Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 44, 3 November 1866 — Ka Nupepa Kuokoa. Ka Moolelo o Kamehameha I. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o Kamehameha I.

Na .S. M. Kamakai*. I kn h i:j «, Kar!o. i k» M. U. n:3T. '>in kn la lianohano i.ui n,fj kc kaliiko ia o na ?K»ao L'luti i ka f»ahu Imhi manu. a me kn papa/e mnhinla i /loonnni ia i ka o ka mnnu. La kanluweln ka alm- ; u'a. La knluko ia un'Lii Mui o ua ao- ; nu (Miui i ka ouli «» ke ko;> uie ko eeliia, n i luj la kaulaua nui lu»i ia uo ka liui pu | nna o nn Moi elua, e liana kuikulii uo ka i honpnu ann i ke knun weliweli o nn aono ] ehin. | O ke auo iho ln in o ke knun honhn- ! nau iloko o ka popilikin, o kn mnke o na | aoao elua; a ike i ka pnpilikin. Ilaila ke ; knnnkn ike i ke kuauhau, e olelo mai ai ! i kt! Alii e pnu ke knua, n e ike olua. | O ku mai la no ia e huiawai na'Lii ! o na nono elun. I'ela iho la o Peleioholani u>e .Alnpni i ike ni i Nnonenlaa, mn Kaneohe, » Kooliiiipoko. : I\A ĪKK ANA 0 I'ELEIUHOLANI MK ALAI'AI. ' " L'a hoouoho j>n|>n ui ka auwna mai kai o Ku i Moknpu; a pae i \aonealan, uwi- : Inihi e hele moi m kn Hnwaii a kanel.ni, i nlaila, uoho mai ka Hnwaii. Elooknhi : uu'a e ku mai i ke one wn» oia kn Moi o ; Alaj)»i. O na'Lii Oahu. ine Knimi. uu* j ko lakou mnu kf>a. a me ua uinkaninaua. : uKiuka lakou e noho aku ni. Honkuhi { : meii e lui aku o ka Moi o Peleioholani. ; (J ke kiiknuolelo a laua ka i wnena o lana. j l'a olelo mua aku o Naili i Ke Ahi ia j Peleioholani. f ka wa o olua e ike ai | me Alnpai, i nj*o mai ia oe e honi. E j hoihoi iho oe i na hniu iialo olaa in oe o i Alnpai. Nolaila, (r>in ka ai lua n ka j)oe lua, o KnjHin, n o Naonealnn. a hiki i kein wa.J Olelo mni In o Alaj>ni e j)au ; ke knua ann, n e noho like ka noho ann. ; I'l kuiknhi na'Lii o Mnui ine Molokni, : na'Lii Oahu me Kauai. Pi.la hoi na'Lii o Hawaii. O ka jj»u 110 ia o ka ike nua f o Peleioholani me Alapai. | No KA HOI ANA O AI.APAI KA M"! O I II \ W AII. | I kn hoi nna o Alnpnin hiki i Molokni. !ioojtonoj)ono iho la <»i'i i ka imfi«) nnn o ; na'Lii me na makaain;ma, e uoho ku;kn- | hi me na'Lii o Maui, a nie Lnnai. I koI na hiki nuu i Maui, un kij>i kekahi Alii ! o Kauhiniuioku'iknm» kn moa. o ke keii ki maknhmjio in a Keknulike me Kn- ! Imwalu. Un kij»i ia Kaineluuueha Nui ka hooiliua o ke Auj>uni. O ke kumu o i ke kij)i; o ka hoaino an:v i ka j)ohaku o ! ka Ilainu o Wnilehua. O ke knkaolelo | nana i j)aij)»i e kipi o Piuaau ka iiioa, a ! lie kahuua hoi ia. Peuei kana olelo ia ; Kauhunmnkuakama. A amo i ka j>o- : haku ka iknika ole; o ka hnnn r. ka ikaika, ku i ka muku." Olelo mni o Kauhiniuiokuakama. Pehea ka j)ono ? I mai ' o Pinnau, il e kaua, ku i ka moku." NoInila, i hao wale ia ae im v im ia o Alamihi, j>aa i ua lima o nn koa o Kauhi. O } ke o no ia o na koa, noho i ka j>uu kaua | o Knhili. J O ka hoomnka n» ia o ke knun me | Kamehameha Nui. O Kauluaimokuakai mn, he keiki na Kekaulike, he Alii koa no hoi. Ua hoouka kaua oia i na knua ; kuloko i kaua iuni ia Kekauhke. O Kau- ( hiaimokuakama no ka Luna kaua uui o ! ko Kekaulike noho Aupuni ana. O ka- ; na mau kaua. O Kiimumuku, o Kipu- ! kaohelo ma Kamaole. O Kaeulu, oKai halemamalakoa, oia ma Kaupo, oia na j kaua a Kauhiaimokunkama i noho pu- ! kaua nui ai no koim makuakane, a nu [ ka maluhia o ke Aupuni o kona makuaI kant% n»> ka Moi Kalanikuihonoikamoku, ! ke Aiii o Maui. O kekahi inoa o Kauj hi; o Kauhipumaikahoaka. O ke kahu | o Kauhia»iiH>kuaknma r o Kua ka inoa. • llele mai la oiu i o Alapai la ka Moi o i Hawaii, n olelo mai la oia ia Alapai. il ( j hele mai nei au ia oe, no ka'u Alii ke Aūpuni.. x% K lawe oe i kau Alii i Alii uo j Hawaii M Olelo mai la o Alaj>ai 44 He i ae no «u, eia nae, e kii t>e i k:vu Alii a hele mai e kamailio pu me ou, aponu ulaila, hoihoi au i kuu Alii i Hawaii, i ke keiki a" nu'lu." Noloila, pii aku la o

