Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 50, 15 December 1866 — Page 2

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Lynne Minamishin
This work is dedicated to:  halau Na Mamo O Pu'uanahulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

n oonoo @@@ la ia no keia mau mea kupanaha, @ e ka hoomanao pu ana nae @@@ ana i ka moolelo a Ekeona i hoike pau aku ai i ke kakahiaka, alaila, i mai la ia.  "O keia mau kanaka, o na keiki no ia a Ekeona, a me ka laua @au mahoe kauwa, ka mea i hoike mua ia mai ia'u u a ka olelo wale no, aka, i keia hora, ke ike maoli nei no i na hoike oiaio oia mea."

        Ia wa iho la, ano e ae la na noonoo ana o ka makuakane Ekeona, no ka mea, ke hooholo aku kakou i k@ hewa, me ke ana mua ole ia he @@@@ @@@ @@ no ka manaolana hauoli e hiki mai ana i mea e hoopiha ai a laua ko Ekeona moolelo, oiai i ke kakahiaka nui o ua la la, malalo o na hopunaolelo kaumaha, pilikia, i hahai aku ai o Ekeona i kona moolelo a me ka make hoi e kau kao-kao iho ana maluna on a.  A mamua ae hoi o ke kapoo ana o ka la, he manaolana hauoli kai hoopaku@a mai, e hiki ole ai i ka peni ke hoakaka pono i ke ano o ka puuwai panapin@ i hoopiha ia i ka olioli maluna o ko Ekeona poino, no ka mea, ia wa la i hoike mai ai ka lede abese ia ia iho, oia no ka wahine ponoi a Ekeona i nalowale ai no ka manawa loihi, a o ka  makuahine aloha hoi o na Anetipoli.

        Olelo mai la ia, i ka manawa a na kanaka lawaia i lawe aku ai i ka Anetipoli kaikuaana a me ke Doromio mai on a 'ku, komo ae la ia i ka hale nunere, e hoohala ai i kona mau la hope no ka maluhia o na paia o ia wahi ; a no kona noiau a me ka hoopono o kaua mau hana i noho loihi ai oia i luna, oia hoi ka abese no ua nunere nei, a hiki wale mai i ka manawa ana i hookomo aku ai i kana keiki me ka ike ole, malalo o ka maluhia o kona wahi i maluhia ai.

        He mea e ka olioli pau ole a me ke aloha pumehana o na makua kaawale loihi a me na keiki pu ; a me he mea la, ua hoopoina lakou iloko o ia mau minute, aole he make e kakali mai nei no Ekeona.  Aka, mahope iho, i ka manawa i maalili iki iho ai na aumeume ana a ke aloha mawaena o lakou, haawi ae la ka Anetipoli o Epeso i ka ukupa@ai, oia hoi he tausani ia mau apana dala, i mea hoi e kala ia ai ke ola o kona makuakane aloha.

        Mamuli hoi o ka mana Alii, ua hookuu wele mai oia ia Ekeona, aole no hoi oia i lawe aku i ke dala.  Hele pu mai la hoi ke Alii me ka abese a me kana kane hui hou o na wa kamalii o laua, a me na keiki mahoe pu iloko o ka hale nunere, kahi hoi a ka wahine a Ekeona i noho ai ; a malaila hoi e hoonanea ai no ka hoolohelohe ana i ka moolelo o keia ohana laki, a me ka pomaikai i loaa mai ia lakou ia manawa.

        O na Doromio hoi a elua, h@i ae la hoi laua iloko o na apona olioli e hiki ole ai ke hoopoina ia, me ka uwe pumehana aloha hoahanau ; a nana aku la kekahi i kekahi, me ka mahalo ana i ke kanaka maikai o kona hoahanau, a he mea olioli loa ia no kekahi i ka ike ana aku i ka nani o na hiohiona o kona hoahanau, e like me kona ike iho i kona aka iloko o ke aniani kilohi.

        A o Aderiana hoi, ua hooluolu ia oia e na olelo ao a kona makuahunowai wahine, no ka mea, ma ia hope mai, aole oia i hoouluhua wale aku i kana kane ma ke ano lili.  Aka, i ka wa nae a lakou e noho ana ma ke anaina hoonanea, he mea hiki ole no ia Aderiana ke koho pololei aku i kana kane ponoi, no ka mea, ua hoopahaohao ia mai kona manao e na ano like o na Anetipoli.  O ka mea nae nana i hoopau i keia kauhola i uhi iho maluna ona, oia hoi ka hele ana mai o Anetipoli o Epeso a noho ma kona aoao akau, a akulii no a mohala pono ae na pua o kona manao.  A noho pu iho la laua he kane a he wahine e like me ko laua mau la mua.

