Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 38, 22 September 1866 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Wa-ha Ra-ma o-e.

                A ina pela io ea, alaila, hului no ka ia 'la ike, ka hao a ka iwi i o-ola, noho ana i ko i ala pakeke.

                Eia ka hoi kekahi ; ua ninau na Lunamakaainana o ke kau Ahaolelo iho nei, no ka haawina dala no ko ka Moi Wahine hele ana i Beritania, na ke Aupuni anei ? Aole nae maopopo ia ninau a lakou la i na Poo Aupuni iloko ka o ua Ahaolelo la.

                Eia no nae paha ke ano ; aia no paha ia i na Poo Aupuni ma ka Aha Kuhina, a ina'e hoi iloko o ka Aha Kukamalu, alaila, e ike auanei ka Ahaolelo. Ina hoi pela, alaila, pehea hoi auanei e maopopo ai i ka poe nona ia kuleana, ke ike ole i kahi i lilo ai ? Aole anei i hoahewaia ke Kuhina Waiwai o kela kau Ahaolelo no ke poho o na dala, aole nae i hoakakaia kahi i lilo ai ? No kona hemahema maoli no ia, aka, ma ka ae like no paha keia, aole no nae i maopopo.

                A maanei nae kakou e noonoo ae, me he hiohiona ano kauoia'e ke Poo Oihana o ke Aupuni ma na lima o ua Kuhina la, e hoonohoia malalo o ka mana Ekalesia Roma, a me kekahi ano e ae. A nolaila, ua haohao nui kekahi poe a me ko Amerika ma keia Kaona, a me ko ke kauwahi e ae, no ke ano e o kela kau aku la, oiai e ola ana ua Kuhina nei; a me he mea la e kauo ia ana ke Aupuni ma ke ano o ka mana Ekalesia Heneri VIII. A no ia mea, ua hilahila loa ka manao o ka poe mahiko Amerika e noho ana ma ia hana no ko lakou poho, no ka mea, pela ka hawanawana, no ka manao ana paha o ua Kuhina la ke poo kiekie ma keia Aupuni, a me he mea la meia ka ula kani lea ma ko'u mau pepeiao, O ke ano o ia mea, o ka noho o ke Aupuni malalo o Beritania, aka, he mea haohao wale nae; penei paha : Ua ikea no ka hana a kekahi Luna Beritania mamua ma keia ano, a pela hoi paha kekahi poe o ia ano e kokua ana i na lako kuua ma ka aoao Hema, oiai e kaua kuloko ana ke Aupuni Amerika Huipuia. A aneane no hoi pela ka hikilele o na Kanikela elua, no ke Aupuni o Beritania a me Farani, no ka lilo ka o Hawaii nei ia Amerika. Ma ka makahiki 1853 paha ia. Pela kakou e ike ai. A me he la, me ia no hoi ka hana a ke Kanikela Farani ma ka makahiki 1851, a pela aku ma ka makahiki 1819; a me he la no hoi, pela ma ka malama o Feberuari, o ka makahiki 1843. A me he la no hoi pela ka P. B. ma ka makahiki 1842.

                Ma keia mau mea la, ke i aku nei au, moa-moa o ua mau Aupuni nei ekolu, na kaulahao e paa nei ke Aupuni Hawaii. Aole nae e hiki ia'u ke olelo ae, no ua mau Aupuni nei ekolu mai ia mau hana, aka hoi, na ka poe no e noho kahua hale ana ma Hawaii nei ma ke ano puni kiekie, aolo paha ia, a ma ke ana imi waiwai paha. Aole no nae i ko ia mau mea, no ka mea, ua ae aku a ae mai ua mau aoao hana kuikahi nei elua.

 

                Kamailio iki ana me kahi Ame rika mahiko. Ma ka makahiki i kaa aku la ia kakou, halawai aloha au me ia, a pau ka makaikai ana a me na ninaninau ana. a oiai o luana iki ana, hai mai ana oia i kona ano kanalua, no ke poho paha o kana hana, no ke ano e o na Luna Aupuni, no ka mea, aole pela ka wa mamua. Mai makau oukou no ia manao wale, o poho auanei ke waiho wale oukou i ka oukou mau hana maikai. A pela, a penei hoi ka'u iaia, e like no me ia i haiia maluna ae nei no ka ae like, a o lakou no ka hapanui no na kanaka paahana, a me ka hoomaka ana o ke kalepa ana ma keia pae aina, a ma o oukou la ka pomaikai ana o keia lahui. A pela ia i haalele mai ai i kona manao. .