Ilii i i k;» pim kaua o Kahih i ke awakea; o Kua. iie k;»nuka nwika iiiii :i heknheka. Ike lum la uluna o ka puu knua. o Kua keia e pii nku i;ri. Iko Kua hiSi neia ika pun. a hnln«ai p i ine KnuiiiniMHiku. 0!d > m:i la <> Kiiuhiaimoku; heahn mai nt*i kuu huakai : Olelo aku la o Kua. i4 I hoouna niai nei ko makuakane la'u o Ainpii, e kii mai ia oe, e kamailio pu olua. Aia ilaila ka hlo o ke Awpuni ia oe, alaila , hoihoi ko Alii i Hnnnii o Kaihehauieha. Oia kau huakai la oe, e iho kaua i kai." Ninaii ue la o Kauhiaimokunka'na i kona mau Ahi, me ke kahuua, a me na ki!<>. pehea kakf>u i kii mai nei o Kua ia kakou e iho. e ike me Aiapai? Olelo uiai la na knnaka me ke kahuua. ,k O ka moewna (v ko po, a loaa ka moe uiei o ka [>o; he paoa ko ke ao, pela hoi ke A*ohaa o ke ao, ke halawai i ke alanui, he kuapiiu, he makole, he anuenue ma ke al<». O keia kauaka i kii uuii nei. oke anuenue pipiolua keia o ka paoa, ua ike pu aku la no kakou.'' Olelo aku la o Kua; " E ke Alii e iho kaua, mai innnno oe i ka oleh> waiwai ole a kauaka, aia ka olelo waiwai i kui, n kamailio pu oiua o Alapai." Oleh» aku la o Kauhi ia Kua. 4i au!e au e ilio aku." Olelo aku la o Kua,

