Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 32, 11 August 1866 — Ka Moolelo o ka Baibata Enelani. [ARTICLE]

Ka Moolelo o ka Baibata Enelani.

lIKU' I,a hiila hookahi Kenetnri;\ « ka hapa, hooala mai l t ke Akua ia Uilnma 'I'inek'ile (VV r illii»m Ty»<l«ic). He knhunn o Ti*ieUhf«? ; he kannka manno olu<>hi, he maikai no hni kona heleheleon ke nann nku. I kn A. I). 1523, ua noho aku oin me k \ men hnuohano lonne Waleke, mn Ludupele, i kumu kula no kann poe keiki. Ile wa Haihīila ole keia ma Eneluui, no ka mea, ua pau na Hnihala n Wikalipe i kakau ni i ka hana ino in e ka poe Pope, a u» nnlownle, Hnlawai o l'meKnle, i kahi la mn keknhi kuhunn l'opo. a ia laun i kamnilu> ai m» kn pono «» ku hoolaha ann i ku Haihala iwaenn o >!i» n>nkaainann, h(>opnkn «nni la ua knhuna Pope nei i kona manao, "K nho oe ktr nele ua kaunka i ua kanawai a ke Akua mamua o : kn ka l'ope." Hahu aku la o Tmek»le, < a ha<\u ponoaku ii ia ia, u [>ane aku la, j "Ke ua nei au i ka Pope, n me knua mnu ! knnnwai a pnu : u inn e hoopikele mai , ko Akua i kuu ola, uluila, e hoolilo ana j au i kn ike o ke keiki oopnlau i mea nui | ne i kou. a mo ko kn Pope." i A-ile o kanamui kn inuinn o nn kahnna l'ope i ka lohe ana i keia oleh». Uu I nuo hopohopo no hoi lakou, no kn men, ■ ua loan kn oihann Pai Palnpalu. I ke ke- : nt tunu mmnun aku, ko hooen nna 'nni o ; i keia oihanu i ke ao nei : n ua npoapo kn > oili o kein poe pueo puni pouli, i ka r.in- i nao uua e lulm nui aon kn Baibala iwaenn • o nn ionknainnna, e nnaiino nnn Inkou mn > n i ftiva <» ke Akua, n emi ann kn mnni» I i» kn Pnpe. Alolia ino na lahuiknnnkn i j puui i ka ka Pope! j Malu>pe o keia, hanlele koke no o Ti- ; oekale i;» Lukupele, a hele aku la i Lu'- ■ ilann e noho ni. A no ka muopopo ia ia, i he hiki o|e t K<? hapni i knna hana uui K»ie« ! I.mi, uo Kn hoopihkin nna mai n ka poe Poj>e, nolaila. ī ka A. I). 153<| # nee aku 11 oia i ma a i ka M, H. 13*25, holo aku īa oia i Kolone ( Cologue). Ua aoia o Tiuckale i ka oleh» IleUni, n m<s ka i»lelo Helene. Aole j»uha he kannkn oin wa, i like kona makankau me Tinekale no ku unuhi Baibala. I konahlki aiin aku i Kolone, ka knke o'Poieknle i ke pai i ke Kaiioh i HattV Na Kekghr poe knlepa mn La-

