Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 39, 29 September 1866 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka halawai ana o ka Ahahui
o na Ekalesia Euanelio
o Oahu.
Ua halawai keia Aha i ka la 18 & 19 o Sept. 1866.
Ua hoomakaia ka hana me ka Haiao e Rev. J. Bikanele, ma Ioane 12:32.
O na Luna o ka Aha; o Rev. M. Kuaea ka Luna Hoomalu, o E. Kekoa ke Kakauolelo.
NA LALA, A ME NA HOA O KA AHA i HIKI MAI.
1. Rev. H. H. Pareka Kahu, o Ioela ka Luna. 2. Rev. L. Kamika ke Kahu, o Kalohe ka Luna. 3. Rev. J. Bikanele ke Kahu, Mahi ka Luna 4. Rev. A, Kaoliko ke Kahu, aole i hiki mai ka Luna. 5. Rev. M. Kuaea ke Kahu, Lono ka Luna. 5. Rev. Z. Poli ke Kahu, B. Opelu ka Luna. 6. Rev. B. W. Pareka ke Kahu, aohe Luna 7. Rev. S. Waiwaiole ke Kahu, Kane ka Luna. 3. E Kekoa ka Haiolelo, Puahiki ka Luna.
Rev. O. H. Kulika, Rev. J. S. Emesona, Mr. P. Naone, S.N. Kaholokahiki, Manuela; a me Noa, he Luna no ka Ekalesia o Wailupe.
NA KOMITE.
Na Komi te imi hana. O Rev. Z. Poli a me B.W. Pareka.
Na Komite imi haawina. O Rev. H.H. Pareka, Rev. O.H. Kulika, a me Mr. P. Naone.
Na Komite hoolaha moolelo. O Rev. H.H. Pareka, a me E. Kekoa.
Hoike mai na Kahu Ekalesia ehiku, a me ka Haiolelo hookahi, i ke ano o ka noho ana o na Ekalesia: A pau ia, heluheluia ka Palapala hoopii a ka Ekalesia o Wailupe, e noi ana, e hookahuna ia S.N. Kaholokahiki, i Kahu no ia Ekalesia.
Heluhelu ia ka Palapala a ka Ahahui o na Ekalesia Euanelio o ka mokupuni o Kauai, e aloha mai ana i keia Aha.
Hoomakaia ka heluhelu o na Haawina, E hoomaka ana ma Kawaiahao, a mahope iho, ko Kaumakapili.
Noiia mai e Rev. L. Kamika, e hoopanee apopo hora 9, Hooholoia.
POAKOLU, Sept. 19.
Halawai hou ka Aha, e like me ka hoopanee ana.
Hoomakaia ka hana me ka pule i ke Akua ma ka hapa ho ra mua; a pau ia, kahea na inoa, a heluheluia ka moolelo.
Mahope iho, hoopauia ke koena o na haawina heluhelu a na Ekalesia, a me na kumumanao.
Noi mai o Rev. H. H. Pareka, e ninaninu aku keia Aha ia Kaholokahiki no kona makaukau ma ka oihana Haiolelo; ua hooholoia, a ua lilo na ka Luna Hoomalu ke alakai mua ana ma ka ninaninau.
Hooholoia, e haawi aku keia Aha i palapala ae Haiolelo ia Kaholokahiki, no ka makahiki hookahi.
NA HAAWINA HOU.
Hoike mai na Komite imi haawina, i na haawina hou, no ka halawai hou ana i ka malama, o Fe b. 1867.
1. He pono anei i na haipule ke holoholo makaikai i ka la Sabati? Ekalesia o Kawaiahao
2. Pehea e hoolako ia'i na haole e noho kauliilii nei ma keia aina, i na pono Uhane?
Ekal. o Kaumakapili.
3. Heaha ka waiwai o na kanawai o ka aina ke hooko ole ia? Ekal. o Ewa.
4. Heaha ke ano o ka Berita i hanaia mawaena o ke Akua a me Adamu?
Ekalesia o Waianae.
5. Heaha ka mea i ao ia mai ma ka Baibala no ke oki mare ana?
Ekal. o Waialua.
6. Ua pomaikai anei na Ekalesia o Hawaii nei, i ka ili ana mai o na Oihana Ekalesia maluna o na keiki a na kupa Hawaii, a aole i na keiki a na kumu mua?
Ekal. o Hauula.
