Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 2, 12 January 1867 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, IANUARI 12, 1867.
Ka Nupepa Kuokoa.
No ka Awa.
NA RE V. M. KUAEA.
NO HE KUNI ANA ME KA AWA.
He nui na ano o ke kuni ana, me ka awa ka kekahi, me ka awa ole ka kekahi. O ka poe kuni me ka awa, penei e hana ai, aia a lawe mai na makua o ka mea i make, i kekahi mau mea pili ia ia, imua o ke kahuna kuni, alaila, me ka awa i mama ia, hoka ia, kahee ia i ka apu, e ku iho ke kahuna i ka pule penei.
"Ka Hoolua ku e pa mai, ka Moae ku e pa mai, pa mai, pa mai, pa mai, ke alo lolohi, lolohi, lolohi, lolohi, no-no-pa, no-no-pa, no-no-pa, aia-la, oia-la, aia-la, a pau i ka okioki i ka ohe kapu a ke akua o Kane, a-la. a hala a pa i ke kua au ai la."
NO KA HOOPAU ANA I KA HOOHIKI ME KA AWA.
He mea nui ka hoohiki imua o ke Akua, he mea paa, hiki ole ke hoololi. Penei ka ke Akua," e hooko aku oe no ka Haku i kau mea i hoohiki ai." I ka poe hoomanakii hoi hoololi no. Me ka huluhulu-awa, ku ma ka puka komo o ka hale, kanaenae ae i na Aumakua.
"Na Aumakua i ka po, na Aumakua i ke ao, eia ka awa, he awa uku no ka hoohiki ana, ua hoohiki i ka puaa, a hiki i ka la hanau o ke keiki, alaila kalua, o ka pilikia hoi keia ke kalua nei, mai nana hou mai." A pau keia kanaenae ana, lawe ae i ka awa a kau ma ka puka o ka hale, o ka pau no ia, ua loli ae la ka hoohiki. Nani ka lilo ana o ka awa i kalahala, ma kahi o Iesu ke kalahala oiaio. Nani ka naaupo, a me ke kuhihewa o ka poe hoomanakii !!
A penei hoi ka kekahi, me ka huluhulu-awa, a ku ma ka puka, a pule aku la. " Ma ka inoa o ka Makua, a me ke Keiki, a me ka Uhane-Hemolele A mene.'' Ua loli ae la ka hoohiki, a ua ola pahu ka mai.
Kupanaha ka poe kahuna hookamani, ke lawe nei i ka awa i mohai imua o ke Akua Kahikolu Mama Loa. Kai noa o ka naau mihi me ka pepe oia ka ke Akua mohai i oluolu ai, eia ka o ka awa ! Ua papa mai ia, mai malama i ke Akua me ka mamona.
MANAO PILI.
Ma keia mau mea, ua maopopo lea ke ino o ka awa, he mea e poino ai ke kino a me ka uhane; no ka mea, ua olelo mai ke Akua, "aole ka poe hoomanakii, aole ka poe ona, aole e loaa ia lakou ke Aupuni o ka lani," a penei hoi. "Aia mawaho na ilio, a me na mea hoopiopio, a me na pepehi kanaka, a me ka poe hoomanakii, a me ka poe a pau i makemake e hana aku ma ka wahahee." Ua pili pono loa keia mau olelo poino i ka poe inu awa, no ka mea, he poe pepehi lakou ia lakou iho, he poe hooomanakii, he poe hoopunipuni hoi ia hai.
Ua maopopo loa hoi ka hewa o ka poe kanu awa, a kuai awa ma keia Pae Aina. Ua maopopo loa hoi ka hewa o ka Ahaolelo i ka ae ana e kanu na kanaka i ka awa, a me ka haawi ana i mau palapala ae kuai awa ma kela apana keia apana, me ka manao i nui ke dala o ka waihona o Ke Aupuni, a holo kana mau hana, me ka manao ole i ke ola o ka Lahui Hawaii, ka mea a ke Aupuni e imi nei i na mea e emi ai ka make, a e nui ai ka hanau, me ka hoalu nae i na kaula e hoopaa'i i ka ona, ka hoomanakii, a me ka moekolohe, ka Liona, Tiga, a me ka ilio hae e luku mau nei i ka Lahui me k menemene ole.
