Noi mai o Mr. Kamika e hoopanee loa i ka noonoo ana - a e ia, he 18 i ae, a he 12 i hoole. (Aohe no he hilu mai a koe o ka poe 18, he olelo aihamu iho la ka paha ka olelo Hawaii.)
            Hoopau ia ke komi t e , a heluhelu mai ke Kuhina Waiwai he bila e pili ana no ka ka Loio Kuhina hana.

            Noi mai ke Kuhina o ko na aina e, e hooholo i ka pauku mua.
            Noi mai o Mr. Nahaku e hoopanee l oa i ka b ila , e nana i ke kanawai o ka 1862, a oia wale no kona alakai, aole o ka hoololi wale ae.
            Ua haule ke noi e hoopanee loa, a ua hooholoia ka pauku mua.
            O ke koena iho o ka b ila , ua hooholo ia ma kona heluhelu alua ana.
            Noi mai o Mr. Kamalo e kapae ia na rula i waiho mai ai oia he olelo hooholo.
            Rula mai ka Hope Peresidena, aia a elua hapakolu, alaila hiki na bila.
            E makaukau no wau (Kamalo) i ke kakahiaka o ka la apopo.
            Koi mai o Mr. Kaapa e noonoo hou ia ka hoike a ke Komi t e no ka hoonaauao.
            Olelo mai ke Kuhina Waiwai e pono e lawe ia mai ka hoike no ka Papa Hoopae Lima Hana.
            Aohe i ninau ia ka Mr. Kaapa noi.
            Noi ia mai e hoopanee ka Ahaolelo a ka Poakolu - ae i a .

POAKOLU, Iulai 25.
            Halawai ka Ahaole ma ka ho r a mau.
            Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, e pono e koho hou ia i pani no kekahi o loko o ke komi te e hele ai e hai aku i Ka Moi, no ka mea, ua noho o Gov. Nahaolelua.
            Ua koho mai ka Hope Po r esidena ia Mr. Kamakau.
            Ma ke noi a Mr. Kamalo, ua kapae ia na rula, a ua heluhelu mai oia i kana
b ila i hoolaha mua mai ai i ka Poalua, penei: O na pake a pau e noho ana ma keia aupuni i loaa aku e hele wale ana mawaho o ko lakou mau hale iho mahope iho o ka ho r a 8 o ka po me ka ae ole ia, e hoopai ia, a e hookani ia ka b ele ma Honolulu a ma Lahaina ma ia ho ra .
            Noi mai ke Kuhina o ko na aina e, e hoolei loa.
            Noi mai o Hon. Mr. Kamakau e hooholo i ka b ila .
            Kue mai ke Kuhina Kalaiaina i ka b ila .
            O ke noi e hoolei i ka b ila - u a ae ia.
            Ma ke noi a ke Kuhina Kalaiaina, ua kapae ia na rula, a ua heluhelu mai oia he bila e hoololi ai i ka pauku 781 o ke Kanawai Kivila, oia hoi no ka hoololi ana i ka manawa e koho ai na Lunamakaainana.
            Ua heluhelu akahi ia ka b ila , a ua kauoha ia e kope poepoe.
            Ku mai o Mr. Aholo e noi mai, no ke kokoke ana mai e pau keia Kau Ahaolelo, nolaila, e kauoha ia ka makai o ka hale e hoomakaukau i wahi paina ma kekahi k eena o keia hale. Ae ia.
            Ua heluhelu ia ka b ila e pili ana i ka ka Loio Kuhina hana, a ua hooholo ia.
            Noi mai o Mr. Kamalo e haawi ia i e umi la mahope iho o ka pau ana o ka Ahaolelo i ke Kakauolelo no ke kakau ana i ka moolelo o ka hale.
            Noi mai ke Kuhina Waiwai e hoopanee a hiki i ka ho ra akahi, alaila, halawai hou.
            Hookahi hora i hookuu ia ai, a i ka akoakoa hou ana mai, ua heluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka pauku 781 o ke Kanawai Ki v ila , a ua hooholo ia, me ke kauoha ia e kope maikai, a e heluhelu akolu ia.
            Noi mai o Mr. Kamalo e hoopanee ka Ahaolelo a ka hora akahi o ka la apopo.
            Kokua mai ke Kuhina o ko na aina e, no ka mea, he hana ka lakou ma ka Hale Alii Iolani no ka hookipa ana i ke Kuhina noho o Ame rika .
            Ua hoopanee ia ka Ahaolelo.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, AUGATE 4, 1866.
Heaha ka mea e malu ai ko kakou aina?