7 He naauao anei ka papa ana o ka himeni iloko o na hora kula?
Ekal. o Waikane
8. Heaha ka hana kupono i na Ekalesia no ka Awa? Ekal. o Kaneohe.
9. Pehea e hiki ai i na wahine haipule ke kokua i na hana a ka Haku?
Ekal. o Waimanalo.
10. He pono anei i ka Papa Hawaii ke kokua pinepine i na kahu Ekalesia, noloko ae o ka waihona dala a lakou?
Ekal. o Wailupe.
11. Heaha ke ano o ke Kristiano oiaio?
Rev. J.S. Emesona.
12. Ua hiki mai anei ka wa kupono e hoomaka ia'i, na kula kuokoa ma na kihapai Ekalesia? Rev. O.H. Kulika.
13. Heaha la na pilikia nui o ke Kahunapule hou. E. Kekoa.
14. Iwi Haiao. Iakobo 1:27.
S.N. Holokahiki.
15. He pono anei i na wahine ke ao aku ma na anaina pule hui o na kane me na wahine? Rev. H.H. Pareka.
Hooponopono ia e ka Aha, a aponoia ka hoike a na Komite.
Hoopukaia mai kekahi mau olelo hooholo.
1 Olelo Hooholo. Ua makemake keia Aha e paipai i na Ekalesia o Oahu nei, malalo o na Kahu, e hoolawa pono i ka uku makahiki no ka lakou mau Kahunapule.
2 Olelo Hooholo. E haawi aku keia Aha i ko lakou aloha, a me ko lakou mahalo i ka Ekalesia o Waikane a me ke Kahu no ko lakou hookipa maikai ana, a me ko lakou launa oluolu mai. Aponoia.
Koho ia o Rev. M. Kuaea i Komite e launa me ka Ekalesia o Hauula, e ninau i ko lakou manao, no ka hoonoho ia o kekahi mea i Kahu Ekalesia no lakou, a e hoike mai i ka hui hou ana o ka Aha.
Heluheluia ka moolelo o ka Aha, a apono ia, me na hooponopono pu.
Hoopaneeia ka Aha, a halawai hou ma Kaumakapili i ka malama o Feb. 1867, ke ae mai ka Haku. Me ka mahalo.
E. KEKOA.
Kakauolelo.
O Ka Aha Euanelio no Hawaii Akau.
No ka aelike o na Kahu Ekale sia a me na Haiolelo o Hamakua a me na Kohala (koe nae ke Kahu hookahi) nolaila akoakoa kekahi poe Kahu, Haiolelo a me na Elele Ekalesia, ma ka Luakini o Kohala Akau e kukakuka no ke kukulu ana i Aha Ekalesia Euanelio okoa no keia mau apana. Kohoia o W. H. Auhaukini i Luna hoomalu no ka manawa. A o Rev. S. C. Luhiau i kakauolelo. Mahope o ke kukakuka pu ana hooholoia penei." No ka hiki ole o ko makou mau hoa ma Kona ke halawai pinepine ma na kihapai no keia mau apana, e like me ka mea kupono nolaila ke manao nei makou, he mea e pono nui ai ka Oihana Ekalesia maanei ke kukuluia ka Aha kuokoa ma keia hapa o Hawaii nei. '' No ia mea, ma ke noiia, koho ka Luna Hoomalu i komite e hooiaio i ka poe mea kuleana kupono e komo iloko o ka aha hou
Hoike mai ke komite, penei ua poe kuleana nei.
No Hamakua Hikina. O S. Kamelamela ka Haiolelo, a o Haina ka Elele.
No Homakua waena. O P. Kaaekuahiwi ka Haiolelo a o Asa ka Elele.
No Hamakua Komohana. Aohe Kahu, o Keikinui ka Elele.
No Kohala Komohana. Rev S.C. Luhiau ke Kahu, o W. H. Kaauhaukini ka Elele.
No Kohala Akau. Rev E. Bond ke kahu o Paku ka Elele.
Kohoia o Rev. D. Balauina kekahi e noho pu me keia mau mea kuleana Aha. Ma ke noiia, koho ka Luna Hoomalu i Komite e hoopuka mai i kekahi mau inoa no ka Luna Hoomalu a me ke kakauolelo no ka Aha. Hoike mai lakou i ka inoa o Rev, E. Bond i Lunahoomalu a me ko P. Kaaekuahiwi i kakauolelo, a nolaila balotaia laua a lilo pakahi i Lunahoomalu a i Kakauolelo no ka Aha.