I ka nana ana i keia wa, ke kanu nui nei na kanaka i ka awa, ke kuai nei, a ke inu nei me ka palapala ole, me ka hoopai ole ia, me he la aole kanawai no ia mea ino e luku nei i ka Lahui. O ko ke Aupuni manao maoli no paha ia, e hookuu ia holoholona ino e hoopau i ka Lahui.
E Hawaii e, a i makemake oe i ke ola, e oki ke kanu awa, kuai awa, inu awa. I ola oe.
He mau Huaolelo Hoino.
Ia'u e kamailio iki ana me kahi Petero Kanealii o Heeia, he wahi hoahanau Farani o ka aoao Katorika Roma, ka enemi kue ikaika i ka aoao o ka Euanelio oiaio i na kuu i hala. A, wahi ana.—Kuhihewa loa oukou ! Kuhihewa loa na Kumu Kalawina a oukou mai Hawaii a Niihau, a me ka poe a lakou i ao ai a naauao, a he poe hoopunipuni wale no hoi i keia lahuikanaka.
A eia hoi, ua kapa'ku oia ia Rev. B. W. Pareka o Kaneohe, a me Rev. M. Kuaea o Waialua ma ko laua alo ponoi aku no. He kuhihewa a he hoopunipuni. He oiaio anei keia ? Ua halawai pu anei keia wahi enemi o ka pono he alo he alo, a kamailio pu aku hoi he waha no he waha ? A i na aole, alaila ua pono loa no ke kapa ana'ku i ua wahi Petero nei oia iho no ka hoopunipuni a me ke kuhihewa loa i ka lawe makehewa ana ae i ka hoomaikai a Gaberiela ia Maria. Penei :—"Aloha oe e ka mea i aloha nui ia, o ka Haku pu oe. Pomaikai loa oe iwaena o na wahine," i wahi pule kuawili na lakou e noke mau ai.
Aloha oe e Maria! Aloha oe e Ma ria!! E na hoa e, he pule anei keia la. Aloha oe Petero Kanealii ? A i na paha pela, alaila ua pau wale no kanaka i ka pule ia e oukou, a o ko ae ana mai i keia, o ko kue ana no ia ia oe iho, a nolaila hoi, e aho e hoi aku no na olelo ino a Petero Kanealii maluna iho o kona lae. Z. POLI.
HE AHAAINA LA HANAU.—Ua malama ia he ahaaina hoomanao no ka la hanau o ko kakou moi wahine Kaleleonalani ma ka uka iuiu o Nuuanu. Ua olioli a ua lealea kekahi poe o ke kaona nei, aka ua pau e aku no ka hie i ka la Hapenuia aku.
KO'U HELE MALIHINI ANA.
HELU 1.
Ke makemake nei anei oukou, e ka poe heluhelu Kuokoa, e hoolohe i kekahi mau hunahuna moolelo no na mea a kekahi kupa Hawaii i ike ai ma na aina e waiho la ma kela aoao o ka moana nui! Ke makemake nei anei oukou e ike aku me na maka o ka uhane i kau wahi lihi iki o ko na aina e noho ana ? I na pela e hoao kakoo, o ke kakau ka'u, a o ka heluhelu ka oukou me ke ahonui mai i na hemahema liilii o ka hai ana aku.
Ua haalele au i keia Pae Aina i ka malama o Dekemaba, ma kekahi moku okohola e hoi ana me ka piha pono i ka aila. Ua hooponopono ia a maikai me he kalepa la, a ua hapa mai ka poe sela o luna, aole nui e like ka wa e o-ia ana. Ua maikai loa ka moana i ka makou holo ana, oiai o ka wa e pa liilii mai ana na mea aheahe hoolua, he maikai no hoi na po i ka mahina, a i ka emi ana i hope o ka aina a me ka emi ana ilalo i ka ili moana o na piko o na kuahiwi o Kaala, a me Konahuanui, ua hu ke aloha i ke one hanau, a me ka minamina ano e i keia haalele mua ana i kona mau helehelena.
