Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 43, 27 October 1866 — Page 2

Page PDF (1.50 MB)

This text was transcribed by:  Kanoelani Shizuru
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

lo‘i no ka mea, aole oia i ike i kona wahi e hele ai, a e kona olelo hoohuhu aku i ka elemakule, a hoohalehale mai la no hoi kela i kona opu, @e kona hai mai no hoi i ka pololi: a haawi aku no hoi o Ioane i hookahi apana g@@@dia i ua elemakule la, a hookahi no ho@apana ia Ioane a paina p@ iho la laua nei.  A pau ka paina ana, haele p@ aku la laua nei a hooea ana i ke kulanakauhale o Madalau, he kulanakauhale nui ia a nani hoi ke nana aku, ua paapu no hoi i na halekuai o kela ano keia ano, e ku ana hoi na papakaukau o @@ mea ono o kela ano keia ano ma ke kae o ke alanui, i hoopiha ia hoi i na mea ai hou o na ano like ole, e kau ana no hoi na huhui waina pala.  A ia wa i koi aku ai ua elemakule nei ia Ioane e kuai i huhui waina, a kuai iho la no hoi o Ionae i elua huhui waina no na keneta elua, a koe iho la ekolu keneta i koe ia ia nei, aka, koi hou no ua elemakule nei e kuai i mea ono, a lilo hoi ilaila hookahi keneta, a koi hou no ua elemakule nei i o@ole waina, a kuai i o hoi o Ioane i na keneta i koe elua, a o ka pau loa ae la no ia o na wahi keneta a ua wahi Ioane nei i ka lilo, a pau pu no hoi knoa manaolana, a he make wale no kona hope i ka pololi.

            A ike ka elemakule ua pau loa na wahi keneta a Ioane i ka lilo, aole nae oia i wikiwiki e @eku mai ia Ioane ia wa, aka, i mea hoi e na@@@ oia imua o Ioane, halihali aku la ua elemakule nei ia Ioane iloko o ka hale o kekahi wahine kamaaina a hookipa ia aku la iloko o ka hale me ka maluhia a manao ae la keia, e loaa ana kona halekipa kupono, a e pau ana kona kaumaha no ka pololi.

            Imua o oukou e na hoa kuwili o ka nupepa Kaokoa, nahoa haihai olelo hoi o ne ia mea he Kaao; ua makemake paha oukou e ike koke i ke ano o ke ia poe elemakule, ka poe hoi nana i hoopahaohao ia Ioane ma ke kuahiwi, nolaila, ke kau leo e aku nei keia mea kakau Kaao, aia ma ka helu pau kakou e ike ai i keia poe elemakule, a e ike pu no hou kakou i kona inoa a me kona wahi i hele mai ai.

                        (Aole i pau)

 

Hunahuna Huikau.

 

            KA LAAU NUI O KALEPONIA.- Ua hina kekahi o ua mau laau nui la, a e okiia ana kekahi pauku a lawe ma Parisa e hoikeike ai, ma ka Aha Hoikeike no ka Honua nei a pau.  He 32 @@puai ke anawaena o ua pauku la ke okiia.  O ka oi loa paha o ka imi ana i ano pahiolo kupono i ke oki ana i ua laau nui aneane hiki ole la.

            -Ua kukuluia ma Bosetona he mau hale auau he nui wale, a o poe e hele ana e auau, aole e ukuia.  O ka lilo no ia mau hale auau a pau he umi tausani dala.

            -Ua ike ia kekahi wahine maloko o ka Ahahui Mele hoolealea, ma Champs Elysees, na komo i ka lole kalakoa nona na wai hooluu elua, he eleele a he keokeo, oia hoi na wai hoouu o ka have Perusia- A o na kii i palapala ia ma kona lole, na kii pu kuikele.

            -Ma ka mokuaina o Wisekonasine, ua kaha kekahi Kauka i ke kanaka make, a i kona humuhumu hou ana i kahi ana i okioki ai, ua ku kona lima i ke kuikele, a ua komo mai he koko ino mai ka mea make mai. Aole i liuliu iho, lawe pu ia aku la ua Kauka la ma ia alanui hookahi a ka make i pue ikaika mai ai.

            MAKA@ A HAALELE OLE. Hw misionari kaulana o Dr. Carey (Kele) o @@ia.  I kona wa kamalii, e pii ana kela iluna o kekahi laau kiekie, pakika iho la ka wawae, a o ka haole no ia a haki ana ka iwi.  He mau pule ka waiho ana me ka ehaeha a me ka hoomanawanui.