Ma ke noiia, kohoia e ka Lunahomalu kekahi Komite e hoomakaukau i Kumukanawai no keia Aha. Mahope hoike mai ua Komite nei i Kumukanawai. Lawe ka hale ia mea a pau ka noonoo ana aponoia oia a lilo ia i Kumukanawai no ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau. Kohoia kekahi Komite Imi hana no ka Aha. Hoike koke mai ua Komite nei, penei: 1 E haawi ia ka hapalua hora mua o kela la keia la i ka pule. 2 Hoike Kihapai. 3 Heluhelu i na haawina. 4
No ka hookahuna ia ana kekahi mau mea i hoopiiia mai nei. 5 Na kula ao a me na kula Sabati. Pau ka hapalua hora pule, heluhelu o P. Kaaekuahiwi i kana hoike kihapai no Hamakua waena. A mahope hoike waha ia na hoike o na Kihapai e ae ma na palena o keia Aha.
Ahiahi. Hooholoia e hoopanee i ka heluhelu ana i na haawina o ka Makahiki i hala aku nei, a hiki i ka Halawai hou aku, no ka pokole o ka manawa.
Kohoia, he Komite e noonoo e ia ka hookahuna ana i kekahi mau mea i olelo e ia'i.
Hapaiia ka noonoo no na Kula ao a me na kula Sabati.
Pau ia — Hoopaneeia ka halawai a i ka la apopo.
Poalima la 7. Kakahiaka. Halawai hou mai ka aha. Pau kekahi hapalua hora i ka pule. Alaila hapai ia ka noonoo no kahi a me ka manawa e halawai ai keia aha ma neia hope aku. Pau ia mea i ka noonooia — Hooholo ka aha penei —"A okiia keia halawai e halawai hou keia aha ma Mauna Hoano, Hamakua Hikina, ke ae mai ka Haku, i ka Poaha Mua o Feberuari 1867."
Hapai hoa ia ka noonoo no na kula Sabati.
Pau ia hoike mai ke Komite no ka hookahuna ana, penei —" No kekahi mau pilikia keakea i loaa mai i keia manawa, nolaila e pono ke hoopanee i ka hookahuna ana ia Kamelamela laua o Kaaekuahiwi a hiki i ka manawa e noonoo hou ia'i ia mea, ma keia halawai hou aku."
Aponoia ka hoike a ke Komite, a hookuu ia ka halawai.
Eia ae na Haawina no Feb. 1867.
1. Na Kamelamela. "Owai ka poe ku i ka Bapetisoia?"
2. Na Kaaekuahiwi. "Ina ua koho ke Akua i kekahi no ke ola, e ola io anei oia ke noho a make kino ia iloko o ka hewa?"
3. Na Luhiau. "Na mea e holo pono ai ke Aupuni o ke Akua mawaena o keia mau kihapai."
5. Na E. Bond. "Oihana mare."
— Ma kekahi nupepa, ua ike iho makou elima mau kaukaualii e noho la ma Sekotia, a ua olelo ia, no lakou ka hookahi hapaha o ka aina o Sekotia. Aohe no i kana mai o ua aina. I waiwai wale ai no ka haole alii.
Kumu manao no ka Aha Euanelio o ka Mokupuni o Oahu. Sepatemaba 18, 1866.
NA O.H. KULIKA.
Pehea la e hiki ai ia kakou ke hoouna nui aku i na Misionari kupono i ko na aina e?
O ka hana nui hookahi a ko kakou Haku i haawi mai ai ia kakou i kona hoi ana aku i ka lani, oia no ka hoohaumana aku i na lahuikanaka a pau, me ka bapetiso aku ia lakou iloko o ka inoa o ka Makua, a o ke Keiki, a o ka Uhane Hemolele; me ke ao aku hoi ia lakou e malama i na mea a pau ana i kauoha mai ai ia kakou.
Olelo mai o Paulo, ma Roma 10: 13-15. "O ka mea e kahea aku i ka inoa o ka Ha ku, e ola ia. A pehea la hoi lakou e kahea aku ai i ka mea a lakou i manaoio ole ai? A pehea hoi lakou e manaoio aku i ka mea a lakou i lohe ole ai? A pehea la hoi lakou e lohe ai ke ole ka mea nana e hai? A pehea la hoi e hai aku ai lakou ke hoouna ole ia aku?"
