Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 35, 1 September 1866 — I na Kumukula. [ARTICLE]

I na Kumukula.

Laiminau'.na, Aug. 20. 1566. ! Auheu oukoa v. na Kumukula Huwaii ? ! Kc innkcmnli« nei nu, ko ouko'i hoa kuum, ! c kuku pu me oukoii, i mea e pau ai keknhi ; mno lieumhoma o ka oukou ro kula ann. ! Kia ka hemoheum mua, uu hakalia lon ua i kninnlii hilii, e kuawili nna i tm «, e. i, na j hun heluhelu hoi, me im p, u, pn, mauuui o | kn heluhelu maoli. Elua a ekolu na maku* | hiki o kn hnpanui o na hnumnna i hele ne i | ke kuln, me ka puka ole aku iioko o ka holu- ; helu. mea hiiahilu kem i ke kumu, no 1 kn men, ina he kumu oe « hoihoi m.\ kau liana, e hooikaika ana me ka noonoo n me ! kn mnalen, e holo auanei ka hapanui o kau i pot 4 haumnnu hou, iloko o ka heluhelu mnoii ! ke no pono ia i elua,n i ekolu [Mihn mnhiua. : Ua lana no la mau mahina i elun, a i I ekoiu paha, e hoopuka oku i ka nui o kou j inau hauumna iiiiii iioko o ka heiuhelu, ina | he kumu tniki oe ma kau hann. Ke manao t nei nu, inn e hnawi o Aberahnma i keia ha« j nn ia oukou mn ka uku pau, ua heiuhelu e ' kn nui o kamalii iloko ona mahina i elua ; no. Kia kekahi mea e hikiwnwe ae ia hami. e hoolnkoe i kela, a me keia haumana in>« me kn pupa, a n»e ka peni pohaku. He )>oho ka haumana liilii lon, ke heie i ke kula me ka papa ole. a ine kn peni ole. Ina ua nele i kn buke ole (p, a, paha) he ha- : pa ia hemahema, no k& mea, o oe ke kumu ko iakou buke. Alaila, i iiiki inai kou mau haumnna liiiii helnheiu oie 1 kaknhiakn. ea, e hoonoho poai lnkou ia oe, n iaiau oe i le.ihi ! )>apa, imii kaWa» oe a, e, i. o, u, h. k. ia, n : pein'ku, no\e lon e manaka koke iakou. Aka o kahakaha oe i ke kii o kahi moo, a paa, ; kaknu ilalo onn, h, e, he m, o, o, moo, he ; inoo, M uiaiia, e haawi ia lakou e hana kela mc«, keia luea ma kona papa iho, a piha m aoao elua o na papo pohaku, me na kii moo, a me na hua h, e, he. in, o, o, moo. Maiaio 1 0 ke)a a me kein kii. Oiai ime oe e waiho ana ia iakou, e ku\n pu me na hauman» nui ae, , « hoihoi pinepine mai» a puana ia mau hua . «ne lakou ; a e hiki hoi in oe ke hnawi ia ]a» . kou i kekahi haumana miki, e kakau pu me iakou. a puana pu i na hua. Ma ia hona hookahi e pnauaau ana na bua i eha, e, o, h r n». £in paha ke kii alua e kakau ni, knhi moo n«o kii nui, a kakau malalo iho, " h, e. he, <u, o, a, moa, n, u, i, nui, he moa nui." Ihula ua paanaau na hua mua i eha. me na hua hou i eha, n, i, u, n, ewala hua, koe eha hua ' wnle no i koe. lna haoa oe pela, e ke kumu mea hauma- ' ua hakaiia wale, aoie emo ka loaa nna o na ' hua i kuu mau haumana liilii. He leaiea iakou ia haaa kalmu kii, a e hoihoi auaoei lakou. E loaa pu oo ina ia hana ana ke kaWwu iiina a o ke akamai i ke kakau kii, he ialu nui ia o ka oaauao )oa ma n.i aupum . naauao. £ hoao oukou i kaia, a e ike auanei oukou 1 ka hikiuawe o ko oukou poe haumana. a e loaa no hoi ia oukou ka mahaloia no ko uukou akauiai i ke ao knla. C. B. Amwsw?.

