Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 32, 11 August 1866 — La Hoihoi Ea. [ARTICLE]

La Hoihoi Ea.

Kaulanai'LA. W A1MAK.\AKAS1AXU, ) Honolulu, iulai 31, 1860. \ E ka Lahui ho'.oonoa o Kahiko Luamea, a me na knikuahine punahele aloha a Owelakalani; ia kakou ka hiona mau loa o ke aloha, a mau loa. I ko kakou koino ana i ka makahiki hou, i ka aui, a kunewa ae o na makahiki be 23 i kaahope, e oili pu mai no ko kakou hoo. manao ona no la la i hoihoi ia mai ka hanu o ka aina. Aole paha ia la, he mea kaao wale na kakou. a na na hanauna nku mahope, he la kulolia ia i loaa mai iloko o ka popiiikia, e poiukuluku nna iloko o ka huihui aloha o ka puuwai kumakena. 0 ka hoomanao ana i ka lima kakauha o ka enemi ke kanaka o ke nupuni nui kau« lana, me ka wehweli o na aupuni i lilo i mau Panalaau nona. Oia ke aupuni nui, i hiipoi ia e Kamehameha I, mahope iho o na olelo ao a Kapena George Var\ekouwa. Aka, ua lilo ia mea ala oluolu no na inakahiki he nui, i meo e pilau ai ma ka hana aloha ole a kekahi nlii Knpena manuwa Beritania, o Lord George Paulet, ke Kapena o H. B. M. Carysfort. " E MAU KE Ea O KA AlNA 1 KA PONO." Aule no hoi pnha i hoea wale mai keia pilikia kuwaho me ke kumu ole, a me ka opu keueus ole, no ka mea, ua haule mua ke ao nei ma ka opukeueu o ke diabolo i ke Akua i haule u\ua ni na kupuna mua loa o ke no nei. A ua kipakuia laua mai ke kihapai oikelakela o ka milumilu, n me ka lohi nani ono e, kahi hoi i waiho ia mni he lanu no ka hemolele, a he lanu hoailona no ka pono a me ka hewa. Akn, ua koe iho he pono mauliawa i ko kakou mau kupuna mua loa, e kamau ana ka houpo lewalewa i ke kulu o ka hou o ka lae, a malaila i hoomnha iho ai ka naenae a me ka pan o ka munawa E koe iho ke ea, a mau ia laua ma ko laua mihi i ko Inun hewa. A ua haawi īa mai ia lnua he lnau no ka hoolana iwnena o laua, 0 ka hua e loa» mai nna ia laau, oia ka mea e meu ni kn honua i ka pono. " E mau ke Ea o ka Aina i ka pono. 1 na la o Noa ; i na la i noenoe mai ni ka ka ua nwn, i uhi paapu mai ai ke kuolau, i opiopi mai ai na lani e haakokohi e hoohanini i kona mnu kiowai. llaila i olelo mai ai na monna lipolipo i kupilikii me ke kupi - kipikio ; ilaila i huahuni mai ni na mnpuna" puna oloha ole o ka hohonu. Ua noa ae la na mea hanu me ke kanikau ; ua loha iho la na mea ulu me ka haalulu ; puke ne na pohaku maknhinu i ka hookoele ia e ke kai« hnlelo pukoko ae la ka hanauna mnnu o ka lewa. Ilaila i pukoulnula mni ni na mauna 1 ka hoololohe, ilaila ke kaihoee ine ke kaiaknakolea a kainknhulumnnu. ilaila o Noa i knu ne ai i ka omuku o ka hae o ka Innakila, " E mau ke Ea o ke komo papaiua iloko o ka Hnlelana no ka pono." " E mau ke ea o ka aina i ka pono.' 1 1 na la o ko Aigupika, ī na la i huawmai ai ka mea Mana Loa i na hoaiiona ku* paiannha ma ka lani a ma ka honua a maloko o ka honua. 