Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 43, 27 October 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. Ka Moolelo o Kamehameha I. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o Kamehameha I.

NA 'S. M. K A V.ak Al. .

Iloio a!\ii ia o KaLnikuihomunanioMi, o»;i hoi o Kekeiul.k»'; im; knna n;au wanii»''V a iiii' k?«rr'i mati kt?)ki ii Kaufiiai.'ii"kuakaina, a ii.o KekauinHn»noiiu; o l\rtt-o-kiiiaiii. intna kuiki Alu. a o kana \v;ihtn<- Alii o Krk<i:a()Oi\\;,, Kann.'ham'-'nn Noi, o K.il'); i. u kam;■.ili. Kii}i<ioiK'i(ici|.»f)}ji). o iiii h(:iki a kana v. ahino hou o liaaiou. o \.j i i.iiana n e KekiKiiuanoha, n,e koiwi ii.nu i\u!iina, iiil' na luna i\;in n.e na'iu a iih: na kc;i. a nio kona inaii ['U.iii A!n. mi' n t mauiaka kaua, int' kana {)<n.' k;ilj>. linl') ii:ai laki.u ina k i nuwaa a mauka ke\aiii., a | vit* ka auwaa i Ka|»«iahu. lua lvii lua o Aihukoko uia Ku!a. llno-iii.ii>au-vii'i iho la ii.i'ui ».• 111:1111 !e ia Kckiiiihke inauKa. aauiu.o ia'kula inauk:i. a 11!u Ima Il;iii'ku u.a Kukahua, uoke hu i'io l i o i\t;i%u 11 i 1 i\e. malaiia 1 o!<j iho ai ka (>i!i<: kuuii;keua. \«» ka makau <» na'iu o iiiki u ai o A!apai ka M( 1 o Uauaii no ke kaua. nolaila, wa 11 ua!ioch(m' la t!io lo o !\t'k;iu'ii.t' i inania i..a iaur <:ua luka o lao. in laiia, hooi!i h"U uialuua o ka waa. a h"io ;i!\li ia a j»a»' 1 Kj 10! 1 ni.i M.ialaea. a 1 nai.»l !:i 1 lawe ia aku «ii ;» hiki 1 iNiulu-k;, i Kuiuauiauu, 1 \\ aik;i{ (i, l \\ alia.'ie.'i.aiil. I Kauiuuiiio. i Aoakainai.u. 1 l\iueituajiuo, i Kaumuiuuahu 1 Kajrohakoi, i Kaiua, i ke kio, iKa 111 iia 11 wai, i Kahuai Kaiiij)ot», 1 Kah!ii i Kahiaoiki. i Kil)ah;ilt', kuu i Ahuwahine, waiiio i Loiioa, o Kekauiike, kouio iloko o Kaf)t.'l;i. Mako o Kekauh:\f ika nialauia o Map-'ki, M. 11. 1736*. ilolo n>ai la 0 Ala|>ai mai Koiiala llu- , waii mai, niu l.ona mau Ahi, a iin' koiia mau Aiii koa, a me na puaii A!ii iie !ohuieliu. uio na'iii ai moku a |>au o llawaii. oia uo hoi ko kiunu i makau ;ii o na Aiu o Maui. Ika j>ae ana o Aiai>ai ina Mokuiau 1 Kaupo. loho iho i;i oia mo na Aiii. i»o mai mako ko Kokauiiko, aka, aoh' ona mauao o kaua, i\ makomako iho !,i oia 0 halawai j)ii mo Kokuuiiko; ume Kokuiapoiwa koua kaikuahmo. Ua lolie no hoi 01:1, ua k;iuoha iu ko Auj)uni o Maui, a un liooili ia mnlunn 0 KainoliaunM'ia ;\ui. \o ku iilo aua o Kamohamoiia Nui. ka hooiiina Moi o ko Anpuni o Maui. Ua oluolu o Ala.pai noie oia 0 kaua i ke knki a kona kaikuahiuo. I ka iiolo ana " Aiapai a j).ae uia Kilu'ipuko.i mo kona poo Ahi. u 1110 konu