Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 39, 29 September 1866 — Wa-ha Ra-ma o-e. [ARTICLE]

Wa-ha Ra-ma o-e.

A ina ka nana aua a me ka mnnao ana, he nno ho »p;li ke ao ann o la noao, lio ka ikaika o ke aoana a ka noao mu.i, a ina peln. eia ka'u. a »i ka malu ae mi paha i ka l iti akolea la, a lua pela e.i, kauaka maoli no. a me ia )>iha nei la. Mai pnu maoli ka hoi au i ke akua, »• ole oe pakele ai, i ka mea h»»i o ka liana n me na olelo nna o kela n m»? k» ia me i. E noonoo !h u paha ka pon«», do ka mea, ua haiia m.iluna ne mi. uo ka makemake t>le oua kahmia Pope, eko no ka lakou mau h uimau i iloko o kn luakini Iloole Pope e Imike ni, n nol.nla, ua hoike ia na haua maua mn na wahi e ae no ia ano maka'u o lakou. A no k<; nha la hoi ke komo nnn m;i kn lunkini Hoole Pope ma Kaumnknpili e h'oike ai na liouinnna a Inkou ? Aole nnei no kn mnna ole ia lakou. n me lakou nei ae ke hoole ika ke Alii ? No ka men, okn men e Ahi aua, nn k<; Akua no ia i h»>a*lii mai. A owai la ia Alii ? Okn Pope pahn. a i ole, o kn Bihopa poha o Peleuln. n«» ka euen, ua kalele ku ne la h»»i kela i ke |>oo oka Moi Kauiehameha IV. Honkano maoli no ! Pela no kn hoi ka pule hookuu o ka Ahaolelo nua o ka la 28 o lulai aku nei, r henehene ia nnn ka t n iii3 he pule Pnrisrio hi l»n ! A ownu no h»>i keknhi i hnohao m» na mea i hnunia ma ia la, aohe nae he nmopopo m'u kana mau pane «ina. Aka, me he hoike la no hoi pahn ia imua o ua h»>a he lehulehu ea ! Eia hoi keia. dm kn uup<?pn a oukou o kela mau h o A »»•»?» te aku In. e olelo ann i ka i ana, 4 Un paniia nn puka o kn hale pule ma Knneohe, nol»; komo nn kula Aupuni malnila e luuke ni." Ano in la ke ninnu nei nu, he nha In ke kumu o ia pani ana, a me na liaina hoi a keln noao ? He kue pnhn no keia aoao i ke Aupuni ea ? Aole ko'u lohe mni no kn men, ua apouo no ka hope Kahukulu o ia Apnna, no ka nahaha pinepine o na puka aniani a iiiou niea e ae o un hale pule la. A ina oia ka oinio, nUila, ke olelo nei au, 1 No ka Lunnknla ole. 2 0 ka malama maikaiole <> un mnkun mea keiki. 3 Oka hooinalu maikni ole ona kumu kula i ka wn me lakou na hnumana i ka wa kula. Hooakaka ana. 2na aole mau kahu kula a mau lunn kula pnha.aohe mea nana e hehu ae na keiki molowa heie r>le i ke kula, aohe mea uana e hnkilo ua mau k«?iki la ma na hnnn oea wale. a piipii |>a f>nha, a me ia uiea ne a me ia mea ae i oleloia ma nei mau me-i u mau mea hoi i oleloia ma ke Kuokoa, ma ka la mua o nei malama e hele nei. Nolaila, huikau la. Ao ka lua oia huikau, oka hlo o na makua ma kalu hana okoa. e like me na mea kelakela o nei wa o na wai ona a na ano lehulehu he nui w»le f a me he mea )a o ka hapa nui keia iwaena o ka lahui, a pela hoi ke anaina kula Hawaii, 1 mea e lilo nui ai na keiki i k<> wa ike ma nei mau mea, a nele i ka ike a me ka makaukau ma na h.ma maikai he nu\ wale, a pela no hoi lakou e hl»> ai i j»«>e naaupo, ao ka nuhau nalo ka hoj>e. Aole

