Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 3, 19 January 1867 — Page 3
KE KUOKOA, HONOLULU, IANUA RI 19, 1867.
KUAI OPIUMA. - Ma kahi la o keia pule, ua hookolokoloia kekahi pake no ke kuai ana i ka opiuma i kekahi kanaka Hawaii, a ua hoopaiia he $100. Auwe ka poe e puni ana i keia apu koheoheo e make ai na kino. O keia hoopai ana o ka Lunakanawai, he mea no ia e kinai ai i keia ahi.
KA PA KANU PUA O KA AHAHUI MAHIAI. - I ka Poalua iho nei, ua kudala ia ka pa kanu pua o ka Ahahui Mahiai Alii ma Nuuanu, a ua lilo i ka Moi Wahine kanemake Emma no na dala he $2,200. Ua olelo ia e hoi koke ana no keia mau tausani i ka makahiki mua, oiai he mau mea kanu no e ulu nei. O ka nui o na eka he 51 1/2.
HE WAHI MOOLELO NO KAELIGULA. - O C. Kaeligula, ua hanau ia i ka malama Mei 18 A. D. 1851 ma Pealewa i na Kaleponia.
He keiki maikai oia mai kona hoomaka ana mai e ike i na hana pono o keia ao, a mai ia manawa mai a hiki i kona wa i nui ae ai, ua maikai no kana mau hana, aole oia i hookiekie mai maluna o ke kanawai o ka makua, aole no hoi i kekahi mau hana ino e ae, o ka ae a me ka hooko wale no i na olelo i haawi ia aku ia ia.
Maui.
Ua loaa mai he leta inoa ole ia makou, no Makawao, Maui mai, e hai mai ana i kahi hana pono ole ka i hana ia e kahi haole o laila. No ka inoa ole, nolaila, aole e hiki ia makou ke hoopuka, no ka mea, aole wahi a makou e holonai ae ai ke kue mai ka mea i hoolaha ia no ka hana ino.
MA REIA. - Ma Makawao Maui Hikina, la 5 o Ianuari. Ua hoohuiia ma ka Berita Mare o Charles Hobb jun, ma Annie Milimili Kupou. O Rev. J. P. Green ka mea nana i hoohui ia laua. O ka rose mua keia i ohiia e ka lima hanohano o ka mare mai ka huihui rose nani o ke Kula Hanai o Makawao.
HOOMAHA KE KULA O LAHAINALUNA. - I ka Poalima aku nei o ka pule i hala, ua hookuu ia mai na keiki kula o Lahainaluna e hele e hoomaha mai mawaho nei no kekahi mau la. Ua ike iho makou i ko lakou pau nui ana mai ma ke Kaona nei maluna o Kilauea i ka Poaono aku nei i hala. Ua ike pu aku no hoi makou ia Okamu e noho ana ma ka oneki.
UA ILI A POHO KA PUHIOLALI O PAILOLO. Aia ma ka auina la o ka Poaono i kuemi hope aku nei, oia hoi ka la 29 o Dek. M. H. 1866, ua ili ke kuna Moikeiki ma Kamalo, Molokai, ia ia i iho mai nei mai ka mokupuni kanu o Kakuhihewa mai.
Ua ku oia ma Kamalo, a pau aku na ohua i ka lele i uka, a no ka pa maikai ana mai o ka makani, ua huki ia'e kona mau pea me ka manao e holo loa aku i ka Kahului, i kahi hoi ana e olali mau nei; me ka lawe pu aku hoi i na ukana malaila.
Aka, ia ia i holo aku ai me ka Lelepauki i o ianei, a kokoke oia e puka aku iwaho o ke awa, pa mai la ka makani mamua mai, a o ke emi hope aku la no ia, a ku ana ka hoe i kahi papau, a nolaila, ua hookuu koke ia no na heleuma, me ka manao hoi e paa ana, eia na hoi he ole ka paa aku, ua hooikaika no ke kapena me na sela e hoopakele i ke ola o ka moku, aole nae e hiki.
A ma ka la Sa bati ae, ua naue aku au malaila, a ua ike ia ia e huli ana i uka, a i kai, a o kona wahi i poino ma ka hai ana mai a ke kapena, oia ka haki ana o ka hoeuli, a me kekahi wahi naha mahope. A ma ka po Sabati, a ao ae Poakahi, ua lohe hou ia mai, ua poho oia ilalo, a eia ma kuaau o Kamalo kahi i waho ai, ua hina pu no oia me kona mau kia holookoa, na pea, na kaula, a me na mea e ae; a eia ke hiolani nei oia ma kapa kahakai o Molokai nui a Hina.