mau koa. O Kn!anioj>m) mo Ko\>via uu : Luuu kuua, a me 11:1 m īka kaua, u ho iiinu mniuiua imi Aupuni 110 Alap-i. Malaila « ike ui mo Kt-kuaij)oiua \ui, mo kana mau keiki 1110 Kamoiiameha Nui, ke keiki hooilinu At»puni o M.iui; me Knlola Kahokili. n 1110 Kuhooiieihoipnhu, na koikin Koknulike me Kokuinj)oiwa Nui, i»<-i'iii knpu o Moui. O nn'ln keiki e ne n Koknuhke, n me na Kuhma, n ino na'lii 0 pau o ka inokupuni o M.»ui. Uu hui nlohn Inkou u»e ku Moi o Hawnii, ; me Alnj>ai Nui a Knununuui a Mahi. Ma Kiheipukon o Aiapni, lohe iho la ! oia, nin mn Molokai ke kaun. o ka Moi o ' Oahu, un holo mai oia i ke kaua i MoloKni. Oka nui o na'lii o Molokai, no I Hawnii niai, o un keiki a Kenwe, n nie kana mau moopuna, un pau lakou i ka : hee juo i ka Moi o Onhu. | Aia maluna onn puu kahi i noho ai ; o na'iu o Molokai. Ua hanaino ke Alii ! o Oah» i 11« kuapa, a me na loko, ua wai wnhi hi. I ko Alapai lohe nnn, hu mai In konn : nloha i na'lii o Moh»kai. no ka mea, he i mau hoahannu nona, ahe mau keiki | nana* I Nolaila, hoomakaukau iho la o Alapni j e holo i ke kaua ma Mt>iokai, a e kokua | i ko laila pilikia. Holo mni in o Alapai mai Mnui. a pae ma Pukoa; roai Waialua a h>ki i Kalua- | a ha ka |>iha ika Hawaii. ! Aia ena' Kamaloo ke knua, ahe kahun fkauao Kapualei, Hui pu ko Molokai ī poe Alii me »a koa, me ko Hawaii, he S rpau hoouka knua nui loa. ■\\

< • K'i! lUi'iiil • > n ;-.i o ka Moi % " < (.) ■■ f' : <;!i.:iii ka ī:t*>a. M"J Kii«:i»;ik.wu a i,,ki 1 .\a;'.\a. ua p/.ha i na'i'i a uif na o«;i o L .a !a iio'.u kaua. ua i!\f a iike na a« a<> a e■ .ua. .\o''\a mea, ua hooiioiio;i> : ho aku o Kaj.»iioiii okr.Lii 1 1 k<>ua mau Aiu n me koi.a mau Kuhiu : kaua. nn kahun:i'»an. a mn ka imnaiewa, a u.e ka hunaleio. o ko ji()f oia ka niamaka kai.a {>aa. Ua l)(\otiolto liumahaiike 11 ko ano o ka I'OC. U n 1 huna. oia ka o.\eu A.'\a'.', a me ka ♦•heu iu'uia. () kann knkt:!u. !i< 4 knua uioeui"»» ke ano. ua h iui 1:1 a !iko me ka j'iia niah.lo, h»: huna !o!e ka elieu akau. M uio ka e'in-ii h'-/ ?;a o ke kaua nu'euioe. O ka lio;.u:ij>aa I.".- kukt.!'), ua like me ka }>;k* h'imn, he j-oi ka hoouka ann. 0 na'iii [>» o, a nie na ui.unaka kaua o Kaiui■ hooi\.il ( iui. o l\aua!.auia!iikapu, o I\n:::• waka<>koa, Ka 1! 11 kaj>ua 1 naiia 1 .u. o Ka w eioik ia k ulu. o Lon"uutakia. in 1 ka e?;eu hema. O Ka!;oowaha!\'«nanu!ia, o Kahi'i» uaikapua. o l\ahoo;,l;i;:i. o IL:a, o M okoka! 