Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 31, 4 August 1866 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
kiekie, i oi ae mamua o na oihana e ae a pau .
Na Kula Sabat i .
Ma ke kauwahi, ua ane makaala hou mai ka malama ia ana o na kula Sa bati . I ko makou nana ana, he kumu alakai ke kula Sabati i ka poe opiopio a me ka poe makua no Kristo la .
Ua akaka lea , he hiki ke hooliloia ke kula Sabati ma ke ia aina iwaena o na keiki Hawaii i wahi e makemake nui loa ia ai e lakou, a ua lik e hoi ka mana o ka ke Akua olelo i unuhi ia mai i ka olelo Hawaii i hoohuli i ka naa u , a e alakai i ke kanaka, me ka mana o ia olelo ma na olelo o na aina e ae.
O na Kula Pokii kekahi hapa e hauoli ai o na Kula S abati i hooala hou ia mai nei. Ma kei a mau kula Pokii, ua hoakoakoa ia na kamalii liilii mai na makahiki ekolu a hiki aku i ka h iku . E ao ia lakou ma ka himeni ana, a me ka hoopaanaau ana i na pauku a hakina pa uku pokole paha. Aole pono e hoounauna ia i na haawina loihi, o luhi wale lakou. He pono loa ke haawiia ka malama ana i ka kula Pokii i na wahine opiopio haipule e ao a e alakai, a me ke aloha e aihue ai i na naau o na keiki.
I ka hookumu ia ana i keia wa o ka Aha Hui Ku la Sabati , he lana ka manao, na keia Aha e ko kua i keia hana nui, o ka hoala ana i ka malama ana o na kula Sabati mai o a o o keia pa e moku, a e ao aku hoi i na hana e hookumu ai a e hooulu ai i na Kula Sabati .
He me a e lealea ai ka naau o ke kanaka haipule i ka ike ana ma kekahi o na kula Sabati o kakou i na keiki liilii, na keiki nunui ae, a kanaka ui, a me na elemakule, e hui ana, o kela me keia ma kona papa iho iloko o ke kula, e huli like ana i ka wai o ke ola mai ke poowai mai.
No na Nupepa.
O ka lawe mahuahua ia o ka nupepa Kuokoa iwaena o na kanaka i keia makahiki, he m ea ia e olioli ai kakou. O na manao pili hoomana, pili i ka noho pono ana, a me ka pi li Aupuni o keia pepa, ua mahaloia a ua aponoia e ka poe i pii ka naauao a me ka i ke iwaena o keia lahui, a he hiki no ia makou e olelo, ua makemake nui loa ia keia pepa mai o a o o ka aina nei.
Ua hookumu ka Papa Hawaii he nupepa hoikeike kii e puka malama ana i kapa ia "Ke Alaula." Ua apo ia mai keia pepa e na m akua a me na keiki me ka makemake loa ia. Ua maopopo ka manao nui ia o keia wahi olelo o ka malamalama ma ka nui o na pe pa i laweia. He eha tausani a keu. He hana pono i na kahu Ekalesia a me na Ka hu Kula Sa b ati , e kokua mamuli o ka hoolaha ana o keia wahi elele, o ke ao iwaena o ka lehule hu .
O kekahi mea e pono nui ai na Ekalesia o ke ia pae aina, o ia na Ahahui Ekale s ia Mokupuni e noho nei ma kela wahi keia wahi o na Mokupuni nui a pau. Na ia mau Aha Hui e hooponopono maikai i na Ekalesia, o ka hui naau ao hoi e hookolokolo i na hihia, a e hookuu i na Ekalesia hou, a e hookahuna a hoonoho i na Kahu no ua mau Ekale sia la. O ka nui o na Kahunapule Hawaii a kei a mau Ahahui i hookaawale a hoonoho maluna o na Ekale s ia iloko o keia makahiki, 4 no ia; hookahi ma Hawaii, elua ma Oahu, a hookahi ma Kauai. A o ka huina pau o na Kahu Ekalesia e noho nei, he 12 no ia.
Ke noho hemahema nei kekahi mau ekale sia , aole no he Kahu nana e alakai i na hipa, a nana e kiai ia lakou a pale aku i na iliohae e imi ikaika ana e hoopuehu i na hipa. A na ia mau Ahahui Ekale s ia Mokupuni la e nana ia mau hemahema, a e hooikaika e imi a e hoonoho koke aku i na Kahu hou ma ia mau Ekale s ia i nele i ke Kahu ole.
I mea e pono ai no keia hana, ua pono ke Kula Kahunapule e ao i na kanaka ma ka aoao o ke Akua, i lilo lakou i poe makaukau no ka haiolelo ana a me ka noho Kahu Ekale sia ana. Ua hoomaka ia no i kula ma ia ano ma Wailuku, a ua pono ke hoomahuahua i ka nui o na haumana o ia kula. Ua kupono i na Kahu Ekale sia e noho nei, ke imi i po e hou ku pono ke hoouna aku ma ia kula; i loaa na haiolelo a me na Kahu no na Ekale sia hemahema o keia pae aina, a i loaa hoi na paahana no na Mi s iona o keia Moana Pakipika kekahi.