        A o Anetipoli hoi o Surakuse, ua mareia oia me Ludiana, ke kaikaina hoi o ka wahine a kona kakuaana.  A noho oluolu iho la o Ekeona a me kana wahine a me na keiki pu no na makahiki he nui mahope mai, maloko o Epeso.

        Aole no nae i pau iki ke kuhihewa ia o na mahoe ma ia hope mai, a pela no a hiki i keia manawa, in a he mau mea like loa kekahi.  He mau no hoi ke kuhihewa pinepineia no na Anetipoli e na Doromio, a pela no hoi na Doromio e na Anetipoli, a pela no hoi na wahine i na kane, a me na kanaka o Epeso i na Anetipoli a me na Doromio.  a ua lilo nae keia mau kuhihewa a pau i mau mea lealea, a he mau hewa hoi i anoai ia no ka like loa o na hoahanau mahoe.

        E na hoa'loha, na hoa hoonanea o nei mea he Kaao, a maanei hoi, ke hooki mai nei keia Kaao ia kakou, aka nae, me kuu manao hoi, e lealea ana no paha ka poe heluhelu i ka ike ana i na aui like i anoai ia, a oia hoi keia :

        ANOAI O NA AUI.                              G. WILLIE.

        NA NINAU BAIBALA A G. M. KOHA. - Ua launa oluolu iho nei makou me ke keiki pukonakona o Keawaula, oia hoi o G. M. Koha, ka mea nana na ninau Baibala e waiho makahiki nei me ka loaa ole o ka haina oiaio, nolaila, ma kona lokomaikai, ua hai mai oia, e hoopukaia ana na haina a pau o na ninau mua ana ma ke Kilohana nei.  e hoomanao ae kakou i kana ninau mua, "Ma kahi hea o ka Halelana i pa mua ai ka hamare a Noa?"  E lawe nui i ke Kuokoa i ike pono i na loina a me na wehewehe ana, o lohe pepeiau auanei, he puui ka ninau.

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU. DEKEMABA 15, 1866.

He Leo Kahea.

        Ua kokoke mai ka makahiki hou. He mau wahi la iki wale no kai koe o keia makahiki, a he mau pono ia kakou ke hoomakaukau oiai na w@hi koena la no keia makahiki aku, i ole ai kakou e hemahema.  Owai ka poe e lawe ana i ka Nupepa Kuokoa no ka makahiki hou?  O ka wa keia e hoomakaukau ai.  Owai ka poe i makemake e kokua i ka hoolaha ana i ka malamalama, ka naauao, ke akamai ma ko kakou nei paeaina?  Eia mai ka elele nana e ahai ia mau mea a puni ka aina, ka Nupepa!  Owai ka poe i makemake e kokua ma ka hoopaa ana i ke kuokoa o ke Aupuni Hawaii maluna o kona kahua Hawaii?  eia mai ka Nupepa Kuokoa, kekahi o na koo ikaika e paa ai na pono o ka aina ! Owai ka poe i makemake e hoomau ia ke ea o ka aina, a e alakai ia ka Lahui ma na manao akea a ma ke ola?  Eia mai ke Kilohana Pookela o ka Lahui, ka Nupepa Kuokoa, ke alakai o ka lehulehu, ke kokua o na hana maikai a pau, ka hoa-aloha o ke kanaka Hawaii!

        E ala mai, e Hawaii o Keawe ! Ehookanaka oe, e Maui o Kama, e haaheo la i ka malu o Haleakala !  E ku iluna a e holo imua, e Oahu o Kakuihewa !  O oe hoi, e Kauai o Mano, mai hoololohi oe!  E kukini aku i na pono nui ! E na moku, e na aina !  e naue aku, ke naue nei ko ka honua a pau !  Imua aku i ka pono !  Imua aku i ka ike, i ka naauao!  Imua aku i ke ola !  Imua !  Imua !  Imua aku !  Iluna ! Iluna ae ! Iluna loa ! Aole he hope e hoi aku ai ilaila !  Ua makaukau ka Nupepa Kuokoa e alakai aku imua, a iluna

        Ua hoohui ia mai maloko o ka oihana o ka poe hooponopono i ka pepa kekahi poe naauao a akamai, na lakou e hooponopono ka pepa ma keia makahiki ae.  He poe haole kekahi a he poe Hawaii maoli kekahi o ua poe Lunahooponopono nei.  Nolaila, e hoohui ia ana ke akamai Hawaii maloko o ko kakou nei pepa.  A ua hoopaa ia no hoi na inoa o kekahi poe noeau iwaena o ko kakou lehulehu akamai, i poe kokua mau i ka pepa ma ka haku manao ana.  I na no a puka ka helu mua o ka makahiki hou, ike oukou i ko lakou mau inoa.  He lana ka manao o na Lunahooponopono he hiki ia lakou ke hoolawa i ko oukou makemake ma mea heluhelu a pau a ka naau noeau i kuko ai.

