Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 48, 1 December 1866 — Page 2

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Lynne Minamishin
This work is dedicated to:  Halau Na Mamo O Pu'uanahulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ai mai loko ae o kai e na kanaka lawaia, me kona makuahine pu; ua hoomanao wale no nae oia no kela pilikia ana iloko o ke kai, aka, aohe i hoomaopopo lea ae e hiki ai ke koho pono i ke ano o kona makuakane, a me ka makuahine.

            O na kanaka lawaia nana i lawe ae ia ia a me kona makuahine a me ke kauwa Doromio.  Lawe ae la hoi keia mau kanaka kolohe ia Anetipoli a me Doromio e kuai ia laua, me ka haalele iho i ka makuahine e noho u me ke kaumahha.

            Ua kuai ia ka ua mau keiki nei i ke alii Menapona, he kanaka kaulana no kona koa, a he makuakane hoahanau hoi ia no ua 'lii nei o Epeso, nana i halihali mai i ua mau keiki nei i makana na kana keiki (ke alii o Epeso.)

            Ua makemake nui ke alii o Epeso ia Anetipoli, no kona opiopio maikai, a nui ae la ia, ua hoolilo ia i luna koa, noloko o kona pualikaua, malaila i hoohanohano ai ia ia iho mamuli o kona koa lua ole, a me ka makau ole iloko o na kaua, kahi hoi ana i hoopakele mai ai i ke ola o kona haku, ke alii o Epeso:  No keia mea ; i hoomale mai ai ke alii ia Aderiana me Anetipoli, he wahine waiwai nui no Epeso, a me ia no o Anetipoli e noho pu ana ia manawa i hiki aku ai kona makuakane i Epeso. (O kana kauwa o Doromio, eia no ia ke noho nei malalo o kona haku Anetipoli o Epeso.)

            O Anetipoli hoi o Surakuse, iaia i haalele aku ai i kona hoaloha, ka mea nana i aoao mai ia ia he kanaka kalepa oia no Epidamenio, a mai laila mai oia i hele mai ai ; hoouna aku la oia ma ka lima o kana kauwa o Doromio, i kekahl mau moni e hele e hoomakaukau i ai na laua ma kekahi hale hokele, me kona manao e hele iki aku oia e makaikai i ke kulanakauhale a me ke ano o ka noho ana o kanaka oia wahi.

            O ko Doromio ano he oluolu loa, a i na e loaa ia Anetipoli ka molowa, a ano kaumaha e ae paha o ka manao, he mea mau iaia ka hoolako aku ia Doromio e hoolealea mai ia ia, no kona ike no he wahi kauwa apiki no kana.

            Ia Doromia i hala aku ai, ku iki iho la ia e noonoo ana no na wahi ana i auwana hele mai ai mamuli o ka imi ana i ka makuahine a me ka hoahanau, no ka mea, ma na wahi ana a pau i hele mai ai aole loa oia i lohe iki i kekahi mea no kona makuahine, nalu wale iho la no ia iloko on a iho, i ka i ana.  "Ua liko au me he kuluwai la iloko o ka moana akea, a pela hoi au, ua hoopomaikai ole ia mai ka'u hele ana e huli i ko'u makuahine a me ke kaikuaana a owau paha auanei hoi kekahi."

            Oiai oia e hoopua ana i keia, no ka maloeloe hewa o ka imi ana, hiki ana o Doromio, kahaha loa iho la o Anetipoli no kona hoi koke ana mai me ka ninau pu aku ia ia mahea la ia i waiho ai i ka na moni.  O keia Doromio, aole ia o kana kauwa, aka o ka ka hoahanau on a o ka Anetipoli o Epeso, e like me ka mea i hai mua ia, o na Doromio elua a me na Anetipoli elua ua like loa lakou, ka mea a Ekeona i hoike ai imua o ke alii no ka moolelo o ka hanau ana o na keiki ana a me na keiki kauwa.  Nolaila, aole ia he mea kupanaha ia kakou o ka Antetipoli manao ana o kana kauwa no nei i hoi mai ai i umau aku ai keia, no ke aha la ia i hoi koke mai ai?