            Iloko o keia mau la i kaahope ae nei, ua hanaia kekahi hana pepehi kanaka ino loa mawaena o kakou nei. I ka po, i ka wa e hiamoe ana kekahi kamaaina o Honolulu nei, ua paluku ia kona poo, a ua make koke, me ke ala ole mai ka hiamoe mai. A o ka wahine ana, ua pakele mahunehune ke ola. A ua pau ka aina holookoa i ka huliia mai ka uka a ke kai, a i keia mau la koke iho nei, ua loaa ka Pake nana i hana i keia poino. A a ole no paha e ole kona hoopai ia ana, a make.
            Aka, ua hiki nui mai i ka poe noonoo he mau ninau, Heaha la ka hope? A heaha la ka mea e malu ai ko kakou aina?
            1. Aole o ke kapa wale ana'ku i ka nui Pake, "Pake p epehi kanaka," - " E hookuke i ka pake," a pela wale aku i mea e hoonaukiuki wale ai. Aole keia he mea e pau ai ka manao ino, a aole no i pau k a hapanui o na Pake iloko o keia hana.
            2. Aole no e hiki ia kakou e kau kanawai e hookuke ana i na Pake. No ka mea, aia wale no a maopopo ua hui kekahi ano kanaka ma ka manao hookahi e hoopoino i keia Lahui, alaila e hiki ke hookuke i ua poe la.
         
Aka eia na mea e nana pona ai kakou. E hoomaka ma ko kakou noho ana, mai hookuu wale i kekahi mea i maopopo ai he hewa. Ka mea wale no keia e kupaa ai na kanawai o ka aina.
         
Mamua iho nei, ua make kekahi kanaka Hawaii i ka haole. A ua hookuu ka Aha Jure haole iaia. Hewa akahi. Ua pepehi kekahi kanaka Hawaii i ka haole a makeia. Hookuu no ka Aha Ju r e Hawaii iaia, no ka ukiuki paha i ka hookuuia ana o ka haole e ke Ju re haole, nolaila paha, aole paha. Hewa alua. No ka mea, o ka hana kapulu ana a hai, aole ia he kumu e hana he wa ai kakou.
            A eia no. Pakele o Hikikoke mamua iho nei, mai make i ka Pake, a hoahewa ia ka, no ke kipu ana i ka Pake. I hoahewaia paha no ke kuokoa o ia la o Hikikoke, aole ma ka aoao i makemakeia e ka poe Jure. Aia no ua hewa la.
         
A eia i keia mau la iho nei. Pepehi ka Laka i ke Kapena o Ma rila , a hookuu ia no. He Ju re haole i a . A aihue kekahi keiki o Lahaina i ka lole kilika, a hookuu no ka aha Jure Hawaii iaia. No ke aha la? No ka nana i ka loio paha, no ka hoopili aoao Hawaii paha, no ke aha la.
         
Ea, auhea oukou e na Ju r e e hoomaka nei i ka hoonohonoho ia ana ma kau wahi o keia Pae aina! E ao oukou, mai puni wale i ka olelo a ka Loio, mai nana ma ka aoao makamaka, aoao Hawaii kue haole paha. E nana i ka oiaio a me ka pololei, me ka makau ole. Ina aole, mahea ko kakou kulana e ku ai a hana'ku i ka poe hewa o na ano a pau. E hoomaemae ia kakou iho, a laila e hiki e hana aku ia hai. O ikeia auanei ke kahe o ke koko ma na alanui o ke Kaona nei.
         