                Eia hoi, ke nonoi nei au, e hooponopono maikai ka Papa Hoonaauao i kana oihana, a mai hahai ae ma o a ma o, aole hoi mamuli o na kii puna laau, a pela wale aku, i mea e kiola a kapae loa ia ka pono Baibala, ka Euanelio maikai mai na kula Aupuni a pualu paha, a kula ohana hoi. A no ka mea, he mau kumu elua ma ko'u manao, ina nae ua kulike ia mau mea i ka manao o ka lahui, a oia hoi keia. O ka hoopau ana o keia lahui i na kii akua a me ka hoomana ana ma ia mau mea uhane ole. E pono e malama nui i ka Baibala, a e ao pu ia ia mau mea i na wa kula i na minute kupono, alaila, na oihana ike. A pela na kula Sabati, malaila ke ao nui ana o ka Baibala, o ka lua ia.

                A no ka maopopo o keia mau mea elua, nolaila, o ka hoomanaka ana o na kanaka, he mea ia e paakiki ai ka naau o ua kanaka la, a o na kanaka paha, a o ka lahui okoa paha, e like la me ka P. K. Kumuao mau haina o ia ano. Aka, he mea paakiki oiaio no ia, no ka maopo ole maloko o ko ke kanaka lunaikehala wale no. A no ia mea, aole ia he kumu nui na kakou e manao ai e kapae loa i ka Baibala. Oia mao ole ke ano o ka noho ana o keia lahui mamua, a o ke kaua ka mea nui. Aole anei pela na aina malalo o ka ekalesia Roma ? Aole no hoi anei pela na kaua kuloko ma Amerika ? No ka mea, ua haiia mai ko lakou noho ana ma ka muliwai o Mikikipi ma Misouri, he nui na Pope malaila kahi i hooluana'e ai, he mau makahiki mamua o ke kaua ana mai la, a ua pio ua mau wahi la, no ka mea, aohe he Akua me lakou. No ke aha la ? No ka mea, aole no me lakou oia. Aole anei pela ke kaua mawaena o Kekuokalani a me ke Aupuni i ka wa o Kamehameha II? Pela no, no ka mea, aole ke Akua me lakou. A me ia no ke kaua powa ma Waimea a me Wahiawa, i ka makahiki 1824. Aole anei pela ka nene kaua i ka manawa lawehela, ina aole e hooko ia kana kauoha, oia hoi ka makahiki 1839, 1843, a me ka makahiki 1849 ?

                A oiai ua paa ko ka Mea Mana manao e hoike ia ia iho ma keia pae aina i ka wa o Kamehameha I. A ua hiki io mai mai no ia, a ua kanahakumamaono ae nei makahiki me kakou, nolaila, ua palekana kakou. A no ia hoi, ua like anei kakou me ke Aupuni o Tahiti, a Pomare ma e noho mai la malalo o ke Aupuni e? A ina kakou e kaupaona iho ia kakou me lakou la, like anei? Aole, no ka mea, ua lawe koke ae kakou i ka ke owau hana o ka miki, a ku ana ma ke alo o na'lii wahi a Solomona, oia na aoao hana kuikahi i haiia mamua iho nei. A na ka aoao hoomana hea o ua mau aoao la e kaena nui mai nei. A no ka mea, "O ke kino uhane ole, ua make ia, pela ka mea manaoio hana ole, ua make ia."

 

                Hoopaapaa ana. Pela no kakou e nana ana i na kau a kau i hala, i na ao kula ana a ka aoao o ka Ekale sia Roma, e hoomaka ana ma ka makahiki 1841, a 1842 paha ; ua laweia kekahi poe makaukau o ka aoao mua i mau na ia aoao, a ua nui no ka hoopaapaa ia mau makahiki me na kumu Pope o ia wa a nui wale. Pela no ke kaena ana. A o ke aho no nae o ia aoao, o ka hilinai nui i ke Aupuni Farani a me kona mau Luna o ia kau. Aole loa lakou e makemake e komo mai ma ka Luakini Hoole Pope ka lakoa mau haumana e hoikeia'i, nolaila, ua hoike nui ia na kula ma na kahua e ae ia wa.