1 i. lU'! k;i (,'i.eu a k;i u. Ma 1\ iwe'a ko l-.ahua kaua. o !;a liuiu !ii o ka hoouka kaua nm. () iva huii iionua kui.iuiikaunaie k-iua. () ke kaun o Moiokai. aia ko lakou kaua mn uka mai. O Ua Ilnwaii aia niakai ma ku auw' >a. (.) ka nui nia i ka lionua o ke kaua. I;a hoomaka ke kauu mai ke kakahia- : ka a luki i ka aui ana o ka ia. La j>uni o Kai'iiohookalani i ko kaua oki unuka mai, a makai mai. C> ka ia.iki kokahi o ke knhun, m»lai!a, na make o Kn|>iiohookalaui mn Kawela, a maiaio o Kamiioioa, a ua luku ia na'in a me nn kon. Un pnkoie mni kekuhi a liolo i Oahu. i\o K.\ IIOLO ANA O Al\l'.U i OaHU. * 1 ka pau nna o ko knua niu Moiokai, n un oluolu na'ii o Mo'iokni, i ku !ioi nnn 0 ko Lkou niun in lnkou. Nolniln, Manno iiio la o Aiupni e holo i Oahu; n e lawe in Oahu i Au[>uui nona. no ka men. un loiie oiu nohe Aiii o Ouhu. Ain no o Leieioiiol'ini. ho M(;i 110 Knuai. 11010 ukii lu o Al '.pai i Oahu, me na'iii. n ine kona mau kon, n me ko Molokni j>oe Aiii. Ninau nku lu o Alupai i kn j)ue i ike 1 ke iiwn kupono e pae ni i Oahn. 0!e--lo mni In ke knknoKlo. o W nikiki ke nwa, o Waiilae ke nwa, he mnu nwn iunikai." O Waikiki a me Ilonoiniu. oiu knhi noiio mau o nu'lii. Noiuila, hoii) inai ia 0 Alnpai Nui n Kuununnui n Mnhi 1 Oahu; me kn mauao o Waii\iki ke nwu e jme ui. 0 Knnaiiuokalnni ke keiki n Knpiiohookalani, he eo.uo f)nha konn mau mnkuhiki. Oiu ku hooihnn o ke Aupnni, un knun nkn la 110 hoi oin ia Alapai ka Moi o Ilawaii. Lu aueune j>ilikin ka MOl o llawan. na!e e pae iukn o Waikiki, no! ii!n, mnnao ilm iu o Waialae ke nwn e pne ui. Noli.ila, mnuka noo Knnnhaokaluni kona mnu koa. n h«>ouka aku la no i ke knun. n hee nku la o Alapai makoi a pae ma Koko. A hoouka knua aku la o Kannhnokalnni. ao!e no i pae iuka. Peln mn Hanaumn. Nolniia, ninau hou nku In o OLpni i knhi r }>ae ai, o Molokai paiia. Oielo mai la ka poe kakaolelo, o Koolau ke awa e pne ai o Oneawa, ke awa kaawale. Eia ka men kupannha i o!e!o la no keia keiki, mn ke kun no o na kahu hoouka no i ke knun, me kn waha hele ia 1 kela kaua kein k;»ua. Holo nkula o Alapai n pae i Onenwa, no Ki»i!ua me Kaneohe t»o Konlaupoko. » He uwn kaawiile, n*he awa mnikai no hoi, ua kupono no ka lehu!ehu, a ua kaawale kahi e noho ai na koa. 1 ko Alapni noho ina Oneawa. hoomakaukau iho in ke kaua me Kaualiaokalani. O na mnkamaka knua me na luna kaua o Kal iiopmi. ine kona knikaina oKeoua. na mahanu kaua o Al : ipai. Hoonohonoho ihn la o Kanahaokalani ' i kona rr.au Aiii kana. Hookahi mala- ; ma okoa ke kaua ana, un hke pu na aoao a e!ua. O ka pali o Nuunuu ka pu- ; ; uiionua o ke Oahu. O ka auwaa ka pu- | ahonun o ka Mawaii- *