S. KAUHANE.
Kauai.
KE KIAAINA O KAUAI. - Eia no ke Kiaaina o ka mokupuni o Manokalanipo, ke nanea nei i ka piha kanaka o ke alo Alii, i walea hoi i ke kikaha a na holoholo lio a me ka hookapeke lua a na kaa ma na huina alanui. O kona noho ana no mai ke kau Ahaolelo mai a hiki i keia mau la. He maikai no kona ola i ka ike aku, a he launa pinepine no hoi me makou.
HE WAHI KUNA HOU. - Ma Moloaa, Kauai, ua kapiliia e Kapena A. White he wahi kuna, a ua paa loa. I keia mau la aku nei i hala, ua ku mai ua moku kuna la i Honolulu nei, a ua holo aku no i Kauai e imi ukana ai. A mamua ae nae o kona holo ana aku nei, ua kapili ia iho nei i ke keleawe.
NA PEPEHI KANAKA O KAUAI. - Ma ka moku hope i ku mai nei mai Kauai mai, aohe i lohe ia mai ka hopu ia ana o na mea nana i pepehi ia Kalu, ka mea i make mainoino aku la. O ka lua paha keia o na pepehi kanaka ma ia mokupuni iloko o ka makahiki i hala. Ke kakali nei ka Hope Ilamuku o ka loaa ae. Ua haawi ae ia he Haneri Dala ka uku ke loaa na mea pepehi kanaka.
HE BOE NO WAIMEA. - E like me ka hooholo ana a ka Ahaolelo o ka makahiki 1866, e hai ana, e hookaawale ia i puu dala no ke kuai ana i Mouo no ke awa o Waimea, Kauai, pela no ka hooko ana o ke Kuhina Kalaiaina. Ma ka holo hope ana aku nei o Neki Mela i Waimea, ua lawe ia aku nei ua Mouo la.
MALOOHAHA NO KA HOI. - Ma na lono i pae mai nei, ua hiki ia makou ke hoomaopopo, ua nui ka papaa la ma Lihue, a ua like ko lakou pilikia me Honolulu e uwalo nei i ka wai. No ka uuku loa o ka wai, nolaila, elua a ekolu wale no ho-a ana o ka mahu i ka pule. O na ko hou i kanu ia iho nei ma ia mahiko, e pau ana paha i ka maloo, a lilo i mea poho. Kai no paha o Honolulu wale no ke noho i ke poo la, pau pu no ka hoi me Kauai.
Hawaii.
HOOKUPU MAHINA HOU. - O ka hookupu dala mahina hou o ka Apana o Kohala Akau i keia mahina, ua oi ae mamua o na hookupu ana o na malama mua. O ka huina o na dala i ohi ia mai, he $52.50.
NO HILO. - Ua loaa mai nei ia makou he $50. no ke Kuokoa o keia makahiki mai Hilo, Hawaii mai, ka mua keia o na dala i loaa ia makou mai na mokupuni mai. A e lilo ana paha keia i kumu hoohalike no kekahi poe aku, a ina pela pono loa.
UA HOI AKU I HILO. - Ma ka holo ana aku nei o ke kuna Alebani i ka Poalua iho nei, ua hoi aku ka mea i Mahaloia D. H. Hitchcock, ka Lunakanawai Hoomalu o Hilo. Ua lawe pu aku oia i kona aoao palupalu. Mai Kapalakiko no ka hoi ana mai nei o kana wahine, a au pu hou aku la no i ke kai.
AHAAINA LULU DALA MA KAINALIU. - Ma ka pule hope o Dekemaba, ua kukuluia he Ahaaina Lulu Dala ma Kainaliu, Kona A., a ua ohi ia mai ma ia Ahaaina he ekolu haneri kumamalima dala maoli. Nui maoli keia hookupu dala ma kela wahi kuaaina loa. Oia no ka hoike ana i ka mau o na manao paa o ko laila poe ma na hana maikai.
