Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 31, 4 August 1866 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa .
Waha Rama o-e.

          E KE KUOKOA, ka h oa hana hoi o nei kau, nani ko kaua kamakamaka mau an a e kamailio aku ana, a e i mai ana hoi, no nei mea a mau mea hoi a lakou la e papa leo mai la, a he maikai loa no ka olelo ana, ina nae kaua e olelo ana ma ka oiaio, lohe io, ike io, hana io, manaoio, hoomaopopo io, a malama io a pela aku.
            E waiho kaua i ka pane ana no keia mea, oiai ke ane ano mai nei na po loloa o ka hooilo, a e kamailio ae kaua no na mea nani lua ole a ka Bihopa a ia la, he kaena no na haina kuloko i weheweheia aku la, a ku ka uwahi makani ka lehelehe a ka umikumamalua, a o ka umikumamakolu keia, a no ka mea, ua loohia mai au i ka lohe ma ka A. D. 18 64, a mamua iho paha, penei: Ua hoopii ae ua Bihopa la i puu dala nana no ke kula ma Lahaina, i ka Papa Hoonaauao, oia hoi na da la Auhau Kula ma ka lim a o Mr. D. D. B. Ba lauwina , oiai e noho kumu kula ana ia, he 60 paha ka nui o na haumana. A no ka mea, ua pii ae ka nui o na haumana ma ka lakou kula Bihopa malaila, he 60 a oi aku. Noi haahaa ka Papa Hoonaauao ia ia me ka i aku, "E pono paha e noonoo makou i ka pono o nei mea au e noi mai nei, alaila hai aku ia oe." I ko i ala hala ana mai o lakou nei aku, hooholoia ka manao e hoouna i ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao e holo ia ma Lahaina e hakilo ai i na kula o na aoao elua. A pela ia i heie ai malaila, a komo mua aku nae oia ma ke kula a D. D. Balau wina , he 60 a oi ae ka nui o na haumana. I mai nae ke kumu oia kula, " I hele mai nei paha oe e makai ia makou?" Ke i aku nei au ia oe, hala ole ka ike a kuu maka wahi a Kapiolani. A i ka wa pono o kekahi la ae, halo ana ua Kakauolelo nei a noho ana maloko o kahi e kula ana na haumana o ka aoao Bihopa , a o ka huina oia poe, he 25, a o keia huina, no ka D. D . Balauwina mau haumana keia, wahi a ua B ihopa la, oiai e noi ana ia ia lakou la, a ua hai pu ia me keia ia wa. A no ia mau mea ana i ike ai, ua waiho ia imua o ka Papa nana ia la i kauoha, a nolaila, houluulu i Malamanui na lehua o Mokuhano iho lakou la, a hoowaiho wale ia Lanimaomao. Hana ike maoli no ka manu o Mana.
            14. Mahope mai o nei mea ae la hoi maluna'e ne i , hiki hou mai ana nei haukaumumu, oia hoi ka nahaha ana ka o k a hale kula o ua aoao la o Kaimiola. Ike a lohe paha ua o B ihopa ia mea, alaila, hoopii au la ia i ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao oia kau, e hai ano epa'na ke ano ke ike mai oe, i ka i ana i ua Kakauolelo la, "Ua wawahiia ka hale kula o makou e na Kamalii kula o Kahehuna, a ua minamina loa ma kou , a nolaila e kokua mai oe i ko makou poino," Ua lohe mai la au i kau mau haina, a na'u hoi ia e imi aku, a ina e maopopo, alaila hai aku au ia oe, wahi a ke Kakauolelo. Imi ae la nae oia ma ke kula o Kahehuna e like me ka i ala, a ninau keia i ke kumu o ua kula la a me na haumana pu imua o ke Kakauolelo, a no ia mea, kau mai la ia ia ke ano 'ka ole, a me ka i ala pu ae no hoi, huli ae la keia mai o lakou la mai la, a hiki ae la ma ke kula a ka aoao hoopii, ninau pakahi ana, aia