A eia kekahi. Ua aneane hewa i ko makou nana ana'ku, ka poe waiwai o keia aina. Heaha keia poe Pake e noho nei? No lakou anei ka manao e hele mai maanei e noho ai? Ke imi nei anei lakou i ko lakou pono iho me ka uku ku pono ia ana? Eha wale no d ala o ka mahina! aole anei kela he kokoke aku i ke ano noho kauwa ana o ka poe ne gero ? A e lohe oukou, e ka poe kini hoolimalima Pake, aohe ole ka pilikia mahope, ke hoonele ia kekahi kanaka i ka uku kupono i ka hana hooikaika o kona lima. Ua like pu na kanaka a pau imua o ke Akua, a e like me ko kakou mea e makemake ai i kanaka e hana mai ia kakou, pela kakou e hana'ku ai ia lakou. Aohe e ole ke kuikahi ke malamaia keia rul a .
            A o ko kakou noho ana, mai makau wale, mai pihoihoi, e noho makaukau makaala no, aka, aohe pilikia ke pololei ko kakou hele ana me ka kakou hana iho.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

          KA MOI. - Ma ka Poakahi iho nei, ua hoi aku Ka Moi Aliiolani Kapuaiwa Kamehameha V., i ka malu lau niu o Waikiki kai, a ua oluolu loa makou i ka hai aku i mua o kona mau makaainana, ua oluolu kupono kona ola.
            MAKE I KA PU-KUNIAHI. - M a ka Poaono Iulai 28, ua make kekahi koa ma Puowaina i ka pu kuniahi, oiai, na koa e ki pu ana no ka hoopau ia ana o ka Ahaolelo, kai n e kela pu me ke kahea ole ia. O ke kumu o ke kani e aoa o ka pu, o ka pio ole o ke ahi o loko i ke ki mua ana. Ua lele walawala mai ke kino o ka mea make a haule mai i lalo loa. O ke kanaka i ka o h elo ka mea i make aloha ino ia.
            Ua lohe mai makou, ma ka pule e hiki mai ana e wawahi ia ai na pilihale kahiko o ka Luakini o Kaumakapili, a e kapili hou ia ana i pili laau hou. He mau hane ri dala koe, alaila, pau loa ka pilikia o ia ekale sia . A pehea ia i ka manao o na Karistiano oiaio e noho mai nei i ke alu like ae hoi i keia pilikia. E na makamaka mai pi i ka ke Akua, no ka mea, ua lohe no kakou e e haawi i ka Kaisara ia Kaisara, a o ka ke Akua hoi i ke Akua.
            HE OLAI. - A ia ma Waimea, Hawaii, ma ka hora 1 o ke kakahiaka o ka la 23 o Iulai, ua hoohakui ae ke Olai ma na wahi o na kanaka e noho ana.
            HE AHAAINA LUNAMAKAAINANA. Ma ka Poaono aku nei i hala, ua haawi ae ka mea Hanohano Jno. O. Dominis he ahaaina aloha ma Waikiki kai. Ua kono ia na hoa a pau, o ka ahaolelo e hele ma ia ahaaina, a ua kono pu ia no hoi ke Kuhina noho o Ame ri ka Gen. McCook e hele pu aku e luana ma ia ahaaina. Ua hai e na pua o ke kula i ka ike ana aku i na lio nui a me ke kaa o ua Kuhina Ame ri ka la, e hehi ana i ke one o Kawehewehe.
            E HOLO ANA KILAUEA I KA UA KANILEHUA: - M a na olelo hoolaha i pai ia ma na pipa alanui o Honolulu nei ua ike iho makou, e haalele ana o Kilauea ia Honolulu nei ma ka la 9 o Augate, a e holo ana ma na awa a pau ana e ku mau nel, alaila holo loa aku i ka ua Kanilehua. Malaila e hoomaha ai ekolu la i loaa ka manawa no ka poe makaikai i ka lua o Pele e hele aku a hiki i Kaalualu i Kau.
         
KA HANA NO PAHA IA O KAHUNA HAWAII. - E oluolu paha ka poe heluhelu i keia wahi huna iki, ke heluhelu iho, i loko o kahi mau la o kela pule i hala'ku nei, ua pilikia kekahi wahine hapai keiki ma Kapauhi, a hala no he mau la me ia pilikia. Ma ka olelo o ke kahuna Hawaii nana i hana, he hoohiki ka pilikia, aia a kala ia alaila hemo ke keiki. Pela no ka apa ana a nawaliwali loa. A i ka la pule kii ia o Kauka Bafama, (Dr. Bu ffum ,) nana i hana, aka, hemo nae ke keiki o ka make koke no ia o ka wahine. I kii mua ia ke Kauka haole, ina paha aole e make. Nolaila e na makamaka, mai noho a puni wale i kahuna hoomanamana.
            Ua hoomaka ih o nei na kula aupuni Hawaii, a me na kula aupuni haole o ka Apana o Honolulu nei ma ka Poakolu iho nei o keia pul e . A me he mea la, aole paha i pau loa mai na keiki i ka hoi mai.
         