0 ko ke Akua hoolilo ana i na wai e hoomau ai i na puu i koko, ua koko na inuliwai, ua koko na waipuna. ua koko na wai hou, ua koko na kulu ua, ua loaa mai na hoaiiona he nui. O ka haawi nna mai a ke Akua i ka hoailona hope loa. He hoailona kupainnaha loa o ke ao polohiwa hakumakuma makomako'o ka pouli lanipolua ; me he pali kumakomako la ia i na maka o ko Aigupita, e hoeele panopano ana imua o ko iakou alo, tne he akua iapu (a e hooweweli ona ta iakou ke eehia me he peelua kakalawela i kuawehi panin i na maka, ka onohi huluiwi ī panionio i ka uhi ka eleele o keehia. Aka, ua ioaa i na keiki n ke Akua ka ouli hanohano, īloko o ia mau ia, a ua hanheo Inkou me ka olioli no ke kau ann i ke aki. Ua kun ia mni na Htna kakauha a ka hooluhi kuapaa a na kauwa makawela, ua huki ae lakou i ka hae i ka po o ka la umi kumamaha o ka malama mua, he la hoihoi ea ia no na makahiapo a ke Akua. Ua hoomanao ia ia ia no na tausani mahope mai, a hiki i keia wa, e ua poe ia. " E mau ke ea i ka pono." E hau ks Ea o ka Aina i ka roNo. O ka opu keueue ke kumu i hiki mai ai keia piiikia i ke aupuni a me ka Lahui holookoa. Maluna o ka Moi a me na'iii a me na Kuhina, a me na mkaainana. 1. O ke alakai hewa o na kanaka o Beritania e noho ana ma ke aupuni Hawaii, i na'Iii a <ne na makaainana. Ua oiuolu ia e lakou ka naaupo o na'iii, e pum ana mamali o ka Inkou ahkai. Ua hoohanohano ia lakou. 2. O ke alak.u aim o na kanaka o Amerika ma ka pololei. nie ke ao ana i na'lii. a ,ne na makaainnn» ma ka pono o ke Akua ; a me ke kunpopa nui o ka noho ana, ke tnalama t ka pono. 3. O ka hoouwlu ana o nalii i ke kanawai

p?i« ki:»o, e br<orr.a!u ana e Jioopnu i ka hookamakauia a me ka rama. Oti na kumu, a me na kamu e ae i koino mai ke keueue, a ua hoomanao ia na hana pololei n nilii. no ko iakou hoomalu ana i ko iakou aupuni, mai na kanaka rnai o Amrrika ia. Oia na hua iokomo i.i'ku ai i ke kanaka o Berī(ania 00 ka manuwa kaua o H. B. M. Carysfori a me ke kahuahale o ke aītī wahme o Kaahumanu i huipuia « ke Kanikela Beritania, e ; noho ana ma ke aupuoi Hawaii. Ua huipu ia ine kahi i haawi ia e Kalanimoku. Aoie nae na aiii inamua nei i hooponopono maoii 1 ka pono o na aoao elua. Ua kii ia mai ke aupuni me ke ano powa la. Ua koi la mai ka Moi Kamehameha 111 ma na pauku koi eono me ke kumu ole, a i ae oie aku ka Moi. Alaila, e haawi ia mai ka uku hoopai ma ke ki*poka ana maluna o ' ke kulanakauhale o Honolulu. O ka hookahe ana i na koko a me na poho ana o na waiwai o na haoie e noho ana ina ke kulana- ' kauhale o Honoiulu. E hooili ia maluna o | ke aupuni iiilii hewa ole, ke poho, oia hoo- | kahe ana i ke koko o ka lehulehu. I O ka la 17 o Feberuali o ka A. D. 1S43, ; oia ka la i koi ia mai ai ke aupun» e hanwi | aku, a e ae aku i kana mau inea i koi mni I ni ; a i hoole ka Moi, alaiia, o ka hooili mai no ia i ka uku hookahe koko me ka weliweli ina ka la 13, i ka hora 4 oia ka Poaono. " E mau ke Ea o ka Aina i ka pono." j O ka Poaono, oia ka la lSo Feberuali, he I la pilihua nui me ke kupilikii o ka popilikia | kuhohonu, oia ka la i ala hou mai ni na iiina a ua noho pu inai o Kaahumanu e hoopono- | pono i ke nupuni o ke alii ana. Ua hoala ia j inni na olelo alii ma Honuakaha. Ua uhiia mai ke kumakena ; o na waima- ; ka pu kekahi i hookahe ia ia la, O na hai- ! nule, aia lakou a pau e uhi pu nna i ke kapa leele o ke kaumaha e akoakoa pu nna lakou •.nn na Luakini; me ka hookeai me ka nonoj iku i ka inea Mana Loa. Aia ma kona limn na aupuni a pnu ma ka lani n inn ka honua. A nona ka mana e hiki ke kokua ia mai na «upuni nui,a me na aupuni iiilii nawaiiwali. Ua lulumi mai la na hunahuna pule i hooi kahi, i liio in i muliwai hohonu e hoopio nna i ka manao kue o na enemi, a e hoomaalili i ka lili o ka hno w.iie. 1 ka hoololi pono