Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 42, 20 October 1866 — Ka Moolelo o Kamehameha I. [ARTICLE]

Ka Moolelo o Kamehameha I.

Na S. M. Kamakai*. O ko Kiimi'linmoii i !., man.'iwn i Innnu ni, lu:' iiianawa kauu iiui i;i o ua'lii o 11;i--malh'pe ilio (» Ka make aua t> ka Moi o Ilawaii, o KoaweikuliiaiiioUnmoku. 0 Moku ka Moi o IHo, mu llamak\ir\, me kekahi hapa o Punn. O Ktrnumoku ka Moi o Kona, ine l\ohula. K nolio nna o Alapai Nui a Kauaua i Maui, me Kalanikuilionoikanioku ka Moi o Mnui, he kaikunann h"i im Kokuiaooiwa Nni. ka M<>i walnne. A lohe oia ua knunhu ke Aupum o llav\aii f)rla. Hianao ih«» la o Alaj>ai t kn\ia i kela iikui Aln o Ilawaii. Iloi aku la o Alapai i Hawnii i ke kaun, a ur. lanakila o Akif»ai malnnn o nalii o Ilawaii, ;« ua luku i i na'in o liawait, a un hui in i hookahi Aupuni, malalo o .Alapaii. l'a lawo o Alnpai in KaUnio{uiu. n w-.e Keouu, i mau keiki, a i iniiii mahana koa ahiukuua nona. O Kekaulike, oia no o Knlamkiiihonoinamoku, kn Moi o Mnui. K noho an;t oia ma Kaupo, e kukulu ana i mau luakiui no koua mau akua. O Kanemalohemo ma Popoiwi, o Loak»a, me l'uumakaa, ma Kumunui me Pt>houla, oia na hale mamala koa. ile Alii puni kaua o Kekaulike, a ua holo aku la oia ma llawaii e kaua ai. Mn Kona i Hawaii kahi i hoomaka oi o ke knua fiie Alnpni, he knua huliamaiii ia o na noao n olua. Ua kua ia ka nfiivwi7T-tiina o Kona e Kekaulike. Aka, ua hee o Kekaulike i ka moana in Alnpai. Aka, ua hoomaewaewa wale o Kekaulike i na niaknainana o Kekaha. Ua pau ike kua ia ka uluniu o Knwaihae. Ona {nakaainana o Kohala, ua luku ia me ka hao wale ia 0 na waiwni. n pela oia i hoi ai i Maui. 1 ko Alapai lo'ie ana i ka hana hoomainoino a ke Alii o Maui, i na maknainana o Hawaii. Hu ae lr. ke aloha iaia. a manao iho la o Alapai, e holo ke kaua 1 Maui. No-aila, hoolohe aku la o Alnpai i na Alii, a me na kaukauaiii, a me na puali. a me na koa. Eono moku o Hawaii, eono Alii aimcvku. eono poe kaua, eouo wna lau kaua. M Kailua, i Ko;ia. Hawaii. ko Alapai wahi i noho ai. me konn poe A!ii. He Alii koa o Alopni, ua aneane e hok»okoa ke Aupuni moi Hawaii, a Oahu. Ei« ke kumu o ka hui ole (iialalo ona. lie Alii oloha oii/iua Alii, a aloha makamaktu Ua pilioiai:na Moi o Maui» a me na Moi o Ouhu. Un lohe paliaoukou i na kawa n Alapai ma Maui, a n»a Kawela.