no ka ilaila ka mea nana i wawahi, alaila, ko i aku la keia e haiia mai kona inoa, a paa ia ia nei, hoi ana keia i ko ia nei hale Oihana. Aia la, i ka hiki hou ana ae ka hoi o ua mea hoopii la, haawi mai la ke Kakauolelo ma kona lima a ike iho la, o ka mu iho la no ka ia hamau ka leo mai pane, wahi ka lehu kauo waa, a pupuhi ana ka ia o Ukoa ana ua hoopii mai ke alo ae o ke Kakauolelo. Eia no ka hoi na kahi haumana no hoi o k a lakou kula i wawahi, kapalau'e ka haina, o alo no hoi ka hewa. O ke kumu ka o ka wawahi ana o ua haumana la, o k a hoopai ino loa ka o ke kumu o ua hale kula la, ke kumu hoi o kona hana ana pe la . A ina no h oi paha he oiaio ia la, aohe akaka mai a koe, a no nei mea hoi la, e pono paha kaua e e halo iki ae maanei penei: O kanaka hewa a me ka poe hooipunipuni, e mahuahua ana ko lakou hewa, e hoopunipuni aku ana a me ka hoopunipuni mai. 2 Timoteo 2:13 . A ma keia mea a Paulo e olelo nei , pehea la hoi kou manao E i mai ana paha oe, aohe like a koe aku. Eia ho i ka'u ia oe, iloko iho ia ou e nu ai , a na J. Kaimiola ia e kala mai ia kaua, aia no nae ia iaia, ina no e kala mai a kala ole paha, oi a iho la no. Aole i pau.

Kuhihewa mau.

            A he mea no nae hoi ia na kaua e kuka ae ai no ka pule pono a me ka oiaio. A nolaila ke ninau aku nei ia oe, aole ma ke ano paanaau o ka pule a ka Haku i ao mai ai, e i ana, a i pule oe e olelo, a pela'ku? Ina pela ka oiaio, alaila, he mea no ia na kaua e manao ai, ua hookapaeia, a ua kapae mau loa i na kanawai o ke Akua mai ka mua o ke ku ana mai o ka ekale s ia Roma aia ma ka lalani hope o ka pauku elua o ka himeni 287, penei; Ko Roma hewa hou, wahi a Paulo ka Lunaolelo maikai a ka Haku me ka makau ole, no kona hilinai nui loa i ka Haku. A pela nui o ia la, aole! aole!
            A waiho kaua i keia mau mea, a e noonoo ae paha no ke Kahukula Nui e wawa ia nei, eia ka ninau, oia nei no hoi paha kai noho iho nei i Luna-pai mea pepa no ke aupuni ea? Aole anei oia no ka mea pai nupepa kue i ka aoao Euanelio i na makahiki mamua loa i ka A. D. 1854, a mamua iki aku paha? A heaha kona mea i haalele ai kana he pai nupepa aupuni? No ka mea, he hana loa hoi ia, e loaa mau ana iaia na dala ma ia ano, e like me ka ka Haku i ana, o ka mea hana aole nele i ka ai, a mai pani hoi ka waha o ka bipi e luhi ana i ka palaoa. Kahaha! Auhea oe? Ua poho loa ua k anaka la, he mau tausani dala kai lilo loa, a oia ke kumu o kona haalele ana ka, pela mai ka lohe. A ina no hoi pela io, alaila, ua makemake nui no ka paha ia i ka nele o kona mau ole a mau kui paha i ka mea ma-u ole ma kona waha, a pela paha kona hale iho. No ka mea, aole loa e hoapono o Ieho va i ka mea hoohiki wahahee ma kona inoa, Puk. 20:7.
            E waiho ae nae hoi ke kamailio ana malaila, no ka mea, ua hoea hou mai la ka mea nani, e pono ai e olelo ae no kakou no ka ia la e hoopuka hou mai nei ma ke Au Okoa o keia hebedoma o ka la 16 ae nei, e pane ana ia F. a no ka mea, aole ka paha e haalele ana ia i kona ano ma ke ano mau ona i kau ia ke poo maluna o keia kukulu manao ana. Aloha ino, aloha ino no ka hoi e! "No ka mea, o ka leo, ka leo no o Iakoba, a o ka lima, ka lima no o Esau. Auwe no ka hoi e!"