NO KA MOKU ALABANI. - M a ke ku ana mai o ka moku Ala bani ilok o o kahi la o kela mau pule aku nei , i nana aku ka hana, poomuku mai ana ke kia mua, i ka ninau ana aku, heaha ka mea i poomuku ai, i hai ka i ka makani. Auwe! Weliweli no hoi ka makani ke iliki mai.
         
WAHINE I OKI I A I KA PAHI. - M a ka la 25 o Iulai, ma Waimea, Hawaii, ua oki aku kekahi kanaka o Ohiaku kona inoa i kana wahine mare i ka pahi; e ole e uwa oia e kanaka, ina ua make loa ka wahine. Na B. W. Mii o Waimea makou i hoopua mai.
         
HAAWI WALE I KA LAAU LAPAAU ME KA LAIKINI OLE: - M a kekahi la o ka pule aku nei i hala, ua ho opii ia kekahi haole nona ka inoa Laiana i mua o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei, no ka haawi wale i ka laau lapa au me ka palapala laikini ole, a u a hoopai ia oia he hane ri dala no ia hihia.
         
PAPA IA NA MANU ANO HOU A PAU. - Ma na palapala Hoolaha i pai ia ma na huina alanui o Honolulu nei, e ke Kuhina Kalaiaina, ua ike iho makou i kana olelo papa, mai pepehi wale i na manu malihini i lawe ia mai, mai na aina e mai e lele nei ma ko kakou mau wahi pukoa liilii.
         
