Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 31, 4 August 1866 — Na Palapala. Ola ana a make ana o V. Kamamalu. [ARTICLE]

Na Palapala.

Ola ana a make ana o V. Kamamalu.

O oe nae ke ano he-a-no, He ano he poniponi, He aala no ka ihu, He mapu aala he olohana, He meki lau aala no kahu, No ka kaai lani mamao o wahine, I ku i ke oha lani kukulu, Iloko ka ua maawe au, I ka hanau i nauke nauke, Ula ka inaina ia ula ka ipo, Hoole o uala paianoa, Aole ia'u ko hoa la kuu hanauna, He pokii ana wale ia la, E ui aku ana'i mauna kapu-e, Ku ana kai-na. He kaina he hope he mua kaupea, Lahaina lauhulu lele ka'u kama, Hanau i kahiki haa ka pua lei aloha, O ke aloha lia makaa hia-a iaia, Oia ka hoi kekahi ke kokoolu' o ka mano, He ala i ke kulu aumoe, Kulu kahi ka po lealea ka'u alii, E ka'u alii e ua inoino, Ua lili kahai ua lili puka naue ka moku, Ua pii kahai ke koi ula, Ua hina halala e hio e hina, Kulaina ka pu oleole aina pa maloo lani, I ka lili a ka hai e hea nei, A loaa homa i lupa lupe, Ke au ia kepolo hana o-le, Aole i pono ka lani ua pono paha, Ua pono ua loaa ka hala, Ua imi e kana loaa, Loaa ia kana i ka wai kaia, Me ka imi ana Laka Wahieloa, I ku ai hoi ka mekia ia Laka, Imi hia e makua iimi, Lama e makua lalama, I kikooia e makua kikoo, Loaa i ana pili ia 'na oaoaka, I luna i ke ana kaualehu ke kani e. Kuu kei-ki, kuu keiki kuu keiki e. A oiai hoi e mau ana ka maua kanmilio me ka makuakane, oiai e kanalua mai ana kela me ka waimaka, i ka pono ole ke komo pu ua kaikamahine nei me au ma loko o ka hale kula Alii. Aka, o ka noho pu o ke keiki me ia ka pono i kona manao, i loaa ke kokua nona ke hele ia ma Lahaina, oia kona hope wahi mai ana. He mea hiki anei i ka mea nawaliwali loa ke hapai i na hana kaumaha, oiai aole ona manao, aole hoi ona hana, oiai e keiki uuku ana ia? wahi au iaia. A wahi hou hoi au iaia, ke mano mai nei ka paha oe, e haalele ana 'u ia oe, a mamuli o hoi ae ka'u malama ana i ke keiki. Ina e ola 'na ko wahine i keia manawa, alaila lilo keia keiki na Kuakini, pela mai ia, oiai e ola 'na oia, aka nae ua olelo mai no ia'u o ka holo pu ona me ke keiki ka pono i kona manao, hoole aku nae au i kana. A i kona make ana 'ku nei, ua waiho mai o Kuakini i ua keiki nei i hope nou. A o na pono a pau o ke keiki aia no ia ia oe i ka makua, a o ke kino wale no o ke keiki ka ia'u. A no keia mau pane ana pela iaia, akahi no a kuu pono ia mai ke keiki ia'u. Haule ana o ua keiki nei. A oiai ua kuonoono ka noho ana ma ka hale kula malalo o na kumu e like ma na kanawai o ia hale, e pono ai ke hana a ke hoomalu ma ia mau mea, a oiai e noho pu ana. I kekahi po nae ua moe pu mai maua me ua keiki nei ma ka moe hookahi no ka moe ino, oia ma o a o wau aku hoi maanei ma ka aoao ma waho o ka moe. A i ka wanaao ala au a pane aku ia ia la, e nana mai ia ia nei, puka au mawaho, aole nae i liuliu a komo mai la, ike

ann i ke keiki e moe ana ilalo mai ka moe iho, lalau iho la a kau i ka uha me ka ue ole o ke keiki, lilililo ae la maua me ia la i ka Nunumea mea mau hana a pau ae la no hoi. Kuala ana o ke keiki i ke kapu auau. He mau hebedoma i hala, mahope o ka pau ana o ka aina kakahiaka mamua o ka wa kula, he wa auau ia o na keiki, a pela aku. A ia'u e huki wai ana ma ka punawai me ka pakeke, elua a ekolu paha pakeke i ninini ia ma ke kapu auau, ia'u e ninini ana, holo mai la keia a ku ma ka aoao o ke kapu, kii hou au i ka wai e huki ana a hiki iluna, a oiai no hoi au e alawa ana ia ia a i ka wai, i alawa hou ae ka hana, aia na wawae e kau ana i ke kae niao o ke kapu, a o ke kino ilo- . ko o ke kapu, no ka haahaa loa o ka wai i lalo o ke kapu, a no ka aleale mau o ka wai a me ka ike paha i kona a-ka kekahi mau kumu o kona kikoo ana i loaa ia mau kumu ia ia i kona manao paha. Haalele koke au i ka pakeke a holo mai la a hii ae la me ke omo koke i ka wai o ka ihu, oiai e hoonan 'na 'u a oiai hoi aohe mea ike ia maua e hana nei, a maikai pono ke keiki hoihoi ae la ia ia me ke kahu, a pela au i hoopiha ai i ka wai o ke kapu ma ia hope, a hoi ae la me ke keiki a me ke kahu. A hala ia popilikia. Popilikia hou, no ka lawe o ka makuakane mai o maua'ku i ke keiki. He malama okoa i hala iho ma ia hope, a he mea mau hoi i ka'u wahine ke komo na keiki nui i ke kula, i ka iho ma ka Papu, e humuhumu kapaai no ua keiki nei me ka Kaluahinenui wahine, o Kahanamoku ka inoa, a hoi mai la ka'u i ke ahiahi. hele au e hoolakolako i wai auau nona e like me kana ma kahi kaawale, oiai ua nalo ka ili o ke kanaka i na maka, pela kela i hele aku ai ma kahi kupono ia ia, mahope o ka hoi ana o na keiki a pau ma ko lakou mau rumi moe, oiai e a ana na kukui ma ia mau rumi.