OLAI MA WAIMEA, HAWAII. - Ua poloaiia mai makou e ka Mea Haku Mele Kaulana o Hawaii nei, oia hoi o "Hawaii," ua hoonaueue hou ia o Waimea e ke olai, ma ka la 26 iho nei o Dekemaba. No ke kokoke loa no paha kahi o ia wahi ma kahi hana mau o ka wahine o ka lua, a i ole paha ia ua pii ae la ka ena o ua wahine hookalakupua la.
HALE PAU AHI MA KAU. - Ua loaa mai ia makou kekahi palapala, e hai ana, ma ka hora 7 o ka po o ka la 28 o Dekemaba i hala, ua lalama mai na lima hapuku o ke ahi, a ua hana mai i kana hana hooweliweli, oia hoi ka lawe ana aku i ko Kapena Crane o Emalaina hale noho a me na lako hale e pili ana, a ua waiho mai i ke kaumaha maluna o ka ona. Launa ole no hoi ka hana a ke ahi. Ua manao wale ia na ka poe kolohe no i puhi malu i ke ahi.
MEA HOU O KAIWIKI HILO. - Ia'u i naue aku ai ma ka aoao Hikina o ka la i Kumukahi, a huli ae au ma ke Komohana Akau a hiki i Kaiwiki, i laila ike aku la au i ke ko e nee mai ana maluna o ka hawai i hana na ia e Hikikoke, mai kuahiwi mai a hiki i kahi i ku ai ka wili; i ka nana aku holo maoli ka hana a ka wai, aole pela na paapipi, a me na kaa-makani i hoolaha ia mamua, he oi no keia a ka hiki wawe, pepelukikala o kuamakahiki i ka hoolei i ke ko mai ka hawai aku a i kahi o ka wili e kokoke ana.
O ka wahine kekahi i lawe ia mai, mai ke kuahiwi mai, aole no o kae mai a ka wai, ahu alala kukui maoli ka hana a ka wai, luhi ole na paapipi, haihai ole na kaa, luhi ole na kanaka i ka pii i uka a iho mai i kai, hookahi no wahi e ku ai hoolei na lima i ke ko, ka wahie iloko o kawai, a na kawai e lawe ke kaumaha a hiki i ka wili.
O keia wai e lawe nei i ke ko, ka wahie, he wai i hooholoia maluna o na papa i kapili ia, ekolu no papa, malalo a ma na aoao, a ma loko o laila ka wai e kahe ana mai kuahiwi mai, pakela no hoi ka imi ana i ka mea e holo ai ka hana, e pii ai ka loaa. E aloha auanei ke Kuokoa, a nau e hookomo iho ma kou kolamu. S. U. MAALAIKI.
Palapala mai Koolau mai.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: -
He wahi mea ninau aku ia oe: Pehea la na kane a me na wahine o Koolaupoko i makemake e mare, he pono anei ia lakou ke hele i ka Luna o kekahi Apana e a loaa ko lakou "Palapala Ae Mare?" He pono anei i ka Luna o Honolulu e haawi i palapala ae e mare i ko Koolaupoko poe e manao ana e mare? Ina he pono ia, oluolu iki paha kekahi poe o keia Apana. Ua olelo kekahi, eha (4) kona kii ana i palapala ae mare i ka Luna o keia Apana, aohe nae he loaa. Ua olelo kekahi, ua hele aku oia i Waimanalo i palapala ae e mare, aole nae ka Luna, ua hele i ka huli bipi. Ua hele hou, i ka po ka hele ana. Ua oleloia, ua hele kekahi i Honolulu kahi e noho ai ka Luna no keia Apana, aole nae loaa, ua hala ka Luna i Waimanalo; hele hou ua kanaka nei i Waimanalo, aole no ua Luna nei, ua hala i Kualoa. A no keia nele pinepine, hele oia i ka Luna o Honolulu, a malaila ka loaa ana o kana palapala ae e mare. Ina he pono ia kii ana i ka Luna o Honolulu, a nana e haawi mai i ka palapala ae mare no ko Koolaupoko poe mare, alaila, maha paha ka poe o keia kalana e manao ana e mare, no ka mea, ua maopopo kahi e hele aku ai a loaa ka palapala.
Koolaupoko, Ianua ri 1867.