A o ke Kulanui o Lahainaluna kekahi e pono ai ma keia hana. Malaila kekahi poe e hookahua ai i ka ike, i ku pono ke lilo i haumana no ke Kula Kahunapule. A pela no hoi ke Kul a hanai o Hilo e noho nei. Aole no hoi o ke kula o Wailuku wale no, ua ao a ku kekahi mau Kahu Ekalesia i kekahi poe ka naka opiopio i ku pono ke lilo i poe haiolelo, a i Kahu Ekale s ia paha ma keia hope aku.
O na kula kaikamahine hanai , oia no hoi kekahi mau kula ku pono loa, e hoomakaukau ai na kaikamahine Hawaii e lilo i poe makuahine naauao, a i poe wahine ma r e hoi no na Lahainaluna, na haiolelo, na Kahu Ekale sia , a me na Mi s iona r i no na aina e, a me na mea e ae no hoi. He mau kula 4 oia ano e noho nei kakou, ma ko kakou aoao pule, e hui ana i na haumana he 144. Oia no hoi ke kula o Koloa, Kauai, o Waialua, me Makiki o Oahu, a me Makawao, Maui. He mau kaikamahine e ae e hanaiia nei ma na ohana; ua 20 paha ka nui oia poe, ke houluulu ia l akou .
Ke paipai nui nei makou i na makua o na kaikamahine, e hoonoho i ka lakou mau kaikamahine i na Kulahanai o ko kakou aoao pule, aole no he pono ke haawi i na aoao pule e ae, e like me ka hana a kekahi poe makua.
Ma ka nana ana i na aouli o keia wa e noho nei kakou, ua akaka lea no, he kaua nui a he paio ma keia hope aku, iwaena o ka pouli a me ka malamalama ma keia pae aina. O na enemi o ka Euanelio a ka Haku, he maalea, he akamai, a he ikaika maoli no i ka hoohulihuli i na kanaka ma ka aoao o ka pouli. Eia no hoi kekahi pilikia, o ka naau hewa o kanaka, ua oluolu no i na hana o ka pouli, nolaila, ua pono i na haipule - i na haumana a ka Haku, ke makaala, a ke paio mau me ke kanaka kahiko e alakai hewa ana ia lakou i ka make.
Aole no i moe malie ka aoao Pope. He maalea no, a he makaala mau. He hana malu kana i kona hoolei ana i ka hua o ke kuhihewa iwaena o kanaka. Ke ake nui nei oia e loaa mai na keiki a ka poe kue Pope ma ko lakou mau kula, me ka olelo iho, "aole o makou manao e ao aku i na keiki i ka pule, aka, ma na mea naauao a me ka ike wale no." A ua lilo no ia olelo maalea i maunu e moni ai kekahi poe makua e ake ana e loaa ka ike a me ke akamai i na keiki a lakou. Eia nae, ua laha mau ka hua o ka aoao Pope, a ua komo maoli no iloko o na keiki, a e hoohuli ia auanei lakou ma ia aoao.
Nolaila, ke paipai nei keia olelo i na makua o na keiki, a me na kanaka a pau, ina ma ka aoao o ka Euanelio oukou e ku nei iloko o ua paio la, mai hoonaaupo wale oukou, a kokua aku i ka aoao o ka enemi o ka Euanelio o Kris t o. E hookanaka oukou, e na kanaka Hawaii, ma keia kaua ana me ka pouli, i lanakila ka malamalama.
Iloko o keia kaua, e lawe oukou i ke kahiko a pau a ke Akua, i hiki ia oukou ke ku imua o na hoa paio o ka pouli. E lawe hoi i ka "pahikaua o ka uhane," ka Baibala Hemolele, a me ia no e lanakila ai. Na Komite , E. IOANE, O. H .KULIKA, S . KUKAHEKAHE.
Na palap ala .
Ola ana a make ana o V. Kamamalu.
O oe nae ke ano he-a-no,
He ano he poniponi,
He aala no ka ihu,
He mapu aala he olohana,
He meki lau aala no kahu,
No ka kaai lani mamao o wahine,
I ku i ke oha lani kukulu,
Iloko ka ua maawe au,
I ka hanau i nauke nauke,
Ula ka inaina ia ula ka ipo,
Hoole o uala paianoa,
Aole ia'u ko hoa la kuu hanauna,
He pokii ana wale ia la,
E ui aku ana i mauna kapu-e,
Ku ana kai-na.
