Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 37, 15 September 1866 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.
Wa-ha Ra-ma o-e.

            Aka, he hua keia o ka hana pihoihoi, a me ka noonoo maikai ole. A ma keia mau haina, e i mai paha auanei ka mea pane mai no keia mea, "ua hala ia." Ke i aku nei hoi keia, Aole i hala, no ko kaua koaliali mau ana ae i na kumu a nui wale, nolaila, ua hiki no ia makou ke hele imua a nana ae i hope, e like me ka mea e imi ana i kana mea i haule i loaa ae ia, pela no keia, no ka mea, aole o makou oluolu iki ke noho naaupo ko makou lahui malalo o na Kanawai o ka ekalesia Roma, no kona kue i ka ekalesia Euanelio, no ia mea, ua kapaia o Hawaii, he hoomana no na aupuni Kristiano io, nolaila, ua holo loa ia mau lahui imua, no ko lakou kukulu ana i ke kahua o ko lakou mau Kumukanawai maluna o ka Euanelio maikai, e hooea mai ana, he nui wale mahope, no ka mea, ke holo nei o Hawaii imua no ia mea mai no. Ua ikea i na kau i hala, a i keia wa, aole emi, koe nae ka hapanui o na kanaka, aole i makaukau ma ia mea, na oukou a me ke koena pegana, a me ka waiwai palawale, na mea nana i hookuemi lakou. Aka, ke koi nui mau mai nei ke aloha o ua Euanelio nei ia oe e P. K. Kumuao, a me oukou a pau, e noonoo i kahi a oukou e ku la, o ka hali ae a Pueo a pau ke oho, pau ke oho Kamiliohonui, pau ka hoi ka mea o ka noonoo mua ole i o la honua.
          Pahee pakika loa aku nei paha keia, a e aho e hoi hou ae ka noonoo ana no na keiki la a me kona mau makua i ke kumu o ia ano a noho ana ma ka Halewai, me he owau la ka hoi, kai noa na ka makai la hoi, eia no ka na ka hope Kauka o na Halemai la, i lawe me ke kamailio pu ole i ka pono o ia lawe ana, a o aha no la hoi e waiho ae i ka hoopai ia laua, a o ka uku poino kana e koi ae, a ina no hoi aole no. A o ke kumu o ia kuu ana o ke ano keiki la. A ma ka malama pinepine ole o na makua ma na Aha Hookolokolo, e akaka ai la hoi ia ano, no ka mea, malaila wale no e maopopo ai la.
          A malama no nae paha ua hana ia no pela, no ka mea, ua kau ia he kanawai no na keiki auwana a haalelele wale i ke kula, no ka mea, ua ike pinepineia na keiki e hele wale ana ma na uapo, a ma na wahi e ae e imi keleawe ana a mea e ae; ua puka ae ma ia ano naaupo o na makua, a ua hanaia'e laua ma ua Kanawai la, no ka mea, ma ke kanawai wale no e loaa mai ai ka pono o na mea opiopio a ano kamalii paha i malama pono ole ia ma ke ano maikai a pono paha, na ka Aha nana ia hana e kaupaona pono i ke ano o ke keiki lohe ole a me ke keiki lohe, ka makua malama ole a me na keiki makua malama ole, na ka Aha no ka hoopuka i ka olelo ahewa a hewa ole paha, i ka Aha wale no ka hana ia mau mea a pau.
          Mamua o nei wehewehe ana, ua kamailio nui ia na hana a ke Kahukula Nui e pono ai, no ka mea, he oihana nei kana e hana nei, he mole paa e mau ai ka noho ana lahui Hawaii ma nei hope ae.