        O ko oukou manawa nae keia e hoomakaukau ai no ka lawe ana i ka pepa no ka makahiki e hiki mai ana.  Mai kali a hala ka manawa o nele auanei oukou.  A ke noi nei makou i na luna e hoomaopopo koke, a e hoike koke mai ma keia keena, i ka nui o na pepa a makou e hooili aku ai mo ko lakou mau inoa i ka pule mua o Ianuari.  Ina e hookaa mai kekahi i elua dala ma keia keena i ka pule mua o Ianuari, alaila, e wahi okoa ia kana pepa a houna ia iloko o ka eke-leka ma kona inoa.

        Eia hoi kekahi, ke waiho nei ma ko makou keena kekahi mau kii o k@:  Moi lokomaikai i make, Kamehameha III., a e makana ana makou i ke kii i kela mea keia mea e lawe ana i ka pepa no ka makahiki 1867, me ka hookaa mua ana i na dala elua.  Ua hana makou i keia i hiki ai i kela mea keia mea ke kahiko i kona hale iho me ke kii maikai.  Ua lawa kekahi poe; ua koe nele nae ka nui.  He mea maikai ke kahiko ia ana o na wahi home o kakou a maikai i na kii me na mea e ae e olu ai na maka a e lealea ai ka naau.  Auhea hoi na kii i oi aku i na mea i hana ia no ko kakou mau ahi.  E hoolako kela mea keia mea i kona home iho.  Ano ka wa e pono ai.

Ua Mihi hou.

        Ua ike iho makou maloko o ke Au Okoa o keia pule no ka mihi hou ana o "kahi keiki" o ia pepa.  Ia makou i ike ai i ka mea ana i hoolaha ai ma kekahi pepa mamua aku, ua akaka lea kona hoihoi ana aku i ka mea ino ana i hoolaha ai no kekahi mau kokua o ke Kuokoa, me ka i ana mai, "aole i manao e hoino."  Hoolaha oia i ka mea ino, a mahope, hoolaha hou mai oia i na olelo e hoihoi ana i ua mea ino nei, me ka uhiuhi ana ia mea, me ka i ana, "E hoonana aku," oia hoi, e hoopau.  Aole anei ia he mihi?  O ka mihi no ia i hiki ia ia.

        Eia nao ka hewa, @@a lolelua o kona manao; no ka mea, ma ke Au Okoa o keia le, ka mihi nei oia i kona mihi mua ana, me ka i ana aole ka pela ; aole ka oukou i ike i ka huaolelo hohonu i kau ia ma ke poo o kana olelo.  He mea liilii ia makou ia olelo.  He mea liilii no hoi ia makou na poo ana i kakaou ai no kona mau manao, in a o Hoonana-aku, Hoonanaka, Hoonanakii, Pauhakaki, Uwekanaonao, a Painakikikemu paha, aia no iaia ia, e nana ana makou i ka io o na manao malalo o ua mau poo la.  A ma keia a makou e nana nei, ua lolelua ka manao mihi.  Hoomanao iho la makou i ka olelo noeau iloko o kekahi Buke elemakule, "O ke kanaka i lolelua kona naau, ua lauwili oia ma kona mau aoao a pau."

        Aka, in a ke keeo nei kahi keiki o ia pepa no ka oukou kapa ana'ku ia ia, "Kahi keiki o ke au Okoa ;" in a oia ke kumu o kona uu ana a me kona nu ana, me he keiki waha nuku la e haikaika ana ; alaila, e noonoo oia iaia iho, a e ninau iloko o kona naau, nawai la i alakai mua ma keia hana ?  Ua ike lea ua wahi keiki nei o ke Au Okoa, nana no keia hana i hoomaka.  Ua hoohaahaa oia ma na olelo pono ole i ka poe i like ko lakou ike me kona, a e ku nei hoi ma ke kulana hookahi me kona e ku nei.  A ua hoohaha oia ia ia iho me he palahu kane la.  Nolaila, mai kanalua oia ke hookoia maluna on a ka olelo a ua Buke elemakule nei, "Me ke ana a oukou e ana aku ai, pela no hoi e ana ia mai ai no oukou."  Ina e pehi aku oe ia hai i ka pohaku eleku, mai kahaha oe ke hoihoi ia mai ia pohaku a pa ia oe.

        "E nu, e nei, e halulu iluna o waialoha,

          Heaha la nei makani o Kapona ?