[Ua ike makou i ka pilikia nui o ko Koolaupoko lehulehu i hoike ia maluna ae nei. Ke manao nei makou, he hiki no i ko laila poe ke kii mai i Honolulu nei i na palapala ma re e pono ai; aka, he mea kaumaha no ia, no ka loihi o kahi e hele ai. He pono maoli ke haawi aku ke Aupuni i ka mana i ka Lunakanawai Apana o Koolau, a nana e haawi i na palapala ae mare. O ka mea nana e haawi nei i na palapala mare, he kanaka noho paa ole ia ma Koolau, aia oia ma kahi e i ka hapa nui o ka manawa. He pono ia hana i ka Lunakanawai, ka mea noho paa malaila. Ua lohe mai makou i ka hoopii ana o ko Koolau poe no ia kaumaha o lakou imua o ka Papa Hoonaauao, aole nae i nana ia ko lakou pono. Eia paha ka pono, e hoopii hou imua o ke Kuhina Kalaiaina, i nui na inoa ma ka palapala hoopii. L. H.]
NU HOU KUWAHO.
Ua makau na kanaka o Amerika Huipuia o hookomoia e Peresidena Ioanesana iloko o na oihana koa a pau i kaawale a piha ole na mea hoopili ia ia. A ina pela, ke hiki mai ka wa e kue ai, ka Peresidena a me na makaainana, lilo ka puali koa okoa o ka lahui ma ka aoao o ka Peresidena. Eia nae, o ke Kakauolelo o ka Oihana Kaua, oia hoi o Kanekona, ua hana maalea mai nei, a ua hookomo malu i na Luna Koa i ike ia ua oi ko lakou makaukau i na hana koa i keia mau makahiki i hala ae nei. Ma na wahi e waiho kaawale ana, oia kahi i hookomoia me ka olelo ole i ka Peresidena, a ua hoouna ia aku lakou ia Kenela Kalani e hoonoho ia lakou ma na oihana. O Kanekona, ua makaukau ia e haalele i kana oihana, nolaila, aole ia i maka'u i ka huhu o Ioanasana, a o Ioanasana, ua makau kela e hoohemo wale i ka poe i paa ma ka oihana.
Ke emi nei ke kalepa ma Bosetona. No ka mea, o Nu Ioka ke kulanakauhale e loaa ai na pono a pau o ka poe kalepa mai ke komohana mai, a i keia wa, ua akoakoa ka nui moku ilaila mai na aina e mai i Nu Ioka.
Elua hana nui ma ka honua nei i keia manawa - Hookahi o ka hooikaika loa o na Amerika Huipuia e hui ia Kapalakiko a me Nu Ioka me ke alanui hao; a o ka lua, o ka hooikaika ana o Rusia e hiki aku kona mana ma na aina akau o Asia a pili loa me Kina. O ka mua o keia mau hana, o ke alanui hao, ua pii loa ma na kuahiwi o Kaliponia, a ua komo i na mauna i paa i ka hau, a ua mahalo ia ko laila mau alanui pii ma na lihilihi pali. O ka mea malama loa i keia wa o ka hooilo, oia ka paa mai o ke alanui i ka hau, nolaila, ua hoomakaukau na enekini a pau me ka oo palau hau, oia hoi he palau nui e hoolele ai i ka hau mai mua aku o na enekini.
Ma ka Aha Hoikeike o ka honua nei ma Pa risa i keia makahiki, e hoike ia ana na hana o na misionari ma na aina he nui wale, oia na palapala a me na buke a lakou i hoomakaukau ai no na lahui he nui wale, a me na mea a lakou i ao ai i na kanaka e hana.
Aia o Kenela Ke rimana ma ke Komohana o Amerika Huipuia, e hele kaapuni ana iwaena o ua lahui Ilikini e hoomalu ia lakou, a e hooponopono ana i mau kuikahi me lakou, i ole e pilikia ka hele ana ma ke alanui Sawe Seta Nui i Kaliponia. A he makaikai kekahi ona i kela mau aina hou. Ua olelo ia he nui na aina maikai iwaena o na kuahiwi o Mauna Pohaku (Rocky Mountains), a me na awawa kupono i ka mahi palaoa. A e piha koke mai ana ia mau aina i kanaka ke komo aku ke alanui hao ilaila.
Aia ma Nu Ioka kekahi Ahahui Holo Moku Heihei. O ko lakou mau moku, he kuna nui, he 200 tona ka nui, ua hana ia i mea heihei a holoholo lealea wale no. E heihei ana kekahi o keia mau moku mai Nu Ioka aku a i Enelani, he $90.000 i ka mea e oi ana. A o ka mea e oi ana o lakou, oia ka mea e hooheiheiia ana me ko Enelani moku o ia ano, no na dala he $100.000. Na ka poe waiwai lealea o Nu Ioka keia.