i knkua ia ia i ke dai«i, a na lakou no f)oi i hookaa na !ilo. Ua p3i fra- ; !u in in» i;;i palapala. no ka n ea. na mak.Kt!i 11,1 l,ne.n Pop*i oi.i w.ihi. Aka. i : kekaiu la. komo aku ia elua o kana mau pa-ihan'i iloko o ka haie h<»tele e inu »aHi ' ; a maiaiia laua i !tal>up.i ai mekeka!ū Kahuna n Kokeliu kona inoa. Ua !;njr.a mai oia me laiia nia ka inu waina ana. a no ka ona, hahai tvaie aku U Uua i» h\ i ka iaua haua, i aku la penei, "Ke pai J;ei innkou i kekahi palapala inn ko s m:«k'»n h.ih; fsai. e ho«>hio!o i ka rnar:a «> ka Pope ma Lneinni, e hke n;e k'i Lu(< ra i hana'i nn Gercrnnnia. M I ka I : >i»*» ar»a ia *N>. niuaiwnau inai ia u;> kaliun i la ia iaua, a ine ka hooweiiweii aku 11<> i;iti. I ke ukaka ana ia ia na u.oa a { au, helo aku (a n a a iioike aku iniua 0 kona ;>oe kaiiuna. Aia koku mai ia iakon a imomākaukuu e honu ia 'I'inekaie, nole nae oia i loaa, no kona mun e nn?t i ka lakou hana. La paipniia oia e kona poe kiai. Ma \Vorema o Tnukale 1 pakelo ai. I knna ike ona i ka lul'Miii ana mai o ka piiikia. iahiu koke ae ia oia i kr.na mau pak-.pala, a ee ae ia oia inaluna o ktkahi waa[ia. a holo aku la um ka imiliwai Rme, a luki ia kwiauakauha1«'. La inalu ko Tiuekaie uuho ana ina \Voromn, no ka mea. ua pau i ka iiookahuhia e Lutera ka maun o ka Pope ina ia walii. Hapai hou o 'I'inekale i ka hana ma \Vorema, a ia manaw.i no, h>aa m;ii ia ia he paiapaia mai kr>na poe mak'imaka ma Lneiani, e hai mai ana, na makaala ioa na Makai <> ka poe P- pe inn ia aina ; ua kiaim na awa, h ua pau i ka hulihuhia na inoku i komo inai iloko. A ua paipai mni lakon iiua, e pai'i kaua mau paiapala me na hua makalii, i uuku na Inike, a i iiiki hui ke iuina. I kn loaa an;i o keia paiapain. haua iiio iii o 'I'iiu-kale e hke me k;i mi.;i i paipaua mai ia ia ; a ma ka hopena o ka M. 11. 15*2.5, i pau ai ke Kauoha liou i ke paiia ma ka oh.io Knelnni. 0 Petero Koei'e, (Puter Schoe|]er) ka inoa o ka mea nana i pai. I\e malamaia nei kekaiii o ia uuiu Kauoln liou ma ka Mureuma. ma I>eri?etoia. A ua manaoia oia waie no ka inea i koe. o kela mau Ka«joha llou a Tiuekale i pai mua ai. Ua lawe malu ia na buke ma llolani a me Helekeuma. a malaila i huuain > i iloko 0 na pahu wniwai o kekohi poe īur{aio kalepa, a h'wuina i<>a ia aku la i Kuelani. 1 kn luki nua nl.u i Kneiani, ua ku;.i malu ia, a ua hauoli kekahipoe i ka ioaa nnn mai ia lakou keia waiwai niakamae. Uii hoaliewa nui o Ka(liucia Wuhn- n uie Kunekale ka Hihopa o L:idana i keia Kauoha H«.ti i iioolaliaia, n un iioohiki inua i ka oleio. e make ana ka poe i kuai iii'>. Peia io no, ua imuko ia keia oieio hoohiki, a un ili koke mai ka }u>o]-ai maluua o k«> ke Akua pne kauaka. O Toma Garetn, fThomas Garrett), lie Liinaliaiolelo no keknhi ek;.hsia ina Lndana, ka mea i hoopai mua ia. Un hopu ia oia i ka la 9 o Fehertiari i 5*2<J, n iiooleua iloko o ka halepaahao. A maiiope, iiookolokoloia oia, a puhiia i keaiii. A o kona hewa i hoomnopopoin'ima i;n palapnla hoopii. oia ka himlahaaua i n?i huke 1 paiia in;» ka olelo Huelani; a no ka mea hoi, he hoalauna oia no ka poe i pai iho i ua mau l>uke In, He hewa ka ! ka hoolaha Paihaia. Ma Okapoila, iie nui no ka poe i iiopu ia no ka ikea ana o ke Kain>ha IL>u iloko o ko la.koM mau iiaie. U:i hooleiia lakou iloko o ka halepaahno, a hoopaaia iiiii ke keena liaumia, malaila i make ai ka 'hnpanm. Avle i pau.