Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 35, 1 September 1866 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA:
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
B UKE V. HELU 35. HONOLULU, SEPATEMA B A 1, 1866 . NA HELU A PAU 248.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no na mahina he
UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono.
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
I s published in Honolulu.
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum,
or $1.00 per six mon ths, in advance.
A DVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements mu st be paid for in advance.
KANIKAU S will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PA YMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, ma y be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription li st, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M. L. H. GULICK.
Publisher.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale,
$3.50 each. Pe rsons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
Olelo Hoolaha!
KE KAUOHA AKU NEI AU I NA MEA
a pau i aie ia Kamuela (S. H. Dowsett) i make,
e hookaa mai mamua o ka la 30 o Iune 1866, e like me ka manawa
i haawiia e ka Aha. KIMO PELEKANE.
Lunahooponopono.
Honolulu, Mei 30, 1866. 235-tf
HE MOKU HOLO MAU
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA
maikai,
"Ka te Lee."
O Fountain ke Kapena,
E HOLO MAU LOA ANA A HIKI MAI no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia
228-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)
No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Pilipo ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia
No Hana, Kaupo, a me Maliko,
KA MOKU KUNA
'MANUOKAWAI,'
O Merchant ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KELA MOKU I NA Awa i haiia maluna. No na ukana a me na ohua, e ninau ia C. BREWER &co. (BURUA MA)
Olelo Hoolaha
- A KA -
AHAHUI HOOHOLO MOKUAHI
- A -
MOKU MAOLI KULOKO
- O KO -
Hawaii Pae Aina.
KA MOKU KUNA MAIKAI
Ala bani,
161 tona, e holo ana i Kawaihae, a me Kona, ma ka Poaono, a mamua ae paha, la 10 o keia malama.
O KE KUNA KALEPA
O Neti Mela
E holo mau ana i Lahaina, a me Maalaea.
No na mea i koe, e ninau ia Kapena Mokina, a i ole ia, ia
JANION GREEN & CO.,
222- tf A. H. M. K. H.
Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.
Baibala nui no na Awai o na Halepule , $4 00 "
” Ohana, ano nui, me na kii, a me na Moohana, 2 50 5 00 "
“ Ohana uuku iho, me na Moo hana, ili ulaula, 1 00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
" Okoa, 50 Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 26
Li ra Ha waii, 25
No k o ke Akua Ano, 25
Li ra Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 1/2
Moolelo Ekalesia , 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 1/2
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 1/2
Kumu Leomele 12 1/2
Eia na buke i haawi walei a.
Haawina Baibala.
Ui.
Na Dawida Malo Kumumanao.
Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii. Ka Nupepa Kuokoa.
Wa-ha Ra-ma o-e.
NO NA KULA AUPUNI.
E oluolu mai ne e ke Kuokoa ia'u, e like me na kau hala'e ia kaua no na aoao hoomana, a nui na mea i kuhikuhiia ma ka Baibala, a e hoomoe iki ae ko kaua kamailio ma ia mea a mahope, alaila, hapai hou. A e kamailio nui hoi kaua no na kula Aupuni e like me ka kaua hoomaka ana e kamailio ma keia mea ma na haina hope o ka nupepa ma ka la 4 ae nei e pili ana i keia. A ua olelo kaua malaila ma ka inoa o J. Kaimiola. A me he la ia olelo ana, aole i ku i ka oiaio kana mau haina, aka, he ano apuhi wale no kana, me kona ike maoli iho no ua kauia i ka ole, a he ole no ka mai na ku a na kaloa, wahi a kela eu.
A o na kula Aupuni a ua Kaimiola nei e i nei ua maikai ae, aole like me kela mau kau i hala wahi ana. A no ia mea, e imi hou ae kaua ma keia ano, no ka mea, ua imi ne nei kaua no ka maikai io o P. o P. wahi hoi a i ala, a ua akaka he ''Wa-ha ra-ma," puu mai ka hewa iwaho a ku ana ke ko-a, a ua hiki ae paha ka helu na i ka 16. Aole no nae i pau. A elua nae hoi mea i loaa ia kaua ma ia imi ana. O ke ano maikai o P. o P. ka mua. A o ka hui ana o ua mau hoomana kue nei i ka hoomana H. P. ka lua, maka oihana hoonaauao. E waiho kaua i keia, a e kamailio ae no na kula.
