Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 2, 12 January 1867 — Page 2

Page PDF (1.70 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, IANUA RI 12, 1867.

maikai maluna o na opiopio alii elua, e hoomakaukau ia ana no ka hoolilo i puuwai hookahi e like me ia i olelo ia mai ai penei:

''Elua puuwai,

Hookahi no nae pana ana."

Hai aku la o Pero sipero imua o lakou. "Aia ka moku ma ke awa kahi i ku ai me ka maluhia, aole loa kekahi kaula o kona mau i-a i mokumoku, aole no hoi i makua ia ae kekahi kapuai hookahi o kona mau papa, a ua akoakoa ae na luina a pau iluna ona; a nolaila, owau auanei a me kuu kaikamahine pu kekahi e ukali pu aku mahope o ka huakai a ke alii, ma ke kakahiaka nui o ka la apopo,"

Olelo hou aku la no oia ia lakou, "E noho iho oukou e hooluolu i ko oukou mau opu me na mea ai hooluolu kino i lako ia'u, na mea ai hoi a ko'u home i hoolako ai no na wa a me na kau i hala ae nei. E like me ka nui o na hooilo i hala ae nei ia'u maluna o keia mokupuni, oia hoi he umikumamalua, pela ka loihi o ko kakou kaawale ana, a, eia ka e halawai hou ana kakou, nolaila, e ai kakou, a e inu hoi me ka hauoli."

Lalau iho la lakou i na mea ai, aka, mamua ae o ka alapoho ana i na mana iloko o ko lakou mau waha, he pule hoomaikai hou ka Gonezalo i haawi ae i ke ahonui o ka lani, e hiilaniia kona inoa, a e mahalo ana ia ia no kona hoohui ano e ana mai ia lakou maluna o keia mokupuni neoneo. A pau kana kalokalo ana, ai iho la lakou a hiki wale i ka piha ana. He mea kahaha loa i ko lakou manao ka ai ana i na mea ai a Perosipero, no ka ono maoli, kuhinia, a kupono ka maona ana o ko lakou mau opu, aole inoino a ai mahope, aole hoi manawahua, no ka mea, ua hoohialaai maoli lakou ma ka ai ana, no ka nui o ka pololi, oiai ua hakahaka ko lakou mau opu no ke komo wahi mea paina ole. A no ka makau no hoi paha kekahi no na hana hooweliweli a Ariela, nolaila i ane piliaiku maoli ai lakou.

O kekahi mea apiki no ia ia lakou, o ko lakou weliweli ke nana aku ia Kalibana ke kuene nana e lawelawe mai ana ka lakou mau mea ai, no ka mea, akahi no lakou a ike i ka mea i oi aku ka pupuka mamua o na mea a pau, aole no hoi lakou i manao, o kekahi keiki kanaka ia i puka mai mai loko mai o kekahi wahine kanaka.

Mahope iho o ko lakou paina ana i ke ahiahi o ua la nei, i hahai aku ai o Perosipe ro i ka moolelo o ko laua holo ana i ka moana, a me ko laua pae ana iluna o ua mokupuni nei.

Mamua ae hoi o ko Peresipero haalele ana i ka mokupuni neoneo kanaka ole, kona hookuu ana ia A riela e hele e like me kona makemake; i ka loa a me ka laula o ka aina, a i ole ia, i ke ao lipolipo la o loko aku. E like hoi me na manu ahiu malalo o na o-pu laau o ka wao lipolipo, e ai ana i na hua ono o na laau, a e honi hoomau ana hoi i na pua aala mokihana.

Kahea aku la ia ia A riela, "Ke hookuu aku nei au ia oe e kuu Ariela, kuu hoa pili hoi, e holo oe e like me kou makemake iho, a aole hoi oe e hookauwa hou ia.'' Pane mai o Ariela, "Aloha oe me ka mahalo e kuu haku aloha, aka, ke nonoi aku nei au ia oe, owau pu kekahi e ukali aku me oe, a me kou moku hoi e hoi aku ai i ka home, na'u no e hookoaniani aku i ka makani Moae mahope o ka moku, a hiki wale i kou pae ana i ka aina me ka maluhia a mamua ae o ka wa au e haawi mai ai i ke aloha hope loa no'u kau kauwa oiaio. A i kuu wa e lanakila ai, nani wale kuu olioli." Maanei o Ariela i mele ae ai i kekahi mele lea loa penei:

"Ma kahi a na nalomeli i mukiki ai,

Malaila auanei au e mukiki ai,

Malalo iho hoi o na lihilihi pua,

O na pua Nana-La ko'u wahi e moe ai,

Malaila au e hiolani ai,

I ka wa a na pueo e keu-keu ana,

E lele pu hoi auanei au

Ma ke kua o na opeapea,

Mahope iho o na la kikiki o ke kau,

Nani wale kuu olioli!