HANAIA KE KANAWAI KOA. - M a ka Poakahi iho nei o keia pule, ua hookolokoloia o Kealakai, ke Kakiana Mekia o na koa ponoi o ka Moi, no ka make ana o kela koa ma Puowaina malalo o kana kahea ana i ka Poaono aku nei i hala. A no ke ku ole o Kealakai i ka hewa i ke kanawai koa, nolaila, ua hookuuia.
            EIA NO UA AIHUE. - M a ka po o ka Poakolu iho nei, ua aihueia mai luna mai o ke kuna Haleakala e ke kuke Pukiki, he $96, a me ka ohenana la, a ua wawahiia he pahu palena. Ua hoopaa koke ia e ka Makai ia wa koke no. Weliweli ole no hoi ua aihue. Ke kakali nei ka hana a ke Kanawai i kona kino.
            KA MEA KIEKIE M. KEKUANAOA. - U a maha makou a ua oluolu hoi i ka hai aku imua o ka lehulehu, i ka palekana ana o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa i keia wa e noho nei. Ua hala ke kau o ke kaumaha, oiai ua maha ae nei ka kakou Imilani. E haawi aku kakou i ka mea Mana Loa i ke aloha no kona ahonui i ka waiho ana mai ko kakou makua alii. Eia no oia ma kona home noho mau ma Papakanene.
            HOOKAKAHELE KE KEIKI HAWAII. - Ua lohe mai makou mai kekahi makamaka mai o makou o Waialua, ma ka la Sabati iho nei, Iulai 29, ua haiolelo o Re v . S. C. Damona (Damon) ma k a Luakini ma Waialua, ma ka olelo haole, a na J . W. Nakuina i unuhi ae mai ka olelo haole a i ka olelo Hawaii. I ko makou lohe ana i keia, ua lelele na oili a ua hauoli na manao, a ua i ae "E hele e Hawaii imua."
            KE HAO LA NA PEA HEKE: - M a ka Poakahi iho nei o keia pule, ua hoi aku o James McBride Esq, ke Kuhina noho mua iho nei o Ame ri ka ma ke alo Alii o Hawaii nei, maluna o ke kiapa Camb ri dge, a a ia oia ke lawe ia 'la maluna o n a ale kahulihuli o ka moana. He makamaka aloha oia no ke Aupuni o Hawaii nei, a ke lana nei ko makou manao e hui a loha pu ana oia me kona ohana me ka oluolu, oiai he mau makahiki ae nei kona kaawale ana mai, mai kona ohana mai.
            HE AHAAINA HOOMANAO: - M a ka Poalua iho nei, Iulai 31, ua hana ae kekahi mau kaikamahine opiopio o ke kulanakauhale nei i ahaaina hoomanao no ka la 31 o Iulai, oia hoi ko kakou la i hoihoi ia mai ai ke ea o ka aina. Ua hoomakaukau ia ua ahaaina la ma Maunakiekie, a ua kono pu ia mai makou e hele aku ia ahaaina. I ko makou hookipa maikai ia ana, ke haawi nei makou i ua mau kaikamahine la, oiai, ua pakiko ka ai ana i na mea ano ai a pau, a ina la paha e hoonuu, ina pau ole na mea ai i ka ai ia.
            HILAHILA OLE KA MEA HAKAKA. - M a ka Poaono iho nei i hala, i ke ahiahi ma Honolulu nei ua hoowahawaha loa makou i ka ike ana'ku i kekahi kanaka loihi e hakaka ana me kekahi w ahi kanaka poupou. O ke kumu no o ka hakaka o ka ona i ka rama. A ke ninau nei makou, pehea la i loaa ai ka r ama i na kanaka Hawaii? I ka pau an a o ka laau hana ku ole i ka mahaloia, ua lawe ia aku ke kanaka loihi i ka Halewai me na kulu koko e kahe ana mai kona ihu iho. Ahu ka pala i ka hakaka.
            KA HOOKUU IA ANA O KA AHAOLELO. U a hoohanohano loa ia ka la Poaono i hala iho nei, ma ka akoakoa lokahi ana mai o na Puali Koa Pualu o ke alo Alii o Honolulu nei. I ka ho ra 11, ua komo a ku na Koa Pualu iloko o ka Pa o Hale Alii, a mahope koke iho no, ua kai huakai like mai lakou me na koa ponoi o ka Moi, a ka makai o ka Hale Hookolokolo. I ka ho ra 12 ponoi, kani mai la na pu o Puowaina, e hai ana, ua puka mai ka Moi mai kona Hale Alii Iolani mai. Ua kau ka Moi maluna o ke Kaa Alii, a ua ukaliia oia e kona mau ukali mau. O na koa Kaua Lio mamua a mahope ona, mai ka haalele ana aku ia Hale Alii a hiki wale no i ka Hale Hookolokolo. I kona lele ana iho mai luna iho o kona Kaa Alii ma ka puka o ka Hale Hookolokolo, e ku poai ana na Kuhina, me ke kulou mai o na poo o lakou. I kona hiki ana aku ma ke keena iluna, ua hoonaniia ke keena e na 'Lii o kona Aupuni, na Lunamakaainana, na Komi s ina a me na Kanikele o na Aupuni e, a malaila pu no ke Kuhina Noho o Amerika, G en. McCook a me kana Le d e. I ke komo ana o ke poo o ka Moi ma ka puka, ua ku na mea a pau iluna, a mahope o ka pau ana o ka heluhelu b uke a ka Bihopa, haiolelo mai la ka Moi. I ka pau ana o kana haiolelo, hoi koke mai no ia a hoi aku i kona Hale Alii. I ka makou ike aku, ua hanohano maoli no ko kakou Moi, a ua oluolu kupono no hoi kona ola. E pomaikai ana kakou ke hooloihiia mai kona ola.
            Ua hoopaiia ka Pake i hoeha ai i ke keiki a ke Kanikela Ame ri ka , he iwakaluakumalima dala . Pela no auanei e mumulu hou mai ai a o ka pii hou mai no koe o ke kai.
            E KOHO BALO TA ANEI NA NEGERO? Oia ka ninau, i nin au ia nei m a Ame ri ka i keia manawa. No ke aha hoi ka ole? Ke loaa ka ike i ka heluhelu a makaukau iho.
            O NA FENIANA. Ua poholo pu iho la keia hana a ka I r elani , no ka makaala o Pe risedena Ioanakana. Ukiuki no hoi ua poe Feniana nei, a he hoaa wale no ka lakou e holoke nei.
            Eia ua wahi manao l a ia oe e ke Ku okoa, a e hoolaha aku oe i ike ia ma ke akea. Ua wehe ia ka Halekuai o Kau Hikina, o Kupukelakela ka inoa, i ka la 28 o Iune 1866. Eia ka nui o na dala i loaa ia la, he $500 a oi ae no. Oia ka mea hou ma Kau nei, e hoomanawanui oe i ka lawe ana i keia wahi ukana. K. W. KAUAHAAO.
            AHAHUI WAHINE KOHO B ALO T A: - H e ahahui keia ma Ame ri ka e imi nei e haawi i na wahine i ka mana e koha b aloka ai lakou i na Luna Aupuni e like me ka mana o ke kane. Mahaoi paha, aia nae i ka lakou hana ana 'ku. Aole nae paha i makemake ka nui wahine pela.
            NO KA MOKUPUNI O NIIHAU. - K e lohe mai nei makou ua hookumu ia i ekalesia kuokoa ma Niihau, ma ka 15 o Iulai i hala iho nei; a ua hookahuna ia a hoonoho ia o Re v . Mr. Kupahu maluna o ua ekalesia nei. Penei: Ia Re v . E. Ioane ka haiolelo, ma Luka 12:23. Ia Re v . J. W. Kamika ka pule hoolilo, me ka lima aloha. Ia E. Ioane hoi ke ao ana i ka ekalesia. Ua launa pono mai na haole nona ia mokupuni, me Kupahu, a ua kokua maoli lakou i ka pono o ka Haku ma ia mokupuni. Pomaikai maoli na kanaka o ia aina ke hoolohe i ka na haole olelo ao no ka noho ana, a imi hoi e hoohalike me ko lakou la noho ana.
            AHAAINA LULU DALA LUAKINI MA WAILAU, KOOLAU, MOLOKAI. - M a ka Poaono, o ka la 14 ia o Iulai, a ma ke awakea o ia la, ua hoomaka ka ai ana o na malihini me na ka maaina pu. Lulu mua na kamaaina i ko lakou da la , a o ka nui he $107; a lulu no hoi na malihini i ko lakou dala, a o ka nui, he $46. A i ka hui pu ana o ka na kamaaina me ka na malihini, he $153. O na hoahanau ma keia apana nana i hoomakaukau i keia ahaaina momona, a i lulu mai hoi i ka puu $107, malalo o ke kanalima ko lakou nui, a he mau keiki a me ka poe uuku mawaho no nae kekahi i hui mai ma keia haawi d ala ana no ua puu dala la. S. W. NUEKU.
            UA LOAA KA PAKE PEPEHI IA KUAKUWA.