          Aka, ua maka'u au i na e hoanoe ia ae na hana ma nei hope ae, no ka mea, ua hai aku au mamua a mamua aku nei ma na nupepa o kakou i hala aku la, i ko'u manao kuemi no na hana i hanaia, a e hana ia ana paha he mea e hoonawaliwali ai i na lala a pau o ke kanaka, a o ka kanaka paha, a o ka lahui okoa paha. No ka mea, ua hai ia mai na kumu i maka'u ai au o make ka lahui, ma ka waiho ana i na loina e maopopo ai ka ike a me ka naauao, oia ka pono a me ka oiaio, a nolaila mai no ke akamai, aole mai ke kanaka ae, no ka mea, he lepo ia a he lepo kana mau olelo a me kana mau hana. Ina aole e hookomo ia ka Baibala maloko o na kula Aupuni o kela a me keia aoao, a me na pule kupono i ka makemake o ka mea nana ke ao nui e hana, no ka mea, ua kamaaina i na kanaka a pau o keia lahui ka ike i ka Baibala, a pela no ka pule a me ka himeni; a he mau waiwai keia na ke kanaka a me ka lahui e hana ai, nolaila he pono ke ao ia na haumana o na kula Aupuni a me na kula pualu e ae, a na ua Kahukula Nui nei no e makaikai like ia mau kula a pau, a i ole ia, o kona mau hope paha.
          A no keia mau mea, ua pono no ke ao pu ia ka pa-ko-li ma ia ano buke no na minu te kupono ma ia hana maikai, no ka mea, he mau waiwai keia e pili ana i ke kane a o ka wahine paha, a o ka lahui okoa e pili ana i ka huhui aloha o ke kanaka a me kona uhane iho, no ka mea, he ukana mau ia iloko o ke kanaka, a o ke kino o ua kanaka la, kona hale wahi a Paulo, no ka lani mai oia. A maanei e ike ai kakou no ka Baibala mai, a i ka wa e make ai ke kanaka, alaila, o ka uhane i hemo mai ke kanaka ae, pela no ia e hoi aku ai i kona wahi mau o ka lani e like me ka mea mau.
          A o keia mau mea i oleloia'e la, ua oi ae lakou mamua o ke dala a me ke gula. O Solomona ka oi o ka naauao a me ka waiwai, pela pu mai la ka hanohano i ili mai maluna ona no ka lani mai i kona mau kau kupono, nolaila, he pono no kakou e lawe mai i kona mau kau kupono, i kumu alakai mau maikai no kakou, a pela paha na mea pono ole ana i hana iho ai, e lilo ia mea i mea manaonao na kakou a me na keiki a pau a kakou, a pela aku.
          Ke kaawale ana o na kula kaikamahine a keikikane hoi. Ua maikai paha ia hana ana ma keia kau, o ka hoano e ana ka mea i maopopo, a o ka pono a me ka maikai, o ia ke kaawale ana o na keikikane i kumu kane, a o na kaikamahine i kumu wahine. No keia mea i hanaia iho nei pela, ua maikai no. Aka, ke ninau nei au, o ka wa hea ka wa pono e hui na keikikane me na kaikamahine e hookuku pono ai i na leo mele? A no ka mea, ma ka'u ike ana i na buke, ua huiia iloko o laila na leo mele eha; elua leo mele e pili ana i na keikikane, a pela no hoi i na kaikamahine. Aka, na kela a me keia poe ia e hooponopono e like me ko lakou makemake ia mea paha ea?
          A no keia mea a mau mea a kakou e olelo nei, ua puka ae no ma ke akea imua o kakou na anaina mele, a Ahahui Mele na keikikane me na kaikamahine pu, a ke mau nei no ia mau hana maikai, a ua ike pinepineia no, a e mau ana no paha ia hana, aka hoi, aole no ia mea e manao ia na ke Aupuni, eia nae hoi ma ka makaukau o ke Aupuni i puka ae ai ia mea a mau mea o ka pono a me ka naauao, ma na loina o ke ao ana, e hoomaka ana ma na hua mua o ka ike ana ia mea, a i ka heluhelu ana, a pela no ke kakau ana a hiki wale i ka loaa ana o ka ike hohonu loa ana o ke kanaka a o ka wahine paha. A no keia mea o ka hoonaauao ana, ua lilo mai ia no Hawaii a pau.
          Ninau ana. Nohea mai ka loaa ana ia Hawaii nei ka ike, ke akamai, ka pono, a me ke kuapapanui ana a keia wa o ua mau mea la? No ka lawe pu ia o ka Baibala iloko o na kula Aupuni o kela mau kau, mai a Kaahumanu mai, no ka mea, ua hilinai kela wahine i ka pono Baibala, no ka mea, ua hahai ae oia mamuli o ka manaoio o Keopuolani ka lakou kaikamuhine Alii. Oia ka hua mua o ka olelo hemolele i hiki mai ma keia p e aina.