Olioli, olioli, hauoli au,

Ia'u e noho iho ai malalo o na pua,

E luluu mai la maluna o na lala."

Kanu iho la o Perosipero i na buke a me ke kookoo kilokilo ona, no ka mea, ua hooholoia iwaena o ka Moi a me kona kaikaina Anetonio, e hoopau oia i kona hanu ana i na mea kilokilo. Pela i hoi aku ai o Perosipero i kona aupuni, e lawe hou ai i kona aupuni a me kona waiwai malalo iho o na hooponopono ana a kona mau lima ponoi a me kona leo. A e ike aku hoi i ka la mare i hoohuiia'i kana kaikamahine me Feredinana. I ko lakou hiki ana aku i Napele, ua haawi koke ae ka Moi i mau ahaaina olioli no ua la he nui. A noho oluolu pu iho la lakou a hiki wale i ka wa a ka mea hookaawale hoalauna i kii mai ai ia lakou. ONIULA.

MA KE KAUOHA.—Ke kauoha ia aku nei hoi na hoa a pau o Ka Puali Kinai Ahi Helu 4, e hele nui ae i ka halawai ma ko lakou Hale Kaa wai ma Kaopuaua i ka po Poaono oia ka po o ka la 12 o keia malama. Ma ia po e koho hou ia ai na Luna hou no ia Puali. A e hana ia ana hoi ma ia po kekahi hana nui no ke kaa wai hou e hiki mai ana ma keia mau la iho. O na hoa a mau hoa i hiki ole mai i ka halawai o ia po, e hookuuia lakou mai loko aku o ka Puali Kinai Ahi, a e weheia ko lakou mau inoa e waiho ana iloko o ka Papa Inoa ma ka lima o ka Luna Auhau, a e pili hou no ia lakou na Auhau pili Aupuni. E akoakoa ae i ka hora 7 o ia po. E wiki!! O hala ka pua milimili a ke aloha, ipo ka ehu kai a ke Koolau. W. PINEHASA WOOD Puuku. J. K. KAUNAMANO, Kakauolelo.

KA LUNA HOOPONOPONO. L. H. KULIKA.

NA HOPE LUNA HOOPONOPONO, { J. KUA.

 { J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

C. J. Laiana, (Lyons.) S. M. Kamakau,

Rev. M. Kuaea, Rev. C. B. Anelu.

G. W. Kanuha, (Andrew s.)

(Oniula.) D. Malo,

Re v. L. Laiana (Lyons) (Lokoino.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, IANUARI 12, 1866.

Na Kula Aupuni i hoohemahema ia.

E pii mau ana na loaa o ke aupuni i kela makahiki keia makahiki, a ua oi loa aku na loaa ma na dute a me na auhau e ae. Ua hoopii ia ka uku makahiki o kekahi o na luna nui, na lala, a me na poo oihana aupuni. Ke ike ia ka mahuahua mau ana o ka waiwai o ke aupuni ma na hana nui i hapai ia ma na kaona a ma na apana kuaaina.

Ua hooluolu ia ka maka i ka ike ana i na hale maikai a nani hoi, a na 'Lii, na haole na me na makaainana e kukulu ai.

Ua hoopomaikai ia ka lehulehu ma ka hoomaikai ia ana o ka hale oihana aupuni, na alanui, na alahaka, na uwapo, na awa ku moku a me ka loaa ana i na moku pili aina i oi loa ka mama a me ka maikai i na moku o ke kau i hala.

O kekahi hoailona o ka pii ana o keia aupuni a me keia lahui ma ka makaukau a me ka manao, oia no ka hookumu ia o na ahahui mahiai, na ahahui kalepa, na ahahuhi hoolaha i ka ike a me ka naauao.

Eia nae ke kumu o ka lana nui ana o o ko kakou manao paa e pii io ana keia lahui a hiki aku i ke kahua hanohano o na lahui i kaulana no ka ike a me ka naauao, oia ka ulu nui ana o na kula wae a me na kula nui e hoonaauao ai i kekahi hapa o ka poe opiopio o keia pae aina. Ma kela a me keia o na mokupuni, ua loaa he kula nui, a he kula wae, a ma ka mokupuni Oahu, ua nui na kula wae o kela ano keia ano, no na keiki kane a me na kaikamahine. Ma kekahi mau apana ke uku nei na makua o na keiki Hawaii i mau kumu no na kula wae i ku i ko lakou manao iho no na keiki a lakou. Ma ia mau kula ua ao ia na mea a na makua a me na kumu i makemake ai. Aole hoi i papa ia ka mile ana a me ka himeni ana ma ia mau kula. Ma kekahi meni ana ma ia mau kula. Ma o lakou ua hoohauoli pinepine ia ka naau o na makua ma ka hoike hapaha ia o na kula, a me ka ike o na makua i ka pii mau ana o ka makaukau o ka lakou mau keiki.