            Kupanaha maoli no ka hoi ka hoolilo ana he kino maoli ka lakou a me ka waina o kona koko maoli no ka ia. A make ka Haku paha waiho no kona kino ma ka honua nei, a ina pela, alaila aohe koko, no ka mea, aia no kona koko iloko o kona kino. Oia nae paha o ke koko o kona mau wawae a me na lima a me ia ae, a ina pela aole no i hoi aku ka Haku ma ka lani, a ua hoike wahahee paha na Lunaolelo, eia nae hoi, ke hoike maopopo mai nei nae hoi ua o ia la i na mokuna a me na pauku olelo a lakou la i ike maka'i, aole no Mr. F. e hoole ana ia mau mea a ia la e kau mai la. Aka, ma na hana ana a ua o ia la ua like ole maoli, a no ka mea, pela e nui ai ke kue ana o na manao naauao ma ke kuhihewa mau o lakou. A i mea e lilo ai ka oiaio i mea ole, a o ka mea oiaio ole i mea oiaio.
            A nolaila ke papa mai nei nae i ka aoao Hoole Pope i kau i ka Mesia ma ka laau, a o kona aoao ka oiaio, a ua hu wale ka paha i ka weuweu ka wai o Koloa i Maulili, no ka mea, m e e no hoi ka lili a me ka kokua ana a i a la a me lakou okoa, mamuli no nae o ko lakou ano kuhihewa mau no, a oia mau ana no, a i me e nalo ai i ka manao o kanaka, hupo ka ia la hookapae ana.
            A no ka mea, he makehewa ka hoakaka hou ana no ka ahaaina a ka Haku, no ka mea, ua haiia ia mau mea maluna, a oia maoli no ke ano oiaio o ua mau pauku la e pili ana no ia mea, a no ia mea, aole o Pe tero ke poo o ko Iesu ekalesia i ka manaoio o na ekalesia Hoole Pope a pau ma na aina Kristiano a pau, no ka lokahi o ko lakou manao ma ka Bai bala , a no ka okoa loa o ka ia la ano berena a koko hoi, he mea kupanaha no ia.
            Eia hou keia mea kupanaha, ke olelo epa mai nei ia makou he wahahee, ma kana olelo no nae e maopopo io ai he wahahee, ke i mai la he ekale s ia oiaio ka ia la no na kene turia 19, a oia la, a pehea e oiaio ai ina pela ka haina? Ina e lawe ka 7 keneturia noloko ae o ka 19 ehia koe? A pela kakou e ike ai i ka ia l a, a o ka wa ehia la ia o ka ia la? Aka, ma ka'u o ka wa e 4 ia ma ka'u e olelo nei, a nolaila ke hai aku nei au, he 12 wale no ka huina o kona mau kene turi a . Aka ua oiaio paha ka ia la, ina nae ma ka ekale sia Iu da io , a no ka mea, oia ekale s ia no ka poe nana i hailuku o Sekepano i ka pohaku, A. D. 34 mahope o ka lakou kau ana i ka Haku ma ka laau me ka menemene ole maoli, ina pela, ua ane epa maoli no ua o ia la ma keia a pela no kela aku la ana e olelo mai la he 19.
            Eia hou no kekahi kupanaha, o ka ahaaina ma r e ma Kana i Kalilaia ana e olelo mai la, a nolaila me he la ua malama no ka paha ua ekale sia la i wai na wai i hooliloia'i e ka Haku a keia manawa. Aka nae paha hoi, i mea a mau mea e akaka io ai o Pete ro io no ke poo o ua ekale s ia nei, no ka mea, ua maopopo no paha i ua e kalesi a la ka Pe tero mau l oina a pau, a pela maoli lakou e olelo mai nei.
          Ina he mea nui ka nui o na haina e pono ai ke laweia ma ka aha hookolokolo no kekahi hihia, me nei na olelo hoike no ka aoao hoopii, a hoopii ia paha, no ke kuee o na olelo hoike, e loaa anei ka pono ia ia? Aka ua ike kakou ia ano. A pela no ka nele holo o koa i ke aupuni o ka lani. Aka, ma ka ia la wehewehe Baibala , ua maopopo no i ko'u manao ua ike no oia i ka oiaio, aka, i mea paha e hiki ai ia ia ke olelo i ka oiaio ma nei hope ae, a i ole hoi ia i ka wahahee loa. Ina pela o ka pupule koe. Me ke aloha. H. P.