          A no ka ikaika o ua Kaahumanu la, a ma ia hope mai o ko ia nei make ana, a me k a holo ana o ka ia nei keiki mua i Beritania, ua ulu nui na kula, a pela no ia i kaapuni ai ia o Oahu nei, a pela no hoi na'lii o na mokupuni e ae. A ma kekahi manawa, holo ua Kaahumanu nei i Kauai, oia hoi ka makahiki 1829, a ma ka makahiki 1830, holo kaapuni oia i na mokupuni hikina a pau e nana ana i na kula a me ka noho'na haipule o na kanaka.
            A ma keia mea, pau loa na kanaka kahiko a me na wahine o ia ano i ka ike i ka nana palapala, pela lakou e heluhelu pualu like mai ai me ia, mai ka ulu ana o ia mea, a i ka makahiki 1831, hoomakaia eia ke Kulanui ma Lahainaluna, aole no i emi iki ia kula ma ke kokua ana mai o ka Papa Misionari Amerika, a ka wa e lawe ai ke Aupuni ia kula a me na kula e ae mamuli o na Kanawai o ia mau kau, mai a Kamehameha III mai, a i ka makahiki 1862, hoomaka ke ano e ana a me ka honene ana o kekahi poe e keku ae i na hana o kela kau. A oiai ua hala iho o R. Limaikaika mai o kakou aku. A o ka lua ia o na Luna i hookomoia ma ia Oihana Papa Hoonaauao i ka makahiki 1860 kona waiho ana ae ia mea i kona mau hoa. Pela hoi ua hoonoho ia ka mea Kiekie M. Kekuanaoa no ua Papa Hoonaauao la. A ma ua makahiki 1862 la, oia ka hoonaueue ana a me ka hoano e ana ae i ke noho ana hoonaauao a ua Papa Hoonaauo nei.
          Hoopau ana a hoonoho ana i Puuku Pai Nupepa. A he mea maopopo no ma ka nana ana. I ka wa i pau ai ko Mr. Holo noho Luna Puuku Pai Nupepa Aupuni ana, alaila, ua hoonohoia malaila o C. G. Hapakini i ka makahiki 1855. A ia e lawelawe ana ia oihana, aole i liuliu, a mau hebedoma iho la hoi puka koke ana ma ua nupepa aupuni la oia kau ka hoahewa mai i na kumu o ka aoao nana i hanai keia lahui i ka malamalama. A puka mua malaila ka hoowahawaha a me ka hoino a me ka hoowahawaha ia lakou la, a o ke kumu nana ia hana i ka nana aku, aia oia iloko o ka uluwehiwehi lau mamane kahi i noho a ae ai, me ka pahee pakika o kana mau olelo ia lakou la, e like ai paha me ka Ad. Toma mau haina mamua i ka malama o Iulai, 1843.
          Ke kumu o ke ano e ana pela. A no ka mea, ua puka ae ka honene hoopaapaa mawaena o ke Kuhina o ko na aina e me ke Kuhina Waiwai mua oia kau, a he hoopaapaa ikaika maoli ka laua, pela ka nene ana, me he la e keku mai ana a keku aku ana i kekahi i kekahi, a liuliu wale, ua paa loa ia mea ia laua, a hiki wale i ka wa i waiho ai kekahi o laua i kana oihana, aole nae i maopopo lea ke kumu, aka, o ka laua mau hana ana pela, ua ike ia no e kekahi poe no ia hoopaapaa. A no ia mea, aole loa laua i launa a make iho la kekahi o laua, aka, ua ike paha kekahi ua launa hou laua.
          Ka puka ana ae o ka hauwawa. A ma ua makahiki 1862 la, iloko o ke kau Ahaolelo o ia makahiki, ua puka ae ma ka waha o na Kuhina la e hai pahenehene ana i na misionari o ka aoao mua a me ka olelo hemolele a ia poe; eia ka auanei ua makaukau kekahi hoomana hou e hiki mai ana. Aole no hoi i ike ia ua Kuhina nei e komo ana i ke kapa kahuna ma ke ano o Aarona ma i kela mau kau, a ma ka la nae i hoolewaia ai ke kupau o ka Moi Kamehameha IV., a komo i kona hale e waihoia'i, komo mai ana kela i kona kapa kahuna o kela ano. A ma ke kau Ahaolelo hooponopono Kumukanawai o Iulai 1864, puka pinepine ae ana ma ona la kana mau olelo e like me kela maluna. I ke kau Ahaolelo mai hoi o Okatoba oia makahiki no, ikea 'ku ana kona ano e opeupeu loa mai ana kana mau haiolelo iloko o ia kau.