Oiai ua pii keia lahui holookoa a me ke aupuni i kou makahiki ma ka lako, ka waiwai, a me ka makaukau o na kula wae, ua emi i hope na kula aupuni. O na kula kahi i ao ia ka hapa nui o na keiki o keia pae aina, ua hoohemahema ia, a ua hoolele ia, a ua hoemi ia mamuli o ka hooponopono ana a me ke alakai ana o ka poe akahiakahi ma ia hana nui. Ma ka makou ike aole he mea nui e ae e pomaikai ai kekahi hihiu e like ke ao pono ia o na keiki a pau nui o a o, ma na mea e pono ai ke kino, a me ka uhane. A ina e hoohemahema ia na kula aupuni a hala kekahi mau makahiki e like me keia i hana ia ma ke kauwahi, aloha ino ko kakou lakou!

E ulu mai auanei kekahi hapa o ka hanauna opio he poe ike ole i ka heluhelu palapala, he poe halihali wahie, a he poe kauwa aeai no kekahi hapa. He poe e alakai naaupo ia e ko hai manao, me ka noonoo ole no ko lakou pono iho.

Aia a hoonoho ia na kanaka i makau i ke Akua a i aloha i na uhane o na keiki ma ke poo o ka oihana Aopalapala, aia hoi a hoonoho ia na kanaka o ia ano i mau luna kula a i kumu kula ma na apana kula a pau, aia a haawi ia i na makua mea keiki i wahi leo hooponopono ma na kula kahi i ao ia ka lakou mau keiki; aia a ao ia ka ke Akua olelo a me na himeni maikai ma na kula ; aia a hoike pinepine ia na kula ma ke akea, alaila e holo imua na kula aupuni a e pii aku i ka puu o ka naauao na keiki a pau i ao ia pela. No ke aha la i hoonele ia ka nui o na kula aupuni i keia mau pono?

No ka hoolilo wale ia aku i na dala kula me ka hoomaunauna, nolaila ua hoonele loa ia ke kula ma ke kauwahi.

I ka malama o Ianuari 1866 o Ianuari 1866 ua hoohiolo ia ka hale kula ma Mokuleia i Waialua e ka makani nui. Mai ia manawa mai a hiki i keia manawa, aole i malama hou ia he kula aupuni malaila. Ua haalele wale ia ko laila mau keiki me ke kula ole ia. I ka malama o Novamaba ua aloha ia keia mau keiki i ao ole ia e ke Ekalesia o Waialua, a ua kukulu aku he hale kula no lakou, a hoomaka koke ia ke kula. O Mr. John Kamana o Kaneohe, ka lakou mea i hoonoho ai i kumu a i alakai no na keiki i hooauwana wale ia o Mokuleia.

Ua olioli makou i ka ike ana, ua holo maoli keia kula malalo o ke alakai ana o keia kanaka ui. Ua aihue oia i ka naau o na keiki, a ua hoopuana mau ia lakou i na la kula a pau, a i ka la Sabati hoi kekahi malalo o na eheu o ka hale kula. Ua pau mai na keiki he 23 o Mokuleia i ka hele i ke kula. Ua lokahi ko lakou manao, a ua eeu lakou ma ka imi i ka naauao malalo o ka lakou kumu i aloha nui ia. Ua olioli na Keiki, a ua pomaikai na makua o Mokuleia i ke aloha ia e ka Ekalesia o Waialua, a me ke kokua ia e ke kanaka makaukau o na pali lipolipo o ke Koolau.

 

NUHOU KULOKO.

Honolulu.

C. J. LAIANA OPIO. — Ke ao nei oia i kekahi mau papa kula maloko o ke Kulanui o Punahou. I keia hapaha kona hoomaka ana e ao.

HOIKE KULA.— E hoike ana ke Kula Haole o Waialua maloko o ka Luakini Hoolepope ma ka hora 9 A. M. o ka la 22 o keia malama.

KE HOOMAU NEI NO O KAULU i kana hana o ka hoomahinu makai o Ainahou, a ke hele loa ae la e ponopono a hohonu loa iho.

NA KULA HAOLE O KAKOU.—Ua hoomaka iho nei na kula haole o ko kakou nei kulanakauhale i keia pule. I Lahaina aku nei ke kumu kula a hoi mai nei.

HE WAHI PAINA AHIAHI.— Ua haawi ae o Mr. D. C. Waterman he wahi paina ma kona home ma Huehue i ka po Poalua. Malaila ka Moi Wahine Kaleleonalani.

KA MEA HANOHANO D. KALAKAUA.—Ma ke Kilauea, i holo aku nei i ka Poakahi iho nei, ua holo aku keia pua alii ma ka Malu Ulu o Lele e luana ai no kekahi mau la.