Kau aku la ka ihu o ka moku i ka Hema, a pa mai ana ka makani kamaaina o kakou nei. O ko makou makani no ia a hala ka malama okoa o ka holo ana. Aole i kau pololei ka ihu o ka moku e hoi ana i Amerika i Kepa Honi oia hoi ka Hikina Hema, no ka makani Hikina aole i hiki i ka moku kela ihu. He Hema ponoi no ka pono. Pela ka moku a hala ka Poai Waena, a me kekahi mokupuni o Kerisimaka Ailana. He lae one wale no kela mokupuni, a mai ke kia o ka moku ka ike ia ana'ku. I ka holo loa ana'ku ike makou ia Pougareo, he mokupuni ulu niu kela, e like me Buta ritari ma, he mokupuni haahaa, a akoakoa. O na ulu niu wale no kai ike ia, me he la e hoea mai ana, mai loko o ke kai, aole kuahiwi, aohe ano aina, aole no o makou kalewa ilaila, no ka oleloia he poe aikanaka wale no ko ia aina. He nui na kuaua oia moana.
I ka la 24 o Dekeamaba ike aku la makou i na puu uliuli o ka mokupuni o Aitutaki. Aia ia pae moku ma ke Komohana ponoi o Tahiti ma, a ua manao no ke kapena ilaila e loaa ai na mea ulu a hua, a me na puaa, a me na meu a pau e pono ai ka noho ana moku. He moku liilii no, 9 no mile ka loa, a ua like iho la no me Puowaina ke kiekie o kona wahi kuahiwi, he oolohu maikai nae ke nana aku, a ua uhiia i na ulu hau, a me ka mauu maikai. Me he kihapai okoa la keia mokupuni i ke ku o na kumu alani, ka ulu, ka hala, ka niu, a me na mea maikai e uhi mai ana i ka malumalu maluna o na kauhale i pai puna ia.
Hookahi Misionari o laila, o Mr. Roiala, a ua kipa kekahi o makou i kona hale, a ua hala kekahi mau hora i ka hooluolu kino ia makou ka poe holomoana, i ka launa maikai ana me ka poe pono, a me na kamaaina, iaia ka olelo i aneane like loa me ko Hawaii nei, a i ka hoolailai ana ma na malu niu, a me ke anianiia i ko laila makani kolonahe. A ahiahi ae hoi ana makou i ka moku, a ahu iho la na hua o ka aina ma ka oneki o ua moku la.
Ia mau la ae haalele hou aku makou i ke Kaei Waena, a me na moana oluolu e like me ko Hawaii nei. Kaa loa aku la makou i ka Moana Hema, i ka moana aina ole, i kahi i pa mau ai na makani huihui mai ke Komohana mai. O ke kau aku la ia o ka ihu i ka Hikina, a he mau la hikiwawe loa no ia o ka holo ana'ku. Aohe wahi moku i ike ia ku mai ia la aku a hiki makou i kahi ma ka Hema o Kepa Honi, o na manu nui o ka lewa o kela moana, o lakou wale no na hoa hele. Aole no makou i launa koke aku i ka aina o Kena Honi i ike aku ai ia aina, ma ka Hema loa no ka holo ana, a komo aku la i ka Moana Atelanika a kau aku la ka ihu i ka Hikina Akau. O ka la 7 o Feberua ri, oia ka la i haia ai o Kepa Honi i hope, o ko laila kau hoi ia, ka wa mehana iki o kela moana makani oolea. O ke anu oia malama, ua like no me ke anu o kakahiaka nui o luna o Haleakala, ua 40˚ paha na degree anu o kela la keia la.
A hala na la he 90 mai ko makou haalele ana ia Aitutaki, ike aku ia makou i kekahi mokupuni liilii ma ka lae Hikina o Ame rika Hema. O ka Moana Atelanika Hema he moana pohu a lauwili wale o ka makani; a kua aku ma ke kupono ia Berazila, alaila loaa hou ka makani kamaaina e like me ko Hawaii nei, he makani i makemake loa ia hoi. A kokoke hou aku i ka Poai Waena, aole i kana mai o ka ua naulu, a loaa hou no i ka pohu.
No ka ai ana; no ka momona; a me ka wiwi.
I ko makou hoomaka ana e kamailio no keia mea, he pono ia makou ke lawe mua mai i kekahi mau kumu hoohalike e ae i mea na kakou e noonoo iho ai i ke ano o ka pono a me ka pono ole o ka kakou ai ana a me ka inu ana. &c &c.