Ma ke Kanawai Kula o ka A. D. 1864. A i ka nana'ku ua maikai maoli ia Kanawai. Eia nae ka hemahema, o ka hana ana a ke Kahukula Nui. A no ka mea hoi, alua makahiki o kona makaikai ana i na kula, a iloko o keia mau manawa makaikai ana ana, aole i holo maikai na kula, a ua nui ka hemahema a me ka hauwawa ma kela a me keia apana kula o kela a me keia mokupuni. O ke kauo ana'e i na haumana o ka aoao H. P. e hui pu ma ka pule ia Maria laua o S. P. ka mua. O ka hoopau wale ana i kekahi kumu a mau kumu ano maikai o ka aoao H. P. ma na kumu kupono ole o ka hoopau ana ku lna. 3 O ka hoomoeia o kekuhi mau kula. 4 O ka auwana o na keiki ma kekahi mau apana aohe nae he ao ia. 5 O ka lawe i na hale kula i kukulu huiia e ka aoao H. P. n.e ke Aupuni. 6 O ka hookaawale ana i kula okoa ko na kaikamahine, a peia hoi i na keiki kane. Aka, ua hanaia keia Kanawai e like paha me ka hookaawale ana o ka Pope aole e ma r e i ka wahine, a o ka malama kaawale i na kaikamahine ma na keena, me ka ike ole ia aku e na maka a e ka lehulehu, a na ua Pope Nui nei wale no e kiai, e halo, e halalo a kiei aku, a e kapaia lakou na Virgina Hemolele, no ka mea, ua hemolele a noho hemolele hoi ka B ihopa R oma, a oia wale no hoi ka mea hooponopono ia poe, a ina hoi e haumia, alaila, kipakuia mailaila'e, ai ole ia, he aha'e la. E waiho ae nae ia haawina hoohalike.
I ko'u manao nae e hai aku ia oe, aole o ia ka mea e malu ai, aia o ka hookapu i ke kuu wale o na makua i na keiki e hele wale aku i o a i o, a i mea e mua ai ka auwana ana mai ka wa iki mai. A o ka auau pu ana o na keikikane me na kaikamahine me ka uhi ole ia o na ili, a o ka huipu me na keiki ano auwana. A nolaila, ua oi ae ka pono o ka hoomalu ana me nei mamua o ka hookaawale kula ana, no ka mea, he mea ano ole ia i ka mau o ka auau pu ana. A o ke kumu o ia auau pu ana, o ka maa o na keiki i ka hele wale me ka ae ole a me ka ike ole o na makua, a no ka mihimihi ole no hoi kekahi o na makua, a me ka hooponopono ole a hoomalu ole a hoauau ole ma kahi mehameha i na keiki, a e uhi mau i ko lakou mau ili i na aahu kupono, a e ao aku i na kanawai pono o ka olelo ana a me ka hana ana a me ka noho ana ma ke ano akahai, a me ka noho malie a mo ka hoolohe. A pela no i ka na kumu ao ana.