MANUWA BERITANIA—Ma ke awakea o ka Poalua iho nei, ua komo mai ma ke awa o Honolulu nei he manuwa Beritania o Mutine kona inoa. Mai Tahiti mai oia a ku mai nei ianei. He 23 na la mai Tahiti mai.

KA UA O KA HOOILO.—Ma ka po Poalua iho nei ua hoohakui mai na ao o ka lewa lani, a ua hoike mai na helehelena ua e hiki mai ana, a ua haule koke io mai no me ka hakalia ole. Ua hoomau no ka haule ana o na paka ua koikoi i ka Poakolu.

HE KUNA HOLOHOLO PILI AINA.—Eia ke ku nei ma Honolulu nei kekahi kuna hou, a ua kapaia iho nei ma ka inoa o Anne, a e hoolilo koke ia ana no i wahi kuna holoholo ma na kai Hawaii nei. O kahi maopopo loa nae i hookaawale ia nona o Kona.

AHAAINA LA HANAU.— Ma ka Poaha iho nei, Ianuari 10, ua haawi ia ae he Ahaaina ma ka hale noho o ke Kiaaina Wahine o Hawaii ma Honolulu nei, no ka hoomanao ana i ka la hanau o kekahi pulapula Alii, oia o Kalahoolewa.

KA EMI KUE IA HOOPII INO.—Ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, aole like ke kuai ana o ka poi. No ka mea ma ka aoao ma Ewa o ke kulanakauhale, a ma ka aoao hoi ma Waikiki o ke kulanakauhale, he pii ino loa i ka hapalua. No ke aha la hoi ka like ole? oia no nae paha, he lahui ike ole i ke kau like ana. Nolaila ua pono loa ka hoopii ana a emi kue io hoopii ino.

NA HIHIA O KA AHA KIEKIE MA KE KEENA. Me he mea la o ka nui o na hihia i hookolokoloia i mua o na Aha ma ke keena, o na palapala kauoha a ka poe make a me na palapala noi e hookohu mai i Lunahooponopono Waiwai.

HE MAU MOKU LANAHU.—Ua haalele aku ekolu mau moku kalepa ia Nu Ioka, a ua holo mai i Honolulu nei me na tona lanahu he 3,700 i lanahu no na mokuahi e hooholo ana ma keia awa a me na awa ma ka hikina a me komohana.

HUIHUI A PUE I KE ANU.—O ke kakahiaka nui o ka Poakahi Dekemaba 31, oia paha ke kakahiaka anuanu loa o keia hooilo, ua haule iho ka mea ana i ka wela a me ke anu i ke 58 degree. Nolaila me he mea la o ke anu loa paha keia ma Honolulu nei.

Maluna o kiapa E than Allan i ku mai nei o Demona ke keiki a Rev. S C. Demona kekahi i hoi mai oia hoi o Samuela Demona. I Amerika aku nei ia i ka makaikai a hoi mai. Ua kau pu mai no hoi ma ia moku ka wahine mare a D. H. Hikikoki Lunakanawai Hoomalu o Hilo.

HE MAU MOKU LOLE HOU.—Ma ka nupepa haole a Wini makou i ike iho ai, e i ae ke au mai nei ma ka moana Atelanika a me ka Pakipika he mau moku lole hou no ko kakou nei mau kaiaulu. No Mr. Halewai, Kale Olelo e ma a me Burua ma no hoi na moku e holo mai nei. E lilo ana keia makahiki i makahiki ano hou.

HE WAHI EEMOKU HAWAII—Maluna o na ohua o ke kalepa Be rnice i ku mai ai i kekahi la o ka pule aku nei i hala, ua ike iho makou i ke kau ana mai o kekahi wahine Hawaii maluna ona ma ke ano eemoku. I na kuahiwi anuanu aku nei oia o Kaleponi a hoi mai la no i ke onehanau. O ka inoa o keia wahi ohua Hawaii o Kalama.

MAKE I NA PAKE POWA —O Kapena Howe o kekahi kialua i ku ai ianei mamua iho nei, a holo aku o Honokaona, a iaia i ku ai ma ia awa, a hoi mai a hala na mile he 80 me ka manao e holo pololei i Kapalakiko, aia hoi loaa e i ka poe pake powa o ka moana. Ki pu ia ke kapena e na powa, a na ka malamamoku i hoihoi hou ka moku i Honokaona.

KA MOI.—O ka manao wale ia, e hiki mai ana ka Moi Kupuaiwa maluna mai o ke Kilauea i keia kakahiaka ma kona kulanakauhale Alii nei.

HE UWAPO HOU AINAHOU.— I keia pule makou i ike iho ai i ka hoolale ia ana ae o na laau e kau iho ai o ka uwapo hou ma o ae o Ainahou. O ka hoomakaukau ia ana paha keia i wahi e pili mai ai na mokuahi nui Lawe Leta o ka Hui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika.