O ka momona no hoi a makou i manao ai oia ka nunui uhalale pono ole o kekahi mea; ka hoomahuahua ana ae a lilo i uhekeheke pono ole na lima, ua wawae, a hemo e hoi ka opu a ane paupauaho hiki ku pono ole ka hana, kaikai ku no hoi ka hele ana; he nui kupono ole keia ua lewa mawaho o ke kulana kupono i kona kino iho, aka ina no o ka makemake maoli no ia o kekahi i nui kona kino, puipui a momona hoi, alaila e hele aku no ia ma kona alanui ana i makemake ai, a e kala mai oia i ka makou kauleo wale ana maanei, no ka mea aole ia i kupono nona.
He mea maopopo lea ia lakou ke kumu i momona ai ma ka nana ina i kona mau helehelena mawaho. A no ka mea no hoi, ua hanauia mai kela kanaka keia kanaka me kona loina kupono iaia iho. Penei e maopopo ai kekahi mau loina o na kanaka momona, kane a wahine hoi. He poepoe na papalina he pohaha hoi na maka a ano pekekue ka ihu, mailoko mai o na mea momona he hane ri, he kanaiwa o lakou i like me keia mau loina i hoakaka ia ae nei.
A pela hoi, mai loko mai o na kanaka wiwi he hane ri, he kanaiwa o lakou he loloa na papalina a hohoma hoi a he lipilipi ka ihu, he pinepine ka loaa ana o ka hano, hokii, kunu kalea i na poe o keia ano, a me na mai e ae hoi kekahi ma ke ake.
Aka, o ka momona ana o kekahi poe mamuli no ia o ka hae o ka puu i ka ai, a i kapa mau ia e kakou "pakela ai, oia ka ai nui ana i na mea momona, ka mea hoi a kona puu i ono ai, ua ai a lilio ka opu, ua ai iho a ai iho, a kakou i kapa ai "pakou iho no, pakau, iho no," He pono ole keia ai ana, mamuli e malule ana kona kino, a hooemiia no hoi kona ikaika, ua like no hoi me ke aloha ole ia ia iho.
Ke hoike wale nei makou i kekahi poe kanaka a me na keiki i kaulana no ko lakou nunui
I mai la o Laureneta, ua ike ia i kekahi keiki nunui ma Parisa, he 104 na paona kona kaumaha, oiai oia eha makahiki wale no ke kahiko. He haneri makahiki i hala ae nei, e ola ana kekahi keiki ma Winela tona, i Durahama. I ke ana ana i ke anapuni o kona uha, he umi kumamakolu iniha, oiai oia he umi makahiki ia ; a o ke anapuni hoi o kona umauma he kanakolu kumamakolu iniha ; a he keiki pa-e-e no hoi oia ma kekahi ano no ka mea, he eono na manamana o na wawae a i elua, a hookahi lima eono manamana a hookahi lima elima manamana lima,
I ka makahiki 1784 ua make kekahi kanaka Irelani, o Mr Lovelake Aloha kona inoa, no ka momona ke kumu i make ai, aole i kana mai ka nui o kona pahu, he ehiku kapuai ka loa, eha ka laula, a ekolu a me ka hapa ka hohonu,
I ka makahiki 1766 ua make o M r Beka ma Woreseta, no ka momona no ke kumu i make ai, a o kona pahu, ehiku kapuai a oi aku ka loa, a eha hoi ka laula a oi aku, a i ka hoopuka ana iwaho o kona pahale ua wahiia ae ka pa i hemo pono ka pahu iwaho.
Eono makahiki mahope mai o keia, make iho la ma Ureka. i Monemosere o Mr Pilipi Masona o kona nui ma ke ana ia ana, he umi kumamakahi iniha ke anapuni o ka pulima, a ma kahi nepunepu aku o ka lima he iwakalua kumamakahi iniha, a he kanaono iniha ke anapuni o kona umauma, a hookahi hoi anana ke anapuni o kahi nui loa o kona kino.