            A ola ka wawae ona, pehea la ia? Hoohiki paha, aole e pii hou i ka laau? Aole loa. Kona miki koke no ia a ua laau hookahi la no, a o kona pinana koke ae la no ia a kau ana iluna o ua laau la me ka lanakila a me ka olioli!

            HE LI NA HOOPUKA NUPEPA. Ua hele kekahi kanaka a i ke kulanakauhale hou e hoopuka ai i ka nupepa. O ka mea nui o ia wahi o ka pili dala me na haunaele o ia ano.  Nui mai na kamaaina noho malie iaia, e kakau manao pepa, no ia mea. Kona hoopuka no ia i na olelo kue i ka pili dala, a ikaika loa ua mau olelo la.  Aohe no he manawa pii mai ana kekahi o ua poe pili dala la, a i kona keena, me ka newa weliweli ma kona lima.

            "Eia anei maanei ka Luna Hoopuka?"

            "Ae, kali iki a kii au" -pela ka olelo a ua Luna Hoopuka la.  Iho aku la o Luna Hoopuka a lalo o ke ala pii, a puka iwahi loa, a aia hou no ua kanaka huhu, me ka laau nui e paa ana ma ka lima.

            "Eia anei maanei ka Luna Hoopuka!"- pela mai o kanaka huhu helu alua.

            "Ae, aia ne iluna, pii aku oe a loaa"- hai maalea @ku la ka Luna Hoopuka.

            Pii aku la o Helu alua a luna i ke keena, a owai kai loaa ilaila? O kanaka huhu helu akahi no paha, a kuhihewa koke no, o ka Luna Hoopuka no ia, a o ka hakaka koke mai no ia o ua mau kanaka huhu nei, I kuhi no laua a elua o ka Luna Hoopuka kona hoa hakaka, aia no kela e makaikai wale mai ana i ka hua o kona manalea. Me e no ua hopu hewa.

 

HONOLULU, OKATOBA 27, 1866

 

No ka Moi Wahine Emma Lani.

 

            Ke haawi nei makou i ka Moi wahine Keleleonalani ke aloha, i kona hoi maluhia ana mai i ke one hanau, a i ka poli o kona mau makaainana, a me na makaainana o kana Lani i hele aku nei.

            Ke hoomaikai nei makou i ke Akua Manu Loa no ka malama a kiai aloha ana iaia, i kona makaikai ana ma na moana, a me na aina nui o ka Honua nei.  A no kona haawi ia ana i ka hookipa oluolu a aloha ma na wahi a pau ana i naue aku ai, ma na alo Ala a ma ke Aupuni makaainana no hoi.

            Ke hauoli nei makou iloko o ka hauoli ana o na Mea Kiekie, o na Alii, na Kaukau Alii, a me na Mea Hanohano a pau o keia Pae Aina i ka hoi ana mai o keia Pua Alii o Hawaii nei.

            Ke hauoli pu nei makou me na makaainana o keia Aupuni Holookoa, i ka ike hou ana aku i kona mau maka.

            Ua komo nae i loko o keia hauoli ana kekahi hapa o ke kaumaha a me ka luuluu no ka lawe ia ana aku o Kona Kaikoeke Lani, a me kona Makuahine Hanai. Ke hoomanao nei makou i keia, a ke noi nei makou i ke Akua Lokomaika e uhi mai i ka malu o Kona Aloha maluna o ka poe a pau i naauauwa no ke aloha i na mea i hele e aku nei.

 

No ke Dime a me ka hapa Dime.

 

            O ke dime a me ka hapa dime, oia no na hapa ponoi o ke dala, ka mea e manao nui ia nei e kakou. Aka, pehea la e hiki ai ia kakou ke hoomakaulii i nei mea he dala, ke ole e malama ia nei mau hakina o ke dala, oia hoi na dime a me na hapa dime? Eia ka haina, aole e hiki ia kakou ek hoomakaualii, no ka mea, aolel i malama nui ia na dime a me na hapa dime, a ua lilo no keia mau hakina dala i mea hoowahawaha loa ia e ka lehulehu o Hawaii nei.  Ua pono anei ia hoowahawaha ana? aole, no ka mea, he poe ihihune ka nui o Hawaii nei i nei mea he dala, nolaila, ua pono ke malama nui i nei mau hakina dala, i akakuu mai ai ka holokiki ana o na dala, ma ka lio ana i na mea liilii e kuai ia nei e kakou.  Penei e maopopo ai:

            O kekahi mau mea liilii i makemake nui ia e kakou ma Hawaii nei k upono no ka akahi dime a hapa dime paha, aole nae e loaa maanei, aia no he hapaha, a pahawalu paha, alaila loaa mai, a i ka ai ana iho, a hana paha, lawa koke ae la ka makemake, a koe ua mea nei i kuai ia me ka hapaha a hapawalu paha, ia koe ana, lilo paha i ke ino a poho wale ka nui o na hakina dala i lilo. Aka ina  ua mau o Hawaii nei i ka malama ana i nei mea he dime a hapa dime paha, alaila, akukuu mai no ka holokiki ana o na dala ma ka lilo ana, penei no e maopopo ai.