          He lanikuua ia no Kalalau - e -

          A Kalalau i Punana-a-kalawakua,

          Nalowale ka leo o ke kai o Hoohila."

                                                        Na MAKOU LEHULEHU.

Ka Halawai ana o ka Papa Misionari o Amerika (A. B. C. F. M.)

        O na la mua o ka malama o Okatoba, oia ka wa e halawai mau ai keia Aha Hui Nui a hanohano hoi.  Ma Pitafila ka halawai ana i keia makahiki.  He kulanakauhale maikai kela ma ke komohana o Makekuseka ; ua like paha kona nui me Honolulu nei.  O ka noho ana o ia kulanakauhale, he oluolu, he maikai na pa hale a me na hale, a ma na alanui a pau, ua kanu ia na pae lalanni laau malumalu mawaena o ke ala pili-pa (sidewalk) a me ke alanui kauo kaa.

        Ua konoia aku ka Ahahui Misionari e na kamaaina haipule o Pitafila, e akoakoa malaila ko lakou halawai makahiki.  Ua koho na ekalesia o ke kulanakauhale i Komite hookipa, a ia lakou e palapala aku ai ka poe a pau e manao ana e hele mai i ka Aha.  Na ua Komite nei hoi e ninau i ka poe e makemake ana e kokua mai ma ka hookipa ana i na malihini, a e hoopololei a hoomaopopo i kahi e hele ai kela mea keia mea i hele malihini mai.  Ua aneane paha elua tausani na malihini i hookipa aloha ia e na kamaaina e makemake ana, a ua piha no hoi na Hotele.  He mea mau keia hana i kela makahiki keia makahiki ma na wahi i hooholo ia ai e halawai ua Ahahui nei.

        Mai ka Poalua, i ka hora 4 o ka auina la, a hiki i ke awakea o ka Poalima, oia na la o ka halawai ana i na makahiki a pau.  Aole e hooloihiia aku, aole no hoi e hoopokole ia mai ka halawai i kekahi wa.

        O ka Peresidena o ka Papa Misionari, oia hoi o Rev. Mareko Hapakini D. D. ka Peresidena o kekahi Kulanui ma Makekuseka, o Williams College.  O na lala, he kinikini wale, aia ma na kulana kauhale a pau o Amerika Huipuia.  He poe kahunapule ka nui, a he poe e ae no hoi kekahi.

        O na hana, he Haiolelo, he mau hoike Komite no ka holo pono a pono ole paha o ka hana ma na kihapai misionari ma na wahi a pau o ka honua, a o ke koho hou ana no hoi i mau lala no ku Papa Hooko ma Bosetona.  He mau olelo paipai, hoeueu i na ekalesia kekahi mea nui.  Na na misionari i hele ma na aina e, a hoi mai, ka nui o keia hana.  A o kekahi hoi, o ka ae-like ana no ka nui o na dala e hookupu ai no ka makahiki e kaa mai ana.  Ina hoi he aie kekahi i koe no ka makahiki i hala, aohe no e ole ka hookaaia ana ia wa e ka poe waiwai i akoakoa mai.

        O kekahi mea ano nui i hana ia i keia halawai iho nei, oia hoi ka pau ana o ka noho Kakauolelo ana o Rev. R. Anewona, no kona ano palupalu.

        Nana no ka manao e haalele ke loaa iaia na makahiki he kanahiku, a oiai o ke @@nahiku keia i kaahope ae nei, a ua iini kela a me ka Papa Hooko i hope nona, o Kalaka kona inoa, ua waiho ia kona ma@a a oihana maluna o ua panihakahaka nei.  He mau haiolelo maikai ka i hoomakaukau ia no ia wa, a ua lilo paha ka hapalua o ka la i na olelo hoalohaloha i keia kauwa poohina o ka hana misionari.

        Aole no he aloha waha wale wale no ka i haawi ia ; no ka mea, ua hui na kalepa o Bosetona a ua haawi ia ia he $10,000 i ola nona a me kana wahine, oiai aole ia i ho@hu i kekahi puu dala nona iloko o keia mau makahiki he kanakolukumamalima ana i komo ai iloko o keia oihana.  Aole no o keia ka pau ana o ke aloha, - hui mai ana na kalepa haipule o Nu loka me ko lakou puu dala he $10,000, loaa he $20,000 no ua hoaloha nei o ka hana.  Ua olelo o Anesona, o ka uku hoopanee o keia, oia ko laua ola me kana wahine, a make laua, hoi no ke kumu paa a loko o ka waihona o ka Papa Misionari.  Oiai ua pomaikai e no ka noho ana o ko laua mau keiki.