I ka hoomaka ana o keia Keneturia, aia kekahi kauka i kaulana kona nui e noho ana ma Kenete, i Enelani, he kanaka mahiai oia, a he mea malama hale hookipa no hoi no Kenete, o Mr Palomera kona inoa, O kona kaumha, ekolu haneri a me kanalima na paona Elima kanaka e puni i kona puliki hookahi, I kekahi manawa, hele mai la kela i Ladana e ike ai i kekahi kanaka i kaulana kona nui, o Daniela Lamabata kona inoa, I ka nana ana o ua mau kanaka nunui nei i kekahi a me kekahi, ua oi ae ko Daniela Lamabata nui mamua o Palamera, he nui kolopu oia a he puipui no hoi mai luna a lalo, a o Palamera hoi he haahaa iki iho no ia, Aka, he momona kona nana ina a leholeho no hoi ka opu nolaila, i minamina nui ai o Lamabata ia Palamera no ka leholeho o kona opu, i iho la ia "loaa ka ukana a keia kanaka e lawe ai o Kona opu," Aka, i kona hoi ana i kona hale ua hookaumaha, ia kona manao e ko Palamera Ku-o-lo, a lilo iho la ia i mea pilikia no kona noonoo ana, aole i liuliu mahope iho o ia manawa a laua i ike ai make koke iho la o Lamabata, Ua wawahi ia ae kekahi rumi o kona hale i hiki ai ke hoololi i konu pahu kupapau a kona kumu no hoi i make koke ai, o ka momona,
Aia kekahi kanaka wiwi o Keoni Love kona inoa ua olelo na kahuna Lapaau ia ia e pono ia ke ai wale i kela mea keia mea ana i ono ai, Ua hooko kela i ka olelo e na kahuna Lapaau ua ai, a ua inu a ma-u.u ka puu i ka ua mea he lihaliha, aole i emo ua hele koke ae kona kino i ka loa a me ka laula a kipalale no hoi ua Keoni nei, a na kona momona i pepehi ia ia iho i ka wa i hiki ai oia i ke Kanaha o kona mau makahiki a ua hiki aku no hoi ka nui o kona mau paona i ka ekolu hane ri a me kanaono kuma maha,
I ka makahiki 1774, make iho la ma Linekonarire o Mr Pell, he elima haneri a me kanaono ka nui o kona mau paona, a ua hookomoia kela iloko o na pahu kupapau ekolu, a o ka huina o ke koikoi o na pahu a me ke kino pu he ekolu tausani paona, (Aohe i pau.)
E KA REV. L. H. KULIKA, ALOHA OE :
I ka la 11, iho nei ka hui ana mai o kahi kauna luna Ekalesia o Koolau i hiki mai, ua kuka a hooholo ma kekahi mau mea.
No ka hookipa ana i ka poe Lala a me na elele o ka halawai o na Ekalesia o Kauai me Niihau ma ka poakolu mua o Feberuari A. D. 1867.
Penei: O ke kahu Ekalesia o Lihue, Niihau me na kahuna haiolelo, J. Kauhoe me D. Kealahula ma kahi o Timoteo Kalaeone e kipa ai. O na elele o na Ekalesia ma kahi o Mika Kuohu, ma Anahola. O na Kahu haole ma ka hale o ka mea Mahaloia H. J. Wana, e ku 'la ma Anahola. Ua wehe ia hoi ka hale o E. Helekuuihi no na Lala o ka Aha mai Waioli mai.
E. HELEKUNIHI.
Mai a Laioha Mai.
HOKALU, UAHU NA.} Aukake 5, 1866.}
L. H. Kulika. Aloha oe, a me ko ka hale ou a pau. E ola pono ana no wau me ko'u ohana, a pela no na hoa ma Uapou, Hivaoa, a me Fatuiva e ola pono ana no lakou a pau.
Ua waiho aku wau, ko oukou wahi pokii i ke kihapai, ma Hanaahi, no ka pilikia i loaa malaila. Eia ua pilikia nei.
Ua ki ia wau i ka pu, na kekahi kanaka o Waha kona inoa. O ka waha o ka pu, ua hou ia mai i kuu opu aole nae i kani, ua hanini ka poula o kapuahi, ua piha o loko i ka poula, a me ka poka.
Eia ke kumu o ka huhu o keia kanaka hele mai e ki ia'u i ka pu, o ko'u hoole ana aku ia ia, aole oe o pono ke holo, ma kuu waapa i Uahuna a me Uapou, ua lohe wau ia oe he kanaka aihue, nolaila, aole oe e pono ke hele, ma keia olelo ana a'u oia iho la ka hala i hele mai ai e ki a make, alaila oluolu kona manao.