Ina aole e ao ae ke Kahukula Nui i ua makua no keia mau mea, a pela hoi i na kumu, a i na keiki paha hoi, heaha ka waiwai o ia hookaawale ana ? A heaha hoi i hiki ai i na keikikane me na kaikamahine ma ke kula hui himeni ana ? A no ka mea, ua hanaia ia mea nani i mea e hiki pono ai na hana hoolea a hoonani ma kahi mau mea, a i ole ia, he mau mea paha e hoohauoli ai. A pela no na hana hoonani ana i ke Akua ma kona hale a ma ua wahi e ae no a ke kanaka a o na kanaka paha e manao ana e hana pela. A o ka hana ana pela, me he mea nui loa la ia i ka makemake o na haipule e like la hoi me Davida ke alii o ka Iseraela e haa ana imua o ka pahu berita o Iehova, a oiai e lawe ae ana ke alii ia mea mai ka hale ae o Obededoma no Gata, 2 Samuela 6: 14; 2: 2, a pela aku. Aka, he mea mau no nae ia lahui ka hookaawale ana i kahi ohana, ka oihana kahuna, a pela no ka poe mele imua o ke anaina, a pela no ka mau ana o ia hana maikai. A no ia mea, he pono ke huiia na leo wahine elua a me na leo kane elua, a e maheleia i na apana like 4, ma na leo hoi o kela a me keia e nani ai o ke mele ana. A o ia hana ana a na haipule la, ua oi ae ia mea mamua o ke dala i kuu manao, a pehea hoi kou e ke hoa ? E i mai ana nae paha oe ma keia ninau, He oiaio no, e hele pu ana ia hana maikai ma ke Aupuni Lani o ka mea Mana Loa.
E waiho ae kaua i nei mau haina, e huli ae a e kuka paha i ke ano o ke kauo ana a ke Kahukula Nui i na haumana o ka aoao Hoole Pope, ina paha he oiaio ia. Ke ninau nei au ia oe, No ka hemahema anei o ka hana ana a kela aoao ia hana ana pela ? Aole paha pela, aka, ma ke ano hili no a kaena no hoi oia ka hoomana io mai a Iesu Kristo mai. He oiaio, paha ia, he ano lilo io no pela, a no ka mea, he hauwawa no la hoi ma ka A. D. 1860, i ka make ana o ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao ia wa, no ka hana ino ka ona ia aoao, me ka hoopii ole no nae imua o ia waihona hana aupuni, aka, ua hoopii no paha ko hauwawa la hoi. A o ke kaena, ua oiaio no hoi i ka ike aku, e ake ana no e malama ia ka lakou mau pule a me ka lakou hoomana e ka lahui holo okoa. A e ake ana ka paha ia aoao e lilo mai Hawaii a Kauai i lahui hoomana malalo o ka B. R. ea ? Pela no i ka nana aku i na hale pule o lakou, a me na oihana, a me na olelo ke kalakalaea. A malia paha o ke ano mau no ia o ka B. R. aoao. I ka nana ana ma ka Baibala, he oiaio no ia ano, aole nae na ke Akua mai. A e pono paha kaua e nana ae i ike i ka ole io ma Kanawailua 18:9—18; 12: 13—17; 17: 18—22. A owai keia kaula e ku mai ana wahi a Mose e olelo la ? Ma keia manao, o ka mea i kapaia o ka momo o Davida, wahi a ka poe nonoi ia ia, no ka mea, no ka hanauna mai o ka Iuda oia, e like me ka Iosepa wanana no kana mau keiki mamua ae o kona make ana. A pela ko'u manao ana, pau ae la ia. E nana hou aku kaua no ka hoopau ana i na kumu ao. Ma ka haiolelo a Kaimiola ma ka malama o Aperila a o Mei mai paha, he mau hana lealea ana ka ma ka wa kula. Malama no paha ua hoolahaia no kana no ka ike ole. Pela paha, aka nae, aia ma ka apana o Puna, mokuaina holo okoa o Hawaii o Keawe, mai kela pea a keia pea o ia Apana, aohe kula ia mai ka malama mai o Aperila aku nei o keia makahiki a hiki i keia mahina, no ke dala ole ka. A ina pela, oia ae la ke kumu i hoomoe ia ai, alaila, e olelo ae no kaua, he mea hou kela no nei kau ma keia oihana hoonaauao lahui, i oi ae ka maikai mamua o na oihana hoonaauao e a pau i ka lahui. Aka, aole paha e hiki ia kaua ke imi aku i ke kumu oia nele ana, no ka mea, aole i hoolahaia ma ka inoa o ke Aupuni.