          Kupanaha. No ka mea, ua noho kokua no ka mea Hanohano C. G. H. mamua'e o ko Mr. H. noho ana'e ma ua nupepa Aupuni la, aole no i ike ia na haina hoino a me ka hoowahawaha, no ka mea, aohe kumu e hiki ai ia mea. A pela kakou e alawa ae ai la, a he mea hewa ole ia o ka alawa ae la, i ka mea o nei mea hoi la he kupanaha la.
          Hoonoho ana Kuhina Waiwai hou. I ka pau ana o ka mea mua, ua hoonohoia ka Hon. E. H. Allen ma ko i ala wahi a hiki i ka make ana o ka mea Hanohano W. L. Lee, a ma ia hope mai, waiho kela i ua Oihana Kuhina Waiwai la. A i ka makahiki 1857 paha, lilo oia i Lunakanawai no ka Aha Kiekie. A pela ua waihona waiwai la i waiho wale ai, no ka mea kupono ole nana e lawelawe. Aka nae hoi, ua ike ia no kekahi mea kupono a makaukau, a ua hana no i ka hana Aupuni i kahi wa mamua, a he wa pilikia nui no hoi ia. A no ke aha la hoi ia kapae ana ae ia ia, a noho ana ka mea Hanohano Mr. Gregg ma ia wahi, a ma ka manao wale, me he la e laulea ana i kela a me i ala'e hoi paha. Ma ke kau Ahaolelo hoi o ua makahiki 1862 la, ku ana i ka puu noa o Holowale kela. Aole no nae i maopopo ke kumu oia hoonoho ana ia ia, no ka mea, ua puka ae kana mau hana kue mai i ke Aupuni, i kona wa e noho Komisina Amerika ana. Eia ka he kanaka i noho mau ma ka aina Pope ua Kuhina nei, ole no la hoi ka lolelua o kona mau manao. Aole paha malaila wale, ma ka imi loaa mai ia ia kekahi. Pela io paha. A-ha no la hoi, pela no ka lohe wale ana, oia ka ka mea i noho ai na Oihana a pau ma kahi lapaau o Dr. Rooke no ka emi ana o ka uku makahiki o ia wahi i ka $12,000 i ka makahiki hookahi. A ma kahi hoi i noho mua ia ai, he $15,000 i ka makahiki. A ua oiaio paha keia lohe e like hoi me na. Penei ka hoi kekahi; o ka moku ka hoi o Nahienaena la, $5,000 ke kumu kuai mua me ke Aupuni; a no ka nui loa a kupono ole no hoi i ke ano Aupuni o ua moku la, a, aole no hoi i kuai ia. Aole no i liuliu mai, a kudalaia ana ua moku nei no na $2,500. A lilo i ua Kuhina nei, i ae la ka ia i ka Moi, "Ua lilo mai ka moku ia'u la, ina e makemake ke'Lii nona ka moku, alaila, o ka'u mau wahi dala no hoi ke hoihoi mai." (Aole i pau.)
          O ka hihia o kekahi haole, i manao ai e haawi 1,000,000.00 i ka mea nana e pepehi o Linekona a me Sewa rd ke Kuhina noho o Amerika, ua hookolokoloia ma Monogomare ma ka mokuaina o Alebama. Ua noi ikaika oia aole make hoohewa, a ua haawiia ka bela he 15,000.

Ka Aina o Pale setina.
HELU 16.
KE ANO O KE ALOHA ANA.