            Olelo mai la o Doromio, "Ua houna mai nei kuu haku wahine ia'u e kii mai ia oe e hoi e ai.  Ua moa ka manu, a o ka puaa oma hoi aia i luna o ke pa, a mamuli anuanu loa ka mea ai ke hoi ole ae oe.  "Aia wale no nei mau apiki au mawaho o ke kaha," wahi a Anetipoli, "a mahea la oe i haalele aku nei i ke dala," pane hou mai la o Doromio me ka nahenahe, i hoouna mai nei kona haku wahine ia Anetipoli e hoi e ai.  "Owai ia haku wahine?" wahi a Anetipoli.  "Owai, o kau wahine male no paha i hoohiki ia ai."  Aohe wahine a Anetipoli, nolaila, huhu loa iho la ia i ka Doromio i aua aku he wahine kana, i aku la ia.  "No ka mea ua maa mau no au i ka hoopaani ana me oe i kekahi manawa, aole nae penei oe e hana apiki mai ai ia'u iloko o keia wahi makemake ole, aole loa o'u manao lealea i keia manawa, a auhea ko dala au i lawe aku nei?" no ka mea no hoi, he mau malihini kona ma keia wahi, pehea la oe i a a ai e hana apiki mai?

            I ko Doromio lohe ana i ka i nei i ana aku he mau malihini laua ma Epeso, manao iho la ia e hana wale aku ana no o Anetipoli me ka lealea, nolaila aiwa loa ko ia la kamailio lealea mai, i ka i ana "Ke nonoi aku nei au ia oe, aia na lealea a pau ma ka papa aina, ke hoi ae oe i ka hale e ni pu ai me kuu haku wahine a me kona kaikaina."  No keia mea aole e hiki ia Anetipoli ke uumi iho i kona huhu, iliki aku la i ke kui ia Doromio; a holokiki wale aku la kela i ka hale e hai ai i kona haku wahine, aole e hoi mai ana kana kane i ka aina awakea, a ua hoole mai nei aohe ana wahine mare.

            Huhu loa iho la o Aderiana ka wahine mare a Anetipoli o Epeso, no kona lohe ana aku la ua hoole o Anetipoli aohe ana wahine mare, a no ka mea no hoi he wahi ano lili iki no kona mamua aku, a i ka lohe maopopo ana i keia mau huaolelo hoopau a kana kue; pii lea hoi ke kai, olelo iho la ka wahine ua oi loa aku ke aloha o ke kane i ka wahine e mamua on a, aole i kana mai ka hookaeoeo, he mau olelo huhu panalua wale no ke puka mai, a o kona kaikaina hoi o Lukiana ka mea e noho pu ana meia, hoomalielie aku la ia e hoonaoa wale aku ai no, he ole ka maliu ia mai.

            E hoi hou ae kakou ia Anetipoli o Surakuse, i ka wa i holokiki aku ai o Doromio, huli hoi ae la oia i ka hale hokele, a loaa iho la no o Doromio e noho ana me ke dala pu ao@e mea i nalowale, a i kona ike ana iho la eia no kana Doromio iloko o ka hokele, hele hou aku la ia, me kona hoahewa iho no na mea ana i hana aku ai i kela Doromio, maalo ana o Aderiana ma kona alo, a no kona ike ana mai no o na hiona no keia o kana kane, hoomaka koke mai la no ia on a e olelo kalaea ia ia no kona nana weaewa wale aku no ia ia, (e like no me ko i nei maa ole loa no i ka ike ana i keia wahine huhu mamua,) me ka i mai, "i ko kaua manawa i mareia ai aloha oe ia'u, a i keia manawa, ua lilo kou aloha i ka wahine e, a pehea la i hiki mai ai keia hana au e kuu kane i keia manawa ia'u?"  "A pehea hoi i hiki mai ai ko'u hoopoina ana i kou aloha?"  "E hookuu mai oe ia'u e ka wahine hanohano," pela aku o Anetipoli me ke ano pahaohao.  He mea ole kana mau mea a pau e i aku ai aole oia kana kane no ka mea o kona hiki ana mai noia i Epeso iloko o na hora elua i hala ae o ia la hookahi; koi nui mai la kela e hoi pu laua i ka hale, a mahope, no ka hiki ole ia Anetipoli ke hemo ae mai ka iala paa mai, ae aku la ia e hoi pu i ka hale e ai ai me ia, a paina pu iho la lakou me Aderiana, Lukiana, a me Anetipoli ma ka hale o kona hoahanau, kapa mai la kekahi ia ia he kane, a o kekahi hoi kapa mai la he kaikunane, a oia nei, kahaha loa iho la keia, e manao ana ua hoomareia ka paha oia iloko o kona wa e hiamoe ana, a i oleia e hiamoe ana no ka paha oia i keia manawa.

            A o Doromio hoi, aohe ana hana e lawelawe aku ai, no ka mea, o ka wahine no ka mea e lawelawe ana no kana kane, ana hoi e kuhihewa nei o kana kane no nei.