Ka Moolelo o ka Baibala Enelani.
HELU 1.

Elua Ekalesia e hana nui nei iwaena o keia Lahui; o ka Ekale s ia Euanelio mai Ame rik a mai, a me ka Ekale si a kakolika Roma.
          O ka Ekale s ia Euanelio, he Ekalesia ia e hooikaika nei e hoolaha i ka Euanelio a Kristo. Ke pai nei keia ekale s ia i ka Bai bala , a ke ake nei oia e lawa keia waiwai maikai i na kanaka a pau.
            A o ka Ekalesia Ka tolik a Roma, aole oia i hooikaika me neia e hoolaha i ka Baibala, ka mea ana e hooikaika nei e hoolaha, oia o na kanawai a me na kauoha a ka poe Pope o Roma.
            Ua hoole ka Ekale s ia Euanelio iaia, a ua kue no hoi, no ka mea, ua aua oia i ka Ba i bala a ua alakai i na kanaka iloko o na hana hoomanamana.
            Ma na Aina i lanakila'i ka h oomana Pope, ua ikeia ka inaina o ka Ekale sia k atolika Roma i ka Baibala, Penei ke kanawai i hooholoia e Pilipo 11 ke Alii puni pope o Sepania: "O ke pai ana, ke kakau ana, ka unuhi ana, ka malama ana, ke kuai ana, ka hoolaha ana, ka heluhelu ana, ke ao ana, i ka Baibala, he mau mea ia e make ai." A ua nui no na kanaka o kona Aupuni i pepehiia malalo o keia kanawai. O ka hua keia a ka Pope. Pomaikai oe e Hawaii i ka lanakila ole ana o ka Pope maluna o kou Aupuni. Ke heluhelu nei oe i kau B ai b ala ma kou puka hale me ka maluhia, aole pela ma na Aupuni o Eu ropa i kinohou. Aole pela ma Enelani i ka wa i lanakila'i ka Pope malaila. Me ka hookahe nui ia ana o ke koko o ka poe pono i loaa mai ai i ko Enelani keia waiwai lani, o ka Baibala.
            Ua manaoia e waiwai ana na kanaka Hawaii ke lohe lakou i ka moolelo o ka B ai b ala Enelani, nolaila, ke hoolahaia nei ia moolelo. A penei no.
            I ka A. D. 736, a i ke ahiahi o ka la 26 o Mei, ma ke kapa hema o ka muliwai T aine , ( Ty ne) a ma ke kulanakauhale o Iaro, (Jarrow) e moe ana he wahi e lemakule maluna o ka loi, ua kokoke mai kona hopena. O keia elemakule, oia o Bede, ka mea i hoomaka mua e unuhi i ka Ba i b ala iloko o ka olelo Enelani. Ia ia i moe ai ma ka loi e hakoko ana me ka enemi hope o ke kanaka, ua noho mai no ke kakauolelo ma kona aoao, e kakau ana i ka olelo a ka elemakule i kakau mai ai. A i ka pau ana o ka olelo i ke kakauia, i aku la ke kakauolelo iaia; "ea heaha ae la ka mea i koe?" Pane mai la ka elemakule, "E hapai ae oe i kuu poo iluna." Hapai ae la ke kakauolelo iaia, a hoomana aku la o Bede i ke Akua penei. Hoonaniia ka Makua, ke keiki, a me ka Uhane Hemolele. I ka pau ana o ka pule, o kona make no ia.
            He kanaka mahaloia o Be d e no kona noho maemae ana. O kekahi hapa o ka Euanelio Ioane ka mea ana i unuhi ai iloko o ka olelo Enelani. He uuku no ka mea i unuhiia e ia, aka, ua pomaikai nae ka poe i heluhelu iho.