            O ke ano o ka I seraela, e like me ka mea maa i ko ka Hikina poe, he poe keu aku keia a ka poe hoike io i ko lakou aloha io kekahi i kekahi, ina he aloha io, a ina no hoi he hoowahawaha, e hoike ana no lakou ia mea, aohe e huna, ke ike iho i na kii o ka hoike ana i ko lakou aloha he ano e loa. I ka nana aku i ka lakou aloha ana, aohe wahi mea a like iki me ka kakou e aloha nei i keia wa, o kahi poo wale no ke kunou aku, o kahi lima wale no ke aui ae pau aku la. O ka lakou la i na e kunou mai ke poo o ka hele no ia a pili ke poo me na kuli, i ke kahi wa he hina loa no a palaha i lalo ke alo, a he mau ano e ae no a he nui wale. O na kauwa a ka poe maka hanohano, no na aina e mai lakou, a he poe hoolohe loa keia i ko lakou mau haku, a he aloha no hoi. I kekahi wa o na kauwa, i na he nui na malihini o ka lakou hana ke ku ma kahi mamao aku e pea ana i na lima kiai ana o ke ani aku, a o ke kunou aku paha o kona haku. E nana ma Halelu 123:2. I na he mau hoa aloha, i ko laua wa e halawai ai, o ka laua hana e hoike ai i ko laua aloha o ka honi i na wahi umiumi o laua, e like me ko Arabia poe, o ka pai ae o kekahi lima i ka umiumi malalo ae, alaila honi iho. I pono paha i na mea i ulu ka umiumi, i na paha he poe olohe aohe umiumi, pehea iho la la, mahea la laua e honi ai? 2 Sam. 20:9. I ke kahi wa nae, o na papalina no ke hoopili ae, a he honi iho la no ia, a he hoailona iho la no ia no ke aloha. O ka honi ana no ka iini maoli o ka naau, ma na muki ana ma na lehelehe, a ma na papalina no hoi i na he mau wahine a i na hoi he mau kane ma na umiumi, a ma na papalina no hoi. O ka honi ana no ka mahalo me ka hoomana, me na kuemaka e honi ai. Kin. 27:26; Puk. 4:27; 1 Sam. 10:1; 2 Sam. 15:5; 19:39; Hal. 2:12; Sol. 24:26; Mat. 26:49; Oihana 20;37; I ka halawai ana, ninau aku la kekahi i kekahi pehea oe, oluolu anei, aole anei, a pehea hoi na wahi elemakule, a pehea hoi ka noho ana o ko oukou wahi, a pela wale aku, he hala he mau hora ma keia kamakamailio pu ana, a no keia mea, ua kauoha ia na lawe olelo, aohe e aloha i kekahi mea ma ke alanui. E nana ma 2 Na Lii 4:29; Luk. 10:4. He nui na ano aloha i olelo ia ma ka Baibala. O ke aloha hana mau ia, oia ke aloha ma ke kulou ana aku i mua, a kau mai ka lima akau ma kahi o ka puuwai, pela ka mea i hana ia e ko ka Hikina poe. E nana ma Kin. 24:26; 1 Na Lii 1:16, 31, &c. O ke kulou ana o ke kino a pepelu loa i lalo me na maka i lalo, me ka ami ole o na kuli. 1 Sam. 25:23; 28:14; 2 Sam. 14:33; 1 Na Lii 1:20; 2 Oihanaalii 7.3, &c. o ke pelu ana i ke kuli, Nah. 24:9, Lun. 7:6; 1 Na Lii 19:18; o ke kukuli ana ma ka hoomana ana 2 Oihanaalii 6:13 ; Hal. XCV:6; Dan. 6:11; a he moe loa no ilalo kekahi, aia nae i ka pule ana i ke Akua, i ke kulou hoomaikai ana aku, o ka hoomana ana aku, o ka hoohaahaa ana aku i mua o ke kanaka, Kin. 22:5; 1 Sam. 1:3; 2 Sam. 9:8; Hal. 45:12; Oih. 10:25, 26; Hoikeana 19:20; 22:9.
          I kekahi wa i na e kulou kekahi poe, he moe i lalo, o kekahi poe nae, he pupuu mai la no na kuli, a kulou aku no ke poo i lalo i ka lepo. O kekahi hoailona o ke aloha, o ka honi i na wawae o ka mea e hoomaikai ia ana. Mat. 9:20; Luka 7:38, o kekahi no hoi, o ka honi i ka humu o ka lole o ka mea e hoomaikaiia ana. O na olelo e hoomaikai aku ai i ka mea e aloha aku ai, ua like no me ka na haole e namu nei, a me ka kanaka no hoi e kamailio nei, A penei ka olelo ana, "Aloha no hoi paha oe," E nana aku oe ma Luk. 19:20; 1 Sam. 25:6; 1 Oih. 12:18; Luk. 24:36; Maluna auanei o oukou ka hoomaikai o Iehova," Hal. 129:8; "E pomaikai ana oe ia Iehova." E nana aku ma Ruta. 3:10; 1 Sam. 23:21. I ka wa e olelo aku ai kekahi, alaila he olelo mai no hoi kai aia me ka mahalo mai, e like me na kauwa a Boaza, i kona i aloha aku ai i i ka poe e oki ana penei. "O ka Haku pu me oukou," alaila olelo mai la na kauwa, "Na Iehova no e hoopomaikai ia oe." Ruta, 2:4.