A ma ka auwana wale o na keiki aohe ao ia, a malaila kaua e nana ae ai, no ka mea, ua oiaio no paha ea, aka, ma ko'u hiki ana ma Waialua, ma ka la 9 paha o Sep t. 1865, ua holoholo iho au he mau la malaila, ma Mokuleia, Kamooloa, a ma Waimea, aohe kula, e ku wale ana no na halekula aohe mea maloko.
A no keia mau mea, ke hai hou aku nei au ia oe; ua hala ole ka ike a kuu maka, no ka mea, o ke komo ana mai o ka hoomana B. o P. ma keia kaona, a hana i kana oihana, e hoonawaliwali ana i na lima o ke Aupuni o ko kaua Moi aloha e noho nei me ka-u, no ka mea, ua laweia mai ona ae la kona mau mua ponoi, a me kona mau kaikaina, a ke noho nei ia me ke kaumaha, a ke pakui hou mai nei no ua kaumaha ia ia a me kakou, o ka hooneleia o na kanaka i ka ike a me ka naauao a me ka pono, ka mea e malamalama ai na kanaka me ka imi ana i mea e lako pono ai lakou, a e mau ai hoi ka ikaika a me ka pomaikai o ko kaua Moi a me ke Aupuni ona. Aka, ua hai aku nei no nae au ia oe i ke kumu nana keia hana mamua aku nei, a me ka noonoo maikai ole o na'lii o ia kau, no ke kawewe maoli no hoi kekahi o ka i'la aho lawaia mai ka hokeo aho ae, i ka ua mea o ka holo o ke ahi me ke kahala. A o ka i ala i-a nae hoi e lawaia mau ai. o ke kalekale olelo, i ka mea no o ka ono maoli o ia wahi ia. Aka nae, na hala'ku ia kau, he wa hou keia, a nolaila, e pono e noonoo hou kana i kahi e ikaika ai, a e mau ai ke kiola koke ae kakou i ka mea hu kahiko a ka B. o P.
E ike no kaua maanei, no ka mea, ua akaka lea ae la me he pu mahina maikai la aohe kau ao, a e alawa iki ae paha kaua a halo ae a ike i na kula alo alii, ua hoomaha iho nei, a e kula hou ana paha ke hala ae keia malama hoomaha. A ina pela, e akaka maoli no auanei, e like no me ka'u i hai a ku nei ia oe maluna'e nei penei: "Hala ole ka ike a kuu maka." A no hoi, ina aole pela, alaila, o ka haukae pia ae la no ia ; aia no hoi i ka mole ka huakai po, naku aku a naku mai. Nolaila, owai la auanei ka hoa e like ai ? no ka mea, ua ike oe i na Aupuni naauao a pau ma Europa, aole no i nele i ka Waawaa ma ia mau hana, aka, he lohe wale mai no nae hoi ko'u.
Eia hoi kekahi; i ka wa o ua kanawai hou la la o ka makahiki i haiia maluna, ua ninau mai kekahi, "Heaha kou manao no ke Kanawai Kula o keia makahiki?" He Kanawai maikai, alaila, helu mai la hoi kela i na hoa i hoonohoia e ka Aha Kukamalu, ma ke poo o ka P. H., o mea a o mea a pau elima, a maopopo ae la na inoa o kahi mau mea. Pane aku la nae hoi au, oia kahi hewa, aka, ina ua ike kakou ua kue maoli mai lakou i ko kakou hoonaauao ana, alaila, na kakou no e hooponopono ko kakou mau kula ma ke ano kue ole nae i ka pono o ke Aupuni, no ka hewa o ka hana a ke poo o ka P. H. I ma i la nae kela, ''Ina pela, ua pono no." Pela ko'u manao wahi a'u ia ia ia, aka nae, e nana wale aku nae hoi kakou ma nei hope. A nolaila, e hai hou ae no paha au ia oe. "Hala ole ka ike a kuu maka." (Aole i pau )
Ka Ma i Kuni.