            I ka A. D. 1324, hanau mai la o Ioane W ikalife . (John Wickli ffe .) He kanaka naauao o Wikalife, a me ka hemolele. Ua lanakila loa ka Pope ma Enelani ia w a . He nui na hale moneke, a me na moneke. O na A b ota , oia o na Luna moneke ua noho lakou ma ke ano Alii; e hiki ia lakou ke pepehi, a e hiki hoi ke hoola. O ka poe lawehala i holo aku io lakou la, ua malu no, aole he mana o na Luna Aupuni maluna o ka Aina o ka poe moneke. Ua kaahele mau kekahi hapa o na moneke iwaena o na makaainana e kala ana i na hewa o ka poe i haawi mai i ke dala, a me ke kuai maoli aku no hoi i na kanaka i na niho, na iwi, a me na maiuu o na Saint s - k a poe make i hoohanohanoia.
            Ma ka hana ana a keia poe moneke, ua palima ka nui o na dala i loaa i ka pope, i kela makahiki keia makahiki, ma Enelani, mamua o ka ka Moi o ka Aina.
            Pela o Enelani i hoopunipuniia'i, a i hooluhiia'i e ka Pope. Ua ike o Wikalife i k e kaumaha o na kanaka me ko lakou noho poino ana, a kue i ka Pope. Ua hoomaka oia i ka hana ma na haiolelo kue i na moneke a me ka Pope no ko lakou hoolohe. Mahope mai, unuhi oia i ka Bai bal a mai ka olelo La t ina a i ka olelo Enelani.
            He kahu o Wikalife maluna o ka Ekalema Lu taw oka , (Lu tterworth ) a malaila oia i hana'i i keia hana nui. Ua hana oia i ke ao a me ka po, a i ka A. D. 1380 i pau ai ka B ai b ala i ka unuhiia. He makahiki kaulana keia no Enelani, no ka mea akahi no a loaa mai i n a makaainana ka B ai b ala holookoa ma ko lakou olelo iho.
            Aole i pololei loa keia Bai bala , no ka mea, mai ka olelo La ti na wale no ka unuhiia ana mai; aka ua akaka nae na mea ano nui, a ua lawa iho la.
          O k o Enelani ka mua mahope mai ka unuhiia ana o ka Bai bal a iloko o na olelo e ae o Eu ropa.
            Aole he paipalapala ia wa; he mea hou mai ia hana , ua hoolimalima nui nae o Wikali fe i na kakauolelo na lakou e kakau i na palapala. A pela i laha'i ka Bai ba la i na la o Wikali fe .
            Ma ka Ahahui Pope ma Toulou re, i ka A. D. 1229, u a papa ikaika ia ka unuhi ana o ka Bai bala i loko o na olelo a kanaka. He mea ole ia Wikalife, ka olelo papa a ka Pope. Ua manao oia, ua oi aku ka ke Akua kauoha i ka kanaka, nolaila, unuhi oia i ka Bai bala , a ua ikeia ka pomaikai o kana hana. (Aole i pau . )

He Moolelo no ka poe i pepehiia no ke kupaa i ka manaoio.
Ke kolu o ka hoomaauia ana o ka poe K ristiano i ka wa o na Emepe ra o Rom a.

            I ko Ne raw a noho ana ma ko Domi t iana wahi, ua hoomaha iki ka poe Kris t iano , aka, aohe i loihi kona noho alii ana, oiai he umikumamakolu wale no wahi mahina, a mahope iho ona, noho mai la o T erakana ( Traja n ) kona pani hakahaka, a i ka umi hoi o na makahiki o kona noho alii a na , oia ka M. H. 108, alaila, hoomaka aku la oia i ka hana hoomanawanui ana i na K ri stiano , a o ke kolu ia o ko lakou hoomaauia ana. I ka wa e hoomaewaewaia ana ka poe Kristiano, kakau ak u la o Pilinio Sekunado (Plinius Se cundu s ) i ka Emepera, e kakau ana i ka poe K ristiano , a noia mea, palapala mai la ka Emepera Terakana i kekahi manao lauwili wale penei; " Aohe he pono ke lauahi wale aku i ka poe Kristiano, aka, ina e laweia mai lakou imua o ko'u noho hookolokolo, alaila, he mana ko'u e hoopai wale ia lakou."