He nui na kanaka i ike i keia hana aloha ole a keia kanaka. Ua olelo paa ia imua o'u a me ka'u wahine, aole e pau kona huhu aia a make maua, pu kona huhu, alaila oluolu ia. Nolaila ua holo wau i Uapou, a halawai me Kauwealoha a kuka pu no keia pilikia, ua noi au iaia e waiho i ke Kihapai ma Hanaahi, a e hele au ma ka mokupuni o Uahuna ma ke awaawa o Hokatu, ua loaa ke alii malaila, ua ae oluolu mai o Kauwealoha.
A pela no o Kekela ua hele aku wau e kuka pu meia no ko'u waiho aku i ke Kihapai ma Hanaahi, ua ae oluolu mai no ia e waiho ia Kihapai a e hele aku e imi i kahi kupono e ulu ai ka ke Akua hana.
Ma Hanaahi, ua hiki mai o Kaukau me Kekela, ua makaukau wau e hele i Uahuna me na wahi ukana a me ka ohana; ma ke noi o Kaukau, e kali a hiki mai o Hokuao, alaila hele, ua ae aku wau me ka'u wahine, e kali. A he mau la elua mahope mai, ua lohe mai wau, ua hele mai elua kanaka o Tabapia, a me Moahauhau, he kaikaina no ua kanaka nei no Waha, e powa ia'u a me ko'u ohana i ka po, i lohe mai i ke keiki alii o maua, nana i huhu i na kanaka powa. No keia mea ua hapai hou i ka hele ma Uahuna, ma ka moku kiakahi o Bikanele, a me na haole o Uahuna. Oia wale no ke kumu o ko'u waiho ana ia Hanaahi, no ka lanakila o ka manao o ka enemi.
A he mau keakea e ae no kekahi, ma ke la Kihapai. 1. O ka hele ole mai o ke alii i ka pule Sabati a me ke ao palapala. 2. O ka huhu o ke alii o maua, i kekahi poe e ae ke hele mai i ka pule a me ke ao palapala. 3. Ua noho mai kekahi kumu Falani ma ia Kihapai, ke hoohuli nei i na kanaka me kona waiwai ma na awaawa a pau a'u i ao ai a i imi ai i na hipa auana a ua mahu mai, malaila keia Alopeke e aki nei i ka waina.
Aka aole o'u kanalua no keia mau keakea ekolu, he mana ko ke Akua e hoole i ka hana a ka poe hoopunipuni, ma keia ao.
O kela pilikia wale no i olelo ia ma ka pepa mua. Aka aole au i manao nui na ka enemi keia kue na ka Haku no i hookaawale i kana mau wahi hunahuna lepo nei ma kahi kupono.
O ka pilikia i olelo mua ia i ka malama o Ianuari 20, 1866. O na keakea ekolu mai ka hapa o ka makahiki 1864, a hiki mai i ka makahiki 1866 nei.
I ka la 16 o Aperila 1866 ua haalele aku i ke Kihapai o Hanaahi. I ka la 17, oia malama ua noho ma ke Kihapai hou ma Uahuna i Hotalu. O Timanouahuna ka inoa o ke alii, makemake e ao ia i ka ke Akua olelo a me kona makaainana.
Ua launa nui mai na makaainana ma na halawai pule Sabati, a me ke ao ana i na kanawai a me ka ui. Ua lilo nui wau a me ke alii, a me na makaainana i ka hana i wahi hale no makou hookahi malama me ka hapa ka hana ana. I ka la 19 o Iune, M. H. 1866. I ke kakahiaka a hiki i ke awakea ua paa pono ka makou mau lima i ka hana hale ia wa no ua pii aku ko maua alii, i uka i ke alualu moa, me kuu ike ole.
Iaia i hiki aku ai i uka, ua imi i ka moa aole i loaa ua hele aku ia a ma kekahi hale elua kane elua wahine, elua keikikane oia no kona mau kaikaina, ua walea lakou malaila, aole lakou i ike ia poino ehiki mai ana ia wa.