          2. He mea mau hoi i ka poe o lalo, oia hoi ka poe ano ilihune, o ka lakou hana no ka makana aku i ka poe kiekie, pela ka mea maa ma ka Hikina. I na e hele aku ana e ike, alaila me kahi makana pu e hele aku ai, pela ka mea mau i na Iudaio. Sol. 28:16. O kekahi hoike keia o ke aloha, a i na e haalele kekehi i keia mau mea, alaila e pilikia ana no lakou ma kekahi kanawai i hanaia no ia poe. Ina no aohe maikai o ka makana oia hewa noia. O na makana e lawe ia ai o ka momi, na mea ai, ka lole, na mea kaua a me na mea like, oia iho la na makana e lawe ia ai i mau hoailona no ke aloha aku. Kin. 43:11; 1 Sam. 9:7; 16, 20; Iob. 42:11. O na 'lii a me na keiki alii, o ka lakou hana ka hookuli aku me kekahi mau makana i ka lakou poe e makemake ai e hoomaikai aku ai. He mau lole nae ka lakou e haawi ai, he mau lole nani a maikai kekahi a o kekahi hoi he mau lole emi iho no hoi o ka maikai. Kin. 45:22, 23; Esetera 8:15. E nana hou aku no ma 2 Oihanalii 9:24. O ka poe kaulana loa o keia poe, o lakou no ka poe e loaa ana na lole a kekahi keiki alii i komo ai. 1 Sam. 28:4. A he hoowahawaha loa ia ia poe, i na lakou aohe e komo koke i ua lole 'la i haawi wale ia aku ai. Mat. 22:11, 12.
          3. O ka mea maa i ka hanaia i ko na'Lii wa e hele ai, o ka pipi ia o ke alanui me ka wai, i ole e puehu ka lepo, o ka haliilii i ke alanui me na lau laau, a me na pua ala, a o ka halii ia no hoi me na lole komo, alaila i ka wa e naue ae ai na'Lii, e noho ana na kanaka maluna o na aleo, ma kela aoao no hoi a me keia aoao o na alanui, e nana ana i ka hele ana a ko lakou mau Lani, ia wa a lakou e nana ana, e paipai ana no lakou i ko lakou mau lima, e huro ana no hoi no ka piha i ka olioli i kekahi wa no hoi, he hamau loa lakou aohe leo pane ke hele ae kekahi mea nui 2 Sam. 16:16; Na'Lii 1:40; 2 Na'Lii 9:13; Isaia 42:11; Zak. 9:9; Mat. 21:7-9.
          4. O na hana a ka I seraela no ka hoino ana'ku, he akaka loa, aka he hana kamalii ia ia kakou. Oia hoi ka hana ino ana i ka umiumi, o ka hukihuki ana i ka lauoho, Isaia 50:6; Mar. 14:65. O ka hana ana o na kane i ka na wahine hana, he mea hoowahawaha loa ia ia, Lunk. 16:2 1/2 na Kanikau 5:13. O ka paipai ana o na lima, o ka hoaa ana i na maka, o ka hoohamama ana i ka waha a wahalehe, a hoopuu mai i ke alelo, o ka hookeke ana i na niho, o ka hooluliluli ana a me ka hookunokunou ana i ke poo. O keia mau hana a pau i hai ia ae la maluna oia na hana hoohenehene a na kanaka oia wahi, Ioba 27:23; Ier. 57:4; 2:15; Ezek. 25:6. O kekahi o na hana hoino, oia no ka hoino ana i ka makuahine o ke kanaka e manao ino ia ana, e like hoi me Saulo i kona hoino ana i kana mau keiki, o ka makuahine kana i olelo hoowahawaha ai, oia no hoi kana wahine, 1 Sam. 20:30. A pela no hoi o Davida i olelo ai i kona kaikuahine ponoi, ia Zeruia, e hoohana i kana mau keiki, 2 Sam. 3:39; 16:10; 19:22. O kekahi poe hoi ina e huhu ana, o ke kuehu i ka lehu o kapuahi, a koe iho na pae i ke kaumaha, Oihana 22:23. O ka poe make, ua waiho wale ia no, aohe e hookomo ia iloko o na halekupapau, Hoikeana 11:8, 9. A ma ka hoolei ana i ka poe iloko o ka lua o kela mea keia mea, Ier. 26:23. O ka huai hou ia o ka poe i kanu ia, o ka haawi ia na na holoholona e ai, a me na mea like he nui wale.