NO K \ i'\l AN V M AlO PKLEIOH : >I.AM • 1 \ > kn !;:k; a:.a 'ua; >> A! ipa» ku M«-i 0 II »w;,ii i ke k -.ui u.e n.;'! ;<> Oai.n. no-aiii, un k.i :i o e i.o: m N -i 1 o;iiu nei mii K■;:;ai m» 1 .. A mk'. m-l O Peioioi'i'.'la;.! mo k"; ; a m-iu A'.i. nmo konn p-.'O ko.i: h'ii pu ;j,o na'lu o Oahu a me nn k< a. n oaua i ; :«> ia me ka Moi o Hnwaii. 0 keknhi knnnkn ; kau.ai i ke knknolelo o Naiii ka iuoa, oia iioi ko kaikunaue o Kamakniu.o:,!}. ka maknaiiie.e o Knla - (ijuiu, me Kooua. oia ii"i ke A ii iuia o Wain.nae. OKa i..ik:.<!moku. o noho ann no oia mn W.ukeio. Oielo nku la o 11ai!i ia Peloioholani. u o por»() o. puu ko kaua; a e ike oiua me A lauai." Oieio mai ia o \niii; •• 110 hiki uo ko hoopan ia ke kaun; !;e ;u.' 'uai i.o o iiooj>au i ko kao.n. a o ike olua. o a j>au no ia o kokaua. No ka inea. o na'iii o Mnui, a me Haw.iii, !,»• uuiu honhunau no lakou uou; no!e !,;:a»\a!e. Oie!') aku lu o l'» u io!»"i \ ni; lle iioaiiauau anei «» Ai .'piii n»»'u: nku īa o \aih; iiē akua oe; a ma kekaiii noao iiv- h< ;ihiin iu nm:. U!e!o nku ia «> Peloioholnm: " ke ao uku nei nu e ike maun." 1 ku w:i o :i..onka ana ke knun i Knulekoln, ma Kn::c<).he; i!io nku ia o Naih 0 hooj)uu ike kaua. ,\ iko mai ia o Kaiamo}HHi mo Keoua, ia N ;:!i, n honi liio ma nn !imu o kan i m.ai i\(-iki. NinaU ai\U ia o N.oii: auaea l»a makuakaneo olua; o Aiapai. oh i«> mai 'ia o l\alamopuu; " Aia 110 i kai o Waihaukaiua." K pau ko kaua, o iho I.akou i kai. ao mni i.i na ko:ki; •• Ao." e pm ko knua e iho kakou i kai. Iho akua o \:>i!i mo K me Keoui. a me na'iii, a u.e na kea o ILi- ; waii, a hoi n ai la ua'lu o (.)iuu a iih 1 Ka- , uni. ame un kon. Iho aku la o Naih e : iiaiawai me Alapai. Iko iaua ii.tl.iwai 1 nnn, iio nui ko inun nioim me lin uwe. Oielo mni la o Ainj.ui; Hoahn mni nei kau ? Oiolo aku h\ o Nmli; " I lie'e mui uei nu o hooj>nu i ke knua. e ike olua me Peloioholani." C)le!o mni !a o Ainpai. Ho ;ie uo o Peioioholnni ika ike o mnun : " Ao." walii u Naili. Oielo mai l,i o Alapai: •• Ko no aku , noi nu e ike maun, n o pnu ke kaua nna." ! 0!e!o r.ku ii o Naiii; eia ke Kanawni no ko o!un linlawai auu. O Nnonenlna ko oln.i wah.i e ike ai. O nn'lii. o nn j>ukaun, o nn kon o Iln- , waii miiuin o n i nuw i in ikai, noie A'ii aole kou e lole mai mka, 000 wnlo no ke ; lele iiio i kn ae kni, nole mnu mea eha Ima ka lima Oke Alii oke koa e ioie pu iho me oe i'alo, e aiake no i i. l'ola hoi na'ln o Kauai mo Oaliu, n me ko lukou muu k"a, a me na punh kaua, a me nn mnknninnua, noie e iuwe i na ' men kauu. Oke Alu ame na kon e !a- -' we ana i na moa kaua. e mnke no ia.