            Oiai o Anetipoli o Surakuse, e ahaaina nei ma kahi o kona hoa hanau, laua pu me Doromio kana kauwa, i u hoi mai e ai, aohe nae i weheia aku ka puka no laua, no ka mea, ua kauoha ae la ka wahine i na kauwa aole make hookomo hou mai i kekahi poe ke hele mai lakou.  I ka wa nae i kikeke ia mai ai ka puka me ka kahea ana, eia o Anetipoli mawaho laua pu me Doromio ; henehene wale ia aku la no lakou e Aderiana, me ka i aku, "ke ai nei o Anetipoli me kana wahine, a me ke kaikaina o kana wahine, a o Doromio hoi, aia no oia maloko o ka halekuke, a heaha ka oukou wawahi wale mai nei ko i ka puka."  Noke loa ia mai la ka puka i ka pakuikui, a no ka wehe ole ia aku, wela iho la ko Anetipoli huhu, a hele aku la ia me kona inaina no kona lohe ana iho la, aia kekahi kanaka iloko o kona hale e ai pu ana me kana wahine.

            I ka manawa i pau ae ai ka Anetipoli o Surakuse ai ana, ua hookupilikii loa ia kona manao, no ko ka wahine kapa mau ana aku ia ia he kane mare, a no kona lohe ana no hoi kekahi i ke kamilio ia ana ae, aia o Doromio iloko o ka halekuke.  Hooikaika nui iho la oia e loaa on a wa kaawale nona e pkua ai iwaho.

            I ka loaa koke ana o ka manawa kupono ia ia e puka ai iwaho, o kona manawa no ia i haalele koke iho ai i ka hale ; a oiai oia e puka aku ana iwaho ma ke alanui hele, halawai mai la me ia ke kanaka hana gula ; a e like no hoi me ko Aderiana kuhihewa, pela no hoi ke kuhihewa o keia kanaka, o Anetipoli no keia o Epeso.  Haawi mai la ua kanaka hana gula nei ia ia nei he kaula gula, me ke kahea pu ana mai i ka inoa "Anetipoli," ka mea hoi nona ua kaula gula la.  I mai la nae kela, ua hana ia i ua kaula gula nei mamuli o kana kauoha e hana.  A hala aku la ua kanaka hana mea gula nei, me ka haalele iho i ke kaula gula ia Anetipoli.  Ku iho la nae o Anetipoli me ka haohao no keia mea, aka, ma ia hope mai, kauoha ae la oia i kana kauwa ia Doromio, e lawe i na wahi ukana o laua a kau iluna o ka moku, me ka hookoe ole iho ma kekahi wahi e ne ma Epeso no ka mea ua manao ino loa iho la o Anetipoli, o hookaha wale ia mai paha auanei oia.

            O ua kauaka hana gula nei, aole i liuliu kona wahi i hele aku ai, huli hou mai la ia i kahi a laua i ku pu ai me Anetipoli o Surakuse, no ka mea, ma ia hope iho oia i noonoo hou iho ai no ka uku ana i hana ai i ke kaula gula, no ka mea, aohe i uku mai o Anetipoli.                                   (Aole i pau.)

 

            AOHE I KANA MAI UA MEA HE pii o ke kumukuai o ka poi i keia wa e noho ia nei o Honolulu nei.  O i noho ae nei hoi i ke kau o ka wi a akahi no a ikeia ka hahana loa o ka wi.  Ina e laweia mai na eke ai o Manoa, Waikiki, a me Palolo, nia ma ka ewalu dala a oi o na eke elua.  Kaa mai hoi i ka poe hoopukapuka o ke kaona nei, ka hele mai la ia a kakale, aohe hoi oia wale o ka akiaki ia iho o kahi umeke a haahaa i lalo.  Ma ka la 26 iho nei, ua kuai ia aku ka ai na ka poe koa a me na paahao ma ka elima keneta no ka paona, ahoe i keia ka pii e like me keia.  O ke kiekie majua olua keneta no ku puona, keia elima keneta.

           

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, DEKEMABA 1, 1866.