 

                Nonoi ana i Kahukula okoa. I ka makahiki 1842, ua lohe nui ia ma ka ke Kakikela Farani o ia kau, ka nonoi nui ana i ke Aupuni, e hoonoho ia i Kahukula okoa no ka aoao Ekalesia Roma. A ua manaoia no ia noi ana, mamuli no ia o ka makemake o ua ekalesia la, wahi au, no ka mea, ua ike pinepineia no ua Kanikela nei e kuka pu ana me ke Kahuna Pope no keia mea a mea, e ae paha. A ma ka makahiki 1841 aku ua koi ikaika ae ka ua Kinikela la i ke Kuhukula o ia mau la, e waiho i kana hoopilikia o ia mau la, wahi ka ana ia ia la, me ka maopo ole ka hoi ia ia la, ua hoopilikia io ia ia aoao. Aka, ma ka lohe mai, ua hoopii no ka ua Kanikela la i na Kahukula nei e pau kona noho Kahukula ana ma ia mea. Aole nae hoi ke Aupuni i hoomaopopo ia mea, no ka maopopo ole no paha, aole nae ia hoomaopopo ole ana o ke Aupuni, ua pono i ko'u manao o ia kaupaona ana, o ia ka maikai. A ma ka'u lohe mua hoi, ua noi ae ke Kahuna Pope i ua Kahukula la, e haalele ia i kona aoao, a e huli ae ma ua aoao Ekalesia Roma la. Aia mai ka hoi ko ia la: "E hoi hou paha wau i ka aoao mua a'u i haalele ai ka pono, a malaila ae au a loaa oe." A nana aku ka oe i ka akaaka o ua Pope la i ka ia ia mai, i ka mea io no hoi o ke kuhihewa mai i ka ia nei aka.

 

                Lohi maoli ka hoonaauao ana. Ina paha o na makahiki maluna ae la ka hoomaka io ana o na kula o ua ekale sia la, ehia makahiki mailaila a keia wa ? He 25 anei ? No ke keakea ia paha e Kaahumanu ma ? Pela io paha, aka nae hoi, ma ka hoike kula ma Iune aku nei la, nunui na kaikamahine kula Virigine, ua 17 paha makahiki, i ka Mokuna 2, a 3 o ka Buke Helunaau ka mea maopopo ma ka lakou hoike ana. No ka makaala o na makua a o na Luna kula paha. A ina pela, oia ae la no. Aole i pau.

 

Ka Aina o Pale setina.

HELU 17.

 

NO KA HELE ANA.

                1 I na e hele wawae ana kekahi kanaka o kana hana mua o ka uluulu ae i kona lole komo a hiki i na kuli, i oluolu ai ka hele ana a na wawae, i ole hoi e likiliki. He kookoo ma kona lima i kona wa e hele ai, me na kamaa no hoi ma na wawae, aka aohe i like ke ano o ke kamaa oia wa e like me keia wa, ia wa malalo wale ae no o kapuai, a o ko keia wa hoi he paa loa no a hiki i na kuli, a malalo aku hoi kekahi; aole oia wale no, he wahi ekeeke kekahi i wahi mea lawe o ai nona, ma ka ai keia wahi eke e lei hele ai. I na e heie ana i kahi loihi loa, e lawe ana lakou he mau lole komo a i kekahi wa he hue-ili i mea wai, Kin. 21:14 ; Luk. 9:3. 1 na wa oluolu e hele ai; oia hoi ka wanaao, ai ole ia o ka aluna ahiahi, a i ole ia o ke kulu aumoe, o na wa kupono iho la keia no ka hele ana, e like no hoi me ko kakou maa ; a i na lakou e hele ana i ka wa kikiki o ka la, alaila e ake aku ana kahi manao o kahi e loaa ai kahi malumalu kupono, a me kahi koaheahe makani, alaila la hoi malaila e kuu iki iho ai ka nae, Kin. 18:1—5. O ke aloha ana ma ke alanui i ka wa e hele ai, aohe hana ia oia mea e ka poe e hele hopuhopualulu ana, 2 Na 'Lii 4:29.