I <\ i iii':uh;'iu arj:j e. ka iiOiO I1J3! >> ki M, i ». 1 i\\mu <♦ A'. ;p ii. t ke h.iiia »īia M-.ui. h- l.) mai !a o Atii( ai iue r!a*li». a me na a!t ; ,!%au"t. ;r n?e rn p«>e kaua n a fi.'t wa.a kaulua. a u.a :,a waa knukahi, he kaua iiu'i'.aa,;'.!i; ».<> lluWuii, i.o ku h<-i" a:.a i ke kau . » Muui. La l»o<i;iioar.a»a ka a'.;w;.a kaua ma La [>ae ana u;a K<>iiai i, mai Ko.ne. a h;ki ! Pu u wep.i. l!» pae ka Moi o Hawaii, me na'h'. ma ke awa <> Kanakai. mn Kokoiki. e pili ana me Upo!»j. kok"ke aua i ka Ilaiau. Luakini a Paao. <> Mookini ka inoa. t»ta ka ri<>a<j akau o Kohala. I ka iua o ka po malai!ii, ua nahunaI.u iho la e hanau o Kekuiapoiwa i k<■ keiki, o ko Hawaii Keku: ipoiwa no keta. ke k.'iilvamahir.e a Kekela. laua o I'a: < . He okoa o Kekuaipoiwa Nui o Mnui. ka maknahine o Ka!teki!i n:a. !h* po na nui h»a i ;l . n ua pi!>kia kahi e hanau ui, ma kahi lanai e pili pu ana ma kn liah- hookipa, malai!;» i nahunahu ai. L'a nui ke kiai »:» no kn manawa e hanauai, ua ala na'iii, ine ka poe k::»i p<;o. a no ka nui o ka ua, me ke auu. ua h.-M na'iii e hiamoe, a i ke kokoke i ka pih <> ke a<>. ua hoi pu aku no o Kekuiap<>»w a iloko o ka liale, n huii mai !•:» kona n!" i ka pa»a t) ka !>aka!a. a kt.e!ii inai in kon. i wawae *i ka pa;a. Ua hiki mai !a k» ka'ui kannka u.ali!:!n'i mawalio o ka ha!e, e hoolo.'ie, a i kona loiie c»<mo ana i ka ih o ke kuakoko. hapai ttiai !;t <i;a I ka i.t;a o ku pa;a o r..r ha'e, a hakahuka iluna, (» i.a hemo ni.u !:» no ia o ke keiki, a kau pono iiuna o ke k.apa i uhola t;t e ua kanaK.i net. K u ae !.» o Keku:apo<uw a iiuna. a !.e--ino aku ia ke ewe. uhi niai la ua ka; k;» nei ī ke kapn, a ii! »aku!a ua keiki .*;• ;. I ke aia ana o na'hi, haohao iiio ia iakoii. ua liio ke kei\i. I iie a<> ana ;<e. unlhuli la o Kohala, me ke pui;i ia o kauiiale. O ke Lnnaka naua i at!jue ke keiki. o»a no »> Naeole. ke Ait» o Koiiala, a he inakiu»;ike kona e iiio »aia ke keiki Ain, a e hlo oia ke kahu, a he hookapuii n«> ke Alii. O ke- keiki i lawe huna ia oia no o Kamehnmeha f. i\o K.\ HANAL* ANA 0 K AMF.H \MF.H A. Ua li'inau o Kameiiamena I ma Iv - koiki uta Koluila, i ka A. D. 1136. <■ > l\ekuaipooiwa ka makuahine, ke kaikamalūue a Kekela w, u»e H;tae, uo ka ohaua ahi o Hawnii. O ka makunkane o Knniehnniehn, ot:t no o Keoua, ko Kalaniopuu kaikaina, no ka mea, hookahi no o laua makuaiiine, o Kamakaimoku. Ma ka nani o na'lii, ma ke ano kaiuko ko Hawaii noiio ana; oia ka haawi ana i ke keiki na ka Moi o kekahi Aupun.i. He nui ka olelo ia, o Kahekiii ka makuakane o Kamehamehn, oia ke keiki a kn Moi o Maui. no ka mea. he he mau hoahnnnu na 'lii o Hawaii, no na 'lii o Maui. Ua olelo ia, oia ke kumu i hoonoho ia ai <> Kameeaumoku n»e Kamanawa, iie mau mahoe kapu iaua na Kekauhke. ka Moi o Maui,, e noho i Hawaii no ke keiki a Kahekiii. Ma ke n>eie a Keaka, ka Moi wahine. ka Alapai wahine ia. ka Moi o Hawau. l T a olelo ia o Ikuwa ka n.alama i hanau ai o Kamehameha, penei. " He ua lokuioku no Ikuwa ke 'iu." A penei hoi kek»!»i; ke nleio ia nei no Mnkalu ka i»anau ana