Ma keia mea, ua maopopo, o ka lohe ana a me ka manao ana o na lahui kanaka i ka inoa o ko kakou Hoola, oia ko lakou mea e ola ai. Aole hoi e lohe ana na lahui e noho nei i loko o ka pouli o ka hoomana i na akua e, ke ole e hele aku na elele a ka Haku i o lakou la.
A eia hoi ka ninau o ko kakou Kumu manao, "Pehea la e hiki ai ia kakou ke hoouna nui aku i na Misionari kupono i ko na aina e?"
Elua mea nui e pono ai a e holo ai keia hana nui, o ka hana hookahi a ka Haku i haawi mai ai.
O ka mua o ia mau mea—o na elele kupono e hoouna aku,
A o ka lua—o ka makaukau o kekahi poe e hoouna aku,—a e hoolako mau aku ia lakou i na mea e holo ai keia hana.
O na kanaka kupono e hele, a me na dala e hoolako ai, oia na mea elua a kakou e noonoo ai.
Ke manao nei makou, o ka ninau nui o laua nei, oia ka ninau no na kanaka kupono e hele. No ka mea, he loaa wale ke dala a ka mea e olelo nei, Halelu 50:10, "Na'u no na holoholona a pau o ka ululaau, a me na holoholona laka maluna o na puu he tausani."
He mea hiki wale iaia ke wehe ae i na nanu puni dala a na kanaka he lehulehu e lu mai ai i na dala o ko lakou waihona, a like ka nui o ke dala me ia i ke au ia Solomona, i oleloia ma 11. Oihanalii 1: 15, "A ma ko ke alii imi ana, nui iho la ke dala a me ke gula ma Ierusalema e like me na pohaku."
Ua ike iho kakou ma Hawaii nei i keia makahiki, ma ka hoike a na kahu ekalesia, imua o ka Aha Euanelio o ko Hawaii nei Pae Aina, ua pii ae iloko o keia mau makahiki, na dala a na hoahanau i kokua ai no ke Aupuni o ka Haku
I ka makahiki 1861 he 14,427
" " 1865 " 17,037
" " 1866 " 25,250 30
Ina e malama ia ma na apana apau o na kihapa ia pau, ke kokua mau ana i kela malama keia malama e like lue ka ke Akua hoopomaikai ana mai, a ina e ao ia na keiki kula Sabati e kokua i na hana a ka Haku, alaila e mahuahua mau no na dala e hoouna aku ai i na elele i na aina pouli e waiho mai nei.
E waiho ae kakou i ka noonoo no ke dala a e huli i kahi e loaa ai i na kanaka kupono. na kane a me na wahine, e houna aku i na Misioneri i ko na aina e. Aia a loaa i na kanaka kupono, alaila e waiwai io ka houna ia lakou e hoohaumana i na lahui naaupo. O na ano kupono no ka Misioneri, oia no na ano ku i ka oihana kahuna haiolelo, a kahu ekalesia paha ma na wahi apau. O na ano no ia i hoike ia e ko kakou poo, ko kakou Haku i haalele i kona wahi ma ka lani a i iho mai he Misionari iwaena o na kanaka hoomaloka o keia ao. O Paulo hoi kekahi mea ikaika loa ma ka hele iwaena o na lahui pegana e hai i ka Euanelio no Kristo. Heaha la ka manao nui i kauo iaia i mua; a i hoolana mau ai i kona manao iwaena o na pilikia a me ka hoino nui ia mai, a me ka hoomaau ia. Oia no ke aloha ia Kristo, a me ke aloha i na uhane o kanaka, na uhane a Kristo i imi ai e hoola. Aia a komo ia mau ano aloha ia Kristo, a me ke aloha i na uhane o na kanaka, iloko o na naau o kakou, a o ka kakou poe keiki, alaila e loaa ia kakou na kanaka he nui e makaukau ana e hele, a e kupono hoi e houna aku i ma misioneri i ko na aina e. I ka la Penekekoka ua iho mai ka Uhane Hemolele me ka mana, a ua haawi ia i na haumana i ka mana e kamailio ma na olelo e. I keia wa aole e loaa wale mai ia ike me ke ao ole ia. Aia wale no a ao nui ia kekahi ma na mea o keia ao - ma na mea hoi o ka ke Akua olelo, a me na olelo e a kanaka, alaila loaa iaia ka makaukau. Nolaila ma ke kula nui ia o ke kanaka e lilo ai oia i mea makaukau e ao aku ia hai.