            A no keia olelo pane lapuwale, hai mai la o Teretulian a ( T ertullian ) i keia mau olelo. "Nani ka olelo akamai ano lua lauwili, a ohe e pono e lauahi waleia ka poe K r istiano ka poe hewa ole, aka, ina hoi i hoopii ia e hoopai aku ia lakou me he poe hewa la." A no ka olelo kanalua ano lauiwili a ka Emepe ra , nolaila, i emi iki mai ai ka hoomaauia ana o ka poe K ri s t iano , oiai aohe he maopopo i ka poe koa ka pono ke hana'ku lakou me ka hookaumaha wale aku, no ke akaka o ka manao o ke alii. Mahope iho, palapala aku ka Emepera Te rakana , i kona poe koa ma Ierusalema e anai loa ia na mamo a Da vi da ma ia wahi; a noia mea, ua pepehiia ka poe a pau o ka mamo a Davida .
            O Simopo rosa (S y mphorosa ) kekahi wahine kanemake, a me kana poe keiki a pau loa ehiku, e like no hoi me Salamona a me kana poe keiki ehiku a kakou i heluhelu mua ai, ua kauoha ka Emepe ra ia Simoporosa , a me kana poe keiki ehiku, e mohai aku lakou i na akua kii o lakou. Hoole aku la lakou ia mea, me ka wiwo ole, a no ko lakou hoole ana, pii ae la ka ukiuki o ke alii, a olelo aku la oia i ua wahine nei, no kona hookuli, nolaila, e pepehiia oia a me kana poe keiki, i hoolaulea aku ai i ka huhu o kona poe akua lapuwale, a noia mea, olelo aku la ka w ahine , ina e pepehiia oia a me kana poe keiki, alaila, hoowahawaha loa ia auanei na a kua kii ana e hoomana nei.
            Piha loa iho la ka Emepera i ka ukiuki, nolaila, kauoha aku la oia e lawe ia ua wahine la iloko o ka luakini o Helekule (He rcul es ) a malaila oia i hiliia'i, a kau ia iluna ma ka lauoho o kona poo ka nakinaki ia ana a hala kekahi wa loihi, alaila, wehe ia mai la oia, a nakinaki ia iho ia kekahi pohaku nui a-la ma kona a-i, a lumai ia aku la iloko o kekahi muliwai, a malaila oia i waiho ai a hiki i kona make ana. A o na keiki hoi ana ehiku, ua nakinaki ia lakou a paa ma na poo ehiku, a huki ia iluna me na pokakaa, a hiki i ka poloke ana o ko lakou mau ami. Ua pepehiia lakou a pau no ka hooko ol e ana i ko ke alii makemake. O Kelekene sio ( Crescentu is ) ka hanau mua o lakou, hou ia aku la kona puu a make iho la oia; o Iuliana ( J ulian) hoi kona muli aku, ua hou ia ma ka umauma; o Neme sio ( Nemesius ) ke kolu, ua hou ia ma ka puuwai; o Pilimi ti o (Primi tius ) ka eha o na keiki, ua hou ia ma ka piko; o Iuke tike (Justi ce) ka lima o na keiki, ua hou ia m a ke kua; o Setake tio ( Stacteus ) ke ono, ma ka aoao kona hou ia ana; a o Eu geni o (Eu genius) hoi ka hanau muli loa , u a olo ia a kaawale i elua apana.
          O Poka (Pho ca s ) ke kahu ekale sia o Poneto (Pontu s ) no kona hoole ana aohe e mohai ia Nepe t une (Nep t une) a noia mea, ua kauoha koke ia oia e T e r akana ka Emepe ra , a ua kiola ia iloko o kekahi imu puna e a ana ke ahi me ka wela loa, a huki hou ia mai la iwaho, a hoolei hou ia aku la iloko o ka wai wela, a malaila a oia kahi i hoomanawanui ai i ka wela, me ka eha he nui, i ili mai maluna ona , a hiki i ka lele loa ana o kona aho.