He kaina he hope he mua kaupea,
Lahaina lauhulu lele ka'u kama,
Hanau i kahiki haa ka pua lei aloha,
O ke aloha lia makaa hia-a iaia,
Oia ka hoi kekahi ke kokoolu' o ka mano,
He ala i ke kulu aumoe,
Kulu kahi ka po lealea ka'u alii,
E ka'u alii e ua inoino,
Ua lili kahai ua lili puka naue ka moku,
Ua pii kahai ke koi ula,
Ua hina halala e hio e hina,
Kulaina ka pu oleole aina pa maloo lani,
I ka lili a ka hai e hea nei,
A loaa homa i lupa lupe,
Ke au ia kepolo hana o-le,
Aole i pono ka lani ua pono paha,
Ua pono ua loaa ka hala,
Ua imi e kana loaa,
Loaa ia kana i ka wai kaia,
Me ka imi ana Laka Wahieloa,
I ku ai hoi ka mekia ia Laka,
Imi hia e makua iimi,
Lama e makua lalama,
I kikooia e makua kikoo,
Loaa i ana pili ia 'na oaoaka,
I luna i ke ana kaualehu ke kani e.
Kuu kei-ki, kuu keiki kuu keiki e. A oiai hoi e mau ana ka maua kamailio me ka makuakane, oiai e kanalua mai ana kela me ka waimaka, i ka pono ole ke komo pu ua kaikamahine nei me au ma loko o ka hale kula Alii. Aka, o ka noho pu o ke keiki me ia ka pono i kona manao, i loaa ke kokua nona ke hele ia ma Lahaina, oia kona hope wahi mai ana. He mea hiki anei i ka mea nawaliwali loa ke hapai i na hana kaumaha, oiai aole ona manao, aole hoi ona hana, oiai e keiki uuku ana ia? wahi au iaia. A wahi hou hoi au iaia, ke mano mai nei ka paha oe, e haalele ana 'u ia oe, a mamuli hoi ae ka'u malama ana i ke keiki. Ina e ola 'na ko wahine i keia manawa, alaila lilo keia keiki ua Kuakini, pela mai ia, oiai e ola 'na oia, a ka nae ua olelo mai no ia'u o ka holo pu ona me ke keiki ka pono i kona manao, hoole aku nae au i kana. A i kona make ana 'ku nei, ua waiho mai o Kuakini i ua keiki nei i hope nou. A o na pono a pau o ke keiki aia no ia ia oe i ka makua, a o ke kino wale no o ke keiki ka ia'u. A no keia mau pane ana pela iaia, akahi no a kuu pono ia mai ke keiki ia'u.
Haule ana o ua keiki nei. A oiai ua kuonoono ka noha ana ma ka hale kula malalo o na kumu e like me na kanawai o ia hale, e pono ai ke hana a ke hoomalu ma ia mau mea, a oiai e noho pu ana. I kekahi po nae ua moe pu mai maua me ua keiki nei ma ka moe hookahi no ka moe ino, oia ma o a owau aku hoi maanei ma ka aoao ma waho o ka moe. A i ka wanaao ala au a pane aku ia ia la, e nana mai ia ia nei, puka au mawaho, aole nae i liuliu a komo mai la, ike ana i ke keiki e moe ana ilalo mai ka moe iho, lalau ih o la a kau i ka uha me ka ue ole o ke keiki, lilililo ae la maua me ia la i ka Nunumea mea mau hana a pau ae la no hoi.
Kuala ana o ke keiki i ke kapu auau.
He mau he be doma i hala, mahope o ka pau ana o ka aina kakahiaka mamua o ka wa kula, he wa auau ia o na keiki, a pela aku. A ia'u e huki wai ana ma ka punawai me ka pakeke, elua a ekolu paha pakeke i ninini ia ma ke kapu auau, ia'u e ninini ana, holo mai la kela a ku ma ka aoao o ke kapu, kii hou au i ka wai e huki ana a hiki iluna, a oiai no hoi au e alawa ana ia ia a i ka wai, i alawa hou ae ka hana, aia na wawae e kau ana i ke kae niao o ke kapu, a o ke kino iloko o ke kapu, no ka haahaa loa o ka wai i lalo o ke kapu, a no ka aleale mau o ka wai a me ka ike paha i kona a-ka kekahi mau kumu o kona kikoo ana i loaa ia mau kumu ia ia i kona manao paha. Haalele koke au i ka pakeke a holo mai la a hii ae la me ke omo koke i ka wai o ka ihu, oiai e hoonan 'na 'u a oiai hoi aohe mea ike ia maua e hana nei, a maikai pono ke keiki hoihoi ae la ia ia me ke kahu, a pela au i hoopiha ai i ka wai o ke kapu ma ia hope, a hoi ae la me ke keiki a me ke kahu. A hala ia popilikia.
Popilikia hou, no ka lawe o ka makuakane mai o maua'ku i ke keiki.
He malama okoa i hala iho ma ia hope, a he mea mau hoi i ka'u wahine ke komo na keiki nui i ke kula, i ka iho ma ka Papu, e humuhumu kapaai no ua keiki nei me ka Kaluahinenui wahine, o Kahanamoku ka inoa, a hoi mai la ka'u i ke ahiahi, hele au e hoolakolako i wai auau nona e like me kana ma kahi kaawale, oiai ua nalo ka ili o ke kanaka i na maka, pela kela i hele aku ai ma kahi kupono ia ia, mahope o ka hoi ana o na keiki a pau ma ko lakou mau rumi moe, oiai e a ana na kukui ma ia mau rumi.