Aia a loaa ia kakou ma keia pae aina i na makua haipule e alakai ana i ka lakou mau keiki e like me ko Hana ao ana ia Samuela i kona wa liilii, aia hoi a loaa ia kakou i na kula kahi i ao ia na kanaka ui a me na kaikamahine, ma na ano o Kristo a ma na mea o loko o ka ke Akua olelo, a me na ike e ae, alaila e loaa ia kakou i ka poe he pono e hoouna aku i mau Misioneri i ko na aina e.
Eia ka ninau; Ua loaa anei ia kakou ia poe makua haipule, a me na kula o ia mau ano! Na ka aha no ia e noonoo. Aia no hoi a noho na Kahu - ekalesia, a me na Luna, a me na kanaka alakai o na ekalesia, me ka makakau e haalele koke i ko kakou mau pono kino a me na punana kahi a lakou e noho oluolu nei a e hele koke aku i na aina pouli ke kahea ia oia e ka Haku e hoomahui aku ka hanauna hou i ko lakou mau makua a e nui auanei na mea kupono e ake e houna ia i na aina e.
He Moolelo na ka poe i pepehiia no ke kupaa i ka manaoio.
HELU 10.
KA HA O KA HOOMAAU IA ANA o KA POE
KRISTIANO I KA WA I NA EMEPE RO
O ROMA.
O Waleliana a me Malekelo (Valerian & Marcellus) ua pili loa no laua, kekahi i kekahi ma ka hanau ana. Ua hoopaa ia laua a elua i loko o ka halepaahao ma Liona, oia ka makahiki 177. O ke kumu o ko laua hoopaaia ana, oiai ua ae aku laua me ka hooia aku he mau Kri stiano laua. Aka aohe i liuliu iho, puka aku la laua mai loko aku o keia halepaahao, a eia ka mea kupanaha, o ka ike ole ia ana o ko laua puka ana a me kahi a laua i puka aku ai. I ko laua puka ana, hele aku la kekahi, ma ke kauwahi aku, a o kekahi hoi ma ke kauwahi e aku, me ka ike ole ia. I ko Makelo hele ana, hiki aku la oia ma Bekanakona a ma Kalona (Besancon and Chalons.) A ia ia e noho ana maia mau wahi, he nui ka poe i huli mai i poe Kristiano, mamuli o kana hooikaika ana, aka maia hope koke iho no hopu ia iho la oia, a lawe ia aku la i mua o Pelekiko (Priscus) ke Kiaaina.
I ko Makelo hele ana, hiki aku la oia ma Bekanakona a ma Kalona (Bezancon and Chalons.) A ia ia e noho ana maia mau wahi, he nui ka poe i huli mai i poe Kristiano, mamuli o kana hooikaika ana, aka maia hope koke iho no hopu ia iho la ia, a lawe ia aku imua o Perekiko (Priscus) ke Kiaaina.
I ka ike ana o ke Kiaaina he Kristiana o Malekelo, kauoha aku la oia i kona mau koa e nakinaki i ua wahi kanaka nei a paa maluna o na lala o kekahi laau, (he laau no i hanaia a kupono noia hana.) Hauhoa ia aku la kekahi lima ma kekahi lala, ao kekahi lima hoi ma kekahi lala, a pela nohoi i na wawae, he lala okoa no ko kekahi, a he lala okoa no ko kekahi wawae, a ia ia e kau kiwalao ana i luna, noke ia aela ke kumu laau i ka hooluliluli, a hooanuuia aku la me ko lakou manao e make ana la oia maia hana a lakou, aka kamau loa aku la no ko ia nei aho.
A no ko ia nei make ole ana, nolaila ua lawe loa ia oia i Kalona, me ko lakou manao e lawe ia ia a hoomana aku i na wahi akua kii o lakou, ake he ole wale ko ia nei ae aku, i keia mau hana, a no ia hoole ana ua kau ia oia i luna o kekahi mea hoowalania i ka io, a ma hope iho kanu ia iho la oia i loko o ka lepo aka aohe oia i paa loa i ka lepo, ua hele ae no kahi i pna i ka lepo a hiki i ka puhaka, me ko ia nei ola no nae, aka e liana kona io i ka eha i loaa ia ia ma mua, a pela no oia i ku ai i loko o ka lepo a hala na la ekolu maia hopa iho, haalele mai la kona uhane i ke kino, a hoi aku la no kela me ka mea nana i haawi mai, a waiho iho la ka mea palaho wale o ke kino. O ka makahiki 179.