            Ina he hapaha ka kekahi keiki; maloko o ia mea he elua dime me ka hapa, a in a paha e makemake ana ua keiki nei e kuai mea ono, ma ka mea lawa i ka hapa dime paha, alaila, ua koe iho ua keiki nei he eha hapaha diem, lawa hou no kahi wahi me hou aku ma ia ano kumukuai, nolaila, ua maopopo ke akakuu loa o ka lilo ana o na dala. Pela ka hana ana ma Amerika i keia wa a hiki loa ae i Kalaponi koke ae nei, kahi noi i nui loa, ai na dime. A o na hapawalu a me na hapaumi, a kakkou e ike nei, ua kakaikahi loa. Heaka ke kumu o ke kakaikahi ana? eia aole nui o na aina e hana nei i na hapawalu a hapaumi hoi. O mekiko, Sepania, a me Beriania wale no na aina hapawalu e ike ia nei ma Hawaii nei, aole nae he nui, kakaikahi loa, a in a pela, alaila heaha koe? eia, e nalowale loa ana na hapawalu e ike ia nei. Nolaila, he pono loa ke manao nui ia na dime a me na hapa dime, no ka mea, he dala maikai no ia i oi aku ka nani mamua o na hapawalu hamani a pulewa hoi o keia wa. Oiai hoi, ma keia ana dala ko kakou helu ana i keia wa, penei; 10 keneta hookahi ia dime, 10 dime hookahi ia dala, 10 dala hookahi ia aeko (kala kini).

 

            HE AHAAINA ME KA VANDERBILT.- I ka po mamua iho o ka haalele ano o ka mokuahi kaua Amerika Vanderbilt ia Kapalakiko, ua haawi ae ka Adimarala K. Thatcher he ahaaina maluna o ka mokuahi Vanderbilt no ka hanohano o ka Moi Wahine Hawaii Ema Kaleleonalni. Ua akoakoa pu mai na Luna Aupuni i luna o ka moku ia wa, a he hulahula haole kekahi i haawi ia ia wa koke no.

 

NU HOU KULOKO.

 

            AIHUE NOHO LIO.- Ia makou e noho ana ma ko makou hale oihana i ke kakahiaka Poaha iho nei, lawe ia ae ana he wahi kanaka me ka noho @@o e h@i ana, a he ma@ makai ma na aoao. I ninau aku ka hana, hai ia mai ana he aihue noh@ lio.

            KA HOLO ANA KA MANUWA PERUSIA.- I ke awakea o ka poakolo iho nei, ua haalele mai ka mokuahi kaua Perusia Vineta i ke awa o Honolulu a me na aekai o Hawaii nei, a ua holo aku i Kina e nana, a e kiai i ka maluhia o na moku kalena e holo ana malalo o ka have Perusia.

            KA HUINA O NA DALA O KA WAIWAI O KEOKI RISELY.- Ma ke kauoha a ka liamuku nui e kuai k@dala@a na waiwai o George Risely ma Honolulu nei, pela no i hooko ia ai. Ma kekahi la o kela pule aku nei, ua kudalaia ekolu mau pa aina o ua haole la e waiho nei ma Honolulu nei. O ka huina o na dala i loaa mai holoko o ia mau waiwai he 83,720.

            MAU PIULA WAI HOU.-Ua ike iho makou ua hana hou@a he mau piula wai hou no ka pa o ka halepule o Kawaihao. Ua kapili ia he pahu wai nui e ku ia, a mailoko mai o laila he pahu wai nui e ku la, a mailoko mai o laila e inu ai na kanaka. Ua kanu pu ia maloko o ka pa halepule he mau laau hou o ke ano hou a Kauka H@@barani i lawe mai nei. E ulu ana paha ia mau laau.

            HE WAHI ENEGINI HOU.- Ua hiki mai ma Honolulu nei he wahi enegini maho uuku. O kana hana, o ka hapai a o ke kaikai i na ukana mai luna mai o na moku, a iole ia, o ka hapai aku mai ka uwapo aku a luna o ka moku. O ka ikaika o keia wahi enegini mahu uuku, ua like me ka ikaika o na lio eono. O Nemoaemo nae ka mea nona keia wahi enegini mahu.

