Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 45, 10 November 1866 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa.
i ka hana a ke Kauka. Hoouluulu mai la oia i ka lehu a loko o ka puolo, a kau ae la maluna o ke pakaukau, a kukuli ihola oia ilalo i ka honua, papai ae la i kona mau lima ma kona umauma, a leha ae la na maka iluna, a kuhikuhi iho la kona mau lima maluna o ua puolo lehu nei i hana ia me he ano kea la, a pule aku la penei, "Ka Makua, ke Keiki, ka Uhane Hemolele. Amene." Ia wa, ala mai la ka mea i hoolilo ia i lehu, a holoholo ae la maloko o ua rumi nei, a ola ae la oia e like me kona wa mamua.
(Aole i pau.)
Make i Aloha nui ia.
Ma ka Poalima, la 12 o O ct. nei, ua hala aku i ka make ko makou makuahine aloha nui, oia hoi o Mrs. Abigaila Kamakele Mu. Ua kikoo mai na lima o ka mea ana ole, a ua hoonele ia mai makou i ka mama ole, a ke noho nei makou me ka naau kaumaha.
Maanei hoi, e hoakaka no makou i kona ano a me kana mau hana i kona wa e ola ana, i ike ai hoi ka lehulehu, oia kekahi makuahine maikai loa ma ka malu ulu o Lele, a ma Maui nei hoi.
Eia hoi kekahi mau ano ona; he wahine malama kane oia, aole haalele wale e like me kekahi mau wahine e ae, aole no hoi i kuai i kona kino ia hai i mea e loaa mai ai ke dala a ola ka ohana, aka, ua malama oia ia ia iho me kana mau kane elua i make, a pela no hoi me keia kane, a make aku la oia, aole i ike ia kona lalau a me kona auwana ana, e like me lakou la ae e wawa ia mai nei, a e kukala ia mai la hoi; aka, he wahine malama kane io no oia.
Eia hoi; he wahine makee keiki no ia. O na mea nui no ia a kona manao e apo mai ai, o ke kane, a o na keiki; ma na mea liilii a pau e loaa ana ia ia, ua hoomanao ia no na na keiki, ua ikaika kona aloha i ke keiki, nolaila, o na mea a ke keiki e ne ae ai, ua hiki wawe no ia i ka imi aku, aole no e hookaulua. Pela mau iho la kona ano.
He wahine oluolu no hoi, he akahai, he haahaa, aole hookano, aole pelapela, aole no hoi i hoolanilani, aole no hoi i imi i ka mahalo ia mai, aole hoi i ke kiekie, aka, ua akahele, a ua palupalu maikai loa na haawina i loaa ia ia.
He wahine miki no hoi ma na hana, aole oia e molowa, ua lawelawe nui oia ma na hana kupono i ke kane, aole nae no kona koi maoli ia aku, aka, no ka ikaika no o kona manao i ka hana, ua hoowahawaha oia i ka noho wale, ua hilahila, a ua hoopailua hoi ia mea, nolaila, haawi aku no oia i kona mau lima palupalu e hana, a i kona kino hoi e hooikaika.
Eia hoi; he wahine haipule io no ia, mai kona la i komo ai i ka Ekalesia a hiki i kona make ana aku la, he 21 makahiki a oi ae, aole oia i hihia, aole hoi i lalau mai ka pono Ekalesia ae, aole no hoi i hoi hope iki e like me kekahi poe; aole no hoi i palaka iki ma na hana o ka uhane; ua ikaika mau oia ma na hana kino a me na hana uhane pu no hoi, me he mea la i ka nana aku, aia pu ka uhane o ke Akua me ia, nolaila kona ikaika lua ole ma na hana kino, a makaala hoi ma ko ka uhane.
Iloko o keia mau makahiki he 21 a oi ae ana i noho Ekale sia ai, he elua wale no mau Sabati i haule ia ia, no ka mai ana a me ka hele ana i kahi e, oia wale no ka mea i haule ai.
He wahine makemake nui oia i ka hale o ke Akua, a i na hana hoi malalo o ia hale, nolaila ka hauleole o na Sa bati ia ia, a o na hana o ka Uhane, he mea ono loa ia i kona manao.
He hoahanau oia no ka Ekalesia o Lahaina, ua oia mau kona hele ana imua a make wale aku la, nolaila, ke olelo nei makou, "Ua make ia i ka make ana o ka poe pono, a e like auanei kona hope me ko lakou."