ann o ka moku kaua Carysfort i kona mnu luapele noa e hoomakaukau ana no ke one a e hooluai mai i ka lioni i oleloia. la wa i mokumokuahua iho ni kn innnao o ka lehulehn. e hoohnnkoi ana e haakokohi no ke kaumaha i ili nmi inaluna o ke aupuni. Ma ua la nei ua haawi aku ka Moi a me ke Kuhina Nui i ka olelo nlii. 44 O kekahi mau inea au i koi mai ai ia makou e hana, e pilikia loa auanei ia makou ke nupuni nawaiiwali no ke kue i ke kanawai i hooholoia e malu like ai na mea a pau. Aka, e hana no mnua e iike me kou mnnao, me ka hoopii nae." j O ke!a oleio nlii ka i haawi ia'ku ia Lord George Pnulet, ke Knpena o ka moku kaua 0 Corysfort no Beritanin. Ma kein mnu olelonno nui, oia no ka haawi «na i ke Ea o ka aina, oia ka mea nana T pani ka wnha o na pukuninhi a ka manuwa kaua o ko Beritunia. I ka la 25, oia ka Poaono'mahope iho, oia ka la e kau ai ka hae poo liona oia ka pua 'ose ulaula a me ka rose keokeo o Beritania, Ia la hoi i uhia ia mai ni ke aupuni e ke i <o panopano o ka polohiwa a ke kaumaha, I t me kumakena ; e ike aku ana i ka iho mai kawalu a na kulu waimaka : o na'lii a me na makaamana i ka haule ana o ke aupuni, 1 ka maalo ana'ku o ka maluhia, a me ka uoho kuapnpa nui ana o ka noho pumehana -tna o na ohana kamaaina o ka aina aioha. Me he mea la, ua aia mai la na hooilina .īiii me ka poe a pau i hoomalule ia e ka mea Mana Loa ; e akoakoa like ana ia la. Ua hoopiha ia mai la o loko hana nui e na manao uiuku e ka minamina pnumnko o ke \loha aupuni, no ke komo ana mai o na alii malihini. Aka, ua loaa mai la nn mapuna olelo alii i hooluolu mai ana i ka Lnhui holookoa ; a ua lilo io no ia i waipehe ia loko e pau ai ka pilihua, a he kumu ia e konakonaia'i ka Lahui holookoa. a e akakuu mai ai ka nae; i e hiaai ae ai ka manao aole no ka e lilo io ana ke aupuni. A e hoomanao ana paha kakou no ia mnu huaolelo ano nui a ko kakou Aliialoha nui, ka Moi Kamehameha 111., | me kona Kuhina Nui Kekauiuohi. | "Auhea oukou e na'lii a rae na makaai- ! aana, mai kuu kupunakane mai, a me na | kanaka o ka aina «. E hoolohe mai oukou i ke hni aku nei au ia oukou, ua pilikia au, no ko'tt hoopilikia ia inai me ke kumu ole, : nolaiia, ua haawi au i k« Ea o ka aina o kakoo. Aka, e man ana no ko'u noho alii ina maluna o oukou, a me ko oukou mau • pono, no ka m«*a, he manaolana no ko'u, e ■■ hoihoi hou ia mai ana no ke Ea o ka aina." ' O keia mau huaoleio pokole, he huaolelo : ino nui, ku i ka wanana a roc ka pule, me : he mea la, e olek» aku ana : E Kanewawai hilani e ; w.thi ka paa ; E Kukailimoku e: ' ka ili ia mai ke Ea o ka aina. Oia ka oi- ; keiakela o ka Mea Hemoleie, ma ka lani, i : ka hooko ana mai i ka manaoiana Alii o ko kakou Moi e hoihoi io ia mai ana no ke Ea ' o ka aina i ka pono. v I ka iobe ana o na keiki o ke aupum o

fteritanu \ui i hu.pua ;a;n. a i k i ike ana i ka hae poo lion* ulaui*. e «"elo aoa i ka weleUu o k.t makim ma na Papa a me na pau, haano r i iho hkou nw n.i kapakahakai o Kulolow, a me L"bku*. me ka olelo kaeoa ana 4 * O keia Hae poo Liona, nona ke tnu5am makdhikt. A e kau ana oia i na kau a kau, mai kn hikina a ke kaulana t aole oia e haule, e hlo toa keia Pae aina i ko Beritania." i ka haia ana o oa malama eha a ī ka litna ua hoea mai U ka moku Peresidena a ku inai la ma na kua»u o Mamala. aia ma- : luna oia moku, he