Aohe nohoi i liuliu iho, hopu ia iho la o Waleliana, mamuli o ke kauoha a ke kiaaina Pelekiko. A ma ka Pelekiko kauoha, ua okiia kona poo mahope iho o kona noho hoomanawanui me kekahi mau eha e ae he nui i hooiliia mai maluna ona. I ka makahiki no i make ai kona hoa kona make ana.
Eia malalo iho nei kahi i make ai o kekahi poe Kristiano a me ko lakou inoa. O ka moolelo o ko lakou make ana, aohe i ike lea ia, eia iho ko lakou mau a me kahi i make ai.
Benikino (Benignus,) ma - Digona.
Sepikipo (Speusippus,) - Lanegera.
Anekeloke (Androcleus,) }
Kakio ( Thyrseus.) } Saliu.
Pekelika ( Fexlic,) }
Kimipowiama ( Smypovian,) }
Pelolela (Florella.) } Anatuna.
Kewelino (Severinus,) }
Pelekiana (Felician.) } Viena.
Ekupero (Esuperus,) }
Kikilia (Cecilia,) he virikini, Kikili.
A o Kekilio (Thraseus,) he kahu ekalesia no Peregia, ma Semurena kona wahi i make ai.
I ka make ana o Anetonino ka Emepero o Roma ia wa, hoonohoia iho ia kana keiki o Kamoko ( Commodus ) ma kona hakahaka oia ka M.H. 180. I ka lilo ana ae o keia keiki i Emepero no Roma, aole i like loa kana hana me ka hana a kona makuakane.
I kona noho ana i alii, aole oia i hana lokoino iki i na Kristiano. O kona ano kamalii a me ka hana, he haaheo loa, oia wale iho la no kona hewa, oiai oia e noho ali ana. No kona ano kamalii no hoi paha nolaila, ua makemake loa oia ia Helekulo, o ka poe a pau e hoole ana aohe e kakau inoa ma kekahi mau palapala hana lapuwale ana. alaila, o lakou kana e lawe ai a kanaenae aku i mua o Helekuio (Hercules.)
O kekahi kanaka kau kanawai o Roma, o Apolonio kona i noa (Apollonius,) ua pepehiia no ke kupaa i ka manaoio i ke au ia Komodo. O kekahi no keia o na kanaka kaulana loa oia wa, a he makaukau no hoi na na mea o ka Haku Iesu. He Kristiano oiaio loa no ua kanaka nei.
O ka mea i hewa ai o keia kanaka, na kona kauwa kuapaa no i hoopii ia ia, ma muli o kekahi kauoha pono ole, a kue nohoi a ke alii, ka Emepero hoi, a Felakana (Frapan.) Na keia kanawai i hoahewa ia ia e make ke ole nae oia e hoopau i kona manaoio, a ua lilo kahookolokolo ana ia ia i mea hoinoia. I kona olelo ana mai e haalele i kona manaoio, aole oia i ae aku pela, a no kona hoole ana, ua hoahewa na lunakanawai, nana oia i hookolokolo e okiia kona poo. O ka la 18 o Aperila o ka M.H. 186 kona make ana, a aohe no i liuliu mai hope iho, ua haihaiia na au o ka mea nana oia i hoahewa e make, a ua make oia. O kekahi poe Kristiano, oia hoi o Eusepio, Winikenekio, Pokenekiano a me Peregerino, (Eusebius, Vincenlius, Potentianus, and Peregtinus.). O ke kumu o ka pepehiia ana o keia poe, o ko lakou hoole ana aohe e hoomana aku ia Komodo mehe mea 'la o Helekule. O kekahi kanaka kau kanawai o Roma, o Iulia (Julius kona inoa, ua hookikinaia oia e ka Emepero, e kukuli aku i mua ona mehe mea 'la o Hekule oia, aka ku ae'la ua kanaka nei a hoole wiwo ole aku 'la imua o ka Emepero, me kona hai akea aku no he Kristiano oia. A no keia mea huhu i hola ka Emepero a hoopaaia akula oia i loko o ka hale paahao, no kekahi manawa, a i ka M.H. 190, ua pepehiia oia a make loa me ka newa. O ka pau keia o ka Ha o ka hoomaauia ana o ka poe Kristiano. (Aole i pau.)