Ua ao aku no ia i kana kane, a ua paipai mau hoi ma na pono Uhane; pela no hoi ia maua i na kaikamahine, aole oia i poina iki ia mea, ua ao mau mai me ka makaala, me ka i mai, "aole o'u makemake e lohe ia ko olua mau inoa no na hana ino, aka, e hoohalike mai olua me a'u, a e haipule hoi." Pela kana mau olelo ao mau. Ano, ke hoomanao aloha nei maua na kaikamahine hoi a kona puhaka, ma keia mau wahi lalani mele malalo iho penei:
Oni hele mai ana ke aloha ou e Abigaila Kamakele,
Loku ana i ka houpo o au lei,
Ke haloiloi nei me na waimaka,
A hiki mai no ko aloha e uwe no makou,
Uwe honehone no i ka lau o ka ulu,
Au-we ka makua-e.
Mrs. LU CY KAOLELOLOA,
Mrs. LOISA MAKAAUILANA.
Lahaina, Maui, Oct. 17, 1866.
HANA PONO OLE MA HULEIA, KAUAI. - Ua loaa mai ia makou kekahi palapala na Kaiminaauao, o Lihue, Kauai, e hai mai ana i kona ike ana i kekahi hana pono ole ma kahi i hoike ia maluna. Penei no ia: Ma ka la 17 o Oct., ua inu nui na kane a me na wahine i ka uala i hoawaawa ia iloko o na umeke, a mahope iho, lilo iho la lakou i poe hehena, a hakaka aku hakaka mai. He manawa hoolana io mai nei hoi keia o na kuaana. I ka poohu ole iho o ka lae i ke Kanawai, loaa kai mea e wikiwiki i ke kahi i ke pohue. Auhea la ko laila poe makai, na ilio hae o ke Aupuni.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, NOVEMABA 10, 1866.
Na Kula Sabati a me ka Aha Hui Kula Saba ti o June 1866.
E na Kahu Ekalesia, na Kahu Kula Sabati, a me na makua mea keiki: - Ua hookumu ia he mea hou iwaena o kakou, i ka malama o June i kaa hope ae nei, oia hoi; "Ka Aha Hui Kula Sabati o ko Hawaii nei Pae Aina."
I ke ahiahi o ka la 12 o June 1866, ma Kawaiahao ka hookumu ia ana o keia aha, ma ka lawe ana i Kumukanawai a me ke koho ana i na Luna o ka Aha.
Ia po, ua akoakoa mai ma Kawaiahao he anaina nui o na makamaka o na kula Sabati; o na haole a me na Hawaii kai hiki mai, mai kela mokupuni keia mokupuni o keia Pae Aina mai.
Ua hoohui lakou ia lakou iho "i mea e holo pono ai ka oihana Kula Saba ti, a e lokahi ai ka manao a me ka hana ma na mea e ola ai na uhane o ka hanauna opiopio."
Ma ka hui no e holo ai na hana nui a pau o ke ao nei. Ma ka hui ana i na dala o na kanaka he nui wale i paa ai na alanui hao i ala holo no na kaa ahi. Ma ka hui o na dala a me ka hooikaika pu e kukuluia ka Uwea Telegarapa ma ka aina, a i hoomoe ia ma ka moana. Ma ka hui ia o na dala, a me ke kahe pu ana o ka hou o na lae o na kanaka he nui i paa ai ka mokuahi hookahi. Ma ka hui ia o na dime, a me na hapawalu, o na keiki he mau haneri tausani, ma na Kula Sabati o Enelani, a me Nu Enelani, i paa ai na moku misionari o Joane Wilama, a me Hoku Ao.
Ma ka hui ana o na kanaka hoomana i ke Akua i paa ai na Luakini. Ma ka hui ana o na haipule i kukuluia'i na Ekale sia; ma ka hooikaika pu ana hoi o lakou i hoouna ia aku ai na misiokari i na aina e.
Pela hoi ma ka hui ana, ke kukakuka pu ana, a me ka noonoo pu ana o na keiki, na makua, na kumu ao, a me na Kahu Ekalesia, e holo pono ai keia hana nui o ke ao ana i ka ke Akua olelo i ka
hanauna hou e ulu mai nei.
Ma ke kau wahi ke ike nei kakou o na elemakule a me na luahine, ka poe i makaukau ma ka ike i ka Baibala, a o ka poe opiopio ua nele i ka ike ia mea. Ina e noho wale kakou me ka hoonaauao ole aku i keia poe opiopio, e ulu mai lakou he lahui ike ole ia Iehowa a malama ole i kona kanawai. He lahui pomaikai ole ma ko lakou noho ana i ke ao nei, a he poino wale ma ke ao e hiki mai ana.