Ia ia la hoi a hala'ku, a oi u iho, kikeke mai ana ma ka puka komo, elua kikeke ana mai, holo aku la a ninau ana, "Owai mawnho?" "Kaluahinenui mai ka ia la," wehe ae la au i ka puka, a ku pu iho la me ia la, "Poeleele oe, he aha kau?" "Auhea o Sarai?" wahi mai a ia la. "Aia no mao la e auau ana; a heaha kana?" "Ka he olelo paha nana no Kekuanaoa," he aha ia olelo?" "He uhane puaali." Pela iho kana a hoi mai oia, a liuliu ko maua ku ana, "Auhea oe, eia o Kahamaluihi la, he makemake ia oe." I ko ia la ku pu ana mai me maua, hoomaopo ae la ka mea hoounaia mai ia ia la, eia hoi kana i ka mea i hoounaia mai, "Aole na'u ia olelo, owau a me ko wahine, he humuhumu ka maua maloko, a he oli-oli hoi ka Kapuulau mawaho, a me Kaailauhala laua o Hepa, e hoolohe ana makou i ka lealea maoli i ke oli a Kapuulau, a ua lohe mai maua ia Hepa laua o Kaailauhala e olelo ae ana no Kaiole, "He eka-maia," e ninau aku no oe ia Kahanamoku." A lohe au i keia mea, i aku la au i ka mea i hoouna ia mai, "A i na paha na ia nei io ia olelo, a heaha ka hope?" I mai ke la, "O ka pii hou mai o'u me na koa ka hope a lawe aku i ke keiki mai o olua mai. "He mana no ka ko olua e hana mai me ia me ko maua hana ole i ka hewa, a kue ole ia olua? Na olua nei au i hoonoho mai maanei e hana! Aole pono ia olua e hana mai me ia ma keia hale, o hoopiiia olua e a'u ma ke Kanawai no ka hoohaunaele ma keia hale, oiai eia na'Lii a pau e noho nei ma ko'u lima, nolaila, aole a olua hana maanei, oiai e noho pono ana au malalo o na Kanawai o ka Halekula nei, ma ka mana i haawiia mai ia'u. Ina i oi ko olua mana a me ka ikaika i ko'u, alaila, o kuu make iho ma keia wahi a kakou e ku nei la, a pela e hiki ai ia olua ke lawe aku ia ia, oiai e keiki ana oia malalo o'u hoi o ka makua." I ka pau ana o ka maua mau olelo me ka mea i hoouna ia mai, haawi mai la ia i ke aloha ia maua, a huli aku la hoi kela, aole i puka hou mai ka laua la a ao wale ia po, a pela mai. Pilikia hou no, oiai e noho ana no malaila. He mau malama ma ia hope mai, a oiai he mea mau i na keiki me ke kumu a lakou ka pii mau i ka auau ma Kapena i na la hoomalolo, a pela no lakou i kekahi la a hoi mai ana, aole kekahi keiki, ua pau ia Kaiahua ma kona hale, no ka mea, ua kipa ae lakou malaila, mamua o ko lakou hoi ana mai i ka hale, oiai e noho ana makou a pau ma ka papa aina ahiahi e paina. Ia wa hai mai ana kekahi o na keiki i hele pu i ka auau, "Ua paa aku nei o I. Kali ia Kaiahua," a no ia mea, ku koke au a haalele i ka papa aina, a me ua keiki la, a hiki ana i kahi i paaia ai, ninau i ke kumu o ka ia la paa ana oiai e noho ana ke keiki ma ko ia la uha. No ka hoounauna ia o kana moopuna i ka ninini wai laau o ka pa hale o makou ka na kumu. Aole e kau moopuna wale no, o na keikikane no a pau, a me a'u a me ke kumu a lakou, i mea e hooikaika ai i na kino e like me na ano hooikaika a pau e pono ai na keiki. Aka, aole ou mana ma keia mea, ua haawiia mai e ke Alii ia'u laua, a o na hemahema o ke keiki, oia wale no kau. O ko'u lalau koke aku la no ia i ke keiki a keehi aku la ko'u kapuai hema ma ko ia la uha, a lalau mai la, hoi mai ana me kekahi keiki e haele pu ana maua, e hoi malaila mai a me

Kapaakea pu, a ko makou hale, e loli na keiki a pau i ka loaa ana mai o kahi o lakou. Ia po iho, hoopii o Kaaiahua ia Kekuanaoa no kana moopuna e hoi no me ia kona makemake. Aka, olelo mai o Kekuanaoa ia ia, "Aohe o kaua mana, no ka mea, ua hana au e like me ko'u mana, aka, aole e hiki, no ka mea, he mana ko ia la mai na'lii mai, o kaua iho la no ia la," akahi no a lohe ia ka ia la pane ana, no kana hana kue ia maua. (Aole i pau.)