He mau Ninau Helu,
I na keiki o ka papa kiekie o Lahainaluna, a na keiki o ka papa elua, a o na keiki no hoi o ka papa akolu.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE. — He wahi poke hee ka'u e waiho nei, a no kuu manao i na keiki mea niho oolea e wali ai, nolaila, eia mai lakou.
Ninau 1. Ma kekahi poai, he 144 kapuai ke ana waena, a ua maheleia me ka like loa i mau apana ekolu. Ehia kapuai ka loa o ke kaula?
Ninau 2. Pii ae la kekahi Baluna a mamao loa mai ka honua aku, me kekahi kanaka ma kekahi aoao mawaho o ua Baluna nei, nona ke ana waena 248 kapuai, a hoohuli aku la oia i kona mea nana la i ka La, a ike ia aku la, he 21 sekona kona huina aouli. Pehea ka mamao mai ka Honua a i ka Baluna, ina he 37 minute ka huina aouli ke ana ia mai ka Honua aku?
Ninau 3. Ki aku la o John Ahulia i kana pu, a lele aku la ka poka, 247 kapuai i ke sekona hookahi, a ku i ka manu e lele ana, 200 kapuai mai ka honua a iaia. Ehia kapuai ka mama i ku ai ka manu i ka poka?
No kuu lohe ana mai, he mau eu kekahi o ka Papa akahi, a he eu hoi ko ka Papa alua, a he mau hookalakupua hoi ko ke kolu o ka Papa. Na ia lohe au i kuhikuhi mai, o oukou ka poe e wali ai keia mau poke hee, nolaila, eia mai lakou nei ke mohala aku la a loaa aku oukou.
Owau no o ko oukou hoa aumeume huli ninau. O oukou no me ka mahalo.
SAMESONA PAAWAA.
Halehala, Honolulu, Sept. 14, 1866.
NO NA WILIKO O LAHAINA. — Ke makaukau hou nei na wiliko o ua Lai Ulu nei i keia mau la, a ke kepa hou nei ka poe hana, o ka Kale Leka. He haole maikai o Kale Leka ia ia e pii mei ku uku o kekahi poe e noho nei ma kana hana e hana ia nei, a maluna iki ae kekahi. Aole pela ma kekahi mau mahiko e ae, he elima hapaumi wale no ko ka la. Aole no he nui o koonei hana, he oki wale iho no i ke ko, a hooili aku i ke kaa, a pela wale iho no na hana ma keia mau wili e hana nei.
O kekahi wahi kanaka ma Misisipi, hele aku la oia i loko o kekahi hale lio, a i kona komo ana i loko o ua hale lio la, o ka hiamoe aku la no ia a hala he 56 hora, oia hoi he elua la a me ka hapa. Haohao ia ua wahi kanaka nei no kona nalowale honua, a i ke kolu o ka la hoea mai ana. E mee no hoi ua moe ana a keia wahi kaaka, a kahi no paha ia a moe kona po
—Ma ka la eha o Iulai i hala iho nei, oia hoi ka la i kuokoa ai o Ame rikaa Huipuia, ua kono ia mai o Generala Kalani, e hele aku i na wahi ahaaina he kanaiwa kumamaono. A ua manao wale ia no e hiki ana o ia ma ka hapa nui o na wahi ahaaina i kauoha ia mai ai. O ke akaka ia o ko lakou aloha i ko lakou Generala i lanakila ai mai ke kaua huliamahi mai o ia aupuni.
—Ma kakahi kulanakauhale nui o ka mokuaina o Rodilana Amerika Huipuia, ua hoopuka ia he nupepa ma ka makahiki 1758, a ke hoopuka ia nei no i keia wa i ka buke haneri a me kumamawalu, oia hoi, he haneri kumamamawalu na ma makahiki o kona ola ana, a o ka nupepa kahiko loa ia ma Amerika e hoopuka ia nei.
— O kekahi wahi keiki uuku nona na makahiki ekolu, aia oia ke noho la ma kahi kuaaina ma ka mokuaina o Nu Ioka. O kona mau lima, me he aho mahamaha ia ia, a malalo iho o kona kino, he ano ia o ka holookoa Ina he oiaio keia kukahekahe ana.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii. J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka lhooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1 y.