E ala mai kakou e na makua o Hawaii opio, a e kauo mai i keia poe uhane i kahi e pa mai ai na kukuna o ka malamalama o ke Ola maluna o ko lakou mau uhane. E alako mai ia lakou iloko o na Kula Sa bati, kahi i ao ia ai na mele nani e hoolea'i i ka Haku, a me na moolelo o na hanauna o na Kaula a me na kanaka pono. Kahi e loaa ai ia lakou na kumu hoohalike i pono ai ia lakou e hoomahui; kahi e lohe ai lakou no ka noho pu ana mai o ka Haku Hoola me kanaka, a me ka moolelo o kona make ana e hoola ia kakou a me lakou.
Eia ma ka waihona buke o ka Papa Hawaii ma ka lima o L. H. Kulika, he mau buke kupono ke ao ia ma na Kula Sabati, no na kanaka makua, a no na keiki. He mau mea e kokua ana i na kumu i ke ao ana i na papa o ka lakou mau kula, o na mea e loaa mai ana noloko o ka waihona nui o ka Baibala. Eia mai na inoa o ua mau buke la, a me ke kumukuai o kela a me keia. E palapala mai oukou ia Rev. L. H. Kulika, a e loaa aku no.
Haawina Bai bala - - haawi wale ia
Ui no ke Akua - -
Kumu mua Hou - - hapawalu (.12 1/2)
Ui Kamalii - -
Haawina Kamalii Buke I - -
Haawina Kamalii Buke II - -
- - na Buke elua i hui ia hapaha - - (.25)
Li ra Kamalii - - (.25)
10 Kii wehewehe Baibala pakahi he hapalua - - (.50)
Ua kikoo ia'ku i Ame rika, a iloko paha o na malama elima e loa hou mai kekahi mau mea hou. Eia;
He Palapalaaina o ka waonahele o Sinai,
- - Palesetina, - - no kahi a Paulo i kaa hele ai.
He mau kii hou e pili ana i na wahi i oleloia ma ka Baibala.
O Ke Alaula no kekahi mea kupono i ka lawe ia e na keiki a pau, a me na kanaka makua a pau o na Kula Sa bati. O kekahi o na kii i hoolaha ia ma keia pepa, he pili i ka wehewehe ana i kekahi o na mea i hai ia mai ma ka Baibala. A o na manao o ia pepa, ua imi ia e alakai i na kapuai o na keiki ma ke ala heihei lani. Ma ka aoao hope o kela helu keia helu o Ke Alaula. Ua kakauia he mau haawina Ao i na keiki liilii, oia hoi Na Pokii. He kupono i na Kumu Kula Sabati nona na haumana liilii, ke ao ia lakou noloko ae o ia mau haawina.
I mea e waiwai nui ai keia Aha i ka hui makahiki i June 1867, ua haawi aku na luna o ka aha i kekahi mau kumu manao e pili ana i na Kula Sabati, i kekahi poe noiau na lakou e hoopuka mai ke hiki i ka hui ana o ua Aha la.
Ua hoouna aku ke Komi te o keia Aha, oia o Rev. M. Kuaea a me A. F. Judd Esq. i na Kahu Ekalesia, a me na Kahu Kula Sabati, he mau buke i rula hakahaka ia, na lakou e malama maloko o ua mau buke la, ka helu o ka nui o na haumana o kela a me keia kula, a e halihali mai a hoike imua o ka Aha i ka malama o June 1867.
Ua paipai ia hoi na kula Sabati a pau e koho iloko o ka malama o Mei i hookahi Elele no kela kula keia kula e noho mai i hoa ma ua Aha Hui la ma Honolulu, i ka malama o June 1867.
O. H. KULIKA.
Pe residena o ka Aha Hui Kula Sabati o ko Hawaii Pae Aina.
He Palapala i na Kahu o na Kula Saba ti.
ALOHA OE:
O maua, na mea nona na inoa malalo nei, ke Komi te i kohoia e na Luna o ka "Ahahui Kula Sabati o ko Hawaii nei Pae Aina," ke hoike aku nei maua ia oe i keia mau manao.
Ua hookumuia keia Ahahui ma ka la 12 o Iune, makahiki 1866, ma Honolulu, a penei na olelo hoakaka mamua o ke Kumukanawai: - "I mea e holo pono ai ka oihana Kula Sabati, a e lokahi ai ka manao, a me ka hana ma na mea e ola ai na uhane o ka hanauna opiopio ma ka Pae Aina Hawaii, nolaila, e hookumuia i Ahahui Kula Sabati."