KAPENA HANAMU—Ma ka nupepa haole a H. M. Wini makou i ike iho ai, ke hoomakaukau la ka haole Beritania kolohe i buke no kana hele ana mai i Hawaii nei a me na mea a pau ana i ike ai. E pau pu mai ana paha kana hana hoohoka i ke Aupuni Hawaii nei, i ka hoouna ia ana aku o na manuwa Hawaii e hopu ia ia ma ka moana. E nana aku no nae hoi kakou.

MAU PONO PAI PALAPALA.— Ua kuai ae nei ke Aupuni i na mea pai a me na hua kepau a ke keiki Kaleponi i hoopuka iho nei i kahi makika puka la no na dala he ewalu haneri paha. Ua hoihoi ae nei kekahi poe hoonoho hua ma kekahi keena maluna, a aia malaila kahi e ulele hua kepau mai nei o ka poe hoonohonoho hua o ka Nupepa Ke Au Okoa.

KA MOKUAHI VANABILA.—Ua haalele iho keia mokuahi kaua Ame rika i ke awa o Honolulu nei ma ka hora 4 o ke ahiahi o ka la 22 o Novemaba 1866, a ua ku aku oia nui Kapalakiko ma ka hora 10 o ke kakahiaka o ka la 3 o Dekemaba. Nolaila o ka loihi o kona mau la mai anei aku, he 10 a me 18 hora. O ka loihi hoi o ke ala ana i au aku nei he 2100 mile paha.

OHUA PAKE WAIWAI.—O kekahi o na pake Kalepa waiwai i hoi aku nei i Kona Aina hanau i Kina, a i holo eemoku mai nei hoi maluna o ka moku Golden Flee ce, ua hoolimalima aku ia i kekahi keena nui o ka moku no kona ohana a me ia iho, no na dala he $800. Aohe no i kana mai. Mai Kapalakiko wale mai la no ia la lele ana kela ewalu haneri dala.

HOOLELE IA MA KA LA SABATI NA PIPI.— Ma ka la Sabati iho nei, ua ku mai ke Kuna Kalama mai Kauai mai me na pipi he lehulehu wale. I ke ku ana mai no, ua hao ae na keiki paniolo i ka lakou hana eia no nae hoi ka hewa o ka lilo o ia hoolele ia ana mai ai i mea na na kanaka e lulumi nui ai e nana a i kekahi wa, poina koke ka malu Sabati, a lilo nui aku ma ka uwa ana.

MAHUNEHUNE E KE OLA.— I kekahi poe e holoholo lio ana ma ke kaona nei i ka la elua o keia malama, aia hoi o kekahi kanaka nona ka inoa o Polea, ua ku ia kona poo i ke kihi o ke alanui Papu a me Beritania e pili ana ia Kaukeano. Ua haule mai oia mai kona lio mai a ku i ka pou e ku ana ma ke kihi. I ke kuia ana o ke poo, ua maule koke ke kino, a mahope o ka lawe ia ana i ke kauka, ua pohala hou ae oia me ka mauliawa.

KA HOKUAO HOU.— Ua haalele ka Hokuao Hou ia Bosetona ma ka la 12 o Novemaba i hala aku nei, a ua holo pololei mai i Honolulu nei malalo o ka hooponopono ana a Rev. Hai rama Binamu opio. Mamua ae o ka holo ana mai, he mau haiolelo, himeni a mau pule kekahi i hapai ia. Ua kau pu mai maluna ona ke kaikuahine, oia o Lilia Binamu, a me kana wahine mare. E hiki ana paha ma Honolulu nei i ka malama o Maraki o keia makahiki ke maikai ka makani.

NA WAIWAI HAWAII I LAWE IA AKU—Maluna o ka moku kalepa Forni ca i holo aku nei i Kapalakiko i ke kakahiaka o ka Poaono i hala aku nei, ua lawe ia aku he 17,817 paona kope, he 16,069 galani malakeke, 13,300 paona pulu, 40,000 paona laiki, 12, 480 paona ko-pa a me 1 pahu baka. He 6 ke kumukuai o ka pulu ma Kapalakiko he 9 keneta wale no o ka paona. Ko ka laiki hoi he 9 keneta no ka paona. O ke kumukuai o ke kope he 23 a he 24 keneta no ka paona.

HAKALIA MA KA MOANA.—He hakalia loa na la o ka holo ana mai o na moku i ku mai ai i kela pule aku nei. He 31 ia o kekahi moku i holo mai ai mai Kapalakiko mai ku i Honolulu nei. He 24 hoi la o kekahi ku mai ana. O kekahi mau moku iho elua mai kekahi mau awa mai ma ka Akau aku o Kaleponi, ua ku mai ianei kekahi iloko o na la he 60, a o kekahi iloko o na la he 35. Mee ua ua hele ana i ka moana. Ua pau ka ai a me ka wai o ka moku nona na la he 60.