            Kauoha hou aku la o Terakana ka Emepe ra e pepehi ia o I genati o (I gnatius ) ke kahu ekalesia o Ane t ioka . O keia ia kanaka Hemolele, oia no ka mea a Ie s u i hii ai ma kona mau lima i ka wa kamalii o I geneti o , a hoike aku ai o Iesu i kana poe haumana, me kona hai aku, he keiki keia e lilo ana i kanaka haahaa a hemolele. Mahope mai, hoike aku la o Ioane ka Euanelio (John t he E vangelist ) ia Igenatio i ka euanelio, a lilo ae la oia i kanaka ikaika loa ma ia oihana. Hai wiwo ole aku la ia i ko Kristo aupuni imua o ka Emepe r a , a noia mea, hoolei ia aku la oia iloko o ka halepaahao, a hoomaewaewa ia aku la ma ke ano lokoino loa, no ka mea, mahope iho o kona hili ia ana i ke kaula, ua haawi ia aku ke ahi ia ia e paa ai ma kona lima, a ia wa hookahi no, ua hoopulu ia kekahi pepa iloko o ka aila, a ua kuniia kona aoao me ia mea. Ua haehae ia kona io m e na upa ahi wela, a mahope iho, hoolei ia aku la oia na na holoholona hihiu, makanahelehele i haehae ia ia a okaoka liilii, a o ka hopena ia oia kanaka hemolele.
            I ko Aderiana (Adrian) lilo ana i Emepe ra , hoomaau aku la oia i keia hana lokoino e like no me ka T erakana hana ana. Ia wa no, ua pepehiia o Alekane dero ke kahu ekalesia o R oma, o Kuiriko ( Q uirinus ) a me Ha reme (He rm es ) a me ko laua mau ohana pu kekahi i pepehi ia; o Zenona kekahi alii o R oma kekahi i pepehiia, a me kekahi poe K ristian o e ae he umi t au s ani .
          He nui ka poe K ristian o i kau ia ma ke kea, a i hooleiia hoi i na lei kakalaioa, a hou ia ko lakou mau aoao ma ka Mauna o Ararata, i hoohalike ia ka hana ana me ko Iesu. O Eusetatio (Eustachius) kekahi alihikaua ikaika, a wiwo ole o ka poe R oma, ua kauoha ka Emepe ra iaia, e mohai aku i na akua kii lapuwale o lakou, no ka hoomanao ana i kekahi o kona mau lanakila ana, aka, no kona manaoio, oiai he Kristiano oia ma kona naau, hoole wiwo ole aku la oia i ke kauoha a ka Emepe ra , no ka mohai ana i na akua kii o lakou. A no keia hoole ana a keia alihikaua, piha loa iho la ke alii i ka huhu, a poina iho la ke alii i na hana a kona alihikaua, nolaila, kauoha aku la oia e pepehi ia o Ausetatio a me kona ohana.
            I ka pepehiia ana o Fose tin o a me Io vita (Faustinus and Jo v ita) he mau hoa hanau, he mau kupa no Be resia , he nui ko laua hoomaewaewaia ana, a he nui no hoi ko laua hoomanawanui ana, a i ko Kalokelio (Calocerius,) he pegana, ike ana aku i ko laua hoopopopilikia ia ana, komo mai ia iloko ona ke aloha, a no ia mea, kuhea leo nui ae la ia me ka piha i ka olioli penei: "Nani io no ka nani o ke Akua o ka poe K ristiano ;" a no ia mea, ua hopu ia oia a ua hana ia e like me Io v ita ma.
            He nui wale na hana lokoino a me na hana hookaumaha i hana ia i ka poe Kri stiano, a hiki wale i ka wa ia Kuaderato ( Qu adratu s ) kekahi ekale si a o A te naia , nana i hana i kekahi olelo hoakaka naauao, no ha mea i manao ia he hewa, imua o ka Emepe r a , oiai malaila oia ia wa; alaila kakau aku la o A r isetide (Aristides) kekahi o na kanaka akamai oia kulanakauhale hookahi no, i kekahi episetole nani; a na ia mea i hooluolu iki mai i na hana lokoino a A d eriana e pili ana i ka poe Kristiano. Emi loa mai la ka Ade riana mau hana ino, aohe e pono ke hoopaiia kekahi Kristiano no kana hoomana a me ka manao wale no, aka, hoomaka mai la kekahi poe Iudaio a me ka poe pegana, alaila, hoohiki wahahee aku la lakou, me ka hoahewa aku ia lakou no ke kanawai o ke Aupuni.