A eia hoi ka pauku elua o ke Kumukanawai: - "O na hoa o keia Aha, oia no na Kahu Ekalesia Euanelio, na Kahu o na Kula Sabati Euanelio a me na Elele i koho pakahi ia e kela a me keia Kula Sabati.
E malama ana keia Ahahui i kekahi Halawai nui ma ka malama o Iune, makahiki 1867, ma Honolulu, a ke nonoi aku nei maua ia oe, e hiki paha ia oe ke houluulu i ka nui o na haumana opiopio, a me na makua, a me na kumu e hele mau ana i kou Kula Sabati, ma kela a me keia Sabati.
I mea e holo pono ai keia hana, ke hooiliia nei ia oe i kekahi mau Buke, ua rulaia me na hakahaka, a malaila oe e kakau iho ai i ka nui o na haumana, a pela aku; - a e lawe mai oe i keia mau Buke i ka Halawai nui ma Honolulu.
Ma ka malama o Mei, e koho kau Kula Sabati i hookahi Elele, e hele mai i Honolulu i hoa e noho ma ka Ahahui Kula Sabati.
Eia ka manao nui: - Ke kauoha nei ke Komite ia oe, ma ka inoa o ke Kahuhipa Maikai, e makaala a e imi ikaika oe, ma ka aoao akau a ma ka hema, i na keiki hipa e auwana ana, a e kahea a alakai hoi oe ia lakou iloko o ke Kula Sabati ma kou Apana.
Me ke aloha,
M. KUAEA. Komi te o ka Papa Hooko
A. F. JUDD. o ka A. Kula Sabati.
KA HELU ANA I NA KANAKA O HAWAII NEI: - Ma na waha olelo o ke aupuni i puka ae nei i kela pule aku nei, ua ike iho makou, ua hoolaha ae lakou e helu ia ana ka nui o na kanaka e noho nei maloko o keia aupuni ma ka po o ka la 7 o Dekemaba e hiki mai ana. Aole e like me ka helu ia ana o na wa i hala, aka e haawi ia ana mamua ae oia po i kela hale keia pakahi he papa inoa. Maloko oia pepa e kakau ia na inoa o ka poe e moe ana maloko o ka hale ia po. Ma ka la ewalu ae e ohi ia aku ai na pepa. A ke lawe mai nei makou i na inoa o na Luna i hoolahaia e lakou no kela apana keia apana a pau na mokupuni o keia aupuni: no ka Mokupuni o Hawaii - D. H. Hikikoke no Hilo - L. Kaina no Puna - Kale N. Spencer no Kau - R. B. Neville no Kona Hema - E. Bond no Kohala Akau - G. W. D. Halemanu no Hamakua. No ka Mokupuni o Maui. P. Nahaolelua no Lahaina - C. H. Lui (Lewers) no Waiehu a me Waihee -W. P. Alekanedere no Wailuku a me Waikapu, - P. N. Makee (keiki a Kapena Ki) no Honuaula a me Kula, - A. Unna no Hana, -P. Nui no Makawao, - R. W. Meyers no Molokai, - W. M. Gibson (kumu moremona) no Lanai. No ka mokupuni o Oahu, - W. J. Kamika, no Honolulu, - S. W. Mahelona no Ewa a me Waianae, - W. C. Lane no Waialua, - R. Motita no Koolauloa, - Kale H. Kauka no Koolaupoko. No ka mokupuni o Kauai - V. Kanuka no Waimea, -Kauka J. W. Kamika no Koloa, - Paulo Isenberg no Lihue, - E. Ioane no Koolau, -J. Sinclair no Niihau. He mau kokua no kekahi no keia poe i hoike ia maluna.
KA MOI KAPUAIWA. - Aia no ka moi ma Hilo, Hawaii i keia mau la, aohe nae i lohe ia mai nei no ke ano hou ae o kona ola. Ua pii paha ia e ike i ka madame Pele, aole paha, aohe i lohe ia mai nei. Ka wawa wale no o ke kaona nei e hoi mai ana, aohe nae he maopoopo.
NU HOU KULOKO.
O ka nui o na moku okohala e ku nei maloko o ke awa o Honolulu nei ma ka makou helu ana inehinei he 53, a he 14 moku kalepa, he 7 kuna a me 1 manuwa.
KUHIHEWA: - Ua kuhihewa ka nupepa a H. M. Wini i kela pepa aku nei, e olelo ana ua make Ka Mea Kakau Kaao S. N. Haleole ma Ewa. Aole pela, ma Waimea Hawaii ka pololei, make ma ka la 22 o Oct.