                2 Aohe he mau hale hookipa e like me ko kakou nei. Ma ka moolelo mua loa o ka Palapala Hemolele, i na aohe he mau makamaka ma kahi a ka mea pele e hele aku ai alaila he puana ka hope, a hookahi hana i koe ia ia o ka noho malie loa ma ke alanui, a i ole ia ma ka puka paha o ka pa o ka hale o kekahi poe, e hoopue aku ai, e ake aku ana o ka pa mai o ka hea, alaila i ae kamahele e pumehana ana ka moe ana iho o ka po, a aohe hoi e "waiho i ke ala ka iwi o kamahele," Kin. 19:2; Lun. 19:21. I ka wa ia Kristo, ua kukuluia ma na Kulanakauhale he mau hale e noho ai na malihini hele a ua kapa ia ia mau hale he (khan) kana, a ke ikeia nei no ia mau hale ma ka Hikina i keia wa, a maloko o keia kana, he hale hookipa no paha ia, e noho iho ai, aka na lakou no e huli i wahie no lakou, i ai a i mau moe, A iloko o kekahi o na hale hanai holoholona o keia mau hale hookipa, kahi i noho iho ai, no ka mea aohe wahi no ua poe 'la maloko o na hale hookipa, a maloko o ua hale hanai holoholona nei kahi i hanauai o ka me i kapaia ka "Hoola o ke ao nei." Luk. 1:7. He nui no na hale e hookipaia ai ka poe hele, e ku kokoke ana keia poe hale ma kapa alanui a ua kapaia, "ka hale hookipa o ka poe hele." I ka wa kahiko loa ua kapaia he mau ''hale hookipa," o Kin. 42:27 ; 43.21 ; Puk. 4:24 : a me Luk. 10:34. O ka poe e hele ana ma ka huakai, he hoomakaukau loa no ka pono, o ho-a-a a ua nei, aohe pela kakou nei, he hele wale na, aia no na pono a pau i kahi e hele aku ai. I na he loihi ke ala, he ino paha, a he maikai paha, alaila e like me ka loihi o ke ala, pela no ka nui o na mea e lawe ai, a ina hoi he ino, a ina paha he maikai, pela no e hoomakaueau ai. I na e hele ana ma ke ala loa, makahi lehulehu ole o kanaka, ma kahi no hoi aohe i kukulu ia kekahi mau hale makeke (market,) alaila pono ka lawe a nui i ka ai-ia-wai, a me na mea like, a penei iho na mea e hoomakaukau ai no ka hele ana,— 1. I na he mau holoholona kou e hele pu ai, he bale (barley) a me na mauu i okiokiia, -2. He ai a me ka wai; o ka ai, he palaoa i wiliia i mea hana berena no hoi kekahi i hoomoa ia a paakiki loa, he mau mea ono liilii poepoe, he raiki, he hua pama i hoomalooia, he waiu paa, a he ia no hoi kekahi, maloko o na hue-ili e laweia ai ka wai, i na he loihi kahi e hele ai, alaila, he mau hue-wai nui ke lawe-ia, i lawa pono ka wai no ia hele ana,—3. He mau mea e makaukau ai, a e pono ai hoi ka ka moe ana iho a me ka hoomoa ana hoi i na mea ai, a penei ka mea i oleloia, he mau kihei apana, he mau kapa manoanoa, pepeekue, huluhipa, he mau kihei pili uhi moe, he mau ipu-hao keleawe i mea hoolapalapa ai a ia paha, he mau bola laau, bola kini paha, he mau pita wai, a me na mea like. Ua hai ia kekahi mau kaahele loihi ana ma ka Palapala Hemolele, aka ma keia kaahele ana aohe i maopopo lea na mea i hoomakaukauia, i mea e pilikia ole ai ka hele ana, Kin. 42:25 ; 27:43,11,21 ; 45:21,23; Ios. 9:11—-15.