            KE KAKAUOLELO A KE KAPENA O VANDERBILT.-O kekahi o na Alii o ka moku kaua Amerika. o W. L. Bana (Barnes), oia no kekahi hoa kula ia no ka papa hookahi i ka wa a laua e noho ana i ke Kulanui o Yale ma Konetikuta. O kona kulana maluna o ka Moku, he Kakauolelo na ke Kapena.

            PILIKINO.- Maluna o na ohua o ka moku Athan Ellen i ku mai ai i ke kakohiaka Poaono iho nei, ua ike iho makou i kekahi mau haole i noho a kupa ia Hawaii nei, oia o Hanale Carter, a me kana wahine, a me ka laua wahi hanau kahi. I Amerika aku nei laua, a ua holo loa paha i Europa mamua o ko laua hoi ana mai nei i ke oneo Hawaii nei.

            MAKE O IOSEPA N. KAAPA.-Ma ka palapala i loaa mai nei ia Kauohilo o Honolulu nei, a ua ike iho makou, ua make ka mea nona kela inoa maluna ma Hilo, Hawaii, ma ka po o ka la 21 o Okatoba nei. He mai loihi kona o ke kaa ana, a he keiki hanau mua oia na ka Hon. L. Kaapa M. P., o Hilo. Ua waiho iho ia he wahine, he mau keiki, a he mau makua hoi, na lakou e kanikau aku mahope nei.

            KA MOKUAHI THAMES.-Ua olelo nui ia iho nei keia mokuahi e lilo ana i mokuahi holoholo mawaena o na kai ewalu o kakou nei, aka, ma keia mau la iho nei i ha‘a, ua hoolanaia ae ma na alanui, e kuai ia @a mokuahi la me ka palapala La@kini hooholo pili aina. O ke kumukuai o ua mokuahi la a me ka laikini, he $30.000. Aohe mea nana i na aku e kuai, a i keia mau la hope mai nei, ua hoolaha hou ia ae, e holo ana ka i Kapalakiko. O ka mea hope paha ka oiaia.

            ASI PEPEHI KANAKA.-I ka Poakahi iho nei, ua lawe hou ia ae o Asi pake i pepehi ai ia Kuakuwa i mua o ka Aha Kiekie, a ua hookolokoloia i mua o na J@ure haole. Ua hoike ia na hoike o na aoao elua, a i ka pau ana o na olelo i ke a na hoike, ua kauoha mai ka Lunakanawai i na Jiure e nana pono i ka hihia mawaena o ke Lii kue ia Asi no ka pepehi kanaka. I ke komo ana aku o na Jiure i loko o ka rumi, he mau minutre wale aku no ka noho ana a ua puka mai lakou me ka olelo heahewa.

            UA HAALELE MAI I KEIA AO.-Ma ke kakahiaka o ka la Sabati i hala ae nei, oia hoi ka la 21 o keia malama, u hohola mai na eheu menemene ole o ka make maluna o W. Ba@le (Uilama Makaimo), kekahi o na haole kahiko loa o ka noho ana ia Hawaii nei, mai ke au mai ia Kamehameha I., a hiki i ke au ia Kamehameha V. nei. Ua haalele mai la oia i ka akoakoa pu ana me kona ohana, a ke noho nei me ke aloha paumako kana wahine a me kana kaikamahine hanai, i lei ai hoi i ka ua kipuupuu o Waimea, a me ke pili enaena o Puupa, a hiki loa aku i ke kai hawanawana o Kawaihae, a malaila i noho iho ai i kahi mau makahiki, a mai laila mai a ka la wela o Honolulu nei. Oia noho a hiki i ka la i hele hookahi aku la i ka hale anuanu o ke kino wailua.

                        Anuanu ka poli

                        I ka hele ana o ka hoa pili,

                        I piliia i na kau a kau;

                        Auwe! Auwe! Auwe oe-e.

            O ka nui o kona mau makahiki, he 75 a keu, no ka mea, o kona mau makahiki ma Hawaii nei, he 56; a mamua o kona hiki ana i Hawaii nei, he 19 on a makahiki a oi.

                        Ua komo mai ka Vanderbilt iloko nei o ke awa ma ka a@ina la Poalua. I ke komo ana mai ua kani na pahu, na ohe, a me na mea kani a pau. Eia oia ke ku nei makai iho o Ainahou.