NA HOLONUI MA KE KAONA NEI.— Ua nui ka poe i hopu ia no ka holo nui ma ke kaona nei i ka la hapenuia iho nei. Ua hookolokolo ia lakou i mua o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei ma ka la 3 iho nei, a ua pau ka nui o lakou i ka hookuuia a hookahi mea i hoopai ia. E kuhi ana paha no ke kaa ana o ka holonui i ka la hapenuia, e hookuu wale ia ka mea holonui e na kaiko, pehea auanei lakou ia e hookuu aku ai, oiai malaila ko lakou la wahi helu, nolaila e hoomanao mai hoomahui hou ma ia hana.

KE KUKUI MAHU O HONOLULU NEI.— Ua ike iho nei makou ma na palapala i pai hakahaka ia a lawe lima, i na olelo a J. P. Hughes a me J. G. Osborne i ko laua kuai ana iho nei i na pono mahu o kela ipu kukui mahu nui e waiho wale nei malalo o Lepekaholo. E hapai hou ana laua i ua hana nui la ke akaka lea ka nui o ka poe e makemake ana e hookomo ia na ipu kukui e a a ai ua ahi mahu la. O ka mua paha keia o na mea hou o ka makahiki 1867 ke holo pono io ae ia hana nui.

KA MEA HANOHANO Ii.—Ua hoi mai nei ka Mea Hanohano Ioane Ii maluna mai nei o ke Kuna Haleakala mai Kohala mai. Ua maikai kona ola kino i ka ike aku.

HE WAHI UKULI LIMALIMA.—He wahi keiki uuku nona na makahiki ewalu a oi iki ae paha, lawe ia ae ana i mua o ka Lunakanawai Hoomalu, i hoopii ia mai no ka aihue i kekahi mau mea makamae a C. S. Bato, ia ia e kaa ana i ka mai me he mea la, he kanaono dala paha ke kumu kuai. Mamuli o ka ninaninau ia ana ua hoahewa ia ke keiki. Ua ao mai ka Lunakanawai Hoomalu iaia, a ua hooholo ia e hoihoi ma ka Hale Kula Hana Lima no na malama eono. Aole e pau mai i laila ua kaa aku la i ko lakou la wahi, he mau makahiki aku paha.

HE KO-E LOIHI EIWA INIHA.—Ua lawe a mai iloko nei o ko makou hale hana, he ko-e loihi eiwa iniha. Ua puka mai keia ko-e no loko mai o kekahi keiki ma Waimanalo. Aole keia o ke ko-e i puka mai ai mai loko mai o kekahi keiki a makou i hoolaha iho nei mamua. He ko-e e no keia i puka mai, mai ka opu mai o ke keiki e ae. O ke kumu nae o ka puka ana no ka hanai o ka makuakane i ka laau hoohemo ko-e e kuai ia nei e Kakela me Kuke ma ko laua hale kuai. O ka waiwai nui keia i loaa mai loko mai o keia laau, a mai waiho la keia mea loihi iloko e kahihi ai.

Maui.

Ua lono wale mai makou, ua hoomaha ka wili ana o kekahi o na mahiko o Lahaina Maui.

KA MEA HANOHANO KAHALEWAI.—Maluna mai o ke Kilauea i ka Poaono aku nei i hala, ua kau pu mai ka Mea Hanohano ka Lunakanawai Kaapuni o Maui. KILAUEA MA KOOLAU O MAUI.—Ua olioli ko Koolau poe i ka akahi a ike ia Kilauea Mokuahi ma ko lakou mau kapa kahakai, wahi a ka palapala a S. K. Kaia, o Halehaku, Maui Hikina.

HUNA NA MAKA LA NALOWALE.—Ua hiki mai io makou nei ka lono kaumaha, ua lawe ia aku la ma ka hora 12 o ka po Poakahi, oia ho ra ka helu ia ana o keia makahiki, ke kaikamahine hanau kahi a ka mea mahaloia W. A. Iones, ka Lunakanawai Hoomalu o Lahaina.

NO KA MAKANI KONA—Ua pa mai keia makani me ka ikaika loa mai ka Hema mai, maloko o na la 7 kana hana ana i kana hana weliweli lua ole, e kuehua ana i ke kai eleele i keokeo, a me ka lepo ula o na alanui i hoowaliia e na kaa ko o na wili ko, he mea e ka pouli pu o na aina i ka lepo. G. W. P. PEHU KUKAHI.

KE KII KAHA O KA MAHIKO O WAIHEE.----Ua hoikeike ia iho nei ke kii o ke kaha ia ana o ka Mahiko o Waihee, e Rev. W. P. Alekanedero, o Wailuku. Aia maloko o ia kii ka auwai hou i hana ia mai nei ma ia Mahiko, mamuli o ke kuhikuhiia ana e ke kamaeu maluna.