I nana ae ka hana ma ka aoao hikina o ka hale, e hoea mai ana he kanaha kanaka me ka pu wale no ma na lima, ia manawa o ko lakou holo aku la no ia e manao ana e ola ana, ua ki ia i ka pu ekolu i ku i ka pu, hookahi wahine elua kane, o ka lua oia ke alii o maua ua oki ia na poo o ka wahine aole ia i make, ekolu kanaka ua holo no kekahi mau hale e aku e kolu kanaka i make ua oki ia na poo. O ka nui o na kanaka i make ma keia luku ana, elima, eha ua oki na poo, hookahi aole i oki ia ke poo, hookahi i ku i ka pu, na'u i lapaau a ke ola nei eha i lawe ola ia, ua kii aku nei au e hoihoi mai ia lakou me ka wiwo ole, hookahi i koe aole e loaa mai, pakele ke ola o keia poe. Ina aole wau e noho maanei pau i ka pepehi ia.
Nui ka hauoli o na kanaka ma kahi au e noho nei, no ka loaa ana mai o keia poe ekolu a'u i kii ai a lawe mai ma ko lakou kahawai, ua i mai lakou aole au e pono ke kii o make wau, he poe Taipi, aole he alii nui e hiki ke hoopakele mai i ka poe i lilo aku ia lakou, he mea oiaio no keia mau aina au i ike ai.
Akahi wale no lakou a ike i keia mea hou o ka pakele ana o keia poe pio aole mai kahiko mai, ua manao ae na kamaaina o keia kahawai, ina aole e make ke alii o maua ua hiki no ia'u ke kii aku a hoopakele mai aole na'u na ka Haku o ka lani a me ka honua i hoopakele mai.
No Nai ti keia poe kanaka he kanaha i hele mai e powa i na kanaka o Hotatu nei, oia kahi a maua e noho nei. Nui ka hana mainoino a keia lahui me ka menemene ole o ka naau i ka hale o ka Uhane a ke Akua i hana ai.
He poe kanaka maikai ma keia Kihapai, he poe oluolu, a me ka hookipa, a me ke kokua mai i na mea e oluolu ai ke kino ma keia noho ana, aole pela ma kau wahi.
E L. H. Kulika, e hai aku oe i ko maua aloha, i na kahu Ekale sia a pau, a me na Hoahanau a pau ma Honolulu. A nau e hoo aku i kekahi mau manao ma ke Kuokoa i ike mai na hoa aloha a pau mai Hawaii a Niihau. G. W. LAIOHA.
Kou pokii.
Ke hooulu nei no ka oukou wahi kauwa nei i ka ke Akua hana i waena o keia poe, me ke Aloha.
Palapala no Maikoni sia mai.
TABIAN, TA RAWA, } Iune 18, 1866. }
REV. L. H. KULIKA : Aloha oe a me ko ka hale a pau. Ua hiki mai nei kela moku i hoolimalima ia e ka "Papa Hawaii" ma ka la 16 o keia malama, ku ma Tabian nei, aka, ua ku mua ma A baian, a holo mai ma Tarawa, a pakele keia moku mai pau i ka nahaha ma luna o kohola ma ka aoao komohana akau o keia aina, iua ua pau ka Paila a me ka ukana o na Misionari aka, ua hoopakele mai no nae ke Akua no ka pono o kona poe kauwa maluna oia moku Ua hiki mai o Haina me ke ola oluolu. Pomaikai makou i kona hoi ana mai e kokua ia makou ma kana hana mua. Oluolu no maua a me ka maua mau kaikamahine e noho nei, a me ka ohana o Haina hookahi wale no keiki mai e Haina o kona keiki muli mai, mai hala aku i ka make aka, ua hoopakele ia mai no a ua ola pono mai nei no elua malama o ka mai ana ua wiwi loa kona kino. Aole no hoi he mea hou ano nui ma keia aina o na hana naaupo wale no a ka poe naaupo o ka nui loa o ka ona o keia aina ma keia mau makahiki a nui ka poe make ana. Aole no he holo pono iki o na hana Misionari a kakou, nui na mea e alalai mai ana i ka holo ana o ka Euanelio no Iesu, aka, aole paupauaho aole manaka i loko o kuu mau la e noho nei e hana i ka hana i loaa ia'u. Loihi no nae kuu noho ana iwaena o keia poe kanaka me ka makemake e hoololi ia ka lakou ano kahiko i ano hou, aka he mau helehelena oia ano maluna o ke 'lii o keia aina; i keia mau makahiki, nui ko'u hooikaika e paipai ia ia a me kona poe kanaka e lilo i poe ano hou oia no ke Akua. He ano haahaa ko keia alii i keia wa aole like me mamua ke ano kuena ia ia iho. Ke ao pinepine nei i ka heluhelu i ka buke Mataio a me ka buke hou o Binamu i pai ia ma Honolulu a ke ao nei no i Ui no ke Akua. Ke paipai nei oia i kona mau keiki kane e ao i ka buke a ua ao iho nei na keiki a ua ike i ka heluhelu a me kahi poe e ae a me kahi mau wahine ma ke kula o Olivia me ka luahine, aka, mai hookaumaha ia ko oukou manao no ka huli koke ole mai o keia kihapai malalo iho o ko makou lawelawe ana. Ua hooikaika makou e hoonani ia ke Akua ma na mea a pau.