        Eia kekahi hana o ua Aha la.  Ua heluhelu kekahi kakauolelo i pepa hoike a hoole i ke kuleana o ka Bihopa Enelani ma Hawaii nei.  e hoike ana no hoi, mai ka waha mai o kekahi Bihopa o lakou, he mea kue i na kanawai ae like o na Ekalesia, ke komo huikau ana o na Misionari o na ano hoomana he nui wale iloko o ke kihapai hookahi.  Ma Inia aole e komo kekahi Misionari Epikopo iloko o ke kihapai o ka Misionari Lunakahiko, a pela aku.  Aole no i komo ko kakou i na mokupuni o ka Pakitika Hema.

        A ia makou no e heluhelu ana i keia, ua lonoia mai, aole no e kokua ana na Epikopo o Amerika i keia mau elele misionari ma Hawaii nei.  A e ike no kakou i ko kakou mea e ike ai.

        NU HOU KULOKO.

        KE HOOMAU NEI NO O KAULU i kana hana a ke eku nei kona ihu i halalo i na mea pohopoho o lalo a hue ae i luna a ahu wale i mea hoopiha no Ainahoa.

        HAKAKA MA HILO.- Ma ka palapala a G. K. o Kauakanilehua i kekahi o makou, ua ike iho makou, ua hakaka a kuik@i kekahi poe kamaaina oia wahi me na malihini i hele aku nei.

        KUU IA I KE SABATI. - Ua lohe mai makou i kekahi o ko makou makamaka, oia hoi o Mika Sobe, i ke kuu ia ana o kekahi mau kanaka ma Kaalawai i ka auina o ka la Sabati i hala ae nei.  Kupauaha no ka ike ole ia la he la Sabati no Iehova.

        I KEKAHI LA O KEIA PULE AE, e hele kaapuni ana ka Mea Hanohano W. P. Kamakau, ka Lunakanawai o ka apana Hookolokolo mua ma Oahu nei, e malama i kana oihana Hookolokolo ma kela wahi keia wahi e kakali ana no ka hoopii.

        MA KA POALUA IHO NEI ua puka ka poe puhi ohe o Honolulu nei, a ua kau aku lakou maluna o ke kaa, a ua hele ae ma na huina alanui me ka lakou mau mea kani.  Ua puhi lakou mawaho iho o ka puka o Hale Alii i ka mele "E OLA KA MOI I KE AKUA."

        MA KA POAKAHI IHO ua ike makou ke ka-o o nui o na lawehala e laweia ana ma ka hale hookolokolo, no ka hihia a lakou i hana ai, a ma ka ike ana aku he on a ka nui o na hihia.  A o ka nui nae o na on a ma ka makou ike aku he poe haole.

        NA WAHI OKOHOLA O HONOLULU NEI. - O na wahi okohola o Honolulu nei, ua pau loa aku no i ka puka liilii aku, a ma ka makou helu ana aku i ka Poalima iho nei, he umi wale iho no koe.

        MALUNA O NA OHUA O KILAUEA i holo aku nei i ka Poakahi iho nei, ua holo aku ke Kapena o ke Kuakoa ma ka mokupuni o Kamalalawalu.  E hala ana paha he mau la malaila, a e hoi koke mai no i ke kaona alii nei mamua ae o o ka Hapa Nuia, e malama pu i ka ahaaina olioli i hoolaha ia iho nei.

        NA MEA MAKANA NO KA HAPE NUIA. - Ua hoomakaukau ae kekahi o ke kaona nei a ke waiho mai nei na mea kupono no ka makana wale ana aku i ka wa a kekahi poe e Hape nuia mai ai ia oe.  Nolaila e makaukau mau ana ua hale la no ia mau mea, a e kudala ia ana paha ma ke kumukuai haahaa loa.

        UA LOAA MAI IA REV. J. WAIAMAU MAI O Lihue, Kauai he $16.00 no na palapala hookohu on a o ka moku kialua Hokuao Hou e holo mai nei i ka moana.  A ke lohe hou nei makou, he ekolu dala me hapalua ma nei makou, he ekolu dala me hapalua ma kona lima e paa la, a i na e kaa pau loa mai $19.50.  Nui ka ikaika o keia keiki Hawaii i ka hooikaika.  I nui ke aho e na pokii.

        KA MOI MA HILO. - Ua hiki mai i kekahi o makou he palapala mai ka aina mai nona ke mele kaulana "Eleele Hilo e-Panopano i ka ua," e hai ana aia no ka Moi ke noho la ma Hilo a he lawaia ka hana, ku mai ka ea o ka ia i kapa, ke hoi mai ka Moi lawaia mai ka moana mai.  A ma kekahi leta hoi i kakauia mai ia makou, ua liuliu oia e hele i Puna, i ka la 3 o Dekemaba nei.