 

            I ko makou poe makamaka heluhelu pepa ka manao maikai.  O ka haalele mai koe o ka makahiki ia kakou, a komo aku kakou i ka makahiki hou.  Ke noi nei makou i ka poe i hookaa ole mai i kahi ola o ka pepa no keia makahiki, e hoomanao mai i ko oukou aie i ke Kuokoa.  Ua hooluhiia makou no oukou.  Aole no hoi makou i minamina no ia luhi.  Aole no makou e noi ana i uku no ko makou luhi ma ka hooponopono ana i ka pepa.  Aka, ke noi ikaika nei maikou, e hoolawa pono ia mai ka poe nana e pai nei ka nupepa.  E noonoo mai oukou i keia, e na makamaka.  A oiai makou e haawi wale ana i ko makou luhi no ka pono o ka lehulehu, e hoomanao mai hoi oukou i kahi ola o ka poe pai.

            Ma keia makahiki aku, e hooikaika ana makou e hookela aku i ka maikai o ka kakou Kilohana.  E kokua pu mai ana kekahi poe hou o na kanaka Hawaii a a me na haole ma ka hooponopono ana i ka pepa.  Ke manaolana nei makou, e oi ana ka maikai o ka pepa iloko o keia makahiki ae' mamua o na wa i kaahope aku nei ; a e hoolawa pono ia ana ka makemake o ka poe heluhelu a pau.  Ano ka wa e hoomakaukau ai no ka makahiki hou.  e hookaa i na koena, a e hoomakaukau no ka lawe hou ana.

           

            PUAKOLIKO, MANUA,

Kahehuna, Nov. 27, 1866.

            E NA HOA kuilima, alo ua kukalahale, noho ana luana o ka ua Puanaie, lililehua pau-laukoa o Luakaha, pau paowa mau ka ihu i ka pua o ka ahihi ; he hekili aweawe lelehuna i ka waikolii, he lolii i ka pane poo o ke aloha - no ka loaa ana iho o ka inoa " S. M. Kamakau" ma kahi o na Hunahuna Mea Hou.  "Ua lai no."  Ua kokua mai o Mr. Alekanedero o Punahou i ka pepa no ka Moolelo Hawaii.

            Ma keia mau pule aku, e loaa ana ia oukou na moolelo o na kaua ana a Kalaniopuu ka Moi o Hawaii, me Kahekilinuiahumanu ka Moi o Maui.  He mau kaua nui a weliweli hoi.   O ka inoa o ia mau kaua a Kalaniopuu, oia hoi o Kalaehohoa ma Kaupo, a o Kakanilua me Kamokuilima ma ke kula o Kamaomao, a oia no hoi ka hoouka kaua kaulana iwaena o Kalaniopuu a me Kahekili.  O Kamaluulu o Lele, he kaua na Kalaniopuu ma Lahaina.

            O Kamokuhi, he kaua na Kalaniopuu ua ka Moi o Hawaii ; he kaua kaulana i kapaia o Kamokupeu a me Aea i kokiki o ka laau-Aole nae he alina kauwa he alina na ka la ikaika he kaua.

            O Kamakamimi, he kaua kaulana na Kalaniopuu, ma Koolau, Maui.

            O ka Moolelo o na haole mua i hiki mai i Hawaii nei mamua aku o Kukaualoa ma.  He nui loa na haole i ike ia e ka poe kahiko o Hawaii nei.

            O ka Moolelo o Lono, (Kapena Kuke) a me na haole i hiki mai ia manawa a hiki ia Vanecova.

            O ka Moolelo o Kalaniopuu mahope iho o Kapena Kuke, a me kana mau hana a hiki i kona make ana.

            O ka Moolelo o Kahekili, a me ka hoi ana o ka puali hikina o Maui, oia hoi ke kaua i kapaia a Kapikao, ma Hana.  O ke kahua kaua, o Makaliihanau.

            O ka Moolelo o ke kaua mawaena o Kahekili a me Kahahana ka Moi o Oahu, a me ka lilo ana o ke Aupuni o Oahu a me Molokai ia Kahekili ; oia hoi ke kaua i kapaia o Kaopuakiikii.

            O ka Moolelo o ka make ana o Kalaniopuu, a me ka Hooilina Aupuni o Hawaii, ia Kalanikauikeaouli Kiwalao.

            Ka Moolelo o ka lilo ana o ke Aupuni ia Kamehameha, a me ka Moolelo o kana mau olelo kuikahi me George Kaumualii ka Moi o Kauai.

            O ka Moolelo o Liholiho Kamehameha II, o kona noho Aupuni ana.  O ka Moolelo o Kuikeaouli Kamehameha III.

            Oia ka Moolelo a na makaainana e kahe ai na waimaka, me ka lokuloku i ka manawa ke aloha hooniponipo.  O ka Moolelo o Kaahumanu me Keopuolani Kalanikauikaalaneo, Kalanimoku, a me na 'Lii kaulani i pau iho nei.  Ke manao nei nae au, aole no o pau i na makahiki hapa.