E mahalo ia ka mea i hookani pila hookahi a hoolea aku oia wale no i ke Akua i na himeni i haawi ia mai ia ia e ke Kahunapule, e mele ma kekahi luakini o kakou, oiai ka nui o kona poe ua loaa i ka mai.
HALEPULE BIHOPA. - Ke manene mai nei ko makou mau pepeiao i na lono e pa-e mai nei, e kukulu ia ana he halepule Bihopa ma Pelekane, mauka aku o na huina o Alanui Emma a me Beritania. Ua ike iho nei hoi makou i ke kii o ka hale.
KE KAHUKULA NUI MA HAWAII. - I keia mau malama i hala aku nei, ua holo aku ke Kahu kula nui Aberahama e hoike i na kula ma Hawaii, a ma Kohala kona wahi i hoike hope ai i na kula a hoi mai nei i keia Poaono aku nei i hala.
MAKE AKU LA. - Ma ka la 3 o Novemaba nei, make iho la ma kona wahi noho ma Kehehuna o Kealohipali wahine. Ua make aku la oia iloko o kona wa luahine, a he luaui makuahine oia no kekahi o makou o kela Hale Pai oia hoi o C. Kahala.
MAU PALAPALA. - Ua loaa mai ia makou he mau palapala mai Kau a me Kona, Hawaii mai, e hai ana ke kaahele nei ko laila mau hoahanau ma na kauhale e hoohulihuli mai i ka poe auwana. O ka makou no ka hoolale aku i mua ke alo, oiai he hana pono.
HE KIAKAHI UA ILI. - Ua hai mai ka nupepa a Wini o kela Poaono aku nei, o ke kiakahi o Sumner nona ka inoa Uniona, ua ili ma Lahaina ma ka Poalima la 25 o Okatoba aku nei. O ka ukana maluna o ua kiakahi la i ka wa ili ai, he pai ai. Ua poho pu ka moku a me ka ukana i loko o ke kai.
HE WAHI KAIKAMAHINE I KE KUOKOA. - O kekahi kaikamahine no ka Ekalesia o Rev. Luhiau ma Kohala, ua lawe i ka nupepa Kuokoa i kona wa e hele ana i ke kula malaila. A i kona hoi ana mai, i ke kula kaikamahine ma Waialua, ke hoounaia nei no kana nupepa iaia, nolaila he mea hou keia o nei au, ke kailewa ana me kana wahi milimili he nupepa i ka hale hoonui a ka ike.
KAHI PAKE NANA I IKE MUA IA A SI O APAU - I ka haawi ia ana o na makana i na pake i loaa ai o Asi i ka Poaha o kela pule aku nei, ua haawi manawalea ia aku o Apau ka pake nana i ike mua ia Asi, e hoi i Honokaona me ka uku ole. Ua olelo nae kekahi mahele olelo aole e pono ke hoi ilaila, no ka mea he nui loa ka Asi mau hoaaloha malaila. O Kaleponi kahi kupono nona ke hoi oia.
MAINOINO KE OLA. - I ka Poaha iho nei ua ho-u iho kekahi haole luina o ka manuwa e ku nei i kekahi hoa luina ona ma ka hono o ka a-i a ma ka uha. I ka laweia ana ae o ka mea i hoeha ia i ka Hale hoopaa e kahe a wai ana ke koko, a ia wa koke no maule iho la ia. No ko makou ike pono ana, nolaila ua menemene maoli ke hoike ae i keia.
AHAAINA MA HONUAKAHA. - Ma ka Poakolu iho nei, ua haawi ae o Col. D. Kalakaua, he Ahaaina luau ma kona pa ponoi ma Apua, no ka hanohano o na'lii moku o ka Vanabila. Ilaila kekahi mau alii kahi i luana ai, a o kekahi poe hoi, o na keiki pepeekue o na kai anu o Arita a me Aukakina. O na kuene hoi, he poe opiopio loa i wae ia, me he mea la, i ka makou lohe mai, o ka poe o Mililani.
UA MAKE O UILAMA MAKAPUU: - Ma ke kakahiaka la Sabati iho nei, Novemaba 4, make iho la o Uilama Makapuu maloko o ka Halemai Moi wahine ma Mana. He mai loihi kona o ka mai ana iho nei, a ua nui ka lapaau ia nona, aka aole nae he loaa o ka oluolu. He makai kana hana i noho loihi loa ai ma Honolulu nei. He 44 kona mau makahiki i ka la ana i niau kololani aku la.