E KA NUPEPA KUOKOA, KE KILOHANA POOKELA o KE AUPUNI HAWAII;" ALOHA OE:
Ua lana mai ko'u manao e hai aku ia kakou e ka lahui Hawaii nei ; i kekahi mau mea a'u i ike ai ma Honolulu nei i keia mau la, no kekahi mau mea e pili ana i kela mau hua, e kau hoohie mai ana maluna o ko kakou kukulu manao ana. O ke ano o kela mau hua e kau ae la maluna, ua akaka paha ia kakou ke ano oia mau hua; oia hoi kekahi ano mai i loohia mai maluna o ka lahuikanaka holo-okoa : a ke haha mai nei ia iloko o na puuwai, a me na akemama, a me na io, a me na a-a o kela mea keia mea i kapaia he kanaka, a me kona kaili aku no hoi i kekahi poe me kona lima menemene ole; a haule kekahi poe i ka make a me ka eha, mai na pua makalii loa a hiki ina pua i ka wekiu. Nolaila, i ka nana'ku, me he mea la, ua like loa keia mai, elike me na wailele nui, kahi a makau ole i huki ia'i a haule i ka make, pela hoi keia mai e huki mau nei i na kanaka i ka lua.
I ka nana'ku i keia mau la, ke hahana mai nei ka make, me he la he kakaikahi paha na la a'u i ike ole ai, e lawe mau ia ana na pahu, a me na makena eu-walo ana ma na palena o ke kulanakauhale nei, a peia no paha ma na Mokupuni a pau o kakou. O ke kumu paha o ka pii ana mai o keia mai i o kakou nei, aole puhi he mai pu wale mai, aka, me he mea la na kakou no i kono mai iaia e hookamaaina pu me kakou. A, no loko mai paha o keia mai a me ke koko ino, a me ka pono ole o na mea a kakou e hookomo iho ai i ko kakou kino, nolaila, ua houluuluia kela mau mea a pau i kahi hookahi, a, apuupuu ke koko ma kau wahi, a ua hoopuka ia mai ka mai Pake i kekahi manawa, a o ka wel a a me ke an u i kekahi manawa, mai loko mai o laila, hoopuka ia mai ka lena, a o ka m ake aku no ka hope ; nolaila, ua lana mai ko'u manao e paipai aku ia kakou, ka poe i koe aole i haule i ka lima o Pi va ke-ahi-kanana, nana e kapapa hele nei a puni keia lahuikanaka, aole koe, oiai paha, ua loaa iki ia kakou ka malamalama uuku, e like me ko ka mahina, i hiki pono ai ia kakou ke hoomakaukau no na la i koe e ola nei. A penei paha kakou e hoomakaukau ai, i ole e loohia i keia kamaeu o ka po.
1. O ko kakou hoomaemae mau ana i ko kakou mau hale iho. Ua nui no ko kakou hemahema i ka malama ana ia kakou iho, o ka hapa nui paha ia ; a penei ka hemahema. O ka waiho mai no o kahi umeke-poi, a me ka ipukai, a me ka hue-wai ma kahi e kokoke ana i kahi e moe ai ; a me ke kapuwahi hoi, a me ka welu-ahi paka, a me ke ahi no ke ho-a ia, a me na mea no i koe a he nui wale. I ka hoomaopopo ana i keia m au mea a pau, uaku loa no i ka pelapela, a me ka hoopailua maoli, a me ke ino o ke ea maloko ; a noia ino o ke ea a me na mea a pau, ua loohia kekahi poe makua, a me na keiki pu i ka mai, a me ka nawaliwali a me ka make.