Ia ia la hoi a hala'ku, a oi u iho, kikeke mai ana ma ka puka komo, elua kikeke ana mai, holo a ku la a ninau ana, "Owai mawaho?" "Kaluahinenui mai ka ia la," wehe ae la au i ka puka, a ku pu iho la me ia la, "Poeleele oe, he aha kau?" "Auhea o Sarai?" wahi mai a ia la. "Aia no mao la e auau ana; a heaha kana?" "Ka he olelo paha nana no Kekuanaoa," he aha ia olelo?" "He uhane puaali." Pela iho kana a hoi mai oia, a liuliu ko maua ku ana, "Auhea oe, eia o Kahamaluihi la, he makemake ia oe."
I ko ia la ku pu ana mai me maua, hoomaopo ae la ka mea hoounaia mai ia ia la, eia hoi kana i ka mea i hoounaia mai, "Aole na'u ia olelo, owau a me ko wahine, he humuhumu ka maua maloko, a he oli-oli hoi ka Kapuulau mawaho, a me Kaailauhala laua o Hepa, e hoolohe ana makou i ka lealea maoli i ke oli a Kapuulau, a ua lohe mai maua ia Hepa laua o Kaailauhala e olelo ae ana no Kalole, "He eka-maia," e ninau aku no oe ia Kahanamoku."
A lohe au i keia mea, i aku la au i ka mea i hoouna ia mai, "A i na paha na ia nei io ia olelo, a heaha ka hope?" I mai ke la, "O ka pii hou mai o'u me na koa ka hope a lawe aku i ke keiki mai o olua mai. "He mana no ka ko olua e hana mai me ia me ko maua hana ole i ka hewa, a kue ole ia olua? Na olua nei au i hoonoho mai maanei e hana! Aole pono ia olua e hana mai me ia ma keia hale, o hoopiiia olua e a'u ma ke Kanawai no ka hoohaunaele ma keia hale, oiai eia na'Lii a pau e noho nei ma ko'u lima, nolaila, aole a olua hana maanei, oiai e noho pono ana au malalo o na Kanawai o ka Halekula nei, ma ka mana i haawiia mai ia'u. Ina i oi ko olua mana a me ka ikaika i ko'u, alaila, o kuu make iho ma keia wahi a kakou e ku nei la, a pela e hiki ai ia olua ke lawe aku ia ia, oiai e keiki ana oia malalo o'u hoi o ka makua." I ka pau ana o ka maua mau olelo me ka mea i hoouna ia mai, haawi mai la ia i ke aloha ia maua, a huli aku la hoi keia, aole i puka hou mai ka laua la a ao wale ia po, a pela mai.
Pilikia hou no, oiai e noho ana no malaila.
He mau malama ma ia hope mai, a oiai he mea mau i na keiki me ke kumu a lakou ka pii mau i ka auau ma Kapena i na la hoomalolo, a pela no lakou i kekahi la a hoi mai ana, aole kekahi keiki, ua pau ia Kaiahua ma kona hale, no ka mea, ua kipa ae lakou malaila, mamua o ko lakou hoi ana mai i ka hale, oiai e noho ana makou a pau ma ka papa aina ahiahi e paina. Ia wa hai mai ana kekahi o na keiki i hele pu i ka auau, "Ua paa aku nei o I. Kali ia Kaiahua," a no ia mea, ku koke au a haalele i ka papa aina, a me ua keiki la, a hiki ana i kahi i paaia ai, ninau i ke kumu o ka ia la paa ana oiai e noho ana ke keiki ma ko ia la uha. No ka hoounauna ia o kana moopuna i ka ninini wai laau o ka pa hale o makou ka na kumu. Aole o kau moopuna wale no, o na keikikane no a pau, a me a'u a me ke kumu a lakou, i mea e hooikaika ai i na kino e like me na ano hooikaika a pau e pono ai na keiki. Aka, aole ou mana ma keia mea, ua haawiia mai e ke Alii ia'u laua, a o na hemahema o ke keiki, oia wale no kau. O ko'u lalau koke aku la no ia i ke keiki a keehi aku la ko'u kapuai hema ma ko ia la uha, a lalau mai la, hoi mai ana me kekahi keiki e haele pu ana maua, e hoi malaila mai a me Kapaakea pu, a ko makou hale, olioli na keiki a pau i ka loaa ana mai o kahi o lakou.
Ia po iho, hoopii o Kaaiahua ia Kekuanaoa no kana moopuna e hoi no me ia kona makemake. Aka, olelo mai o Kekuanaoa ia ia, "Aohe o kaua mana, no ka mea, ua hana au e like me ko'u mana, aka, aole e hiki, no ka mea, he mana ko ia l a mai na'lii mai, o kaua iho la no ia la," akahi no a lohe ia ka ia la pane ana, no kana hana kue ia maua. (Aole i pau.)