            Ke kau leo aku nei ko oukou hoa'loha kakau Moolelo, e lawe nui oukou i ke

            Kilohana Kuokuo, a heluhelu iho, a ike oukou i na wahi i kuhikuhiia, a e hele no e nana i na kahua kaua a me na wahi kaulana-malie paha e koe ana no na wahi elemakule, a na lakou no e kuhikuhi mai ia oukou e na kama.  Aole paha au e hele kino aku i o oukou la.  Ke aloha nei au i ka poe heluhelu.

                                                                                                                                    S. M. KAMAKAU.

 

Hokuoa Hou.

            Ua Loaa mai ia makou ka palapala (progamme) e hai ana i na hana i ka hoolana ana o ka moku Hokuao Hou.  Ma ka la 22 o Sepatemaba oia ka Poaono, i ka hora 10 o ke kakahiaka ua akoakoa na kane, wahine, a kamalii he nui wale ma Bosetona Hikina, ma ka pa kapili moku o Curtis, Smith & Co. e nana i keia hoolana ana.

            Ua hooponopono e ia mamua, a ua paiia ma kekahi bila na hana oia manao.  A penei ua bila la: -

            1.  He mau olelo hoomaka me ka heluhelu ana i ka Palapala Hemolele na ke kakauelelo (Rev. Mr. Treat) o ka Papa Misionari:

            2.  Olelo hoike e hoike aku ana i na On a o ua moku la (na kamalii) i ka hoolilo ana o ko lakou mau dala na ka Puuku L. S. Ward.

            3.  Haiolelo hoalohaloha pokole i ua mau On a la, na ka Luna Hoomalu o ke komite oia na hana o Hokuao Hou.

            4.  Ka olelo pane o na On a na kekahi Luna kula Sabati o ke kula ka i oi ka lakou manawalea, no West Newtona ua kula Sabati la.

            5.  Ka pule hoolilo, na kakauolelo Kalaka, ke pani hakahaka o Anesona.

            6.  Ka hookohu ana ia II.  Binamu opio, i Luna Nui maluna o ua moku la, me ke ao ana'ku iaia, na Anesona.

            7.  Ka olelo pane a H. Binamu Opio.

            8.  Himeni ana ("Aloha ko na mauna, & c") na na kamalii.

            9.  Ka pai ana o ke kii (photograph) o Hokuao me ka poe o luna.

            10. O ka hookuu ana o ka moku, a lana ma ka ilikai, me ka huiki ana o ka hoe iluna a me ke kapa ana'ku i kona inoa, na Binamu wahine.

            (Ua pau keia mau mea a pau iloko o ka ekolu hapaha paha o ka hora.)

            I ka nana'ku me he la he nani loa keia hoolana ana o ua o Hokuao Hou.  Me he la ua pii loa ka makemake o kanaka e maikaikai aku.  Ua haawiia he mau balota no ka poe i ae ia e ku maluna o ka moku i kona wa e pahee aku ai a komo i kona wahi e lana mau ai ma ka ilikai.  He balota ulaula ko ka poe e hope, a he mau balota ano e ko mua, aia wale no a loaa ka balota, alaila ae ia e pii maluna o ka moku ia la.

            Nani ka eeu me ka makemake o kanaka o Bosetona i keia hana maikai.  Pela no hoi kakou, mai haalele kakou aloha mua ia Hokuao, oia ka hana misionari, a oiai ua hapai kakou i ua hana la mai noho a haalele a paupauaho.  Eia paha ua o Hokuao ke naue hookele mai la ma ka Moana Atelanika.  Ke kau la kona ihu i ka Hema, a he malama paha koe, a ike kela i na ale nui a me ke anu oolea o Kepa Honi.  E hoomaikaiia e ke Akua kona auwana hele loihi ana ma ka moana.

 

O ka pepehi ana i haole ma Kona.

 

            O ka hopena paha keia o ka hookuu wale ana i na lawehala.  weliweli maoli keia hana ana o ko Kona poe, a i ka olelo ia he Lahainaluna kekahi.  No ka ike o kanaka he hookuu wale ia kekahi poe pepehi kanaka, nolaila makau ole lakou i ke kanawai.  E lohe oukou, e na poe Jiure, e na Lunakanawai, eia ka hua o ka oukou hana ana ma ko oukou hookuu ana i ka poe hehi kanawai.  Malu ole ka aina o kakou la: minamina wale ka manao ole ia o ke ola o ke kanaka i keia wa.  E hookanaka, a hoopai i ka poe hewa, o lilo auanei ke aupuni ia hai.