Ma ko makou o ka U 23 o lune iho nei, ua hof»laham ka l * Olelo H«ike o ke koinite no na kula, : ' oia hoi ke kornite o ka Aha Kuanelio o Hawaii nei i ko lakou hnlawai ana i keia makahiki e hele nei. No ka pili lon o ua olelo hoike nei i ke ano o ka hana ana o ka Papa Iloonaauao, ua puka mai na olelo pane o kela aoao ma ke ano inanao pepa o ke Au Okoa o kn la 27 o Augate. Ua heluhelu iho nei m«ikou me ka noonoo. Minamina maoli ka hoopau manawo nna o ka poe la in kn mnlama o nn kuln, i ke kue, nuku aku, nuku mai, hoohalahala aku, wehewehe mai, a pela aku a uluhua wnle ka poe e nnnn mai ana. nae ia poe in ia ka malamn nnn i na knln ? O na knnaka naauao n pnu o ka aina holookon. o na inakua a f>au, oin kn poe men keiki, aoie o ka l'apa Hoonaauao wale no, no ka men, he mau kauwa lakou e hana e like rne ka mnkemnke 0 kn hapanui o kn poe n pau inea kuleana iioko o ua mau kuia la. Noiaila e mnu una no paha ka hoopaupaaa no keia mau men, oiai aohe like ka mnnao o knnnkn ma nu mea e piii ann i ke ao keiki. K imi nne kakou e kainailio ma keia mnu mea me kn hoonnukiuki ole, a me ka imi nna i ka pono o na keiki, aole i mea e mahnloia mni ni ka nnauao o kein aono pnha, o kela paha. E iiuii kukou i ke ano o na olelo pane 1 hoopukaia mai ne». Ua pono io no ka hoohalahnla nnn o kela aono, no kn liele oie mai o na laia o ua Komite in a ike maka i ka hoike ana 0 na kula maoli i ka wa i kanpuni ni ke Kahukuln iVui. He kumu no ko lakoii no ka hele ole ann mai, oia o ke ano okoa loa o ka manno o ua Knhukula Nui la, a okoa loa ko Inkou ; nkn, un hoahewa makou in Inkou ina nole lakou i makanin 1 ke nno <i nn inen n pnn i linnnia iioko o nn kula o ko lakou wahi i nolio pakahi ai. hia nae, no kn olelo n kn mea knknu i ua mnnno pepn nei ; Ke manno nei anei ke komite, o lakou wnle no ka poe e hiki ke lawelawe i kn oihnna kuia ? Ke hai pololoi nei mnkou me kn meneinene ole, a me ka hunn ole ; un ehneha i«» no ka puuwai o kn poe i noho mni mannei, me kn hoomanawanui e no ai i kekaiii Lnliui e, aole o ko lakou Lnhui pouoi, a e kukulu iwnenn o lnkou na kula mnoli n }»u--ni ka ainn holookon. Aole n'nei in ke ano o ke kauokn, l\e ehaehn kr kiolu wnle ia nku kann mau pono me iie elemnkule lalau In ? A nia mn ke Kuokoa o lune 23 kekahi mau mnnno uo ia mea. K nana pakahi nae knkou i kekahi mau mea i pane in mai. Pnuku I. & 3. I ka mnkou nnna ana, o ka mea nui i hoohaialmla ia iloko o kein min pauku Hua, oia o ka nkonkon, ana o ka mana a pan a iloko o kn limn o ke Knhukula Nui, oi.i o ka inana o kn hoonoho nna i nn kumu. Aoie o ka maua hooponopono, ua pono in e wniho me ka mea hookahi, aka o keia mann hookohu kumu. Ke oleīo nei kein nono ua like pu no i ka wa mamun. nn ua Knhukula Apana e hookohu i na