Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 31, 4 August 1866 — Ka Moolelo o ka Baibala Enelani. [ARTICLE]

Ka Moolelo o ka Baibala Enelani.

lIEIX 1. Elua Ekales:a e hana nui nei iwaem 0 keia Lahui; oka Ekaiei«ia Euanelio u»ai Amehka mai, a me ka Eka(esia kakolika Koma. 0 ka Eknlesia Euanelio, he Ekalesia ia e hooikaika nei e hoolaha i ka Eunneiio a Kristo. Ke pii nei keia ekalesia ika Biibila, a ke ake nei oia e lawa keia wuiwai maikai i na kannka a pau. A o ka Ekalesia Katoiika Koma, aole nii 1 hooikaikn me neia e hooiaha i ka B3iba!a. ka mea ana e hooikaika nei e hooiahn, oia o na kanawai a me na kanoha a ka poe Pope o Koma. Ua hoole ka Ekaiesia Euanelio iaia, a ua kue no hoi, no ka mea. ua aua oia i ka Baibala a ua alakai i na kanaka iloko o na hana hoomanamana. i\la na Aina ī lanakiia'i ka hoomana Pope, ua ikeia ka inAina o ka Eknle?ia katolika Koma ika Baibala, Penei ke kanawai i hooholoia e Pilipo 11 ke Alii puni pope o Sepania : " O ke pai ana, ke kakau ana, ka unuhi ana, ka malama ana, ke kuai nna, ka hooiaha ana. ka heluhelu aun, ke ao ana, i ka Baibaln, he mau mea ia e make ai." A ua nui no na kanaka o konn Aupuni i pepehiiamalaloo keia kanawai. Oka hua keia a ka Pope. Pomaikai oe e Hawaii ika ianakila oie ana o ka Pope niaiunn o kou Aupuni. Ke heluhelu nei oe ī kau liaib-ala ma kou puka hale nie ka maluhia, no!e peia ma na Aupuni o Europa i kinohou. Aoie pela ma Enelani i ka wa i lanakila'i ka Pope malaila. Me ka hookahe nui ia ana o ke koko o kn poe pono ī loaa mni ai i ko Enelani keia waiwai lani, o ka Baibala. [Ja manaoia e waiwai ana na knnaka Hawaii ke lohe lakou i ka moolelo o ka Baibnla Eneiani, nohiln, ke hoolahaia nei ia moolelo. A penei no. 1 ka A. D. 736, a i ke nhiahi o ka la 26 o Mei, ma ke kapa hema o ka muliwni Taine, (Tyne) a ma ke kulnnnknuhnle o laro, (Jarrow) e moe ann he waht elemnkule mnJuna oka loi, un koknke mai kona hopena. 0 keia elemakuie, oia o Bede, ka inea i hoomaka mua e unuhi i ka Baibala. iloko o ka olelo Enelani. la ia i moe ai ma k.i loi e hakoko ana me ka enemi hope.o ke kaiiaka, ua noho mai no ke kaka.uolelo ma kona aoao, e knkau ana i ku olelo a ka elemakule. 1 kakau mai ai. A ika pau ana oka olelo i ke kaknuia, i nku ia ke kakauolelo inia ; t4 ca heaha ae la kn mea i koe ? " Pane mni la ka elemakule, •» E hapai ae oe i kuu poo iluna." Hapai ne la ke kaknuolelo iaia, a aku la o Bede i ke Akua peuei. Hoonaniin ka Makua, ke keiki, a' me ka Uhane Hemolele. Ika pau ana o ka pule, e kona make no ia. He kanaka mahaloia o BeJe no kona noho maemae ana. O kekahi hapa o ka Euanelioa loane ka mea ana'i 'unuhi ai iloko o ku olelo Enelnni. He uuku no ka mea i unuhiia e ia, aka, ua pomnikai nae ka poe i heluhelu iho. I ka A. D. 1321, hanau mai la o loane Wikalile. (John WiekliAe.) He kainka naauno o Wjkaiife,.a me ka heuiolele. Ua lanakila loa ka Pope ina Enelani ia wa. He nui na hale moneke, ame na moneke. O na Abota, oia o na Luna moneke ua noho lakou ma ke ano Aiii; e hiki ia lakou ke pepehi, a e hiki hoi ke hoola. Oka poe iawehala i holo aku io lakou la, ua maiu no, aole he mana ona Luna Aupuni maluna oka Aina oka poe moneke. Ua kaahele mau kekahi hapa o na moneke iwaena o na makaainana e kala ana i na hewa o ka poe i haawi inai i ke dala,a ine ke kuai inaol» nku no hoi i na kanaka i na niho, na iwi, n me na maiuu ona Saints—ka poe inake i hoohanohanoia. . _ Ma ka hana ana a keia poe moneke, ua palima ka nui ona dala i loaa i ka pope, i kela mnkahiki kein makahiki, ma Enelani, mamua o ka ka Moi o Wa Aina. Pela o Enelani i hoopunipuniia'i, a i hooluhiia'i eka Pope. Ua ike o Wika!ife Waumaha o na mē ko lakou noho poino ann, a kue i ka Pope. Ua hoomaka oia i ka hana ma na haiolelo kue i na moneke ame ka Pope noko lakou hoolohe. Mahope roai, unuhi oia ika Baibala inai ka olelo Latina a i ka olelo Eneīani. He kahu o Wikalife maluna oka Ekaīema Lutawoka. (Lutierworifi) a malaiia oia i hana'i i keia hana nui. Ua hana oia ike ao a me ka po, a i ka A. D. 13S0 i pau ai ka Baibala ika unuhiia. He makahiki kaulana keia no Enelani. no ka mea akahi no a loaa rpai ina makaainana kvi Baibala holookoa ma ko lakou nlelo iho. Aoie i poiolei !oa keia Baiivtla, ro ka mea, mai ka oleio Latina waie no kn nnuhiia ana mai; aka ua akaka uae na mea ano nui, a U4 lawa iho U.

O !;<■> E')*?*nnj ka mua mai ki unuhi'i an;i o ka Baibaia iloko o na oleio e ae o Europa. Ao'e he piipalapala ia wa ; he mea hou nni i\ h:iM. hoolimalima nui nae o Wikn? m kakauolelo na lakou e kakau » rui palapnb. A pcfa i laha'i ka Baihcila i na ia o Wikaln'e. Ma ka Ahahui Pope ma Touioure. i ka A. D. 12*29. ua papa ikaika ia ka unuhi ana oka B;iilr\la īioko ona oleio a kanaka. He mea oie ia Wualife, ka olelo papa a ka Pope. Ua nianno otj. ut oi aku ka kc Akua knuo* ha 1 ki k nuika, uolaiia. unuhi oia i ka Baibah, a ua ikeia ka pomaikai o kana hana. i pou )