            KE KIAAINA P. KANOA MALUNA O VINETA.-Mamua ae o ka mokuahi Perusia makaukau ana e holo, ua holo aku ke K@ana o Kauai maluna on a e launa Aloha ai me na alii moku, mamuli o ke kono ana mai a ka Lun@ Koa nui. Ua hookani@a he 13 pu aloha no kona hanohano kiaaina.

            KA HOI ANA MAI O GEN. MCCOOK A ME KANA WAHINE.-Ma ka hoi ana mai o ke Kilauea i ka Poaono aku nei, ua hiki ia makou ke hoomanao maloko o ko makou hoomanao ana, i ka hoi ana mai o Gen. McCook a me kana wahine mai ka laua huakai makaikai aku nei i na mokupuni o Keawe a me Kamalalawalu.

            KA MOI MA HILO.-Ma ke ku ana mai nei o Neti Mela i kakahiaka Poakolu iho nei, ua lono mai makou, ua ku ka Moi i Hilo ma ka la Sabati, Okatoba 21, a ua lele aku me na ukali on a a me na ohua. Ua oluolu makou i ka lohe ana mai he maikai no kona ola e w@lea la. E Kauakanilehua e, e haule iho kou mau pakaua maluna on a, i pau ae ka ka noho ana ikiiki o Honolulu nei.

            GEREGORIO KAMAI.-He mea i maa ia kakou ka noho nanea pu ana me ka ike ole, a owai la o kakou ke lala@ia mai ana e na lima hapuku o ka make. Ma ke kakahiaka Poaono aku nei, ua lawe ia aku ma ka manele a ka make ko kakou hoaloha, Geregorio Kamai. He wahi luna lawe ia no ko kakou nei Kilohana ma ke kulanakauhale nei, a he hoa aloha hoi no ka poe a pau i launa pu me ia. I ka la Sabati ae, ua hoolewa ia kona kino kupapau e na puali kau lio a me ke kinai ahi, oiai he lala oia no ia mau puali. Ua ukali ia aku ka huakai e kona mau makamaka, a pilikana a me na hoa aloha.

            MAREIA.-O Rev. T. Tatina. I ka Poaha iho nei, maalo ae ana kona mau helehelena ma ke kaona nei, a me he mea la e hoi koolua ana i ka home o ka malu Hekuawa. A i ke ahiahi o ua la la ua naue aku o Rev. H. Hl. Pareka i ka hale o Tatina makua, a ilaila kahi i hapai ia ai keia oihana maikai o ka mare, ilaila kahi @ huiia ai ma ka berita o ke aloha, o ke Kahu o Waialua, a me kana wahine ia ia ka inoa mamua iho nei, o Miss. H. F. Richardsona, no Kapalakiko ia wahine. Ia laua ke aloha, a e hoomaikaiia ko laua noho ana e ka Haku o kakou.

            HOAPILI W. KAAUWAI A ME KILIWEHI.-Ua haohao makou i keia mau ohua i haiia maluna, no ko laua hoi pu ole ana mai nei ma ka huakai a ka Moi Wahine, oiai o laua kekahi i komo i ka huakai a Kaleleonalani i holo aku nei i ua Aina puni olelo Hikina a me Komohana. Nolaila, he uiui he ninau, aia la mahea laua? Ke ola nei paha ma ka aina, ke lalau nei paha ma ka moana? He nui na lohe i haiia mai ia makou, aole nae makou i pupuahulu a hoolaha koke, no ka mea, eia no kakou i Honolulu nei, kahi hoi nona ka huaolelo "n@nu aku n@n@ mai." E hai mai e Hawaii aloha Alii a makainana.

            E LAWE HOI KA LIMA O KE KANAKA.-Auwe, heaha ia mea? Heaha ka hoi kau he kauhola hoi paha. A he mea kaumaha no hoi ia, ia makou i ka hai ana aku, i ka loohia ana o kekahi o ko makou makamaka aoha oia hoi o Lutanela Ka, ma ka po o ka Poakolu i hala ae nei, i ka wa hoi i luana pu iho ai me ka Malamamoku nui, a me kona mau lalo iho, o luna o ka manawa Perusia, ma Halaaniani. I ka hooku@@a ana e Major Moehonua o kela a me keia hoa e hoi i ko lakou mau punana, o ua makamaka nei no kahi i hoi aku ia wa, a hiki ma ke kihi o ka pa o W. P. Ragsdale, loaa hou no, a no ka moniia ana, ua oluolu koke ae no ia wa, a i ka hoi ana hoi a ka hale, loaa hon. Weliweli no hoi nei mea he mai.