Ka make ana o S . W. Kanalu.
Ma Kaipuhaa Kohala A. ua make o S. W. Kanalu, ma ka la 7th o Iune i hala aku nei. O ka nui o na makahiki o kona ola ana he 21 M. H. 5 M. me na la 6 a hoi aku la i ka aoao mau o ka honua.
O kona ano; he oluolu, he akahai, he hoolohe, a he hookipa ina malihini a me ka lokomaikai. I kona wa kamalii, ua ao ia oia ma na mea hoonaauao e Re v . S. C. Luhiau. A no ka ikeia he ikaika ma ka imi ana ina haawina a ke kumu e haawi a i a me ka hoomanawanui no hoi, nolaila, ua hookomoia ma ke kula wae a Rev. E. Bond ma Iole, a hala na makahiki elua, ua hoouna ia i Hilo i ke Kulahanai a Rev. D. B. L y man . I kona noho ana ma ia kula ua hookomoia e Re v . T. Coana i hoahanau no ka Ekalesia o Hilo, a h ala na makahiki elua hoi mai ana i Kohala a loaa iaia ka oihana Aupuni he kumukula no Kaipuhaa a ma ia hana kona lawelawe ana a hiki wale i ka haalele ana mai i na inea o nei noho ana; a hoi aku la i ka hale piha opala a ke aloha ole. A no ka piha o ko'u puuwai i ke aloha nui iaia, nolaila, ua haku iho au i wahi kanikau nona.
Kanikau no S. W. Kanalu,
Kuu hoa o ka malu kuikui o Edena,
Me ka makani ua Apaapaa o Kohala,
Hala aku la oe i ke ala koolua ole,
I ka hale halau a ka manu i Limunui,
A nui mai ke aloha paila i kuu kino,
Haale haloi ka pua o ka waimaka,
Hiolo helelei me he hala kaao la,
Ka-o ka pili a kaua ua hele oe,
Ua haalele mai nei ia'u e u i ke aloha,
I hoa pupuuanu i ke kau me ka hooilo,
I hoa peepoli no ke ano ahiahi,
No ka noe liula welo i ka ilikai,
Me ka ua kilihune i ke kuluaumoe,
Moe oe ilaila ia nei ke aloha,
Aloha kuu hoa o ke kai wehe poli o na palihulaana,
Ana hewa au i ka nui, ka loa, kalaula o ka hena o Popoahiki,
Hiki mai ke a loha welewelenia,
Hui loku maeele i ka puuwai,
Welawela i ka houpo hui i ke aakoni,
Koni ae nei loko i ka lia i ke aloha,
aloha ka wai huihui o waiolama,
Me ke kawelele opu o Kanukuokamanu,
Mauuahi mai na lehua o Makaulele,
Lele huna ka wai o Hiilawe i na pali,
Lawe ka make ia oe e ke hoa la kaawale,
Hala aku la oe me Hiku i ka nahele,
I ke kia manu i ka uka i Olaa,
A laa ua 'loha la ke aloha nei,
Ke lokuloku nei i k iwihilo,
Lilo aku la oe i ka aihue ike oleia,
I ka ohule lima nui ana ole la o "Make,"
Ka hope e ukali nei i na mea a pau,
Pau kaua e ke hoa la kaawale oe,
Aloha o e aloha no hoi au,
Me na kulu waimaka.
Me ke Aloha pau ole, T. P. PILIALOHA Iulai 24; 1866
WEHE I KA PILI E MAMA. - M a ka la Sa bati iho nei, la 29 o Iulai, make iho la ma Honolulu nei o Keawekunane, ka wahine mare a Iosua Kawainui, o Kamoiliili. O kona mai i make ai, he piva. Ua mareia laua i ka wa kamaliii ma Hana, i Maui, a o ko laua one hanau no hoi ia. Mahope iho o ko laua hoohuiia ana, aole laua i lalau aku me kekahi mea e, a hiki wale no i ka ho r a a ua Mama la i haalele mai ai i kona hoa pili o ke kane. Ma ka M. H. 1853, haalele aku ia laua i ko laua one hanau, a holo mai la i keia aina malihini o Oahu nei; a maanei laua i noho iho ai me ka laua mau keiki eha, a hiki i ka wa i haalele mai ai o kekahi keiki, a hele aku la i kela ao. A ke manaolana nei kona hoa pili a me kona ohana a pau, ua maha oia, a ua hiki aku, oia ma kahi i hoomakaukauia no ka poe pono. Ua waiho iho oia mahope nei he hoa pili he kane a he mau keiki ekolu, i poe nana e kanikau aku ma keia kae o ka luakupapau.
Ke uwe haalipo nei,
Me ke aloha ia oe.
No ka Hoomana.