uno P'h k * i .1 » \ inA'» i -* !>. m ■- Li i ki- :■ » :r'H! ke.' N i fi, i »t • : . .>■•• «4 I> *!h i a a «!,«• k.t t..t .a. a I) »>•'%«.<! <r, . t \ K3 l IIH'I kt\kt : (»:\ K t£ l I «'(*' <»M, .» im* iīi k»)? > S ( i» t» i!«. .Ha. ii>» s ho kaw.i'n* !\ I" i !•» u o :m i-< \ \. :\ o k i '<>!>.» an.i n ii'ip » kh U'U o U ni.\ k» 'i nuu ar,i» n»:\hina ,ir. A«»N> no e {»(•! m umi hm-» n.ianp«> \ h.i kuimi ;»ka?n,n. maka-'la. uulu inaikni n.i hanmann, *ho n<» ii•»<. a makuukau n n n:* mn» \\r «> ki'ln n »u« koii «uliana iko. a mo ka '\»n« |»m a k«' kuimi o kuiuktiln aria i k«»fM «iuu uuiuwa. a p»'l.» no |jiu na n>sik»ia i k«» lak"«i u a»i inanaua o na ko.k». .\«» ka inakaukau o ni ho|»o Knliuku! » .\|»»ni. m» ka una. c hui aiM ia j»«k % mo nn liuui ku!i nf»«na o kohi a ino koia anuia kula Aufuini m» na hoinnhoma o u ann. A ma kou mau hana makaaia •» ko Auj••im ma nn ku'a Aununi a mau kti!a o ;«o |>.»iu, ai.n i. o loaa auanoi ua makua i\:r,u>|"» l.i, > mea knki) a na ko k»iua\v;ii k.ili iio r iiin»po. nopono pol:>, n uw' noi. n j>« !a nku ; aolo auanoi o 010 ka makauk .u i kn iko a ini' kc aknmai :i me k.i naau io, pola ]>u iiimi kn pono a mo ka maka'u i ua iian » lt* ua, alaila, o ka loaa no la o k » u«»ho ak ihai aua, mo ko ;>l<ilia iaiuu jut aku a iaiuii pu mni. A o ii |»oo l.i, aoio 1. ».i lakou l iuna J>;| ino ka j>oo kolohe. *»U*!•» uio. i |>< la iiku, Oia ka moi nui i ka'u u nu laknu la »o paha, aka, o ko. k«<i no \ ka Paoa 11oonaauao i Kahukula ,\ui uo ko m;i> kou aoao, aolo o iiukoii uunao pol i, nia w.ilo no i ka Paj>a lloouaauao ii walo, a noi.iila ka'u e hahai iioi, aka na«\ ui hai u ka I'.ipi il'ioii.iaua<una n« i uiauao a mau manao, o liko mo na hama inaiuua, o h<>nko:no ia ka iUihaia nm nn kula Au* puui a j>nu, u \\\v. j>ulo. kuj><>no \ ka makou ako o ka lluku, hko mr kana haina e i nnn, "IC ka mukua, ina o |>otio la 00 c ln«e nku i keia kiaha mai u'u uku ne»'' u pela uku, mn !,uka 1 2*2: 4*i, 43. A •'ialaila kakou e iko ai, ua juiikia ko kukou lluku, u ua hooikaikaia iiiiii n io o na Anola iloim>le!o. A<>lo iinn j'ola ko kakou iiiuu j)thkm inamua ho nui \\a|of IV'l.i no hoi i min \va. A poh 110 h<u ko no pa-ko-li, n mo na iiimeni maikai, he mau haua na;iuao m loh no ia, u ua iko nui ia o k«» na mna o ma kot,t j»ao uma, iiii kanakn mo iia'hi o koia Auj>um, o ho<<ik;iika uui nna mu koia m u hami uiaikui loa. Ao!e loa o Kamohamoha 111. i wailm wulo » koia mau hnna. uka, ua ao nc no ia mau moa, n uu kauoiia aku i na kauaka a pau e mulama i ku pono, oia no ka uolio imipulu i ko Akua, uv»lo nne ta ho Ahi uno hat|>ulo io, uka nao h«»i, uu hoiiiona mai ku oa o ka Aina no kuna haiiu uuu pela, nolaila, un olu ku iahui ma oun 'ia, a o kot»it uhaue nao, uole uo ia mon I maoj«opo jm.iiio ia kakou, uia no i ka mea muna la. Aka ea, ua hlo nao ho Aupuni liawai», ho ano Aupuui KnMwm», no ka noho ohana aua ma ka H nkila mni iiowau n Niihnu, koo walo u<i ua hauinanu a ka eknlosia Rom i, uo ka l*.»pt no ia niea. Iloohuli ana ae o wt Khilenia Hom i »ifi. iloko o nu muknlnki i oloioi.i maluna, a ine ka nui o kn hoopuap.na o im kainana o ia aono, pela uo ka honom 'na mai o ia aoao, n j»eh nku no h«u t,oi no«. no mawnoua o na haumana «> ua mau aoao imomaua i»»m. A n«> kn m»!a, tia tkrn iho ko un oknh j»ia iloma noi h««okuu ana 1 ka poe e huli nna mui ia aoa«», nole e iiana i kn nuhuu lianaaianui a j>«>a!m puhn, (auhau