NA LII O KA MOKUAHI VANDERBILT.

            Adimarala- H. K. Thatcher.

            Kapena o ke Aumoku-J. P. Sandford.

            Malamamoku nui-Chas. L. Franklin.

            Na Lutanela-G. M. Wood a me G. K. Haswell.

            Na Bitimana-L. B. White a me O. S. M. Cone.

            Kauka-Lewis Zenzen.

            Hope Kauka-Wm. Johnson.

            Na Hookele-Frank Wildes a me Chas. E. Clark

            Luna Hae-A. Phillips.

            Kakauolelo a ka Luna Hae-E. B. Coolidge.

            Kakauolelo a ke Kapena-W. L. Barnes.

            Kakauolelo a ka Puuku-Jas. h. Perrin.

            Luna Koa-Wm. B. Remey.

            Na l@lo o ka malamamoku-H. Watson & Jas. Ponte.

            Aliiwaapa-Jasper Cogblan.

            Alii ki pu-C. Dugan.

            Kamana-Thos. H. Bihopa.

            Na wili ki-Luna nui Wm. A. Phillips.

Na kokua mua P. Anderson a me A. N. Gilmore. Na kokua elua, A. L. Grow, E. Peake, E. Reilly, V. M. Osborne a me R. F. Baker.

            PAIKAU KOA.-I ka po Poik@ a me nei makou i ike ai i ka eleu o na koa o ka "puali o ka Haku Hawaii Ponoi" malalo o ke alakai ana a ko lakou Kapena Ioane H. Baraunu. Mawaho iho o kahi o Ioane Ii kahi a makou i ike aku ai i ko lakou paikau ana mai me ka mikiala.

            PUAA.-Ua hele paha a lau ka puaa o Kawaiahao a me na alanui a me na pa e pili ana. Aohe no he puaa a okae mai. Ua oopa a lima i ka noa ana i ka pohaku, pe@a no hoi makou a pau, a o ke Kahu o Kawaiahao ua manaka i ke kanu laau no ka e@@ia e ua mea he puaa helehewa. Oiai he kanawai e papa ana mai hele wale na puaa ma na alanui, e pono malama ia waiwai a oukou e na mea puaa.

            KE NUI MAI NEI NA OKOHOLA.-I keia mau kakahiaka iho nei makou i ke ai i ka hooihoiho mai o na moku okohola a kinikini wale Ua hoi a@la mai kekahi mau moku, a e olioli ana na keikei au-aki o ia mau moku ke ohi ae ke ka@. O kekahi mau moku hoi, ua hoi mai me kahi aila e loaa oe mai ai na wahi hipuu. Ke @oeueu mai nei paha na kuaaina e lele mai me ka lakou mau wahi kak@pi. O ka pono no ia o ka miki mua mai. "Na ka oioi mua no ka loaa, oloolo aku no ku i ke A‘u."

            HE LUNA AI PUNI HOU:-I kekahi la o ka pule i hala aku nei, ua koho aku ke Kuhina Kala@aina ia Robata Sterling i Luna Nui no na hana Aupuni. O Stering i Hawaii kona wahi i noho ai a hala hookahi makahiki, a i kona ku ana mai nei, ua koho koke ia oia i Luna Nui no ia hana a ke Aupuni. Wahi a ka nupepa Aupuni, ua kupono ia kanaka ma ia wahi. Ina i like me ka akena a ia nupepa, alaila, e pomaikai io ana kakou.

            HE WAHI PAKE I HOAO E KAAWE.-Ma ka po Poakahi iho nei, ua hoao ae he wahi Pake i kamaaina ia Honolulu nei, a i mare no hoi i ka wahine Hawaii, e kaawe ia ia iho, me he mea la, ua ha@le loa kona manao pono ilalo o kona noonoo maikai ana, a ua ike ole no hoi i kana mea i hana ai. Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, ua lawe ia aw @@ iloko o ka Halehookolokolo no kekahi hihia e iho, a ua hoihoi hou ia iloko o kahi pia. Mai pau ke ola o keia wahi pake, ina aole e ike ia kana hana naaupo ana, aka, aole no nae he hana i hanaia me ke kumu ole.