kumu, aole na na mnkua. He aho ia, no ka mea, he noho kokoke mni hikou n hoolohe i ka na mnkun, me he men la he wahi kuleann ko na makua o ia mnnawn. He okoa loa keia, mni kahi e mni ka hookohu ana o nn kumu, me he mau Luna Aupuni la. Pauku 3. He men hiki no ke hoohalahala mua no ke kukulu ana o kekahi oihana, a inahope hoohalahala hou nku, aole no ia wale no, akn, no keia kekahi, no ka hookomoia ana iioko o ua oihana la 0 ka niea kupono ole, Ao|e loa ia he inea 1 lilo ai i ole ka jiooha!ahnh mua, i ike oukou ke nana iho. I ka nmkou nauaana he mea hiki no i ke Aupuni e hookohu i kann Lunakula Nui i nianao ai, aia mn ka mnikai a me ka uiaikai o(e o kana hana ana ka hoohalahala. £ia ka mnkou hoohalahala no ua Lunakuia nei. iw na hua hope mai nei ana i hua mai ai, a no kona inakaukau ole i ka olelo Hawaii, a no kona maa ole i na mea e pili ana i«na kula makaainana oia hoi o na kula apaua. 4. o-7. Ke i nei kela aoa», aole i uhiia ka oihana hoomana. He mea hiki wale no ke olelo waha niai pela. Aka, i ka uaua aku, ua makau hw» lakou i ka h<K»mana unn i ke Akua. Ua hoemiia kalii pule a pokole loa, oia ano hookuhi no, kela ia keia la o ua pule la, a ke i nei lakou kk ua

n»akennke ka Papa e han;i hou i kekahi mnu buke e kupono ai no nsi keiki ko!a.' v : L'a pon«» l.»a la buke hou» aka, aole ia he mea e pani ai i ka hakaka ke nele ka Baiba!a. Ahe iana ko makou manao aoie no c hoole la ana ka Bnibala ma oa^pia. Eia tmc ka makou i kahaha ai; aole \ hooliii.'a tna ke ku!a uupum ma u ßoma, M Honolulu nei, ke no nna o na V»rigme i na pule oka aoao Pope. Aole i papa ia ke kou anamai o na kii o Mana ma kahi , mnu hale kuia ma knu wuhi e ae. Hauhiliiua no ua hana e pakaawili ai! A no ua mea nei o ka haawi ana mai i ka pule i paiia ; he mea kupanaha ka . ka hoohalahaU o na Puritano i ka pule a ka Haku, wahi a lakou. Aole oke ano ■ o ka pule ka makou i hoole ai, aka o ka lawelawe aua o ke aupuni ma ia mea. Na ke Akua la, o ka makou mau huaolelo e pane aku ai, a e noi aku ai ia ia, aole „ na ke nupuni oke ao nei eao mai. Ina I ua kololie kekahi mau kamalii a hakaka ! i paha, he mea hiki no i ke kumu ke pule j aku i ke Aku:i, i ka honmaka ana o ke ! kula, no ia mea. Ua pono no ke ao ana j mai penei ; mai hooloihi i na pule, mai 1 hookoiuo mai i kekahi mea kue i na ao- i no hoomana Kristiano ; aua, o ke kau knnnwai ia ana o na huaoielo, aole ia na ke Aupuni o ke ao nei. 14 Ua hookuuia na hale-kulai na ma- j kua a me na Khlui ekah sia i ka pau ana ona hora kula." Ke haiia mai nei, oka hale-kula nui Waialua, ke aua loa nei ka I i meu ia ia ka mulama o ua hale la aole e , halawai maloko, no ka mea, he hale Au- 1 puni, wahi u i ala. A he maii pilikia o ia i nno ma kau wahi e ae. i 6. "No ka ninau mua