 

            HALAWAI O KA PAPA MISIONARI AMERIKA.

            Ma ka pule hope o Sepatemaba ua halawai keia Papa Misionari ma Pittsfield (Pitafila) Maketuseka, a o ka mea i hopohopoia o ka aie oia Aha, eia nae ua hoikeia mai he $6,000 ; iloko o ka waihona i ke pau ana o ka makahiki.  O ka nui o na kanaka i akoakoa mai ia manawa he 1,500.  O kekahi hana nui ia halawai ana, o ke noi ana aku o Rev. Rufe Anesona ke kakauolelo o ka Papa Amerika i holo mai nei ia nei, e hookuu mai iaia mai kana oihana mai.  Ua ae ia kana noi, a i kona hoekuuia ana, ua makana wale ia aku iaia he $20,000; e kekahi poe haole waiwai olaila.

 

NU HOU KULOKO.

            O ka mea e malama loa i ke kulana pono i loaa mua ia ia, aole oia e haule iloko o ka popilikia.

            UA HOOUI LOA NA PAIA o ka hale hookolokolo i ka makou ike aku i keia pule.  Ua palaina hou ia i ka puna a ua hele a ano hou i ke kilohi aku.

            HOOLEWA. - E hoolewaia ana ke kino kupapau o ka Mea Hanohano KAISARA KAPAAKEA, ma  ka auina la o ka la 9 o Dekemaba, oia hoi keia Sabati aku.

             MAKAI O NA HALE MAHOE, ua kaupaona ia kekahi poe i ka Poalua iho nei.  Ua akena ae kekahi poe me ka olelo ana, he oi kona kaumaha, a pela no hoi ka nui, aka, he wahi haole wale no no Hilo ka oi o ke kaumaha.

            UA HAALELE MAI. - Ma ka la 19 o Nov. i hala ae nei, ua hohola mai na eheu o ka make a kaualupe aku la ia Kanaulu ma kela kae o ka lua, ua hala aku la oia i ka hale mau o ke kino; a ke waiho nei ke kaumaha i kona ohana no kona nalo ana.  Aloha ino.

            UA WEHE HOU IA AE NEI. - Mamua aku nei, ua olelo iho makou maloko o ke Kuokoa, ua paniia na puka o kahi hale aina makai iho o Keena Kuokoa.  Eia ke hanai hou mai nei ia wahi hale i ka poe e hele aku ana me kahi hapaha.

            MA KA NUPEPA HAOLE A WINI makou i ike iho ai, ua ku aku kahi kuna hoohaunaele o Kapena Hanamu i Pelekane me ka ukana nui maluna o kona moku, o ke kino kupapau o kana wahine i make ai, a ua hoolewa ia ua kino kupapau la.

            PAU KA HOI KA NOHO ANA IA KAWA. - Ma ka la 20 iho nei o keia mahina, ua hiki mai ka mea limaikaika, oia hoi ka make maluna o Pahee, ka pepehi kanaka o Kau, Hawaii, i hoopaaia iho nei i Kawa.  Aohe no hoi he wa a ua pau ae, make e.

            NA OHIA KALEPONI. - Ma ke ku ana mai nei o ke kiapa Kometa i ka auina la Poaono aku nei, ua hiki mai maluna on a na ohia ono o Kaleponi, a ke kuai nui ia nei ma ke kaona nei e na haole a me na kanaka maoli.  O kekahi ua palehu ia a o kekahi me ia maka no.

            MOKU NA MANAMANA LIMA. - Ua lono mai makou mai kekahi makamaka mai o Wailupe, ma ka Poaha o ka pule i hala aku nei, ua holo kekahi kanaka maluna o ka lio, a i kona haule ana mailuna iho o ka lio moku ekolu o kona mau manamanalima.

            NO REV. J. BIKANELE. - Hoku o keia mau la i naue ae nei, ua halawai mai o Rev. L. Kamika me makou, a hai mai la oia, he mai loa o Rev. J. Bikanele o Ewa.  A mahope mai nei hoi, lohe hou mai makou, ua mahaiki.  No keia lohe hope ana mai, ua mama iki mai ko makou manao kaumaha nona.                     