NA KULA NO KOHALA. - He lono ka i hiki mai ia makou e hai ana, ua hooko loa ia na manao o na makua mea keiki o Kohala i keia mau la mai nei. O ka ka Papahoonaauao i hookaawale ai mamua i na keiki kane a me na kaikamahine e hele i ke kula i o a ianei, ua hoopii mai nei na makua, a ua ae wale aku ka Papa e like me ka lakou mea i makemake ai. O na kumu a lakou i makemake ole ai e noho kumu no ka lakou mau keiki ua koi nui mai nei no e hoopau a ua hookuu wale aku no ka Papa. O na kumu a lakou i makemake ai ua hoonoho ia aenei. O ka hooko io ia ana keia o ka lakou mau hua pule e pale ana i na kumu kupono ole e ao i ka lakou mau keiki. He mea keia no kakou e lana ai na manao i ka ike i ka ikaika o kela apana. Ke makemake nei makou e loaa pono mai ka moolelo o keia, alaila, e hoopuka no makou ma ko kakou nei waha olelo ikaika. E o ana ia Kohala.
KA HAU O KEIA KAU: - Ua hiki mai i o makou nei ka lono, ua kau hou ia maluna o na elemakule a kakou o Hawaii na papale kapu hinuhinu o keia kau; a aia lakou a ekolu ke hulali like la i ka la. I ko makou lohe ana i keia, hoomanao ae la makou, no ka hiki mai no paha i ka wa a ka hau e iho mai ai e kau maluna o na piko o ko kakou mau mauna kiekie. Pehea aku la la o Haleakala, ke hooiho iho la paha e kau.
E HOOKOIA ANA PAHA. - Ke noonoo nei ka Papa Hawaii no ka hookumu ana i Kula Kaikamahine Academy ma Honolulu nei, malalo o ke alakai ana a Lilia Binamu, he kaikamahine na Binamu makua i hiki mua ai ia nei. Ua haalele oia i kekahi kulanui no kona makemake e hoonaauao i na kaikamahine Hawaii. Ua haalele paha oia ia Amerika i loko iho nei o keia mau malama i hala a eia paha oia maluna o ka Hokuao Hou. E hiki mai ana paha ia nei i ka malama o Maraki. Nani io ka ike ana mai o na maka i ka aina o na makua i holo mai ai i ka wa naaupo, hiki mai hoi ua pau.
HE KULA KU I KA WA - Ma ka la 5 iho nei o Novemaba, ua wehe ae na makua mea keiki o Mokuleia, ma Oahu nei, he hale no ka lakou mau keiki Hawaii i haalele waleia e ka Papa Hoonaauao e auwana wale. Ua hoolimalima lakou ia Kamana o Kaneohe i kumu kula, a ua hele aku oia a hoomaka ma ia la no. E ka lahui holookoa, e nana ae kakou i keia mau makua, he hana pono anei keia, ka waiho wale ana iho nei oia kula, a e ole no na makua kula hou ia? Akahi no a ike ia ka wa apiki o ka noho ana o ke Aupuni. Heaha aku auanei la ka hopena?
HE MAHALO NUI. - Ua pae pinepnie mai ma ko makou mau pepeiao na uwalo e hai ana, ua mahalo loa ia ka Papa Himeni o Kawaiahao i ka po a lakou i holo ai maluna o na waapa e himeni hoolealea aku i na lii o ka manuwa Amerika Vanderbilt. A no ko lakou hiai loa i na mele i mele ia maia po, ua lilo kekahi mele a ka Papa Himeni i mele ai i leo puhi mau na ka poe puhi ohe o luna o ka moku. Eia kekahi, ua haku iho lakou he mele e pili ana i ka mahalo i ua papa himeni nei, a e puka ana ma ka nupepa a Wini i keia la.
UA PAU AKU I KA MEA ANA OLE HE AHI. -Ma ka nupepa a Wini makou i ike iho ai, ua pau i ke ahi eha mau hale ma ka mahiko o Kapena Hanale (Hamblin) ma Waiohinu Kau, Hawaii. Ua manao wale ia na kekahi haule i hoao e puhi i keia hana hoonaikola. O ka nui paha o ke poho no keia mau hale i pau i ke ahi elima haneri dala. Ma ka Poalua iho nei, ua loaa mai ia makou kekahi palapala na J. B. Kaohi o Kau, Hawaii e hooiaio ana i ka pau ana o kela mau hale eha i hoi ia maluna. Ua holo aku ka haole nana i puhi i ua mau hale la a komo i loko o ka hale o W. T. Matina, a ua miki ae na owau a ke aupuni a ua umiki ia ua wahi kamaeu la.