kula) n rnf ka hana mnuawak*a. A no keia mnu m**a la, huli nui ae la na kanakn ma ua nono la, n keku iiiai la na kanaka ku i ka oulnu h.ma o ke Aupuui. Fcla ka hauuuele nui ma Kuu, Hawaii ia niau mnkohiki, pel.i no ka hoiiene mau ana ma ke Kaona Alo Alii o Honolulu nei, me ka oleioae no iioi o na haomana o ia aoao i keia aoao, he puni a he Akua pani da(a, a \ ola wale aku. A pela no ka hooj>aa(Kia uui iwaen» n nn liaumana o ua pmu a«*»«» net me Kanakoka, ma Kwiaupapa, Moiokai, oiai e K&hukuia ana oia ma ia mnkupuui, a hiki ana imua o ka Moi a me ke Kuhinn Nui in hana. A naoa «ku no ka hoi <>o, okahikala lur, mai keli noio wahi a ke Knhina Nui. IVh ia mai au, a me ko'u

lolie ana no hoi, a ua hanina ike iki ae in> }><>i paha. , A rio ia mea, olelo ae la kekahi o na Inummi o ua anao la penei: "He Akua (Ki hoi paha na aoao, a he Akua no hoi , nei aoan." Ua puka pinepine keia rnau ; iioaoleio no ka wa e paipai ia aku ai ka- : hi o ia ar>ao, i ka oiaio ole o ia aoao, a j ano akua ole loa niaoli no hoi, e like ine j ka hookoa mai ka mua a ka hope wahi a ! ka l'iilapala llemolele. Akn, no ka hoike pono ole ia o ka Euanelioa me kona nno, n mau hiohiona o ia mea, ke kumu nui o ka pankiki loa ana o kahi poe o ia noao. Pela no i nei wa, a P. K. Moo a me Ohaiula ma & Co. \o ke akaka lea o keia mau haina hahana o keia mau kau i hala o ua aoao la, Aole no paha ia he mau kumu e kuemi iho «i kakou i hope, a hoohilahila wale ne ia kakou. No ke aha la ? Ke i ae noi au ia kakou, ua kokoke mai ko lakou innnawn, eia ke hoomaka mai la, no ka im;n, un kakauia ma ka Baibala na manawa e pau ui kana lawelnwe ana i kana nihana, no ka men, aole lon iamaike kumu mai o ke ao nei, akn, o ke kanaka Krbto la, oin ka mea mnopopo mnoli, a he kiiiiiu oiaio ia no nn niea a pau. E nana ma loane l: 14—18. A ma kein mau pauku la, e innnno ana pnhu na ckalesia o ua aono Iloma nei, nonn ia ninu lininn paukn. Jna pela, nlaila ua po|(»lei loa ka Pnulokapa nna he Anel;riKto maoii, no ka men. inn kakou e huli ma ka Haihala mai ke Kauoha Kahiko a mu ke Kauoha llou, aole noe loaa 'na. A nolnila hoi, ke ninau aku nei au, No ka lani mni anei ka Pope ? A heaha ka haina kupono no keia ninnu ? Ma ko'u manno iho, aole loa e hiki aua i nn haumann o ka Eknlcsia Ilomn ke hai mai ia ninnu o kn Pope. Akn, o na kaula wahahee no, ka mea hiki ia lakou ke olelo ne, no ka men, he uui wale na kaula o ia nuo iwnuna o ka Isuraela i ka wa kahiko, a pela lakou i hoowuhawaha ai ia Klia, lsnin a me leremin, a pela mai a i ka wn ia Mose n ia k'su Kristo. E nnna ma loane 3: 13. A no keia inea, ke olulo nei au ma o lesu Kristo la, oia ke kumu oiaio mai na knula heinoleie mai, ma ka iakou wnnana nona, n mni ke kumu mai no hoi o ke ao nei. A ua hai mua ia in mea ma keia haiolelo, a ke hoi hou nei no, no ka mea, ua oknka ko lesu komo maoli ann iloko o kona |>opilikia io i haiia ma ka inokuna mua 9 loane, no ka mea, ua kokokoke loa mai kona nmnawa. E nana ma Ikb. II: 2(5; Ilalelu 38: 7—22; 22 : 11 —18, a pela aku. i\oi hou ana. No ia mea, ke olelo nei au i ke kumu oiaio, n me ka pono oiaio, m.niiuli wale no o ka Baibala e lona mai ai ka pono, nanuao. I ka