kanaka i uluhia e ka Uhane o ke Akua. O ka Adimarala Lord Richard Thomas ka inoa. Oia ke alii kie- ' kie o na moku kaua o ko 6eritania ma k* moana Pakifika. Un lawe mai oia i na hua- ; olelo momona oia hoi na hua a ka Moi Ka- ; mehameha III, i kakali ai no ka hiki mai, a ' ua hooko ia. 44 E mau ke Ea o ka aina i ; ka pono.'' Eia ka olelo a ka Adimarala Richard ' Thomas ; " Aole no nu e ae aku i ka hanwi ' ana mai i ke Aupuni Hnwaii i ka h 25 o ; Feberuali iho nei, i ka A. D. 1S43. Aka, i . ' | ke hooia aku nei au i ke Alii Kamehamoha III. Oia ke Alii maoli nona ua Pne aina ī nei. M ! O keia mau olelo maluna ; oia ka olelo i hoolana no ka la 31 o lulai, oia hoi ka la a ! kakou i hoomifnno iho nei no ka hoihoi ana j mai i ke Ea o ka aina. ! He la hauoii, he la oiioii, he la e kaena J nui iho ai ka Lahui hnlookoa. Ua haule ; ilalo ka hae o ke Aupuni Ahikanana : oia o | Beritania N T ui. | Ua kau hou ae i kaupaku kn hne o Kej poolaikaopua ka heke o ke aupuni Hawaii. | O Kamehameha I, ke alii koa nana i kuI kulu, n i hui i ke aupuni i hookahi, he nlii ! hoomanakii, a ua mohai nku i ke kino o ke | knnaka i koua mau akua kii i ainna nn kona I aupuni. Ua nahae kona nupuni no ke ku- ! kuiu ana o ka Moi Lihoiiho i ke aupuni I Ainoa. O ka poe i hoomau i ke Hupuni | Aikapu o Kamehameha I., ua hoopuehu ia : lakou ma Kuamoo, a na pnu i Ka iuku ia | Ue aupuni pnlapala ko ka Moi Kauikenouli, he aupuni oikelakela keia no ke nkamai a nie ka naauao, ma keia aupuni i kukuluia ai na kuia me na Kulanui. Maluna o keia aupuni i kukuluia'i ka launa oluolu ana me na anpuni nui naauao okahonua ; ka nhaolelo kau kanawai naauao, ka ahnhui mahini, ke kalepa nna me ka mnluhia. Na aha hookeiokolo kanawai e mnluhia'i ka Lahui kanaka holookoa ; ka ohi nna i ka wniwai o ke aupuni mamuii o ke kannwai. Olelo mai o Adimaraia Kichard Thi>mas ; O ka hooikaika, a me ka hoomau moiowa ole o na misionari Amerika, i hookupaa ia'i ka hoomana oiaio, haumia oie ; i hookuuia me ke ao palupala a me i a oihana hoonaauao. A ina e huipuia a e ao pono ia keia mau mea ; e hoouiu no ia i ka maluhia o ke ola, a me ka waiwai, i ka Luna pono, i ka hoomahuahua i ka naauao, i ka pomnkai o ke nupuni, ī ka mahalo, a me ka munao maikai mai o na Lahui kanaka e, o ka poe e oi aku ana mamua o oukou, ma ka ike i ka manaoio i ke Akun, a me ke akamai i ka oihana malama aupuni.'* I O ke aupuni Palapala i kukuluia e ka | Moi Kauikeaouli. Ke hoakea nei koua mn- ■ lamalama ma ka moana Pakilika, ke holo ! nei ka wena o ka malamalnma ma na mokuI puni o Maikonisia a me na inokupum o Makuiki. Ke lilo nei ke aupuni Hawnii i kuinu wai oJa no na kino a me na uhane no na I aina*pouli. j Ke lilo nei na keiki Hawaii, i mau Kape- | na, a i mau Mekia, a mau Generaia, a i j mau Luna kaua no ke nupuni o Amenka. | » No ke aupuni Palapala Hawaii." Ke hoio J nei ke aupuni Hawaii i Atnerika, i Beritaj nia, i Farani, i Italia, i Geremania, i Holone, | i.ka makaikai me ka hanohano. ; O ka wewelo ana o ka hue Hawaii ina na | kapakahakai o ka moana Pnki5ka me ka | haaheo, no ke 14 Aopuni Palapala Hawaii" } no ia. Ke kaena nei au no ke Aupuni Paiapala ; Hawaii, no ka w E mau ke Ea o ka ama i i ka pono." j E huipu aku ko kakou oiioli me ka olioii | pu aku i ke Akua. I E MAU K£ OLA O KA Moi I KE AkC,t. i S. M. KA.MAk'Al'.