(Aole i pau.)

Paahana maikai.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE. - Ke lana nei ko'u wahi manao e hai aku i o'u hoa puni paahana ma na kai ewalu a me na makani eha o ko'u aina hanau, ke ike oe e ka Lunahooponopono i kona wahi kaawale.
          Eia o keia pa-hana ma Ulupalakua nei ua hoomakaukau iho o Makee i na hale laau a me na pono kino a pau, ua lawa i ke kane a me ka wahine ka rumi hookahi e noho ai. Eia hou ua lawa ka ai a me ka ia i ka haku mea hana. Aohe hua i kahiki o popowale ka lalo. A o ka uku he umi dala, eiwa dala, ewalu dala, ehiku dala, o ka palena ia o lalo. E nauwe mai no e ike i pau kuhihewa i kahi ulu kukui o Kulanihakoi me kahi hale poepoe e kahea mai ana ia oe, ehia au dala lawe mua? He kanaono, he kanalima, aohe manao kanalua o ke keiki Makee no na dala ohi mua, hoolawa i ka makemake o ka wahine a me ke kane, a keiki; o ka noho iho la no ia walea i ka papa-konane a ku'u kaikuahine a Kalalaweikaapookalani nona ke kiowa kapu o Kulanihakoi, a me ka aina o Kuaihelani wale no ia Ulupalakua.
          Eia hoi kekahi, ke hai hou mai nei no ia i kona poe paahana a ma keia hope aku e kukuluia ana i halepule ma keia wahi i pono ai lakou. A o ka hoolawa ana ia i hale kula haole no na keiki a kona mau kanaka paahana. E, auhea oukou e ka poe palaualelo a molowa e noho mai nei i ka helu a ka makani, eia ka paahana maikai i hoolawaia i na pono kino a pau aohe wahi hemahema iki o Pelehuna, ke noho nei na kanaka maoli a me na Pake, a me na kanaka mai na aina pegana mai ma ka moana Paki fika nei, na kane me na wahine pau ka pilikia, ke lawe nei lakou i na dala o ka mahina me ka oluolu kupono o ka hana aohe wahi kanalua iki o na kanaka. Ua noho loihi lakou me keia haole he umi makahiki o kekekahi, umikumamalua o kekahi, ua nui na keiki a kani moopuna, aole lakou e hele ana ua aloha no keia hana maikai a Makee imua o lakou. Me ke aloha. G. M. MAHINA.
          Ulupalakua, Maui, Aug. 10, 1866.

          - Aia ma Farani 3,000,000 lio, 10,200,000 bipi, na hipa 35,000,000, a pela aku ma ka helu makahiki ana iho nei. Ua 30,000,000 ka nui o na kanaka a keu, nolaila, hookahi wale no lio i na kanaka he umi. Oki loa paha kakou ina pela ka hapa uuku o na lio maanei. Ua oi palua paha na lio o keia pae aina mamua o na kanaka.
          MAKE. Ua hoike mai kekahi mea kakau o ka nupepa Boston Adve rtiser, i ka mak e ana o Adimarala Nuneka (Admiral Nunez) o ka aumoku Sepania o ka Pakipika.
          HE NUPEPA KAHIKO. Aia ma Fa rani, ua paiia he nupepa Journal des Savants ka inoa, he elua haneri makahiki kona ola ana. I ka malama o Ianuari, 1665 ka hookumuia ana. He keu io no hoi a ke kahiko.

LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.

J. T. GOWER. - Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii. J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
          Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
          Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
          E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

            He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
          Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
          Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
          Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
          A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
          I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
          Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
          Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
          A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
          He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
            Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
            O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka lhooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
          Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.