KA PAPALE KAPU KEOKEO O HALEAKALA.— Ua poloai ia mai makou e kekahi makamaka kupono o makou o na Wai eha, ma ke kakahiaka nui ka o ka la 4 o Ianuari nei, ua ike ia aku ka hinuhinu o ka papale kapu o Haleakaia e lilelile ana i ka la, a i ka pa ana mai a ka la, hehee iho la ia nani i ike ia aku ai, a lilo i mea ole. Pehea aku la hoi na elemakule ekolu o Hawaii.

HOIKE KULA MA MAKAWAO.—Ua loaa mai ia makou elua mau palapala nona kela poo maluna, a no ka lilo e ana o ka manawa i ka mua, nolaila, ua kapae ia ka mea hope. Aole no ko makou hoowahawaha i lohe mai oe e ka mea i kakau mai. Ina e loaa hou ka mea e hiki ai ke kakau mai no ko kakou nupepa, ua hamama ka puka.

HE PALAPALA KAI LOAA MAI IA MAKOU na Kaiwilau o Waiopua Hamakuapoko, e hai ana i ka hana ino lua ole o kana kane, e pane aku no ka, e pa no i ke pai, e nana ae no, e halulu no ke kua i ke kui. Nolaila, ua komohia ke aloha iloko o makou a ke ninau aku nei. He hana pono anei ia i na kane e pepehi wale ai? Hilahila ole lua.

NA MEA I KOE NO MOI KEIKI A ME KEKAHI MEA E.—Ua ili o Moi Keiki ma ka la 29 o Dekemaba, ma ka nuku o ke awa o Kapualei a me Kamalo, ma Molokai, a ua poholo ilalo kona kino holookoa. Ma Halawa hoi, ua poholo ilalo o ka moana kekahi waapa i hooiliia a piha i ka 300 pai-ai. Ua nalowale aku iloko o ke kai he 175 pai-ai, a he 125 i loaa. Pela mai nei ka hai ana mai o J. K. Waahila o Lanikaula.

NA KANAKA O KA MOKUPUNI O KAULULAAU.—Ma ka nupepa haole o ke aupuni i puka ae ai i ka Poaono aku nei i hala, ua ike iho makou, he 394 wale no ka nui o na kanaka o Lanai. Mailoko ae o ia heluna he 126 he mau keiki malalo o ka 15 makahiki. Eia ka mea kupanaha o ka heluna o na kao a me na hipa he nui loa, oia hoi, he 18,000 ka nui o na kao a he 10,000 hipa. Apiki ua mokupuni nei o Kaululaau, pololei no kona wahi olelo kaulana.

MA KA POALUA, oia ka la mua o Ianua ri nei, M. H. 1867. Ua malama ae ka Ahahui Kalepa o Lahaina nei he wahi ahaaina hoomanao no ka la Hapenuia, no ka makahiki hou ma Maunakui nei. Ua nui no na hoa i naue mai maloko o kahi i hoomakaukau ia no ke paina ana, e na alakai ekolu oia hoi o Nailiili, Moo a me Kauai. Ua maikai no ka hana o ia la. Ua nui no na mea ai i hoolako ia; ua ai no a aua, a ko'u kupono ka puu i ka wai a ka naulu, a olu hoi me he kua-kawau la i ke ahe a ka makani Ma-a-a o ua aina lai nei a Keaeloa.

PAU I KE AHI.—Ma ka la 5 o Ianua ri nei, oia hoi kela Poaono aku nei, ua pau ka hale pili o J. H. Napela, ma Wailuku, Maui. O ke kumu i pau ai, i puhi ia paha e kekahi keiki uuku. Mai pau pu no me kona halelaau i ke ahi, aka, no ka hooikaika nui o na kanaka a me na haole, nolaila, ua pau ka apo ana mai o na ula lapalapa o ke ahi. E malama loa i na keiki liilii, mai haawi wale i ke ahi-koe, no ka mea, aole i ike na kamalii i ka lakou mea e hana ai. E hooikaika loa na makua e papa ia lakou.

KA HAIOLELO A AHIONA MA WAINEE —Ma ka la 23 o Dekemaba, oia hoi ka la Sa bati, a i ke ahiahi o ia la, ua hele nui mai na hoahanau o keia apana, e nana i ka haiolelo ana a ka Pake, no ka mea, akahi no hoi a ike ia ka lohe ia ana o ka Pake e hai ana i ka olelo a ka Haku, ma keia pae moku o Hawaii nei. Ua hele mai no hoi kekahi poe o kona aina hanau e hoolohe, ua aneane i ka eha pake paha i hele mai; o na haole, ua kauna paha a keu aku. Ua iho mai no hoi na keiki o ke Kulanui o Lahainaluna e nana i keia hana nu hou, oiai ua ae ia mai lakou e na kumu oluolu o ia Kula.