            MAI HOLO A IA I KA MOANA.-Ma ka hora 2 o ka wanaao o ka Poaha, i ka wa a ke kuna Halealoha e hookokoke mai ana ia L@e Ahi, aia hoi kekahi o na paahao maluna o ka moku, ua lele aku iloko o ke kai, a ua ho@o e au a pae i ka aina, aka aole nae i hiki. O ke kaawale paha mai ka moku aku a ka aina, he umikumamalima mau mile. I ke kakahiaka Poalima ae, ua loaa mai ua wahi mahuka nei e pai auma ana maluna o ka ale o ka moana, i ke kiakahi Wailele. Me e no ua kamau ana o kona wahi oa. Ua haapai ae iluna o ke kiakahi a ua laweia mai i Honolulu nei, a iea ke paa nei ma ka Halepaahao. Mai pau paha i ka amu ia e ko ke kai poe, ina i ike mai.

            AHAAINA ALOHA NO KA MAN@WA PERUSIA.-Ma ka po Poalua iho nei, ua haawi ae na haole Geremania i kamaaina ia Hawaii nei, he ahaaina no na lii moku Perusia Vineta ma ka Hale Pohaku Hou. Ua kono ia mai ko kakou mau poo Aupuni, na kanikela, na kuhina, na Kiaaina, na mea hanohanoe na lii koa o na puali a me na kanaka o Hawaii i ike ia. Ua kahikoia oloko o ka Hale Pohaku hou i na lau nahelehele o na uka aku nei o kakou, oia hoi na maile, awapuhi, ieie, a me kekahi mau lau e iho e hanohano ai na maka ke ike aku. Mai ka hora 8 mai ka hoomaka ana a hala loa i kekahi mau hora o ke aumoe. he hulahula haole ka hana mua, a mahope iho, ua hookipa ia aku na mea a pau ma ka rumi aina makai. Ua ai, inu, a ua lawa i ka mea o ka nui o na mea ai. Maia ahaaina kekahi mau alii o ka mokuahi kau Amerika Vanderbilt a me ka Adimarala Thatcher.

            NA MEA HOU O WAILUKU.-Ma ke ku ana mai o kekahi o ko makou makamaka opiopio i noho iho ai i ka la welawela o Honolulu nei, a hoi wale aku ai no i ka malu hekuawa o Wailuku, i ka Poaono iho nei, ua hai mai oia i kekahi mau mea hou o Wailuku.

            Ua halawai ka Aha Lunakahiko o Mau ma Wailuku, ma ka la 16 iho nei, a ua hookuu koke ia ae no i ka Poakolu. Ma ia akoakoa ana, ua hooholoia, o @ oma Tatina opio ke poniia i Kahunapule no Wailuku ma ka la Sabati. Okatoba 21. E pomaikai ana ko Wailuku i ko lakou kahu hou.

            He mea e ehaeha ai ka manao i ka lohe ana mai, aohe malama loa ia o ka malu Sabati ma Wailuku i keia wa e like me ka wa i hala. I na la Sabati a pau, ke @lo nui nei na kanaka i ka hookahekahe wai, a ua haalele i ke kiei ana aku maloko o ka luakini o ke Akua. "Ke mea weliweli ka haule ana mai  na lima mai o ke Akua Mana Loa, a e auhulihia ilalo i ka po na lahuikanaka i roopoina ia Iehova," wahi a ka Buke Hemolele.

 

VANDERBILTS

Me ka MOI WAHINE EMMA Ma

KA HOOKIPA HANOHANO IA

 

Ua haalele ka @@@@@ @@@@ @ Vanderbilt. Adimarala H. K. T@@@ Kapalakiko ma ka la 13 o Okatobat. M@ ae o ka hora 9 o ka Poakahi iho @@ @@ ia mai ka hoa@ena mekuahi @@@@ maki, o ka Moi Wahine Emma @@ ka moku i ukah@@ e Major C. G. @@@@.

            @a manawa, ua p@hoihoi ke k@ @@@ a ua ike ia aku na makaainana @@@ h@ki@@@ ana ma na @@@@@ e @@@ k@i Ama@o@- o na pahu @@@@ Aupni, o na Kanikeia o @a A@@@ e a kia o na moku o loko o ke awa nei, @@ keia i na wai hooluu o ke@a a@@ k@@ Aole wahi hale i k@e i @@@ i @@ @@@@ o@io@@ i ka hoi ana mai o ka Moi Wahine Emma.

            I ka maalo ana ae o ka mok@@@@ Vanderbilt ma kai o Lae Ahi, me ka Hae K@ ma ke kia hope e weio ana i ka @@@@ hookani ia mai hookahi p@ hoo@@@ mai ka puu mai o Puow@na. A ia wa no, ua holo aku na @uali kea puali wikiwiki i loko o ka Hale A@@ me ka mau @@hu koa.