        LOAA AKU UA MAKE. - Ma ke kakahiaka Poaono aku nei i hala, ua loaa aku kekahi haole ua make ma kekahi o na keena paa o ka hale hoopaa(Halewai) ma Honolulu nei.  O ke kumu i make ai, aohe i maopopo, aka ua loaa aku nae ua kaawe kela ia ia iho, a ua hoomaunauna i ke ola.  Ua kena koke ia paha na jure Koronero, aole paha, aole nae makou i lono mai.

       NO KA HELU ANA I NA KANAKA. - I mea e maopopo pono ai ka helu ana o na kanaka ma keia apana ; Ke nonoi ia 'ku nei na poe a pau, i loaa aku ai ia lakou, kekahi o na pepa i pai-hakahaka ia no ka helu ana i na kanaka, e hoihoi ae i ua pepa 'la i ke keena Aopalapala ; i ole ia i kii mua ia 'ku e na luna na na i haawi aku.  Ina no hoi he mea kekahi i loaa ole aku iaia kekahi o ua pepe 'la, e hele koke ae i ke keena Aopalapala e hoomaopopo me@.

        I KA @@ POAKOLU IHO NEI, ua loohia o Rabati W. Anaru i ka mai kauhola ia ia e holo ana me ke kaawai ma kahi e pua mai ana ke ahi.

        UA WEHE AENEI KA L@NA AUHAU O Honolulu nei i kona keena hana ma ka aoao mauka o ke alanui Marine, ma Honolulu nei.

        KUNEHU O KA AUWAA LIILII. - Ma ka Poaha i hala ae nei, ua ike aku makou, i kekahi wahine me kana kane e hakaka ana ma kealanui Beritania. nana aku oe pii lua ke kai.

        AOHE MAKOU I IKE IHO NEI i na keiki kinai ahi i ko lakkou kai ahukai ana ma na alanui ma ka Poalua iho ne Dekemaba 11, e like me ko lakou hana mau ana iloko o na makahiki i kaa hope ae.  Aohe i maopopo ia makou ke kumu, aka no kekahi kumu no paha i maopopo ole ia kakou, aiole ia no ka nalo ana 'ku paha o ka mea nona ka la kulaia ma ka mokupuni e.

        UA HOI HOU MAI I HONOLULU nei ke kona Helene mai Maliko mai, i ka Poaha o ka pule aku nei i hala.  O ke kumu i hoi hou mai ai, i puhi ia mai e ka makani mai Maliko mai ia ia e hoolei ana i ke pai-ai mauka o Maliko mai luna aku ona, mahope iho o kona hoi ana mai, mai Koolau mai me na paiai no Maliko.  Ua haalele aku ia i kona waapa i Maliko, a koe wale mai no maluna o ka moku ke Kapena a me elua luina.

        HAULE MAI KA PUNA ANIANI IHO. - I ka Poaono i heo aku nei, i ka wa a ka haole pulumi hale e kii aku ana e pani mai ia ke pani hao o ka puka aniani o ka hale oihana o ke Kanikela Amerika, aia hoi, kapeke iho la ia, a haule iho la i ka honua.  He 20 paha kapuai ke kiekie o kahi i haule iho ai.  Ua eha no ua haole la, a ua lawe koke ia ma ka hale lapaau o Kauka Makipine, e nanaia ai kona mau wahi i poino.  Ua makaiai no ke Kauka, aole no nae i poino nui loa.

        KE PAKUKUI MAI NEI KA LONO ua hoole na pake hana o na Mahiko o Maui aole e uku i ko lokou mau auhau kino o ka Makahiki e like me ko kakou uku ana.  Aka na na poo aupuni no paha ia e nana no ka mea ina e hookuu ia kela poe e imi kala ana makokakou nei mau kaiaulu, alaila pehea iho la kakou ka poe kupa o ka aina nei.  O ka imi wale no anei ka lakou i ke kala a hoihoi i Kina me ka uku ole mai i ko lakoua mau auhau o ke Aupuni nana lakou i hoowaiwai aku.

        UA NONOI MAI O W. J. NOA, ka Lunaauhau o Ewa a me Waianae ia makou, e poloai aku i ka poe a pau i hookaa ole mai i ko lakou mau auhau, e lawe mai ma Honolulu Hale i kela la keia la, a e loaa no ia ma ia hale i ka hora 9 kakahiaka.  O ka poe hookaulua aku nae a pau ka malama o Dekemaba nei, o ka Halepaahao kahi e noho ai la i lono mai oukou.  O ka makou ia e kau leo mua aku nei, o i mai hoi auanei ko makou poe heluhelu he lokoino makou, a eia mai nae hoi ke huai puka nui ia aku la.