Hookahi hale pule i kukulu ia ma keia wahi, a hookahi hale kula, a hookahi hale kula ma ka aoao hema, a hookahi ma ka aoao akau, malalo iho o ka hooponopono o makou ka hana ana, aole nae i kokua wale mai na kanaka i keia kukulu ana i keia mau hale, me ka waiwai ola makahiki no o na Misionare ka hana ana. I ko'u manao e holo ana no ka maua hana o Haina no kona ola oluolu ana i keia wa he mea nui ia o ke ola o ke kino a pono na hana a pau. O na hana a pau a makou e hana nei i waena o keia poe kanaka he pili wale no i ka oihana Misionare.
E like me keia mau hana i manao ia o ke kula palapala i na kanaka a me na 'lii, o ka halawai pule, o ka halawai Sabati o ka hele ana i waena o kanaka e kamailio ma na mea pili i ka oihana Misionari, o ke kaapuni pinepine ana i ka mokupuni, o ka hele ana e kuai i ai, a me ka lawaia ana i ia, a me ke kuai ana i aila malamalama ai ka hale, a me ka hooponopono ana i na hale noho a me na hale kuke, a me ka malama ana i ka ohana o ka hale, a me ka malama ana i ka aina kahi i noho ai, a o ka noho ana maloko o ka hale e noonoo ai o ka pule mehameha ana a me ka pule ohana a me ka huli palapala ana, a o ka holo ana e ike i na hoa ma kela wahi keia wahi o keia mau mokupuni a me ka ike aku i na kanaka.
Ke manao nei au o keia mau hana i olelo ia maluna ua komo pono i loko o ka hana Misionare o kakou ; ka, e i mai paha auanei na ekalesia Hawaii me ka "Papa Hawaii," ka, aole he hana Misionare ka lawaia, a me ke kuai ai, a me ke kuai aila i mea malamalama ai ka hale, pela io no paha, pehea la keia i na pau ka ia, ae pau ka ia nele ko ka hale a ikaika ole ke kino hiki anei ka hana ke ao aku, aole loa, e noonoo oukou. Eia hoi, aole makou e imi ana i ko makou hanohano iho, a me ka mahalo ia mai e ko ke ao nei, aka e hana ana makou i na mea e hoonani ia ai ke Akua, o olelo iho auanei na ekalesia o Hawaii; ka, he noho wale iho no na Misionare Hawaii a kakou e noho mai nei i Maikonisia, e alia iki oukou e hana pela, mai olelo oukou me ka hoeha mai ia makou, he nui loa na hana a makou e hana nei i na e hele mai ka luna Misionare, a me ka hoahanau Hawaii e makaikai i na hana a pau e waiho nei aole o kana mai o ka pouli e noho nei, pehea la e hiki ai i ka hoahanau ke hele mai a noho iho i waena o ka poe naaupo me ka manao ole i kona ano, kona hana a me ka ano o ka poe pouli, aole e hiki. He hana nui keia a kakou, kanalua ka mea manao ole, i waena o keia pouli nui, ke hoopokole nei au. E aloha aku i ka "Papa Hawaii," a me na hoahanau a pau mai Hawaii a Niihau, ke aloha aku ko'u wahine ia oukou. Me ka mahalo no,
J. H. MAHOE.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei. Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino; i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi. A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
LAAU KUNU O KAUKA JAYNE,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale, a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka lhooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
A hoopau NAIO me na KOE,
A KAUKA JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO, PUUPUU, PEHU,
KUNAKUNA, Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma
kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1 y.