Ma na mokupuni o Bahama, ma ka hikina o Felo rida, ua hiki mai kekahi makani ino. Ma ke awa malaila, e ku ana na moku he 242, a ua pau keia mau moku a pau i ka poho, a ua poino loa ka nui o lakou. A o na hale ma ka aina, he 600 kai hiolo i ua makani nei.
Na Palapala.
Ahaaina a na Luna o ke Kuokoa.
EIA NA KUMU MANAO I HAIIA MA KA PO I AHAAINA AI, OIA HOI KA PO O KA LA 1 O IANUARI.
1. Ko kakou Moi, a me ko kakou Lahui.
E pomaikai keia Lahui ia Kamehameha V.; a e mau ka pono o ka Lahui Hawaii i ke Akua. H. H. Pareka.
2. Ka Nupepa Kuokoa.
E mau kona Kuokoa ana! L. H. Gulika.
3. Na Luna hoopuka i ke Kuokoa.
E lilo lakou i alakai pono no ka Lahui, a e piha pono ko lakou waihona. O. H. Gulika.
4. Ka poe kakau manao.
Na lakou e imi, a e hoomau aku i ke alakai ana i na manao o kanaka ma na mea e pomaikai ai lakou; a e hauoli ai lakou; a e hoeueu ai ia lakou i kela mea keia mea e pono ai ko lakou noho ana kino a uhane hoi. G. W. Kanuha, Oniula.
5. Ka poe imi Nu Hou.
Ka poe nana e hoohoihoi mai i na naau o ka poe heluhelu Nupepa; ka poe e kokua ana i na hana o ka poe maikai; a e hoomaka'uka'u hoi i na hana ino o ka poe hewe; o lakou kekahi koo ikaika e hooloihi ai i ke ola ana o ka Nupepa Kuokoa. J. Kawainui.
6. Ka poe Pai.
E ole lakou, ole loaa ka puka ana o na manao i kakauia. Rev. S. Waiwaiole.
7. Ka poe heluhelu.
E nui ko lakou heluna, a e lioli i ko lakou heluhelu ana. Kamoana.
8. Na Luna lawe.
Ma ko lakou hooikaika ana e loaa aku ai ka Nupepa Kuokoa i ka lehulehu; e hawele ia ko lakou mau w awae i ka hao, a o ko lakou mau lima i ka uila. Keomoku.
9. Ka Luna Leka Nui, a Oihana Leka.
E mau ka noho ana o ko kakou Luna Leka Nui; a e lilo kona mau moku lawe leka a pau i mau moku ahi. W. D. Alekanekelo.
10. Na Mi sionari Amerika.
E mau ka ea o ka Aina i ka Pono a lakou i lawe mai ai. C. J. Laiana.
11. Ka Makahiki i Hala.
S. N. Emesona.
12. Ka Makahiki Hou.
Ano, i keia la, ua loohia mai maluna o Hawaii holookoa, a me kakou nei, ka olioli nui, a me ka mahalo i ke Akua no ka loaa ana mai o keia makahiki 1867. D. Malo.
Ka hana pono ole a na Luna Helu, ma ka apana o Koolaupoko, Oahu.
E KE KUOKOA E ALOHA OE. -
E oluolu oe e ka Lunahooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o ka kakou pepa i kahi mana ai uuku me ke aloha no.
Ua ike ae la kakou i ke poo o keia kukulumanao ana maluna ae, oia hoi keia: "Hana pono ole a na Luna Helu o ka apana o Koolaupoko Oahu". Ua heluia ka waiwai i ka la 27 o Aukake o ka Makahiki 1866, ua hoopuka ia mai ka papa inoa o na Luna Helu, ua kohoia o C. H. Judd. (Kale) i luna helu no Koolaupoko. I kona helu ana aole i loaa kekahi wahine iaia, o kona inoa o P. ua hookomo wale mai no oia i ka ilio i make i ka makahiki 1865, ua hookomo hou mai ka luna helu i keia makahiki 1866. Ua hele mai ka Luna Auhau e ohi i ke dala o ka ilio i make, ua hoole aku au aohe a'u iho, nolaila aohe au e haawi ana i kau wahi hapaumi o ka'u dala. Eia ka lua o kekahi wahine K. i na makahiki a pau loa i ke kane i mareia ka hookaa ana i ka auhau o na lio, ka waiwai paa o maua na'u no e hookaa. Eia ka mea kue loa, elua o maua lio ma ka inoa o kuu kane ka hookaa i na dala elua i ka Luna auhau, a maloko no o keia mau lio, ke kau nei au hookahi dala, o na dala ua oi ua emi mai na lio elua, oi aku ke $3.00. E na na pu mai kakou e na hoa heluhelu Nupepa i ka hana pono ole e like me ke kanawai o ka aina e helu pono i kela hale keia hale, aohe no i helu pono ia ka waiwai o kekahi kanaka waiwi e noho ana ma Kaneohe nei. Ina pela e nui auanei ka pilikia i waena o na makaainana.