E KE KUOKOA A ME KOU LUNA HOOPONOPONO; ALOHA. - O ka hoomana kekahi oihana nui a kaulana o ke ao nei; aole paha he aina i ikeia ua nele i nei mea he hoomana, aka, aole nae he kulike o na mea a lakou i hoomana'i, okoa ka hoomana o kekahi aina me kekahi aina, pela hoi kekahi lahui kanaka me kekahi lahui kanaka. No keia ano kue o na hoomana, ua ala mai ka paio a me ka hakaka iwaena o lakou lakou ihu.
Pela ma Hawaii nei i keia manawa, no ka like ole o na hoomana i komo mai nei iloko o keia Aupuni; ua ala mai no ka paio a me ka hakaka, a ke komo nei na olelo paio hoopaapaa pili hoomana iloko o na nupepa i kuai ia me ke dala o ka lehulehu. A heaha la ka waiwai a me ka pomaikai o ka poe nana i kuai i ka nupepa me ke d ala ? Ina o ka hapalua o ka nupepa ke lilo ana i na olelo hoopaapaa paio pili hoomana a K. O. Ohaiula, B. Luakaha a me Ioane Kaimiola, a pela aku; o ka hapaha o ka pepa i na Kaao, ilo ko o ka hapaha i koe, ilaila iho la na Olelo Hoolaha , na palapala o kela ano keia ano , na wahi hunahuna mea iki o Hawaii nei.
A ke ninaninau nei au i kela nupepa "Ke Au Okoa;" i ke komo-hia o ka naau kahaha me ke kanalua iloko o kekahi poe e lawe nei i kon a kino, no keia kumu a mau kumu e ae; no ka mea, he mea oiaio e like me ka olelo mua ana iho nei - u a haawi ia ka hapaha mua oia nupepa i na Kaao loloa , he hapalua i kahi manawa, a emi iho i kahi manawa, e lilo ana i na olelo paio pili h oomana a K. O. Ohaiula ma - a o ke koena o ia nupepa, i na wahi palapala o kela ano keia ano me na Olelo Hoolaha; na wahi hunahuna mea iki o Hawaii nei.
Ke lohe nui nei au iwaena o ka poe e lawe nei i ka nupepa "Kuokoa," ua makemake loa lakou ia nupepa, no ka hookomo pokole ia o na Kaao a me na Moolelo, aneane e lilo ana elua kolamu i na hunahuna mea hou o Hawaii nei; a pela hoi na hunahuna mea hou o na aina e - O ke koena o ka pepa, ua lawa no na palapala o keia ano a me keia ano, e laa hoi na Olelo Hoolaha.
A ke koi mai nei lakou nei ae ia'u, e palapala aku i ka Lunahooponopono o ke "Kuokoa," e hooili mai i mau nupepa na lakou, no ka hapalua hope o ka makahiki; a i na pela, eia ka ninau. E ola ana no anei ka nupepa i ka poe e makemake nei e lawe mai i na olelo paio pili hoomana iloko o na nupepa; i na e haalele mai ana ka lehulehu no na kumu a'u e olelo nei?
Ina e hiki ana no ia K. O. Ohaiula ma ke hoola i ka nupepa me ke koena ole, alaila, e oki au maanei. Aloha no nae. M*. KAHOOHALAHALA. Kahono o na Moku, July 7, 1866.
LOLE HOU ! LOLE HOU!!
UA LOAA MAI NEI I K A MEA Nona ka inoa malalo nei , he mau lole hou e lawa ai ka makemake o ka poe puni mea hou , a i mea hoi e lohe pepeiao ole ai , nolaila , e hele mai no i ike pono i ke au- nui a me ke au-iki. He hiki hoi ia'u ke kuai aku ma ke kumukuai haahaa loa, me ka lana o kuu manao , o ka haahaa loa keia i oi ae i ko na Halekuai a pau ma ka Mokupuni o Hawaii. KAPENA WAKA. (CAPT. J. WORTH) Hilo, Aug. 4, 1866. 244-4 ts
OLELO HOOLAHA.
EIA MA LOKO O KA PA AUPUN I MA Waiawa, Ewa nei na Lio hele hewa 6 i laweia mai . Ke ano o ka lio a me na hooailona hao kuni malalo iho.
1 Lio kane hulupala hou lae keokeo aole hao .
" " " " "
" wahine " " "
" " " " "
" " hulupala lae keokeo kua puka hao akau K a o ka lua o ka hao me he P la, hema elua hao ano e .
1 Lio wahine huluiole me ke keiki , hao akau M, hema ano e.
1 Piula kane huluiole aole hao .
Ina aole oukou e kii mai a hala na la he 15 ma ka pa Aupuni , alaila, he mana ko'u e kuai kudala ma ke akea ma ka Poakolu oia ka la 8 o Augate e hiki mai ana , hora 9-10 oia la, e like me ke Kanawai Kivila . J. KAHAUOLONO. Luna Pa Aupuni. Au gate 2, 1866 . 224-1 t
OLELO HOOLAHA.
D. B . MAHOE, N0 KAUAI
Loio! Loio!!