 

                O ka hele ana o ke kanaka palaualelo, he kui lua kona mau kapuai, ko ke kanaka miki hoi, he auau kona mau wawae.

 

Holoholona Kupanaha.

                Ua lana mai ka manao e kau leo wale aku i na hoa hoonanea o na la wela, na hoa heluhelu Kuokoa i maa wale i ka ike ana i na mea hou a me na mea kupanaha e loohia mai ana. Aohe mea e ae a'u e hai aku nei ia oukou, aka, o ka mea nona ke poo e kau ae ia maluna, oia hoi ka " Holoholona Kupanaha." He nui no paha na mea kupanaha e ae ma ke ao nei, aole nae hoi wau i ike aku ia mau mea, a, o ka'u mea no i ike ai o ka'u no ia e hai aku nei, malia o hoonanea ia oukou i ka ike ana ia mea, a he mea hou no hoi ia.

                Ua maa oukou i na ano holoholona i hana ia e ke Akua, oia hoi ka Lio, Hoki, Pipi, Puaa, a pela aku. Aole no hoi oukou e kanalua i ka olelo ana, he mau holoholona lakou ; a ua ike ia no hoi he mau mea lakou i like ole me ke kanaka. Aole o lakou noonoo pono e like me ke kanaka aole kamailio mai, aole hana i na mea hoonaauao, he ole loa no. Ua hana mai ke Akua i na holoholona, a hoonoho mai o ke kanaka ke alii maluna o lakou; aka, ua olelo ia nae o ka Liona ke alii o na holoholona no kona ikaika. Pela hoi na mea a pau loa a ke Akua i hana ai, o ke Akua no ke alii.

                He nui loa na ano holoholona, he nunui kekahi, a he lilii loa kekahi. Eha mau wawae o kekahi, a elua wale no mau wawae o kekahi. He mau kiwi ko kekahi aohe kiwi o kekahi; he huelo ko kekahi aohe huelo o kekahi. Ua maa no oukou ina holoholona; ua ike oukou ia mau mea; he maka no ko lakou, he ihu, he waha, a he mau wawae. Kakaikahi loa nae puha o oukou i ike ika Liona; aohe ia holoholona ma Hawaii nei, aia wale no ma na aina haole; aohe lawe ia mai ia nei e ike ai la kakou. Ma na aina haole wale no na holoholona nunui, a ahiu hoi; aka he mau wahi holoholona liilii wale no ko Hawaii nei; a he ahiu no hoi. Ua maa no oukou i ka lio, a he mea hooholo ia; a ua ike no hoi oukou he ahiu kekahi lio, a he laka kekahi, a he mau maka kona me na pepeiao elua. Eha mau wawae, a hookahi huelo, a he hulu loloa hoi, ma ka ai. He wahi holoholona kupanaha hoi ka'u i ike a o ka'u wahi mea, ia e hai aku nei ia oukou ; he olohelohe wale iho no, aohe mau wawae, aohe mau maka, aohe pepeiao, aohe huelo aohe no hoi he pane mai, e like me kekahi mau holoholona e ae, ka uhuhu mai. E kuhihewa mai paha auanei oukou he Loli; aohe he Loli, he ia ka Loli aia kona wahi noho o ke kai. A ua olelo ia e ka poe haku mele penei.

                '"Hopu hewa i ka Loli,

                I ka i-a maka ole."

                He wahi holoholona ano loa no keia, eia no i kula nei kahi i noho ai, aole i loko o ke kai. Ua ike ae la oukou aohe mau maka, a aohe hoi mau wawae; aka, he hihiu launa ole, aole e laka mai. He mea kupanaha loa keia, oiai aohe mau wawae e hiki ai la hoi ke holo, eia nae he ahiu, piena, a hiki ole ke hookokoke aku me ka manao e laka mai, aole no hoi ona mau maka e ike mai ai la hoi, eia nae i na e hookokoke aku; nana aku piena launa ole. E lolo ana no ua wahi holoholona nei i kekahi wa, a i na e hoomaka mai i kana hana, nana'ku, pii ke kai, aole e lohe mai i ka hoomalimali aku a kahi kahu. E olelo iho paha uanei oukou he hoopunipuni nau; a he mea hakuepa wale no aohe oiaio.