NO LAHAINA MAUI MAI. - Ke lawe mai nei makou malalo nei i kahi olelo hoomakeaka a Kalaukumuole oia wahi no, a penei noia. 'Ke omaimai mai nei na haole inu rama o Lahaina nei i keia mau la, pale ka haluku o ka puaa i ke kio lepo, a pau no hoi ka lohe ia aku o ka paapaaina o na wawae lio o ka poe uhane haukae ma ke alanui Aupuni. Ua pau ka lohe ana o ko'u mau pahu kani i na pihe uwa o ka po. Ua pau ka aa nui ana o ke ahi a ke aa hopipi nei no ka hoopai pinepine ia paha kekahi e ka Lunakanawai o ka poe hana wai ona a me ka poe e inu ana." Ae ua kaulana io mai no o Lahaina i ka inu nui o na kanaka i ka rama, aka ina hoi e like me kau e hai mai nei alaila, ke mahalo nei makou i ka Lunakanawai.
HE MEA MAKE MA KA POLI O KEKAHI LUINA. - Ma ka po Sabati iho nei, ua hopu ia kekahi luina moku no ka ona, a ua lawe ia maloko o ka hale hoopaa lawehala. I ka huli ia ana iho ma kona nui kino, ua loaa he maa me ka poka ua hikii ia. Ua ninau pono ia ke kumu o ka lawe ana o keia haole i keia mea make, ua hai mai kela, i lawe ka ia mea i mea e pale aku ai i ka poino e hiki mai ana maluna ona, no ka mea, ua olelo ino kekahi haole o ka moku ia ia, ina e loaa ua haole la mauka nei, kuikui ia, nolaila, hoomakaukau e ai ua wahi luina nei. Eia nae, aole i ike i ka enemi, noho ana i ka rumi hooluhi a ke Kanawai. Ua hoopaiia ua luina la $5 no ka ona, a he $12 no kahi manawa iki ana i malama mai ai i kela wahi mea hoeha aku.
AOHE NUI O NA OHUA O KILAUEA I HOLO AKU NEI. - Makai makou o Ainahou kahi i nana ai i ka holo ana o Kilauea i ka Poakahi iho nei. I ka makou ike aku aohe okuku nui mai hoi o na poo ma ka oneki. Aohe hoi e like me ia e holo nei i kela Poakahi keia Poakahi, ka hele a lehau ke nana aku. E ole o Halai ma laua o Lohiau loaa ai na wahi ohua, ka mau mai hoi o Toma Matina ma laua o Nahinu, puipui loa ai. O ke kumu paha o keia nele loa hoi, o ke ahulau o na kanaka i ka loaa i ka mai hou o keia wa. Eia kekahi mea apiki, o na kanaka hana o ua Kilauea la, ua pau i ka loaa i ka mai, a he poe clean hand wale aku la no ka nui i kepa ia iho nei a holo aku la.
KE OLA O KA MEA KIEKIE M. KEKUANAOA. - He mau no ka oluolu o ke ola o ko kakou Imilani, ka Makua Alii M. Kekuanaoa e noho ia nei. I kela pule aku nei, ua hoomaemae hou ia ae o Papakanene o kela wahi keia wahi, a ke kau e mai nei no ia makou ka lia, aole no paha e ole ka manaonao aku la o ua Makua la i ka ike aku ia loko o ka hale, na wahi i pili ai me kana Kamalei i haalele mai nei iaia.
HAUKAWEWE LUA I KE KULU-AUMOE: - Mai kela pule aku nei ka hoehoene mau i ke kuluaumoe a hiki wale mai nei no i keia pule. Heaha ia mea hoehoene? O ka puulu puhi ohe o ka Manuwa Vanabila, ke lele pinepine mai nei lakou mauka nei e hele ai e mele hoolealea aku ana ia hale aku ia hale aku; o ka poe no nae i ike ia he Maka Hanohano. O D. Leavey ke kumu alakai o keia poe, he kanaka i alo i na poka o ke kaua huliamahi mai nei o Amerika Huipuia.
AOHE NO I KANA MAI. - I ka wa a ka moku okohola Ilinoe e ku ana ma Kawaihae me kona mau heleuma elua i hookuu ia i loko o ka hohonu, aia hoi, pa mai la ka makani ikaika mai ka aina mai a pale loa ia aku la ua moku la i ka moana. Ua kauo pu aku me kona mau heleuma elua, a o ka hohonu o ke kaulahao i hookuukuu ia ai, he kanawalu anana. I ka hoopiipii hou ana mai o ua moku la e ku ma Kawaihae, ekolu la hiki mai ana a ku hou. O ka makani ikaika aku la no paha o ua Kohala la o ka Muumuu hokae ipu kai. Ke kukahekahe ole mai na ohua mai o Alabani.