ole a maopopo." j Ua ninau no, a anolua ka pnne 'iia mai ! menei:—'*Mai ao i ka pn-ko-li iloko o ! na hora kula"—a i ninuu hou aku hoi ka j hana, t4 Aole paha makou i papa aku i j ka pa-ko-li." A pela na olelo paewa- ! ewa a lakou. A ke ninau nei makou, ua ! papaia anei, aole anei? ! S. Ke manao nei palia ka Papa Hoo- | naauao. he mea hiki i ke knmu kula e , «aiho loa i kona ano Pope paha, Hoole j P«»pe [»aha i ka wa komo iioko o ka liale ! kula. Aole loa makou mahalo iki i ke- I kahi kanaka o la ano, no ka mea, he ano ! ole no. Ina he Pope ke kumu, a ina aole { ia e imi i na mea e pouo ni kona aoao, ! ua maopopo no he k.-iuaka ikaika ole ia i ; ka hanu, ao!ie e makemake ia ia kanaka. I Pelii no l.oi, iua he Hoole Pope, ina hoi j he oi.iio koiia makemake i kela aoao, ao- 1 he e ole kona iulu nn;i i na liua o ia aoao, ; a e kupu niai no ma ka hoololi ana pela I 1/m haun.aoa. K imi no ua Luna Kula j Nui nei i mau kumu kula pili ole ma ke- j ia aoao paha, ma kela aoao paha, ina e loua ia kumu kuokoa. he kanaka manaoio ole auanei ia kuniu, —nuhea ka pono I oia kumu ? Nolaiia, aole e pau ana ka hoohaluhnh o m» pi>u Pope, ina kau ia J mai he kumu kula Hoo!e P»»pe, a pela no ■ o keia aoao. Aole uo keia aoao ka hoo- | halahala ke hoouohoia J.e kumukula Ho- ; ole Pope ma knhi o na hauinana Pope, ! na lakou ia e hoohalahnh iho. Ua kue , loa ime mnkou i ka hookohu in ana i mau I ! kumukula Pope lun kahi ihlomua ka ha- ! hapanui o na inakua mea keiki mu ka ao- j ao Hoole Pope e like nie ia i hana ia iho nei ma Hilo. j !). Ke ae nei la hoi iakou, ua hana ia pela ma Kohala Akau. Aole no pahn e ole ka hoolahaia mai o ia mea, oiai uolaila keknhi o ua Komite la. Pehea la auanei ? Ma ia nno m> ke komoana mai o na kumukula Pope mn Hilo, 10. Aole makou makemake e hai inoa mnanei, akn, tia maopopo ia mnkou ia men. 11. O ka oiaio o keia i oleio ia no ke kuoi ana aku i na hule-kula, aia maluna ona Inla oka Ahn Eu»nelio. Ma keia hope aku paha e wehewehe hou i keia men. I'2. No ka hoopau ia ana o na Luna - Paipai. Hookahi mea i maopopo, ua ; pauia ma na wahi he nui wale. na na Ka- I hukula paha ka hewa, na ka Luna Kula j Nui pahn ;o ka hoopauiaana ku uiea i ike ! ia aku. a ua minamina no inakou no ia mea. Ua lohe inakou i ka hoohalahala o kanaka no keia mea. ]3. No ka uko like ia ana o na kumu, he §.30 no ka la hooknhi. iko makou , manao, aole no ihewa keia, ua manao no nae kekah. poe, aole i 1«« ka hoo- ; iialike aua t ka uku o ke kuinu ia ia na hnuinana he 15, me na mea la ia na hau- ; mana he 60. Akn, he niea noonoo wale ; no keiii, a'one no he hewa nui ke hooha- j hkēia. : He mau manno e ae ho ko enakou, : ok i, iio ka loihi loa o keia kamailio ana, : ao!fe p»«ha |>on» ke ht*»nccuee hou aku. '