            KA MOI MA HAWAII. - Ua hoohauoli loa ia makou i ka lohe ana mai he oluolu maikai ko ka Moi Kapuaiwa ola e noho mai nei ma Hilo i keia mau la iho nei.  Ia makou paha e kamailio nei, me he mea la, ua haalele iho la paha ia i ka ua Kanilehua o Hilo, a ua kau aku la maluna  o kona k@na hoolimalima, a ke kaapuni la paha i na okana nui oia mokupuni ona.

            KANIKELA BERITANIA HOU. - Ma ke ku ana mai a ka moku kiapa Cometa mai Kapalakiko mai, ua kau mai maluna on a o J. H. Wodehouse, Esq. (Halelaau.) ke Komis'na Beritania a he Kanikela nui, e noho ma ke Alo alii o Hawaii nei.  E lilo ana paha oia i kanaka kupono ma kana oihana.  Ua lawe pu mai nei no oia i kona ohana i anei nei.

            UA MAKE KE KANAKA HOOLAKALAKA LIO. - Ke hoomanao nei no paha kekahi poe o kakou i ka inoa o ke kanaka kaulana i ke akamai i ka hoolakalaka i na lio ahiu, oia hoi o Ioane s Lale, (Rarey) i hoolahaia ai maloko o ke Kuokoa i ka wa ia Pila (W. P. Ragsdale); ua make mai nei oia ma ka la 4 o Okatoba iho nei ma Ohio, Amerika.  Pela i oleloia ma kahi Pepa Puka La o kakou.

            ASI A  ME KONA HOPENA. - O ka Poalima aku o kela pule, Dekemaba 14 oia ka la e kaulia ai o Asi, ka pake naua i pepehi mainoino iho nei i ko kakou kamaaina i alohaia, oia o Jule Kuakua.  E hanaia ana kona amana e kaulia ai maloko o na pa pohaku o Kawa, a e ike ia aku ana no paha kona kau ia ana e ka poe o waho nei.  Ina e ike aku ka poe makaikai e hoomanao ae lakou i ka hopena ino oia hana ino makemake ole ia e ke ao nei.

            UA KIOLAIA MAI KE KAPENA HOAMANA mai kona wahi moe mai, ma ka po o ka Poakahi iho nei, ia ia e moe ana maluna o kona moe maluna o ka hale pohaku.  Ikaika io ke olai ke haule la.  Ma ia po no, ua hoohikilele ia o Kapena Baraunu o Kawa, i ka lohe ana i ka nakeke a me ka halulu o na papohaku o ka Halepaahao.  O kekahi mau wahi, ua nee aku i o ianei, a o na kii ma ka paia, ua haule wale mai no.

            O ka põe hoi maluna o na moku, ua ala mai mai ko lakou mau moe mai, a ua lohe i ka haluku a na ia o ke awa.  Me he mea la no ka paha, ua hoala pu ia no na ia e ke olai.  He keu ke kupanaha.

            MA KEIA PULE MAKOU i ike iho @@ @@ o na moku e kapakahi mamua ana ua o a i kiei aku ka hana e noke ana na Ka@@@@ i ke kapili i ke keleawe.

            KE HAOHAU PINEPINE mai nei @ Nuuanu i ka lilo pinepine o ka hale i @ wahi mea liilii e waiho wale ana ma K@ mau pa hale.  O kahi wahie a @ ae, pa lilo ana, nana kanaka no  panawai la?

            I KA POALIMA AKU NEI I HALA ua pau @ wahi pupupu hale ma Makiki, a iloko @ wa a ka ula o ke ahi e apu ana, puka @ ana he wahi puaa mai loko mai o ua a pupupu nei, ua hele a pau ka hulu, e a @ aohe ia i make, aka lele aku la ia ia i o @.

            HE MAU PELEHU A LEHULEH WALE -  Make ku ana mai o ke Kilauea i ka Poa@ aku nei i hala, ua hiki mai maluna haneri a keu ae na pelehu.  Ua laweia i@ ia mau pelehu mai ka mokupuni mai o L@ nai a Lahaina a mailaila mai lawe loa @ mai a Honolulu nei.  No ka ike pae@ uluaoa o na kia moku ma ke awa nei, o @@ la wikiwiki mai nei.  Ua kupono no @ kikina, a me he mea la no pena ua o@ @ la no.

            KE HOOMAU NEI NO KAHI MOKUAHI. E@ ke kolo i na moku i waho o ke awa.  Ma@ Poalua iho nei, ua hoopili ia ka moku i @ hola ma kona aoao a ua huki aku. H@ @ ka lehulehu i ka maaloalo o na kia o @ @ ku i ka hoholo i mua.  I nana aku k@ @ aohe ike ia o kahi kino, i ahona i k@ @ uahi i ke ku o ka e a o ka uahi.