        HE AHI MA KEWALO. - Mahope iho o ka hora 9 o ka po Poakolu iho nei, ua ike ia ka wena ana o ka ula o ke ahi ma ka lewa lani, a ua hooho kekahi poe, aka i ka pinana ana ae o kekahi poe e punohu mai ana ka ula o ke ahi ma Kewalo.  Ua pau elua paha hale laau.  Ua kani ae na pele hoailona he hale pau ahi, a ua holo ae na kaawai me ka manao eia ke ahi ua kokoke mai ma ke kaona nei, eia nae ua mamao loa aku, a ua hoi nele mai lakou.  Ua wehe koke ia ae na puka wai o ke kaona nei.  Ua lohe mai nae hoi makou, he hula ka hana a kekahi poe ma ia po.

        MAKE MA HONOLULU NEI. - Ma ka wanaao o ka Poaha iho nei, la 13 o Dekemaba, ua haalele mai ka wahine mare a Rev. P. Kapohaku o Honolulu nei, a ua miki mai la no ka mea ana ole he make, a lawe malu aku e like me he pua la.  He hoa pili loihi keia no kana kane i holo aku nei i na Pae Aina o Patuhiva.  He mau makahiki ko laua o ka noho loihi ana malaila, no ka hooikaika i ke ao ia lahui i ka Euanelio a Kristo.  No ka pilikia kino i loaa i ke kane, ua hoi mai laua i ke one hanau nei, a ua waiho i ko laua luhi.  Aloha ino ka hoapili o ke kane he wahine.  "E uwe me ka poe e uwe ana."

        HALAWAI A KA POE PAKE O HONOLULU. - Ma ka po o ka la Sabati aku nei i hala, ua haawiia ae ka rumi halawai ma ka aoao akau iho o ka Halepule o Polelewa i rumi e halawai ai na pake o Hanolulu nei.  Ua a koakoa ae maloko oia halawai he kanaha poha poe pake.  Na Rev. S. C. Demona o Polelewa i hai ka olelo hoolana ma ka olelo haole, a na Ahiona pake i unuhi ma ka olelo pake.  Ua oleloia ma ia halawai na olelo like ole ekolu, a ua ae kekahi poe pake e hele i ka pule i ka la apopo ma ka Luakini o Kawaiahao.  He mea hou keia ka hemo ana o ka puka o keia poe, a ke ake nei makou e akea loa ae a hamama i hiki ai i kela a me keia pake e komo mai ma ka hale eehia o ka MEA NUI maluna iho.  Maloko oia halawai, ua komo ae na pake e noho hale kuai mai nei ma Honolulu nei.  He makahiki lubtle keia ke kau ia ma ka moolelo o Hawaii nei no ka haawiia ana o ka halawai i keia poe.  E pule ikaika kakou no keia poe i pono ko lakou noho pono ana me kakou.

        PAU I KE AHI. - Ma ka la Sabati i nei, ua pau i ke ahi kekahi hale @@ Waikiki kai, na kekahi wahi @@@@ kuni i ke kukaepele.

        EIA NO KE KEIKI KAMAAINA o ka ua Ka lehua oia o Poonahoahoa, ke luana nei @ ma ke Kaona Alii o Honolulu nei.  He liu liu nae paha koe e hoi aku, aohe nae hoi i maopopo loa kona la e haalele iho ai.

        KE MAU KEI NO KA PII ANA o kahi umeke poi o Honolulu nei i ke kumukuai kiekie @ ma kahi o ka hapalua a oi ae.  O na wa @ paiki ai hoi o Manoa a me Waikiki ke lawe mai, aia no iluna loa.  E aho iki kahi pai@@ o na mokupuni e mai, ina nae hoi e nui mai ana a mahuahua loa.

        KAHANIA KA LAE KE IHO AKU i ka nuku o ka pali o Nuuanu i keia mau la iho nei a ka makani e pa ikaika ana.  Aohe nae h@@ ae o na keiki Koolau e he hio ka lae i ka makani. naue malie no me kahi miula i ka p@@ me na wahi pai-ai.

        EIA KE KU NEI MA KE AWA O HONOLULU he wahi kuna nuku kupono no ka kakou mau kai ewalu.  E kuana aku ana i @@ poe a pau i ku i ka makemake.  O @@ nui o na tona o ua hi hkuna la S2.  O k@ kumukuai e makemake ia ana e kuai aku ehiku tausani dala ($7000.)