NA MA RIE, WAHINEKANEMAKE.
Kaneohe, Koolaupoko Oahu, Ian. 16, 1867.
Ka Moopuna a me ke Kupunakane.
Ma kekahi papakaukau, e ai ana kekahi keiki uuku, he alima makahiki wale no ke kahiko o ua wahi keiki nei, a ma kekahi kihi o ke pakaukau kahi noho mau o ka makuakane, a ma kekahi kihi hoi ka makuahine i na manawa a pau a lakou e ai ai. A o ka nui iho la anei ia o ka poe e ai mau ana ma ua papakaukau la? Aole; aole o lakou wale no ka poe ai mau ma ua papakaukau la - he hapa no kekahi o ka ohana i koe. Ae, eha ko lakou nui; a o ka huina hoi o ka ohana okoa a pau maloko o ua hale la, eha ia.
He kanaka kahiko loa - he elemakule hoi ia ma ka hoohalike ana. Ua o paapu mai na hina maluna iho o kona poo, a ua hoike mai na papalina i ka heluna o na makahiki i ola ai oia ma keia ao. Ua haalulu wale kona mau a-u, a kolopupu no hoi ke hele; me ke kookoo e hiki pono ai iaia ke hele malie. O keia ke ano o ua kanaka nei, a o ka ha hoi ia o ka ohana maloko o keia hale.
I kekahi la, ua hookaawale ia aku ka elemakule mai ko lakou ai pu ana, maluna o ke pakaukau hookahi; aole oia e hiki ke ai hou maluna o ka pakaukau. Heaha la keia elemakule - he malihini anei oia, a he mea kama ole paha? Aole; aole oia he mea hoopili wale mai, aole hoi he elemakule kama ole; aka, ka makuakane no ia o ke kane, a he kupunakane hoi no ka mea opiopio iloko o ka ohana.
Heaha ke kumu o keia hookaawale ia ana? He kumu, pela mai ka wahine ia'u. I mai kela, i ko lakou manawa e ai pu ai, hoohelelei wale kela i na hunahuna mea ai mawaho o ke pa, a kulukulu mai na kai o ke supa ma kona mau lehelehe. A pela hoi mahope o kona hookaawale ia ana mai ka papa aina aku, ua hoonoho ia aku kela ma ka ukuwai; malaila ia e ai ai, a nana mai la oia mai ua wahi la ona me na waimaka helelei, me ka i ana, a me he mea la paha e hoopuka okoa mai ana i keia mau huaolelo imua o kana keiki: "Aole me keia ka'u hanai ana ia oe mai kou wa uuku mai." Aka, oiai ia e ai ana, no ka haalulu o na lima, ua nohaha pinepine na pa a me na bola, a no keia mea i huhu loa ai ka wahine i ka elemakule; a kauoha ae la oia i kekahi kanaka hana pa e hana i pa laau palaulau nana, a malaila oia i ai ai i kana mau mea ai a pau.
Ma ke awakea o kekahi la, paina iho la lakou - ka makuakane, makuahine, a me ke keiki opiopio; aole nae he ai nui loa o ke keiki ia ainawakea, no ka lilo nui o kona manao i ke kau wahi mea ana i hana ai. Nolaila, ninau aku la ka makuakane, "Heaha ke kumu o kou ai ole ana?" Olelo mai le ke keiki, "E nana ana au i kuu wahi mea i hana ai." Ninau hou aku no ka makua, "Heaha ia mea au i hana ai?" "Ua hana iho au i kekahi iwi pu me kuu pahi koli hulu, i pa poepoe nui."