2. O ka hoomoemoe ole ia o ke kino. I kekahi manawa, he mau no ka molowa a me ka hoopoina pinepine ana o kekahi poe, aole hoomaemae ia lakou iho; ua nui no na kanaka i paa mau i ka hana, mai ka la a po, a ole nae i makaala mau kahi, ua holoi wale no ma na maka a me na wawae, koe no ke kino ; me ka olelo iho, he anuanu! nolaila, aole i holoi ia, a hana mau pela. Oia kekahi mea e ino ai ke kino ; a pela no hoi na keiki, aole hoomaemae pono ia, i kela la i keia la. ua hoopoina pinepine ia, a noia mea, ua paa ka lepo i ka ili, a oia kekahi kumu pipili mai o keia mai a loohia i ka pilikia. Eia hoi, o ko kakou ai nui ana a maona lo, oia kekahi mea e pono ole ai ko kakou kino, no ka mea, i na e ai a maona loa, alaila, na ano e loa na io hooponopono i ka ai, a noia mea, ua hokuku mai ka opu, a malohi m ai, a mahope, loaa mai no kekahi ano mai nahu, a he mea pono ole no ia.
Eia hoi kekahi ; o ka ai nui i na mea ano palahe, oia kekahi mea e pono ole ai. Eia hoi kahi, o ka noho mau i ka wai a loihi, oia kekahi mea e pii mai ai keia maa, no ka mea, i ka wa e hui ai ka io me ke ahu, a mahope loaa i ka we la, oia ka mea e pono ole ai ke koko a me na io, a me na mea a pau e pili ana i ke kino, nolaila mai ka mea a'u i olelo ae nei ia kakou rna ke poo o keia kukulu manao ana, no ka puka ana mai o ka mai pake, a me na ano mai hakumakuma, i kuhihewa ia'i he mai pake ;aka, no keia mau ano wale no ka pilikia nui o kekahi poe, a molowa ka lima, hiki ole ke hoopololei, nolaila, ua manao au he mau kumu paha ia na kakou e nana ai. Eia hoi: o ka inu ana i ka rama a ona loa. Oia kekahi alakai e hiki ai keia mea ino, no ka mea, ina e inu a ona loa, a pela mau ia e hana'i, alaila, ua haalele pinepine oia i ke ano kanaka, a haule i ke ano o na holoholona, a moe ma ke alanui, a loaa i ke anu paha, a i ole, i ke ea o ka honua i like ole me ke ea o ke kino o ke kanaka ; alaila, e ulu mai no keia popilikia maluna ona. Eia hoi, o ka huki mau ia o kona mau io a me kona mau aa, a me kona kino holookoa a pau o keia wai, a, ano e kona mau helehelena, a he mea noia e haule ko ke ai iloko o keia pilikia a pau. Eia ka mea i koe ; o ka malama ana. Oia ka mea nui, oia paha ka mea e hiki ia kakou ke makaala, no ka mea, ina aole kakou e malama, alaila, he mea ole paha ko kakou ola ana ma ke ao nei, no ka mea, ua like ko kakou ola e like me ka mea i hoowahawaha wale ia, a hoolei wale aku no, aka, ea! e pono paha kakou e nana iki i keia paipai ana, i lilo ai hoi keia hoakaka ana i mea e kaohi mai ia kakou mailoko mai o ke kuhihewa, a me ke ano naaupo paha. E ia ka'u hoakaka mua; ina e loaa ana kakou i keia mai Pi va, alaila, I, e uhi kakou i mau aahu kupono maluna iho ona, i ole ai e komo hou mai ia mai, e like me keia. E hoaahu i wahi lole maemae ma kona kino, a e aahu noia a hala he mau la e like me ka maemae pono ; aole no hoi e hoopulu i kahi hapa oia lole i ka wai, i ka wa paha o hanai ai, a i ole, e hooinu ai paha i kekahi mea. Ina e pulu, alaila, e wehe no ia kapa, a e hoaahu hou iho i kapa hou, a pela no o hana mau ai. Eia hou; e hoaahu ihu maluna i kapa mehana, ma he kapa maoli, a i ole, he kapa paha i loaa ia kakou, e uhi noia maluna ona, mai na wawae a hiki i ke poo, ke hiki, a ina aole e hiki i ke poo, alaila, e hookau iho ma ka palena o ke poo, oia paha ka auwae, a e hoopaa loa malaila i ka wa e hiki ole ana. I ka wa e nui ana ka wela ma ke poo, alaila, e hana me ka malama loa, a penei e hana'i. E hooma-u i ka welu lole maikai i ka wai, a e kuu pono iho maluna o ka lae iloko o kekahi mau minu te paha, a hooma-u aku no, a pela mau no e hana'i a hiki i ka wa e pau ai ia wela, aole no hoi malaila wale, e hooma-u hoi kekahi ma na pulima, a manamana lima a hiki aku i ka peahi lima, e hana mau ana e like me ka hana ma ke poo, pela no hoi ma na lima.