        LEHULEHU LUA NA OHUA O KILAUEA. - I ka Poakahi iho nei, ua uleu hou ae ka moku@@@ o ke kaona e holo hou ma na awa a pau ana e holo mau nei mahope iho o kona hoomaemae ana i ka pule i kaa hope ae nei.  Ua kau aku maluna on a Ka Mea Hanohano Robata G. Davis, ka Hoa Lunakanawai Alua o ka Aha Kiekie, S. H. Pilipo, R.H. Kanale, W. C. Jone (Aito) a me kekahi poe e iho he nui wale.  He nui no hoi na @@@@ o mua i holo aku nei.  I holo aku nei ka Mea Hanohano e malama i ka Aha Kaapuni o ka Apana elua, a e hoomaka koke ia ana paha ka hana ma ka la 12 iho nei, ka loaa ole ka mea keakea.

        O KAHI KEIKI O KE AU OKOA KA oi i ka olelo ana iho, ua hoi hou mai ke kona Helen me kona mau ukana a pau loa i hooili @@ ai a piha, me ka manao e halihali aku i Maliko, Maui.  O makou kekahi i lohe pono @@@, @ penei nae ko makou lohe i lono mai oe.  Ua holo aku ka Helen mai Honolulu aku nei me na ukana a pau no Maliko, a i kona hiki ana ma Maliko, ua hoolei aku oia a pua i kula, a ua hooili ia mai he pahu malakeke maluna o ua Helen nei, no Honolulu nei.  Aka no ka makemake loa ia e loaa mai on a mau pai-ai no Maliko, nolaila ua holo aku oia i Koolau e lawe mai i na pai-ai.  I kona hiki ana mawaho o ke awa o Maliko a kalewa, hoouna aku la i nona waapa i kula me @@@ pai-ai.  I ka wa i hala aku ai ka waapa i uka, pa mai la ka makani ikaika a puhi mai la i ka moana, a holo mai la ke kona o ke kapena wale no me na wahi luina elua.  Ea @ O kau paha e aniani poaeae ka pololei?

        HAPA KA MAKE MA NA WAHI E. - I kela pule ua hoolonolono ko makou mau pepiao i na make ma kela wahi keia wahi o keia Aupuni, aka aole nae i hookui ia mai ko makou mau pepiao e na lono kaumaha.  Eia ka mea i lohe ia mai, ma na wahi kuaaina aku nei, nohe pa make o keia wahi mai, a ma Honolulu wale nei no ka nui o ka make.  Kekahi mea paha i pau loa ai hoi, o ka malama ole no kekahi, a o ka pelapela no hoi o na wahi e noho akua ai, aole hoi oia wale aka no ka ikiiki no hoi kekahi i ka wela.  Akaka ai no o Honolulu i ka noho ana paola.  No ka oluolu no paha lokahi o na ea o na kuaaina, nolaila honi aku i na ea oluolu.

        HE WAHI HAWAII NAAUAO. - Iloko o ka Poalua o kela pule aku nei, ua mahaloia kekahi kanaka Hawaii holokahiki no ka naauao, no ka mea, i ka ninau ana a ka Loio i ka @@@ hookolokoloia'i o ke Kapena hana ino i kekahi o kona mau kela Hawaii, o ka moku @@@@ hola Kilini Haulani (Cornelius Howla@) hoopiiia iho nei ; a penei ka ninau ana ; "Pehea la oe i hoomaopopo ai i kekahi @@@ i ka manawa i hanaia ai maluna o ka @@@@ o oukou?"  Eia hoi ka ua kanaka nei. "No ka mea, ua malama no wau i buke @@@@ nao na'u."  Ninau hou ka Loio ; "Ua @@@ lama anei oe i na hana o na la a pau @@@@ oukou mako?"  Pane mai la ua ho@@kahiki nei, "Ae." E ka poe heluhelu, e ike i @@@ hookanaka.

        HOOHILAHILA IA IA IHO. - Ma ke kakahiaka nui Poakolu o kela pule aku nei, ia makou ala ae ai mai ko makou moe mai, a hele aku ma ke alanui e nana i na mea hoo o ia kakahiaka, aia hoi, ua hookuemi ia mai makou maka huli ana aku o na maka i kahi e, no ka ike ana aku i kekahi kanaka iliulaula e @@@ mai ana maluna o ka lio ma ke Alanui Moi Wahine, me kahi kihei maluna iho o na @@ poohiwi e pulelo ana i ka makani, a @@ wahi m@lo ma kona puhaka.  O ke ala ana mai no paha ia mai kona hiamoe mai, a pupuhulu @o e ka iluna o ka lio, a helo @@ me ia hemahema.  Eia nae kahi mea apiki loa, ua paa na kapuai wawae i na kamaa, a  ua hemahema nae ke kino holookoa.  Eia nae ka makou ia ia, mai hana hou me ia ano, o hele kue mai auanei o Patuhiva ia oe,  Ua lohe wale mai makou, o Hauki ka kona inoa,  Pau'ole so hoi ke koena kahiko.