O KA MEA NONA KA I NOA I HAIIA MALUNA, he kauwa maikai na ka poe e manao ana i LOIO no na hihia imua o na Aha Hookolokolo . A ke hele nei au i Hawaii no ke Kau Hookolokolo Kaapuni oia Mokupuni , ma ka holo ana a ka mokuahi KILAUEA, ma ka la 9 o Augate nei. Owau pu no kekahi e noho liuliu ana ma Hilo, mamua o ka akoakoa ana o ka Aha Kaapuni . A ina he poe e hookolokolo ia ana iloko oia Aha, e pono e koho e mamua o ka hiki ana mai o kawa hookolokolo . A ina he poe oki mare, e hele koke mai, i hoopau e ia na hemahema mamua o ka hiki ana o ka Lunakanawai Kiekie, oia hoi o Hon. R. G. Davis, ke kokua alua o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie. He oluolu wale no ka uku , aole like me ka Loio haole , he mau haneri . 224-1t
AHAAINA HOOMANAO!
E AHAAINA ANA MA KA LA 14 O AUGATE ae nei e hiki mai ana , no ka hoomanao ana i ka la i make ai o J. M. KALANIPOO, Nolaila, ke kauohaia aku nei na puuwai aloha a pau , e naue aku ma WAIMEA, KOOLAULOA, ma ka la i oleloia maluna , a mamua ae paha . Ma ke kauohaia ana mai . BISHOP R. KALAMA. Honolulu, Augate 2, 1866. 224-1t
LOLE HOU, LOLE HOU.
UA LOAA MAI I KA MEA NONA ka inoa malalo nei , maluna mai o ka moku D. C. Murray, he mau Kamaa Buti a me na Kamaa maoli i wae ia mamuli o na ano maikai loa . Penei:
Na Kamaa Buti ili bipi Farani maikai loa i papakahi ia a papalua ia ka ili o lalo ae , i kupono i na Keonimana .
Na Kamaa Buti kupono no ko kuaaina noho ana .
Na Kamaa Laholio o ka aoao - Na Kamaa ili bipi keiki me ka laholio ma ka aoao o kela ano keia ano - O na Kamaa Buti o kamalii i oi ae ka maikai mamua o ko na hale e ae . Na Kamaa wahine laholio ma ka aoao o kela ano keia ano - A he mau ano e ae o na Kamaa maoli a me na Kamaa Buti i kupono i na Kaikamahine a me na keiki , i oi ae ke emi i ko na hale kuai e ae ma ke Kaona nei .
O na ano loli kane a pau - Na kakini wahine a me na kane . Na kalepa eleele he nui wale - Na kukaenalo a me ke keokeo paina - Na ano lole hulu hipa o kela ano keia ano - Na kaleko ano hou . Na palu huluhulu . Na kihei lilina . Na pale uluna lilina. Ke ano lilina keokeo maikai loa . Na palule keokeo maikai o kane - Na palule ka-la lilina o kane - O kela ano keia ano tawelu - Na hainaka lilina o kane . Na palule , palemai a me na palemai wawae - Kihei hulu hipa papamu wahine ano maikai - Na mamalu kilika .
He nui wale na KOHEOHEO, LOLE WAWAE, PULIKI O NA ANO APAU, KAAWE & PAKU MAKIKA, UHIMOE KEOKEO, LOPI KEOKEO MAIKAI, PEPA HAHAU, KAHI ELEELE, BARAKI POO, HAINAKA KILIKA KEOKEO, a o na ano e ae, B A R AKI NIHO, LIHILIHI, PIHI PA no ka palule, LIPINE PAPALE, PEAHI, A me na mea e ae he nui wale o kela ano keia ano . M. M cINERNY . Alanui Maunakea me Beritania , Honolulu, July 24, 1866. 244-2m s
Hua A ila Koli!
E UKU NO KA MEA NONA KA INOA malalo nei i EKOLU KENE TA no ka paona hooka hi , No na Hua Aila Koli maikai! Ke pau nae ka ili i ka ihi ia. E loaa no au ma ko'u hale k uai , mauka aku o KOLOPO, a e hoihoi ia aku no na e ke. G. C . M cLEA N . Honolulu, Iulai 5, 1866. 240-4 t
OLELO HOOLAHA!
E na makamaka ame na malihin i o na wahi e mai!
EIA AU MA KUU KEENA HANA ma ALANUI PAPU, makai iho o ka Halekuai o Waterhouse ( Welekahauki . Malaila au e noho makaukau nei e hooponopono hou iho i na mea a oukou i hakihaki, in a paha he pu , he laka paha, he ki, he kula pepeiao , he pine umauma, he wa ti nui paha i make, me ia mea aku ia mea aku . A ua makemake no au e kuai i na apana keleawe kahiko a me na apana kepau paha a oukou i hoakoakoa ai. RO BAKA ANE RU ( ROBERT W . AN DREWS.) Honolulu, Iulai 14, 1866. 241-2m
NO KILAUEA.