T. H. KANEAKALA OPIO.

Kauai.

— Ua noho o Moi Wahine ma Niumalu no ke ino.

— Ua wili ke ko o Lihue Plan tation i ka Poakahi la 17 o Dekemaba 1866, wahi a ka ehu kai o lalo.

IKAIKA no ka makani ma Koolau, Kauai i keia mau la i hala ae nei, wahi a K. Helekunihi ia makou.

HEIHEI LIO.—Ua hai mai o Rev. E. Helekunihi ia makou i ka paapu ana o na kanaka ma ke kula o Naki, ma Kauai, i ka poe heihei lio. Ina pela io, aole o makou mahalo ia hana.

I ka po o ka la 7 o Dekemaba, 1866, ua moe liilii na kumakahiki o Lihue ma kela wahi keia wahi o loko o ka apana o Lihue. I ka ike ana i na Papa Helu, ua moe ma keia hale keia hale ana i hoopunana mua ole iho ai i ka hua!

WAILUA AINA WAI HALANA.— Ua hana ia kekahi poe loi nui o Wailua a maikai maoli, mamuli o ka hooponopono ana o E. Lindemann E sq. Aia hoi he mohala ke ike aku. O ke kanu koe i ka raiki, ke hiki mai ke kau o ka malie.

EHUEHU NO NA LA O KA HOOILO.— No ke kokoke aku no paha i ko lakou manawa, inoino lua ka moana, oia no oe ka moa lawa la—Ano like paha me ka mea i haku ia, "Me he moa lawakea la ka ua i ke kai, Ka uluulupa i ke kai o Nanualele."

AHAAINA MA NIIHAU.—Ua hai mai o Rev. D. S. Kupahu o Niihau ia makou, i ka hoala ana o Sinclair i ahaaina nona me na kanaka o Niihau. I ka ai ana, ua maikai no, me ka hoomaikai ia o ke Akua ma ka la 6 o Novemaba i hala ae nei.

HUI KALO I KA NAWAO.—I ka po o ka la 7 o Dekemaba, ua heluia ka poe a pau o ka Apana o Lihue, mamuli o ke kauoha a ka Papa Helu o 1866. A ma ka la 8 ae, ohiia mai na papa helu a lakou. O ka kekahi poe, ua pulu wale paha i ke kehau, nanu aku no hoi, "hui aku hui mai kalo i ka nawao," oia no oe ka helu a ka moa la, ka haukake aku haukake mai, "hapala ke kea na ka ele ka ai." He aha la hoi?

I ALAWA IHO au ma ke Au Okoa, Helu 35 o ka Buke 2, Helu 32, Aono 4, "Kaao no Emadai." Ua kakauia iho malalo: Maliana Pake, Mose Manu, nana i unuhi ma ka olelo Hawaii. He keu ke akamai o Mose Manu, a me kona ahonui i ka unuhi ana mai loko mai o ka paeleku o Kina, kekahi paha ia o na olelo ano iuiu. Eia nae, ua loaa i ke keiki o ke one laula o Ewa. Akamai no oe i ka olelo pake, pomaikai makou i ka ike ana i ke Kaao olelo pake, i lawe ia e oe ma ka olelo Hawaii. Heaha la ia ? He uleu paha?

Nona no ka lai. B. K. H.

Hawaii.

Lohe wale mai nei makou ua hoomanao na Kula Sabati o Hilo i ka la 1 o Ianua ri, a ua olioli loa lakou.

HOIKE KULA.—Ua hai ia mai makou e J. W. Kalaioholepa o Kawaihaeuka Hawaii. He 63 ka nui o na haumana ma ia hoike ana, a ua mahalo ia no kahi poe haumana no ke ano naauao.

HALE BELE.—Ua hai ia mai makou i ka hiolo ana o ka hale bele o ka luakini ma Kona. Ua kukuluia ka hale ma ke kala a hiki i kaupaku hiolo e, a pakele mai eha loa kahi mau kanaka hana ekolu.

MAKEMAKE E LOAA KA PILA.—Ke hooikaika nei ko Eleio, Hawaii poe i ka imi i dala e kuai aku ai i melodiana no ko ia wahi halepule. Ina e loaa io ana, alaila, na Jane Loeau e hookani. He kula haole kekahi e ao ia nei eia malaila. Ke lana nei ka manao e holo kana hana hoonaauao i kona lahui iliulaula.

KE KUNA KOHALA.—I ka Poakahi iho nei, ua haalele iho keia kuna i ke awa o Hononei, a ua holo aku i Honoipu a me Naohuku. O ka mua ia o kana huakai a ke lana nei ka manao e mau ana kona holoholo ana pili aina me kakou. Ua punia oia i ka ino, a hoi hou mai i Honolulu nei i ka Poaha iho nei.