                Pela iki iho hoi, alia oukou e akaaka hoohenehene mai, o hoopau koke ae auanei au i ka hai ana aku, aole oukou e ike i kahi hana kupono a ua wahi holoholona nei. I kekahi la, ia'u e hoonanea ana malun o ka punee, ma ka lanai o ko'u home ike iki aku ia wau e kolo mai ana ua wahi holoholona nei. Hoeueu

ae ia wau me kuu manao e hopu aku, no ka mea aohe hoi he maka e ike mai ai; aka i kuu hoomaka ana aku e hopu e komo hou aku ana kela iloko o ka lua; o ka nalo loa no ia. Olelo iho la wau, " kahaha, kupanaha hoi keia wahi mea, e loaa aku la hoi paha ia'u i na la ua lawe ia e au i mea hoike makahiki i Pa risa." Haule iho la no au moe, e huli ana ke alo i luna, oili hou mai ana no i waho, aole nae au i eu koke ae, a o ka puka loa mai la no ia a aneane e hemo loa. Ke lelele la ko'u oili, me kuu manao, ua ono paha i o'u mau maka, a o ka mea la ia i puka mai ai iwaho, nolaila hoomoemoe loa iho la wau me ka ho-aiki ana. No ka pau ole o ko'u ano makau, a me ka makemake hoi i ke ano e loa o nei holoholona, o ko'u lele ino aku la no ia e hopu, paa lihilihi. Hoao iho la wau e iniki i moku mai ai kauwahi io ona, a loaa ka'u mea e hoikeike ai i kekahi poe, aka o ke pakelo aku la no ia a lilo hou

                E o'u mau hoa kamailio, alia hoi oukou e huhu mai. He keu maoli no nei o kahi mea ano e loa ; kai no hoi aohe e ike mai no ka maka ole, eia ka he ike no. He nui no na la o kuu hoomakaukau ana e hopu, aole nae loaa iki, a ua moloawa ae la hoi; aole no e loaa.

                O oukou paha ka mea e loaa ai, malia ua maa oukou i ka uhai ana i na mea hihiu; aka, o ka poe paniolo paha ka poe hiki ke hoohei i nei wahi holoholona. Na'u no e kuhikuhi aku i kahi e noho nei, i na he manao ko oukou e hopu.

                I kekahi la hana wau i kipuka me kuu manao o ka mea ia e hei oi, hana wau a paa, kakali aku o ka hiki mai o ua wahi holoholona nei. E noho ana no au maluna o ka punee, me ke kulou ana o ke poo i lalo hoea ana no ua wahi mea kupanaha nei. Ea malie ae la wau i luna, a hookau ae la i kuu kipuka maluna o ka lua e noho ai o ua wahi holoholona nei. Ike mai la kela ia'u, emi hou iloko ; aka, ke kau la no kuu kipuka ma ka waha o ka lua. O i kali wale au a—aohe puka mai, o kuu manao ae la no ia e wehe maoli i ke ana, malia o loaa aku iloko, alaila paa i ka hopu ia e a'u. O kekahi lima o'u ma ke kae luna, a o kekahi lima ma ke kae lalo o ke ana ; a hoomaka aku la wau e wehe i ua ana nei. Nana'ku no nae i ka paakiki, aohe no a hemo iki, he wahi lua uuku wale no, eia nae he paakiki loa, aohe hemo. Umi iho la no na kae o ua ana nei paa loa, oi noke wale au i ka wehe aohe no a hemo.

                E na hoa, e hoopau ae wau i ka'u kamailio ana malia ua molowa oukou ; me ka manao iho he wahahee wale no na'u. Aole ka'u he wahahee, he oiaio no ; a ina oukou e manao e imi, e loa no. No ko oukou imi ole no e loaa ai la ua wahi holoholona nei ; na oukou pahu e hoolakalaka alaila paha laka mai.

                Kahaha! mai manao oukou ai aku i kahi e keia holoholna, eia iho no me oukou e noho la. Ke malama mai nei no oukou, a ke manao nei au aole oukou i hoolakalaka i ua mau holoholona la. Nolaila e hoao oukou e hoolaka aku, i pau ai ka piena.