          Make iho la o A d eriana i ka M. H. 138, a lilo ae la ka noho alii ia Ane t onino (An toninu s ) Pio (Piu s ) oia kekahi o na'lii i aloha ia, i noho ma kela noho alii, a no ia mea, kapa aku la na kanaka iaia, "O k a makuakane o ka pono maoli." Mahope koke iho o kona pii ana ma ka noho alii nui, hoolaha aku la oia ma ke akea i kekahi olelo kauoha, e papa ana i ka hoomaau ana i ka poe Kiristiano, a penei kana i hoolaha ai. I na e hoopilikia, a e hoonaukiuki wale ia aku kekahi mea, a mau mea paha, ma keia hope aku, ina aohe kumu e ae, aka o kona ano, he poe K ri stiano wale no lakou, alaila, e hookuu ia ka mea i hoopii ia, a o ka mea nana i hoohewa, e hoopaiia oia. A na keia olelo kuahaua i hooemi loa i ka hoomaau ia aua o ka poe K ri stiano , a he oluolu loa ka noho ana o ka poe Kristiano i ka wa e noho alii ana o Ane to nino Pio, aka, imi mai la ka poe manao ino i na mea liilii loa i mea e hoohewa ia ai ka poe K ri stiano . (Aole i pau.)

LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.

J . T. GOW ER. - Makawao , M aui. J. D . HA VEKOST .- W ailuku, Maui C . H. WE TMORE. - Hilo, Hawaii. J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.

            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe , a pela hoi na kanaka makua . O ka hope oia mau mea kolo , oia ka lolo . Oia mau mea kolo hope oia ka lolo , a o ka make hoi i kekahi manawa , a nolaila mai io mai e ae kekahi , e eke me ka lepo paa , ulaula , pehu , ule ulepa me na mai e ae .
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei .
            Eia hoi kekahi . O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai ; i ka nawaliwali o ke kino , i ka mai pehu , i ka nalulu hoopailua : i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.
            Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe :
            Ina no kamalii , e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki , i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu , elua hapakolu o ka puna ka pono . Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono , a mailaila aku a i ka wa kanaka makua , e hanai i elua , a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai , e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli . Oia hoi, ina hookahi ka puna laau , alaila , e huila me na puna wai maoli eha ; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka , awakea a me ke ahiahi . Aka , i nui ka pilikia , alaila , pono no elima inu ana i ka la, penei ; kakahiaka , kiekie ka la, awakea , auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana , aole kokoke mahope iho .

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne ,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

            He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu , Nalulu , Wela o ka Houpo , Haoa , Hoopailua wai e, Luai , Luai moku , ono olo i ka ai . Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku , a me na mai like he nui .
            Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau .
            Penei e inu ai , i ka inu ana hookahi . Ina he keiki akahi paha ona malama , a ehia paha , he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono .
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu , he hapalua puna ki ka pono . Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua , e inu no ia i puna ki okoa . Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki , elua puna ka pono , a no kanaka makua , he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi .
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku , (a like a like ka wai me ka laau ,) a pela e imua ae ai . Ekolu , eha elima paha iau ana i ka la hookahi , e like me ka nui o ka pilikia .
            I akaka nae . Ina he nui ka wela , a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu , e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola , a i ole, e inu i wahi paakai , a i wahi aila paha , i hemo e Ola, a lele , e inu i waha paakai , a i wahi aila paha , i hemo e ka mea ino oloko , alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai , mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia , e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine , a oluolu hoi ko loko , a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu .
          Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu , hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia , a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui , na mai i oia ole i na laau e ae . E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia . HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
          A ina ua loaa ia oe ia mau mai , alaila , e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake !
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai , iloko o ko kakou mau waihona ai .)
          He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu , a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana , me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia , a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai , a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila , oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila , ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
            Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai , a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae , a me ka maikai no hoi o ka inu ana , a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau , aole no he mau mea i hookapuia , oia ka ai ana a me ka inu ana . Aole e ino ke waiho loihi , no ka mea, ua hanaia no a maikai loa . A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai . Ma ka inu ana ma ka haawina liilii , he maikai loa no ka naha ana , a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu .

DISIPEPESIA.

          (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa , a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai .)
            O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino . Ina ua loihi loa ka mai ana , alaila , e hikiwawe ke oia ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau . NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI N ALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILU A.
          Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua . A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, ina mai wahine , a me na mai e ae , no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1 y.