HE FAIR MA KA HALE POHAKU: - Ma ka po o ka Poaha e hiki mai ana, Oct. 15, e haawi ana na wahine haole o Honolulu nei maloko o ka Hale Pohaku Hou, ma na huina o Alanui Alii a me Nuuanu, he fair, oia hoi, e hana ana na wahine haole he mau mea ono, a he mau mea humuhumu, a he mau mea e ae paha i maiau mikioi loa ia e ko lakou mau lima, a ia po e lawe ia ae ai ia mau mea iloko o ua hale la, a e kuai ia aku i ka poe e makemake mai ana. O na dala a pau e loaa mai ana mailoko mai o ia hana, e haawi ia aku no ka hoonaauao ana i na kaikamahine o Honolulu nei.
HE LOIO UA MAKE. - Ua hiki mai ka lono ia makou, ua make aku la kekahi haole Loi i kaulana ma Hawaii nei, ma Wailuku, Maui, i ka la akahi iho nei o Novemaba, oia o ka Mea i Mahaloia J. C. Fawela (Farwell). Ua noho oia ma keia Aupuni he mau makahiki he nui. A o kana hana he Loio no ka mokupuni o Maui. He kanaka naauao keia, ua piha pono kona mau makahiki i hele ai i ke Kulanui o Havard University. O ka nui o kona mau makahiki a make aku la, he kanakolu kumamahiku; a o kona mokuaina i hanau ai o Makekuseta. O ke kumu paha o kona make, ua naha ka puu koko no ka inu nui paha i ka rama, no ka me o kana ai ia.
HE MAU MAKE I ALOHAIA. - Ua loaa mai ia makou he mau palapala elua no laua na poo like loa elua, Make i alohaia. O kekahi palapala, no Makaalae, Hana, Maui mai, na J. K. Hanuna. A o kekahi hoi, no Kamoiliili koke ae nei no, na Kale Kahopuaku. E hai ana ka palapala mua i ka make ana o Kanui, ma Hana, Maui, i ka la 24 o Sepatemaba. He kanaka oia i aloha nui ia e kona mau kini makamaka. O ka lua hoi, he makuahine ponoi no ka mea nana i kakau mai, e hai ana, ua manele ia aku la kona makuahine, oia hoi o Kuehuehu, ma kela aoao o ka luakupapau, ma ka la 20 o Oct., a ua waiho iho i kana kane a me na keiki a me na pilikana a pau i keia ao, i poe nana e uwe helu aku. Aloha ino ka makua. Aia me na ohana i hoonaauauwa ia ko makou aloha nui.
PAKELE KE OLA O KEKAHI PUA HAWAII. -Ua poloai mai o W. K. Hakuole, o Puakea, Kohala Akau ia makou, e hai ana penei: "I ke ahiahi o ka la 16 o Okatoba, haule kekahi keiki opiopio loa iloko o ke ahi e okooko ana ka a, a ua wela mawaho o ka maka, ka ihu, papalina a me ka nuku." O ke kumu ka o ka wela ana, e nanea ana ka makuakane a me ke kupunakane, a me ua wahi keiki nei nona na makahiki ekolu a oi iki ae, i ke kumu wahi heepali i kapuahi. A no ka wai einu ole, eu ka makua e kii i wai, aole nae hoi i maopopo i ke kupunakane, ua kii ka makuakane i wai, nolaila, ku ae la no ia me kona palaka a haalele iho la i ka moopuna, a kii aku la i ka wai. Hapapa aku la na lima o ua wahi keiki nei i kapuahi, aole nae i loaa aku ka wahi heepali, o ke kualapoo aku la no ia o ua keiki nei a poepoe ana i kapuahi, e ole ke kupunawahine e ike mai i ka haule ana, holo mai la oia a huki, a pakele ae la kona ola, aka, ua kau no nae ke alina o ka manaonao maluna ona. O ka makuahine nae, ua hele i ke kumakahiki i ka mahiko o Kohala. O na makua o keia keiki, oia hoi o Kenao a me Lahilahi. E na makua, mai hoohemahema i ka malama ana i ka waiwai makamae, he kino kanaka, a he uhane ola. Mai lilo ke ola o keia waiwai makamae, aka, ua hoao ia mai nae kona makua hemahema.
No ka loohia ana o ka poe hana o ka Hale Pai i ka mai, ua lohi keia pepa.