Ua loaa ma Nuuanu ma ka mahiko o Mr. Wood i ka po o ka Poalua iho nei. Iulai 31, ka pake pepehi ia Kuakuwa. I loaa no i kekahi mau pake o lakou ua pake pepehi la. Ua hai ia mai, ua eli no ua pake la he lua i waenakonu o ka mahiko, a me he mea la malaila paha ia i pee ai i na la i kaa hope ae nei. I ka lawe ia ana mai i ka Halewai, ua kui loa ka uwa o na kanaka ma na Alanui, a he kohu haunaele maoli no i ka nana aku, aka, aole no nae he mea i poino. I a po no, ua hoihoi ia aku ua pake la i ka Hale paahao ma Kawa e kekahi mau koa o ka Hale Alii. Ke kakali nei ka hope o kana hana aloha ole i kona kino.
         
KA LA 31 O IULAI MA HONOLULU. - U a malamaia keia la e na puuwai Hawaii aloha Aina. Ua haawi ae ka puali kinai ahi Helu 2, he Ahaaina ma Kalihi, a he mau Ahaaina e ae no kekahi i haawi ia ma kekahi mau wahi e ae. Ma ka ho ra 12 paha, ua puka ae na koa kaua lio me ko lakou mau kahiko koa, a ua holo aku i Kulaokahua e paikau ai. A ia manawa no, ua hookani ia mai na pu o Puowaina no ka hoomanao ana i ua l a kaulana nei o kakou. I ke ahiahi iho, ua nui na holoholo lio, aka, ua malu pono no nae. Aole nui loa o ka lealea ana o ko ke Kulanakauhale a me ka olioli ana i keia makahiki mamua ae o na makahiki mua i hala, aka, ua mahalo nae makou i ka lohe ole mai, ua hookui kahi poe a ua haule kahi poe. No ka pili kaumaha paha i ka Lani i hele aku nei ke kumu o ka olioli nui ole ana i ua la nei.