" he Ahi ilihune oe, un lionwniiawnha oe i ka'u olelo, ua kii mai au in oe e hlo ia kaua kf; Aupnni." Ilonukn knun nku la o Knuhinimoku ia Knmehnmeha Nui. O na koa o Kukaea ni;i, he hoouka knua nui a hee f> Kamehamehn ma, me koria j»oe ko;i. Ma ka hale o l)aviila Malo ma ka ulu kau heana, u-.alaila kaln i luku ia f r»a koa o Kamehnmeha. Molo aku la 0 Kamehameha n kau ilunn o na wnn o Alapai. Olelo iho la o Alaj»ni; " Ka inoa he kaua lunhanau. iic»le kn. he kij>i mnoii ka ko knnn. A hoihoi au i kuu Alii i Mawaii, a nini Mawaii mni ke knu:i." Moi nku la o Ahj>ai i Hawnii, me ka lawe j>u aku ia Kamehameha, a hiki o Ala[>ai i lluwnii; hoomakaukau ilio la no ka liolo mai i Maui, ik» ke kaua hnliamahi i wahi e lawe pio ai ia Kauhiaiieokuokamn. [ kn lohe nun-o Kauhi, e h#»i hou mai nna o Alapai i ke knua i Maui, nolaila, hoouua mai la o Kauhi i ka maknna in Peleioholani, me kn olelo pu mai e holo 1 ke kaua i Muui, e kokua iaia, nolai'.a, ae aku o Pehiohohuii ka Moi o Oaliu. He mnknhi/ii okoa ko Alapai ko kn Moi o Hawnii i hoomnknukau ai no kn he'o ike kaua i Maui. Ikn A. I). 1738 —holo mai la o Ahj>ni i Maui i ke kaua; o ke kuun i kaua ai me Kauhi, he hulihonua ke ano o ke knun, he ahn la ke nno o keia kaua. O ke ano mnoli pahn »> keia knun, o ke knun innoli j>u ole akn o ka hoomaloo i ke kahawai o Kauauln me Kanniia n me Mahomn (oin na kahawai i pili ia Lnhainaluna.) Ua hoomaloo in nn h»i a me nn knhawai i lonn ole kn ni i na koa o Kauhiai-mokuakama, a i loaa ole kn ni konn mau mnknainann. Nolaila, ua kini ia na kahawai o Olownlu, (» Ukumehiime, o \Vailuku, me Honokawai, e. na koa o Alapai kn Moi o Hawaii.

I kn lohe nna o Peleioholnni, aia o A Inpai ina Lahnina ; nolaila pau mai h o Peleioholani mn Honokahua, n ma Honolun. Hele mni la na koa o Peleiohohini i ke kaun i Honoknwai me nn koa n Alapai, e ua luku ia na koa o Ahpai a liee aku la a hiki i Keawawa. Lohe o A!apai. ua hiki mai o Peleioholani a ua pae mai i Honokahun, aia ka huna o ke kaua i Kenwawa. Hoon>okauk&u iho la o Ahpni a tne kona mau nhhiknua a me na lunaknoa a ine na koa. Ma ka auwaa kekahi, a mnnka kekolii. O kn hmm o ke kaua i Kokoounmoku inn Knawawa o ke Oahu, i hiula i iken lu'ku ai uu keiki moanuihi a Peleioholam i ke k<Ki launa ua lilo na men make a ka Hawaii i waiauou, aka, aole e hiki i na wahi koa uuku ke alo aku iloko o ka neepu. f laila o Hana ke aikane koa a Peleioholnni. me Mnlamakuhiena, Makoknlni, o Kule{*\ Opuhali. o Kuakea, o Lononio.ike i, o Paikahawni, o Kaweloikiakulu, «> Komahuakonie. O keia kn poe knulana o Peleiohoiani i ke k>»a, a me ke nknmai i ka hoouka kaoa, nka. hookaiii lau koa n»e na kaoaha eono. Aka., Ue elua mano

hookniii I»u me na kanaha kt u eha na kf a ia Akipai. oia hc»i na iiioku eono o Haw.:ii. Iko Peleiol.olani manao e hui me na koa o Kauhiaimokuakania, akn, ua paa e o Lahaina ia Alapni. mai Ukuinehame a hiki i Mala ma ka j>ea akau o Lai.aina ka j»anpu i na kon o Alapai ka Moi o Hawaii. Ua kokua o Peleioholaui no ka pont> o Kuuhiuimokuakama, i koua kokua nna, ua loaa kona pilikia. (.-10/<? i yau.)