            NA KAE LETA. - Ma ka Poaono aku i hala, ua ike iho makou i ka hana @ @ poe o ka Hale Leta o ke Aupuni. I @ @ kea no, ua kau ae ka hae e olelo ana @@@ moku leta e holo ana i Kapalakiko a@@ @@ huki ia ana iho i lalo, @elo ana no @@ @@@ leta e lawe mai ana i na nu hou o na @@@ mai, a i loko o kekahi mau minute @@@ hou ia ae he have ulaula ma ka paha @@ ka hale leta, e hai ana he eke leta @@@.

            HOPE KOMISINA AMERIKA. - Ma @@ ana aku nei o Generala Makuke a @@ wahine a koolua hoi i au mai ai @@@ nei, ua ike iho makou ma kahi Nupepa @@@ ka la, na koho ia iho ia ia Hanare @ @ kana kakauolelo ponoi i hope Komisina ma ke alo alii o Hawaii nei, oiai ma @@@ wale ana mai na kapa kahakai aka o Hawaii nei i keia mau la.

            HE KAA KUPAPAU ANO MAIKAI. - Ua mai ia C. E. Wiliama ma kona @@@ hoonani hale ma Mo@ikahaae i Honolulu he kaa kupapau maikai loa, ua @@@@@ i na pupu hulu maluna iho o ka @@@@@ na aoao o ua kaa la, ua pale ia i na @@@ ka lihilihi.  O ke kaa kupapau ia @@@ we aku ke kino kupapau o Kauka @@@@ Ina e lilo ana ia i kaa e lawe ai i @@@ kupapau keia ano kupapau, m@ @@ @@@ ma ka manao wale aku e pau ana @@@@.

            HE MAU MAKA ALOHA. - Ua @@@@ kahi mau maka aloha i kamaaina ia H@@@@ nei, oia o Kapena Kukaeia a me @@@ mare a Bekuwiki, kumukula iho @@@ @@@ Aliii mamua.  O ka mua he mau ma@@ aku nei kona i noho aku nei ia Amerika hoi mai nei oia e noho ma ke ano @@@@ ka lua, ekolu aku ona makahiki i  @@ H@@@@ I hoi aku nei oia no ke omaimai @@@ @@@ a i ka hoi na mai nei, ua hele wale a @@@

            E HOI LOA ANA I KA HOME. - Ma @@ keia mau la, ua hiki ia makou ke @@@ ae, e hoi ana ka mokuahi kaua @@@@derbilt (Vanabila,) i Wasinetona, @@@ uoha ia mai oia e hoi aku.  @@@ @@@ hoi loa ana ia i ka home, e ho@@@ @@@ ka Adimarala maluna o kekahi @@@ hou.  Ua lohe hou mai makou e hoi @@@ ana ka Adimarala i Honolulu nei, @@@ @@@ paha a e hoomaha no ma na wahi @@@ o Hawaii nei.

            NO KAHI KUAUA. - Ma ka auina la Poalua iho nei, ua hooanuanu ia @@@ koa puuwai e kani kuaua a na @@ @@ @ i hookapeke iki mai ai ma ke @@@ Honolulu, ka mea hoi i ilihune @ @@ @@kuaua.  A la no hoi ma ka la @@@@ mai, ua hookapeke iki mai no, aka @@@ ke ahiahi poeleele ana iho oia la, @@ kilele ia mai ko makou mau puuwai olioli, no na paka-ua e haluku ana.

            HAUWALAKI LUA KA PUUPUU. - Ma @@@ ka Poakahi i naue ae nei, ua ha@@@ keiki Hawaii me kekahi haole Puk@ Kaopuaua ; a eha ka haole, hookaa kanaka ia ia iho iwaho ; aia hoi no ano like me ia e noho ana iloko o ka ke kuhihewa no ia o ke Pukiki @@ manao, o kona mea no ia nana @@@ hauwalaki mai la no ia o ka puupuu ua kanaka lawehala ole nei, me ke aoa mai o na Pukiki e ae.  A ike @@@ hi poe kanaka e mawaho aku, k@ @@ a uwao ia ae la a kaawale.  Hana @@ hoi ka Makai i ka hana, o @@ a lawe i ka Halewai.  A i ke kakahi alua ae, hoo-a ia ae ana i ka Hale @@@ kolo, kahi e kanana ia mai ai ka m@@@ a me ka mea i hewa, a o me @@ @@@ ka ke kanawai e nanahu mai ai.