o Kaniehameha. •• Ke kukuni aku ia i ka laui nui. O Makalii ka haoa la wela. hanau mai k;i lani la, he aoa." l r a olelo h he un, he hekiii. a he uih» ka po i hanau ai o K tmeiiameha. Ua maopopo pnha o ka maianaa o Ikuwa, oia ka malama a ka ua, me ka hekili, a me ka uiia. Oia ka malama o Febuari, a me ka hapa mua o Maraki paha. No ka pilikia o Kekuiapoiwa no kn hana«i i kuoa keiki inakahiapo, nohi'a, ao!e i hoi > pu i ke kaua nie ka Moi me A!ap;»i i Maui. Mahope iho. ua lo':e ia ka mea nar.a i lawe ke keiki. oia hoi o Naeole. Noiaila. ua haawi ia o Naeole ke k«hu hanai o ke keik». Uu hoonoho aku

0 l k. ! 'i :.:.:koi»;t Ktkun . •.<t :n ku.i )» iun» r.»> I- e ke'kt. <3 ii luiin, },- A i ; r "i iti ma Koa:. a i<»- .. .. tv i .sa ai'.;;i » : ;t; ai vx ;»i o Kau-eha-n.t :i k"».;» har.au ; ra a hikt i k.i n.a p' Ma o kot;;t ;:.r*ti m;:k;.hski. a.. 'a. '."'ilioi .tt\U i.t o N.ico!v »•! Aiiipi'. i ka M'.i o ! I.i ;v au. i ; N t' kt-ik>. No.aila. h;»- ;.>.%; n-xi» la o Ai p i t a Ke»«ka e ha;iat. "■a i.o; ke k.iuu A .'•» nui o kt k« ik. No K.V M l K KKALLIKK. I kii h"i i-.ii'.i !j; i: o ka M i !\ek.-!u!ike. kf A;;: o M■!u!. u ;.t ke kaua ana ;a 11av.:»M. a 11i♦ !iiku wale ona i nn nnka;iī; ;i o l\oit;.!a, a me ka i'.ao w-.hr i ka w ;> w I kor;a iMMio ;,na m:t Mokulau. i 1\..:;10. p»• k ; i m;:n..o e i.olo iu.u i 'i-.e k,.?.:» nn a e hao wa!e u'a \\ a;ivo. ii.e l i..Uf n»f ka mū;:ao e iio -k..uI» W ■< l i.o !;; a p' e A i:l. !;:<■ na n;a.. '-.i . a. A a.'. u i ;:;•{»w I mt! ia ke Aku i i \t* kuuni e i.i\» o!f ai i Kawau. I i h'aa ;:>.'i iie ui<i ik;.t:..a l<>a ia;a. he ni;;! huki, »■! t 'oi o Kimu'i a;» : u;i.i!.: ;.i. Ta ! a ;t! na kai/iiua !: ; ;11 :t« !e e .i i. Noi :'a. i Mokuiau ma Kaup". k :'>■ • ■;;i ka i.i'eio I•""i;11• a A u iuiu. (.) K i:ne!.:;:r.eha ?\ui. ke is ī.kuaana »> Ka!if!.: i. o:a :ua ka ti li.ii M<u iua ke Aupuiii <i Maui. Aka. i»e Aiu l-e;ki n.'.u o Ke!..ii;!ike ine i:;; Waiene. a u.e na iioa ••«.;.I,i-'.e O i\auhia;Mioku:::sauia k;\ hitti'o. !ii< !\i ",a\\ ai:i w . <.> Manu! a;s!j o i\- '.au•;i\\ u.-oku i.\o Ka< <'.; Ho; v w . U i; ::. !,•..«»,< ■•>.» N I!. o K ! !'. " K: !:<- kI l. u.<- kll : i ""f !!fi;':u;U, u:l K< kuaip -i-\;» Nui w. () .Na.i.a.'Mnu, o Kei.u.:-n.-ii "Ma l.a ! i > >!' > 11. Ak;t. ui! i;!• > k ho•;ii::ia A "p' !!! ;a K:tniehauu'ha Nui, n:a !.u t.au uia a ka Nl<«i Kekiiuh'.e. <h. < i k'.,' .\ ii l ana <i ;a <i-,a- -!!:•: ma <> i.e Alu aua o ka nui o kar;a ii:.;u i.-ii'iua A!n kt ik!. Noh.ko 011 i.!i.<iia N *• i, !.o"ii;':a Aupu:;: o M-ail!. r.:ti ka i;o; !i!!.a At: >u M o iiawa.ii, :;!!! kt katio..a a ka M»u l\ai;ii>:ope.u. in:i \\ .iioal.uku:!. ' k:.t:a k< iki I ka l:<.";!i;-.a A upeui ui ; " Iv waiao !i. O.n in'i i» i\.::neh , -melia 11. u e Kan.:.Lan ehi'. 111. i;o ii;iau ol aaa M"i e'.; i. I I;:: lohe ;»!>:! o Kfkani;\e. :mn Koiuo.i ka Moi o !! i\\a:t. e !;o!o mai ;>:;a i ke k.aua ia M.iiti; i>!ai!i, uiaka'» ii.<> !a o:a, a hopu'iojM:ait:Ju tiu> !<» k;t h<»!o mainua o koiia tti.it» waa kaua »> Kt-ak;.nn-h\ e 11<'t t»ia \\'aiiuktt. i ]HIV.