nana nnn a me ka noonoo maikni nna, nolaila, e olelo ia kanaka a inau kauaka paha, he mnlamnlama nona a no lakou paha. Pela o l)avida ke Alii, no ka men, ua ike pono ue la lakou ; a oia ike ana o lakou, he waiwai nui loa mamua o na mea o keui no nei n pau. Nolaila, ua hiki pono no hoi i ka Papn Hoonnauao ke manno ia wnihonn, e hoouna ne i kela keia kula Aupuni n pau o kela keia noao lioomana.i ike ai hoi na keiki i ke Akua, a i mea hoi e maopopo ni ia lakou kn lakou mea e hana nku ni, n e hoohiki aku ai iinua o kekf*hi Aha a oKiii Aha pahn o ke ao nei ma ua Baibala la, e kau oe ai na lima a hoohiki aku ; mnmua o ka lakou mau haina me k i oia--10 o ua Baibala la, a ua ike nui ia ia mea. | A ina paha o ke kanaka a mau kanaka, ua hualele i ka pono Baibala, a ua haule hoi «U)k<i o kona hewa mahope o kona hoowaiiawaha ana i ka Baib.ila. Nowai la ia he\ra ? No ke Aupuni anei, a no na makua pahn ? Kc mmmo uei au a hai -uku, uo!<? ioa, aka, he hoapono loa au i ke Aupuni ke haoaia me nei. LapuwaU. O keia n me keia hoomaua e ku« aiin i ku pono Euauelio, ke hav Aiku nei au, he lapuwule loa, no ka inei, pela maoli no au i uuikn'u ui, a he pt)no ole ke haalele ia inau uiea, aka, he hana jj » ka wahahee, Peia tio na haina malui)a*t* nei # no ia auo no J*o* f no!aila,e hu--11 hou ae kakoa a i keia. i Ilaohao ana. Ua haiia wanauaae nei, | uo ke kau Ahnolelo o ka makihiki 1862, | <i/ii hauA o <a kau, a im koe lvoi iatt. A ] 00 ka uiea, ua hooholo kii Ualeo aa La- | iiamakaaiuaua, ehauuiana i puu dala uo ke kuU o Ahuiuianu aiuo U kula o ia aoao ma llonolulu. Aka,i ka iiki aua aku i ka Uule Alii, ua iHOAuia oa boa o ka Piip.-i lloouaauno, oiai o laua kekahio 1 i lluie Aui, i ka liki ao« o ia i kula i ke Aupuni, iie lioole oi'ii Im U- i

ua ; "Aole." No ka laua la'e la ka, ua i hoomoe loa ia ma ka papa ka lakou la mau pono maoli, wahi a kekahi poe, no ka mea. he kula pualu no ia, a na kela i a me keia mea keiki e uku ia kula, aole ; na ke Aupuni. No ke aha la hoi i lawe | ole ai ke Aupuni ? Wahi aka mea ni- | nau mai. He kula kue ika Baibala. ma s ka olelo Latina wale no ka eao ai. A 4 I ina pela io, he aha hoi ka waiwai o ia kula ? Eia paha ka haina malaila. He naoupo i ke kanaka a mau kanaka ma ia ano. A oiai no hoi e noho ana ka Ahaolelo o ia kau, lohe ia mai ana, ua pau na hale o Lahainaluna ike ahi. A u iho la au me ka i iho iloko o'u, I loa no ka i ka make ana o ka bila dala o Ahuimanu, o ka pau koke mai nei no ka ia o ka hale kula o Lahainaluna ike ahi. Oiai no ia la. Ilaina hope. Maanei au e hai nei i ka Luna o ka Nupepa Kuokoa, a me na keiki limalauahi hua kepau, a me na hoa lawe nupepa, e kuu ana ko "Wa-hn Rama" luhi ma nei hope, no ka mea, ua kokua mau oia ia kakou i na malama i hala aku la, mai ka la 26 mai o Mei a hiki i keia wa. Aua paio kona paio maikui ma ka manao Baibala me lakou la, a i mea hoi e kau like iho ai oukou i ka aoao hoomana oiaio a me ka hoonanuao ana, no ka mea, ua hooikaika ne oia me kona manao nloha maoli, e k\ie ana i na ao ua ole i lele ino i ka mnkani, a pela aku. luda I: 12, 13. Me oukou aua- | nei a pau ko u Wa-ha Ra-ma" manaolana. Ka oukou kauwa, Aloiialahii.