                O kahi mea hou iho la no ia, a he mea kupanaha hoi i ka manao ana. Ke manao nei au, aole no oukou e poina i ka manao ana ae, " he mea hihiu laka ole ke alelo,' wahi a ka Baibaia.

                E kala mai i na hewa wau ma keia, i mau ai no ko kakou kamailio pu ana. L. LOKOINO.

Twilight Home, Sept. 10, 1866.

 

Hunahuna mea hou o na Waieha.

                PAKE HAALELE OLA. Ua kaawe iho nei kekahi Pake hana malalo o Lui. Ua haalele iho oia i ka la i ka mea mehana, ma ka po o ka la 6 o keia malama. Elua kumu i manao ia ai ka make ana o keia Pake. O ka mua ; he Pake nawaliwali ma ke kino, a he o maimai hoi. O ka lua ; ua manaoia na ua Pake la a me kekahi poe Pake e ae i aihue i ke dala o ka Halekuai o Lui. Oia paha ka mea i kaawe ai o keia Pake maloko o ka Halelaina. A o na Pake iho i koe i huipu ai me ua Pake la ma ka aihue ana i ke dala, ua hoopaaia i ka hao. Ua make keia Pake me he mea la e hiamoe ana. Ua kahiko mua no oia iaia iho me kona mau nani a pau. Ko ka Pake kinikiu mau iho la no ia, he minamina ole i ke ola.

 

                ELEU LUA KA HOI KAHI PAKE. Ma ka la Sabati iho nei, ua akoakoa ae ke anaina pule ma ka Halepule Hoole Pope ma Wailuku. I ka wa a ka hele Kahuna e kani ana, ia wa nae, e hoomakaukau ana ka papa himeni no ka himeni hoano. A no ko makou nana 'ku i ka Piano i ka waiho wale mai, aohe nae he mea nana e hookani, nolaila, kahea aku la kekahi o ua papa himeni la i ua wahi Pake la e hele ae e hookani i ka piana, aole nae kela i hele koke mai ia wa. A pau nae ka himeni ana o ka himeni hoano, nihi ae ana ua wahi Pake nei a noho ana ma kahi o ka piano. A pau ka pule mua, haiia mai la ka himeni. A pau ka heluhelu ana mai a Rev. W. P. Alekanedero i ka himeni, o ke kuupau iho la no ia o ua wahi Pake nei i ka hookani i ka piano ; aole no hoi i kana mai o ua mea he kani o ka piano. A na ua wahi Pake nei wale no i hookani i ka piano a pau ka pule. Nolaila, he mea hou no ia ia makou, no ka ike ana aku i ke akamai luaole o keia wahi Pake ma na mea hoonaauao. O Ahiona ka inoa o ua wahi Pake akamai nei i ka hookani piano.

 

                PII KE KUMUKUAI o KA I-A. Ua pii ino loa ke kumukuai o kahi i-a ma Wailuku nei. O kahi hee uuku kupono no hoi i ka hapawalu la, he hapaha iho la, a he akolu hapawalu ke kumukuai o kekahi; a o ka hee kupono no hoi i ka hapaha, he hapalua iho la, a he akolu hapaha i kahi wa. Haule ino ka poe mea dala ma ke kuai ana aku i wahi i-a. He mau wahi mea hou ia. Aloha no. W. K. PONIUNIU.

Wailuku, Sept. 10, 1866.

 

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J. T. GOWER. - Makawao, Maui.

J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui

C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.

J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe,

A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.

                O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

                Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.

                Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:

                Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.

                E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,

JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

                He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

                Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

                Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

                Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

                A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

                I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

                Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.

                Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

Laau Kunu a Kauka Jayne,

hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?

                A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

                (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

                He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi I na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

Huaale Ola a Dr. Jayne.

                Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

                (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

                O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka lhooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me na KOE,

A Kauka JAYNE,

like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI,

KOKO INO,

MAI NALULU,

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.

                Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA,

ALAALA,

KAOKAO,

PUUPUU,

PEHU,

KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO.

214-1 y.