Na mea ai. E haawi i na mea pumehana, oia hoi ka wa i ki i hui pu ia me ka w aiu, a i ole, he pia paha, a me kekahi mau mea e ae no hoi ; a penei e hana ai. E haawi mau i ka mai i kela hora'i keia hora i ka poi i hoowaliia a hehee kupono i ka haawi aku i ka mai, a me ke kai o ka bipi hou, aole i miko i ka paakai, ua kapa ia oia, (he ki b ipi) a me ke ki, a me ka barena i pulehu ia, e a i ana i 2, a 3, a 4, a o paha puna iloko o ka wa nawaliwali, e like me ka hiki pono ; a i ka aina-kakahiaka, e hui pu mai i wahi hua-moa i ho-o ia i ka wai wela iloko o kekahi mau minu te paha, aole e moa loa, he ano mo-a o hehee, oia ke kahi mea e haawi pu ai i mea e hooikaika ai. Eia hoi, ma he Pi va , kupono i kekahi laau i kapaia he waina, alaila, e kuai ia mea, a loaa, a e haawi pu i kela hora i keia hora ; a penei e hana'i. E ho-o maloko o kekahi kiaha i ka waina, a hapalua paha o ia kiaha, alaila, e hui pu iho me ka waiu a piha kela kiaha, a i ole ia, i wai, a e haawi aku i elua puna i kela ho ra keia hora e like me ka hawi ana o na mea ae, a e haawi mua nae keia waina mamua o na mea e ae, a pela e hana'i me ke aka-hele loa. Eia hoi ; e hoauau mua ia ia me ka wai pumehana i kela la keia la, ina he ano nawaliwali loa ; me ka welu no e kawele maloo ai iaia, a hiki i kona wa e ikaika iki ae ai, i lilo ai kela hoauau mau ana i mea e hoomaemae pono ai iaia, a hooikaika ae hoi i kona mau io, a me ke kino, a oia kekahi mea nana e huki mai iaia mai kela popilikia i loaa iaia. E malama loa no i ka hoauau ana ; a penei a hana'i. E hoauau hapa no i ke kino o ka mai, ina he mai hiki ole ke a-la mai ; alaila, ina o ke alo mua, e hana no me ka uhi pono ana i kona kapa, a hala keia aoao, alaila, e hana no e like pela ma kela aoao, a i ka pau ana o ka auau ana, e hookomo hou i lole hou i holoi ia a maemae ; eia hoi , e malama loa i kona uluna, mai hoopulu i kekahi hapa i ka wai, a i na e pulu, e wehe ae no ia mea, a e ho-o hou i pale hou : a i na no hoi he kawele, a lole e ae paha, alaila, e pale iho malalo pono o ke poo, i ole ai e pulu ka uluna, a peia no hoi ka hanai ana, e pale no malalo o ka auwae, i ole ai e paumaele hoi ia wahi, a lilo ia i mea e maemae pono ai.
No ka ai ana. Ua hoonoa ia ka io i hoomoa ia, aole o na m ea i hoomiko ia me ka paakai, a me na io maka, aka, o na mea ano hou, oia na mea kupono, e like me ka io bipi ; e hiki no ke pulehu ia a mo-a, a e haawi aku na ka mai, ina he mai nawaliwali, alaila, e haawi aku ia ia kela io, a i kona ai ana, iole e pono e, moni i ka io, no ka mea, aole i oo-lea na