E HOOMAHA ANA KE "KILAUEA" mai ka la 6 o Aukake a i ka la 13, alaila hoomaka hou kona holo ana . 243-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, UA hoopuka au i kekahi Olelo Hoolaha mamua , no ka haalele ana mai o ka'u kane mare ia'u i na makahiki ehiku , oiai ua hoi ko'u pono i ko'u mau makua , o ka inoa o kuu kane mare, o KAHUMOKU, ua mare ia maua e ke Kahunapule Hoole Pope M r. Koana , aole no oia i hoi mai me a'u e noho pu ai . LILIA HALEKAKAMANU. Haleola , Puueo , Hilo, Iune 26, 1866. 243-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOI AE NEI O Dr. BECHTINGER, ke Kauka akamai i ka lapaau , ma ka Hale ma uka iho o ka Hale Pai Kii o KEIKI (H. L. CHASE,) e haliu pono ana i ka Halekuai hoolako hale o Mr. Williama . E hemo ana ka puka i ka hora 8 a hiki i ka hora 12. 242-3t
OLELO HOOLAHA.
OWAU O POAHI WAHINE MARE A KALUAHINE,
ke kauoha aku nei au iaia e hoi mai , a i ole e hoi mai mai ka la i puka ai o ka Olelo Hoolaha a hiki i ka pau ana o Augate , e hoopii no au imua o ka Lunakanawai Kiekie, e hoopau i ko kaua mare ana , no ka mea, ua noho au me ka pilikia iloko o na makahiki elima a oi ae . M RS. POAHI. Waiohole, Koolaupoko , Oahu, Iulai 16, 1866. 242-6 t
Kauka Lapaau!
- O -
A. C. BUFFUM
KONA INOA.
AIA NO KONA HALE KAUKA MA KONA hale noho ALDRICH HALE ma Alanui Papu , Honolulu. 236-6m
Halekuai Mea ai! Halekuai Mea ai!
Ma ka Hale Unihiepa ma Alanui Papu .
UA HOOMAIKAI IHO NEI KA mea nona ka mea malalo nei i ke Kulana o kona HALEKUAI MEA AI, oia hoi, no ka hookipa ana mai i na kanaka maoli e kalepa ana , a o kona i ini nui , o ka hoolako mau i na mea maikai loa a pau e makemake ia ana . OIA HOI KEIA MALALO IHO: AILA, PALAOA,
PALENA, KOPAA, PALENA LIILII, LAIKI, PIA, KOLU HOOLUU LOLE, KAMANO, UWIKI KUKUI, MEA ONO, KULINA, BALE, ILI PALAOA AI A KA LIO, & c . Elua ana mau Kakauolelo i makaukau no ke kuai aku me na makemake, mai ka hora 5 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 7 o ke ahiahi . M R . KAKAI (A. D. CARTWRIGHT. ) Honolulu. 243-6M
Ma ke Alanui Nuuanu
- O -
IAKOBO ESTALL!
- MEA -
Hana Tin i a hana Hao Apana.
- ME A -
HANA KAPUAHI HAO!
KE HAAWI AKU NEI I KE ALOHA I na kanaka o Hawaii nei , no ko lakou launa oluolu ana mai i ka wa i hala , a ke lana nei ka manao e mau mai no ko oukou kipa ana mai . O ka poe e makemake ana e kuai kapuahi hao , a mea pili paha i na Tini , e kipa mai ia nei mamua o ka hele ana aku i kahi e . 231-3m
E HAALELE ANA KA
Moku Ah i
"KILAUEA"
Ia Honolulu i kela Poakahi keia Poakahi.
Ma ka Ho r a 4 1/2 ponoi, (a hiki i I ka wa e hai hou ia'ku ai.) A e holo a na i KONA, HAWAII, A me na Awa ku moku malalo iho nei: LAHAINA, KALEPOLEPO, KAWAIHAE, KAILUA, KEALAKEKUA.
Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA & KAILUA, ma ka Poakolu .
KAWAIHAE, " " po Poaha.
KALEPOLEPO, ma kakahiaka Poalima.
LAHAINA, " ka po Poalima.
WALKE R, ALLEN, & Co . NA EGINI 238-tf.
J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio! Loio !!
O KA MAKEMAKE I LOIO E KOKUA ma ka Hoopii ana , a pale ana ma ke Kanawai imua o o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni , e kii koke i ka mea nona ka inoa e kau ae la maluna ; a e loaa no oia ma kona Hale noho i Kikihale, ma uka o kahi o J. KAHAI Esqr ., a i ole ia , e loaa no ma ka Hale Hookolokolo i Honolulu, Oahu. Honolulu, Feb 9, 1866. 219-1y
HALEKUAI PULUPULU!
UA MAKAUKAU AU E KUAI mai i ka Pulupulu Hawaii, o kela ano keia ano , penei:
Ki Ailana, Helu 1. - Waeia a me na hua .
Georgia, Helu 2. - Waeia a me na hua .
A e haawi aku no au i ke kumukuai i oi aku. H. M. WHITNEY. Honolulu, Mei 5, 1866. 231-6m