He malihini!

          Ua kipa mai kekahi malihini ma ko'u hale noho maluna mai o Kilauea, ma ka Poalua, la 10 hoi o Iulai nei. Ku ana kela ma ka puka o ko'u hale me kona ano malihini no, a ku-kamoni mai ana ia'u ma ka olelo haole; a i ko'u halalo ana ae i kona ano holookoa mai luna a lalo, he ano Hawaii no oia, aka, o ka olelo, he olelo haole. I na la paha i lohe ole iki au i ke ano o kela huaolelo "ku-kamoni," ina la paha ua pilikia loa la ka malihini i ke ku mai ma ka puka, aka, no ka maopopo iki oia wahi huaolelo ia'u, ua hookipa maikai au ia ia, me ko'u ku-kamoni pu aku, me ka lulu lima pu o maua. A i ko'u ninau ana aku, "mai hea mai oe, a i nehea kou hiki ana mai?" Pane mai la nae oia, "Ua hiki mai au ma Honolulu i ka la 7 o Iulai, a i holo mai nei hoi au e hoolanalana i ka nawaliwali o ke kino, no ka paa loa iloko o ka rumi hana, a e imi ana no hoi i ko'u mau hoa aloha o na kene t uri i hala, a me keia hapalua makahiki i hala."
            E na hoa aloha malihini. E oluolu ana paha oukou i ke kipa aku i keia malihini i olelo ia ae la maluna, oia hoi ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii." A ua kaapuni pinepine au ma na palena aina o keia malihini me kana ninau mai a ka mea minamina dala, "heaha ka nuhou o kau nupepa?" E ka mea hookipa ole i keia malihini, ea! mai ninau wale oe me ka minamina i kau d ala , oia iho la kahi manao. Me ke aloha. G. W. P. KUKAHI. Lahaina, Iulai 20, 1866.

Ka Hoike Makahiki no ke ano o na Ekalesia - I une 1866.

Imua o ka Aha Euanelio o ko Hawaii Pae Aina;
         
Ua nana iho ka oukou Komi t e i na hoike kihapai i waiho ia mai mai na Ekale sia he kanaha kumamakolu i kuleana ma keia Aha Hui, a ke hoike nei lakou i ke ano o ka noho ana, a me ka holo ana imua o na Ekale sia i keia makahiki.

Ka Haiolelo ana.

            Ua haiia ka olelo o ke ola me ka makaukau a me ke a kaka i kela Sa b ati ke a Sabati ma na kihapai a pau, aole hoi i nele ka ike ia o na hua maikai o keia hana. Aole nae i ike ia ka ninini nui ia mai e ka Uhane Hemolele.

Na Hoowalewale.

            Ua loohia na kanaka i k eia wa i kekahi mau hoowalewale i pale ia aku mai o lakou aku i kekahi mau makahiki i kaahope ae nei. O ka hana ana a me ka inu ana i na wai ona, a me ka awa, ka h ehi ana i ka la Sabati , o ka hula, ka heihei lio a me na hoa hele oia hewa, oia hoi ka piliwaiwai a me ka palaualelo; o keia mau hewa a pau, ua kauo aku i kekahi o ka poe opiopio mai ko kakou mau ekalesia aku. A o na hana uhauha no hoi he nui, ka mea nana i hoopaa i kekahi poe opiopio e noho nei mawaho, i hookokoke ole mai ai lakou i ka hale o ke Akua.

Kekahi ano o na Ekale s ia .

            Eia kekahi ano o na Ekale si a o Hawaii nei i ike ia, oia hoi keia; o na Luna a me na Puuku o ka Ekalesia, he poe elemakule wale no, he poe i hala aku maluna o ka wa kino ikaika a makaukau hana o ke kanaka. O ka nui o lakou, ua hala maluna o ke 50 makahiki, a he uuku loa na luna ekale sia i ike ia malalo o na makahiki he 35.
         