            I ke kokoke ana mai o ka moku@@@@ @@ku o Mam@@ ua holo k@@e aku @@ @ Nui o ka M@i a me ke Kiaaina o O@@@ n@ Mea Hanohano Co@. D. Kalaka@@ @no. O Dominis maluna o ka waap@ @@ kipa mai i ka Moi Wahine Emma @@ inoa o ka Moi.

            I ko laua hiki ana maluna o ka @@@@ na hoalu ia iho ka Hae Hawaii, a ma@@ koke mai o Puowiaa i na pu a@@@ Mahope iho o ka p@@ ana o k@ @@@@ haawi ae ka manawa Perusia @@@@ no ka hanohano o ka Moi Wahine, a @ koke mai no hoi ka moku Vanderbilt aloha he 21.

            Ua kauoha koke ia mai ka moku@@@@ kii aku i ka Moi Wahine, a ua @@@@ aku ia oiai e ku makaukau ana @@@ hiki ana aku o Pele a pili ma ka @@@ kau mai ka Moi Wahine maluna, i @@ e ka P@@k@ Nui a me ke Kiaaina. # haalele ana aku o ka Moi Wahine, @@ wi hea mai ka Vanderbilt @@ 21, @@@ aloha. I ke komo ana mai i ke awa hoolale hou ae ka manawa Perusia he 21 a ua ki hou mai o Puowina.

            I ka pili ana mai o Pele ma ka @@@ Ainahou, na a e koke aku na Kuh@@@@ o Moi maluna on a e ike i ka Moi Wahine oia na Mea Hanohano C. D@. Van@@@ W. Hutchinson, a me C. C. Harris@@.

            Ua paa loa o Ainahou i na kanaka a kai mai a hala loa i uka o pakala, a o kaupoku o na hale, ua hele wale a @@@ ka poe makaikai.

            I ka pae ana mai o ka Moi Wahine @ @@ ana ke kaa Alii mauka nei Ua ala@@ mai ka Moi Wahine e ka P@@k@ a ka@ @@ na o ke kaa a ua kau pu aku laua ma@@@@ o ke kaa a hoi aku i Haleahi. Ua u@@@ ke kaa o ka Moi Wahine e na @kah@ @@@ o ka Moi a me nal@ koa o ka Pu@@ @@ Lio.

            I ke komo ana aku o ka Moi Wahine ko o ka pa o Hale Alii, Ka Mea K@@@ @ Kek@@naoa, a nana i hookipa aku i ka Lio Malihini ana.

            Ua maikai ke ola o ka Moi Wahine @ makou ike aku, aka ua ano p@hoihoi p@@@ no kona hoi ana mai nei.

            Ma ke koi ikaika ana a ka Moi Wahine ua ukali mai ka wahine a ka Adimarala me ka laua kaikamahine i ka huakai A @ ka Moi Wahine Mahope iho o ka @@@ @@ mai o ka Moi Wahine, ua k@ @@@ @@ Pele i ka Adimarala a me kona ohana e @@ pae mai i kapa nei. Ua hookipa @@ @@@ puu ma ka Hale Noho o Ho@. S. H P ka Loio Kuhina Hou.

            Ua haalele ka Moi Wahine ia H@@@ nei i ka la 6 o Mei, 1865, a ua ku h@@@@ ma Honolulu nei ma ka la 22 o Okatoba nei. O ka loihi o ka manawa o ka hele @ o kana huakai hookahi makahiki 5 m@@ me 7 la.

            E na puuwai Aloha Alii o Hawaii aole anei kakou e haawi aku i na ka@@@@ aloha no ka Adimarala nana i hoihoi hano mai i ko kakou Moi Wahine Emma Kaleleonalani, a hui hou me na Lii o @@ moku o na kupuna o lakou.

            KA IKE ANA O NA MAKAAINANA I KA MOI WAHINE EMME.-E like me ke kono ana na papalina liilii ia kakou i haawi ia mai a mamua iho nei, e ka Puuku o ka Moi, e kauoha ana i na makaainana aloha Alii, e lawe aku e hookupu i na makana i l@@@ ia lakou i ka Moi wahine mahope iho o ka la o kona ku malihini ana mai, pela no i kookoia ai i ka Poalua iho nei. Malaila mamkou me na wahi inakana i loaa ia makou, a ua ike aku i ka Moi wahine. Ua nui na ma kaninana i lawe ae i na inakana e like me ka ike Alii ana o ka wa kahiko. Maloko o Ihikapulani kahi i ike ai na makaainana ka Moi wahine. Ua kahiko ia oia i ke kapa kanikau e like me kona hele ana aku nei. Ua hoomau ia mai ka ikea na i ka