Ma na ekale s ia kahi i hoonoho ia ai na kahu hou, ua manao ia he pono i na elemakule na kanaka o ka hanauna i hala e koe mai nei iwaena o kakou, oia na hua mua o ka olelo i luluia ma keia aina, na lakou hoi e kiai i ka pahu b erita o ke Akua. No ke kanalua i a a me ka paulele ole ia o ua kanaka opiopio, oia kekahi mea e keakea ai i ka lakou hapai ana i na hana ekale sia e hapaiia nei ma keia aina.
         
No ka paulele ole ia o na kanaka opiopio, nolaila, ua komo ole lakou i ka hana, a no ko lakou hapai ole ana i na hana o ka ekale sia , nolaila, ua mau ko lakou hemahema. He pono i na kahu ekale sia , e nana a e noonoo i keia mea, a e ao ia lakou e hoounauna i na lala opiopio o ko lakou mau ekale s ia i na hana a ka Haku. "He nui ke kihapai ai, ua hapa no nae ka poe lawehana." He pono i na kahu e kena aku i ka poe a pau i kupono e hapai i ka hana.

Lawa ole na Kahu E kalesia .

            Eha kihapai i nele i keia makahiki i ke kahu ole nana e malama. E makaala kakou e hoolakoia na kihapai nele. Ma ko kakou nana ana, o ke kiai mau ia a me ke alakai ia e ke kahu, oia ka mea e paa ai a e hele ai imua ka ekale sia . He makaala mau ka poe nana ia Maria, a hiki wawe ke komo ana mai ma na kihapai i nele i na kahu e "ao aku ana i na kauoha i na kanaka i kumu e malamaia'i."

He Hoailona o ka pii ana.

            Ke ike nei kakou ma na ekale s ia , he ano wae me ka noonoo pono a naauao hoi, i ke ano makaukau a mikioi a maikai o ko lakou kahu, a me ka poe i manao ia no ia oihana.
            I keia wa, ua makaala mai na hoahanau a hoomaopopo hoi i na ano ku pono i ka ike ia ma na kahuna-pule a lakou; A ma keia mea, ua ike lea ia ka lakou pii ana ma ke kahua kiekie ae i kela aku i ke kulana o na makahiki i kunewa ae i hope. Ma keia noonoo pono ana, me ka wae ana o na hoahanau a me ka poe e hoolohe ana, oia kekahi mea e hoeueu ae ai i na kahu ekale s ia e imi i ka makaukau a me ka pololei ma ka puunaue ana i ka b arena o ke ola.
         
Aole kakou e apono ana i ka imi hala wale, a me ka loiloi kumu ole i ke kahu hana, he hana aloha ole ia, me ka hoohiolo i ka pono. Aka, o ka nana pono, ka hoomaopopo a me ka wae ana me ke aloh a a me ke ahonui, he mea ia e paipai ai a e hookuonoono ai ka hana a ke kahu naauao.

E paipaiia na kanaka opiopio e hapai i ka Oihana Kahunapule.

            I ka ike ana i ka nele ana o kekahi mau kihapai i na kahu ole e noho nei, a me ka hooneleia ma keia hope aku i ka make ana o kekahi, ke ninaninau nei makou, auhea na kanaka ui e manao ana e hapai ia oihana? He pono i na makamaka o Ziona, e hapai imua o na kanaka opiopio i ike ia ke ano haipule, a makaukau i na kumu e koi ana ia lakou e komo ma ia hana, a me ka hoikeike ia lakou i ka hanohano a me ka uku nui i haawiia i ka poe i hapai i keia oihana kiekie, a e hoike pu hoi i ke ano koikoi a kaumaha hoi o keia hana nui.
            I ko kakou nana ana, aole no i ikeia kekahi mea hookahi o na keiki Hawaii a pau i ao ia ma ke kula nui o ka Punahou a me ke kula o Kahehuna, ma ka olelo Beritania, i manao e komo aku i keia hana maikai, oiai ma ke komo nui ia o na apana a pau o Hawaii nei e na haole, ke koi nui ia nei na kanaka i ike i na olelo elua, e hapai i na hana maikai a pau. He minamina no makou i ka nana ole ae o kekahi o lakou i keia oihana