I mea aha kela au i hana ai? pela aku ka makua. I mai la ke keiki, "Malaila e ai iho ai ka makuakane a me ka makuahine, ke hiki mai i ko'u manawa e nui ai a elemakule hoi laua, e Iike me ko olua i hana aku nei i kuu kupunakane. I ka lohe ana o na makua i keia, nana aku la laua kekahi i kekahi, a mahope, kahe awai mai la na waimaka o ka wahine. Kii hou ia hoi ka elemakule a hoihoi hou ia mai iluna o ka papa kaukau, a pela i hoomau ai lakou i ka ai pu ana.
Nolaila, ke ao mai nei keia moolelo, e like me ke ano o na makua; pela aunei hoi na keiki. A e hoomanao i ka olelo ao naauao a kekahi alii kahiko, penei: "Mai hoowahawaha i ka luahine ana o kou makuahine" &c. WILLIE.
He inoa no Kahaleauamo.
O auamoku o ka inoa hale o ka wahine apu ke kaula a o ka laau,
E aikumauma e aikuwa ke ainonao o ka hale i ka-ai,
Emua ehope eloko ewaho e kui ka hele i like kaina a ka wawae,
Ka hale i pakaia a maikai ka inoa hale o ka wahine ke nani la,
A ke kihi pa alaila kuu ka hale kahea ae la i na makua,
O Kumuomano O Kalanamano Kalalaomano ka inoa ia o'u makua,
O Kini makua o'u a pau pehea la ka pono o ka hale a o ke kui,
Kike a ka haole e hapai ka hale ua ike oe e Kapohuehue,
Ka mahiki ku kahakai ke pili neenee i ke kula,
Ku mai ka mea nana e hooulu ka hale,
O Keaweikekahialiiokamoku e olu ai ka lae holo ma ke alo,
Omailoukaukoili ko inoa me he manu la ka hale i luna o na kanaka,
I ke kai ponuhu hele i ke ala ua ike oe e ka ua e ka la,
E ke ehukai ka inoa hale o ka wahine e amo nei i ke kahakai,
O Kupaka alaila kuu ka nae a pau ka maloeloe,
Hiki mai ka makuakane o kama kau inoa auhea la hoi,
Opuanani ia ia ke pale o ka hale ke kuhikuhi puuone,
O ke alanui kaina ku aku ia i hala mai ka lae a,
Ka punohuula a ka hale i ke kula Oneula,
Kukauahi o na kanaka i ka alo a na kaikaina,
E hiki aku ai i Papaanae ku mai ke 'lii nona ua hale,
Aloha wale ka hale i aai a Kekinau he mea nani no Makaweli,
Ka pai ula i kuia no me he kapa ka ia wai koe kaupaku,
Mawaena ka mehana ke 'lii hoi nona ka hale ia ia hoi,
Ka ai a me ka ia haawi ae i na kanaka a i ke kane me ka wahine,
Ka hale i hoonohoia he umi ka loa he anana ka laula,
Ka aena i kula iluna Okou he kulanahale Omakawela,
Akahi kakou a ike i ka Nu Hou aole mai na kupuna mai,
Ua hali ia mai Ohanakaulua mai ka palena o ka aina,
Alaila kuene paa ka hale ua maikai ke kua ua nani ke alo,
Ke ako la ua lohe ua lohe Hawaii me Kauai O Niihau,
O Lehua 'kona ka wai halau i Wailua kana hele o Kahihikolo,
Ua haawia luna ua pau o lalo o ke keena o ka hale ka waihona,
Ukana o lakou na puka alohi ka'u makemake e hoaka nei,
I ka hikina a ka la hele mai ko milimili Opiipii ko inoa,
Iaia ka pulumi ka hoonani o loko o ka hale Uwaia ae,
Ke pakukau na pa keokeo a ka haole na kiaha puaniki,
Mai Peletane mai ia ia ka pulawalawa ke kukulu o ka punee,
Na laau onionio i hamoia i kauwaniki,
Uhia mai ka aamoo kahikoia mai a maikai,
Ku mai ke 'lii nona ua hale hana mkaha Nuuanu,
Na ka makani pauli hae na ka ua Haao.
Mrs. KEAUPUNI.
Kapuaikaula, Ianuari 11, 1867.
Na ke Aupuni.
Ke haawi ia aku nei ka Olelo Hoolaha, ua hai mai o H. B. Rouse, ka Hope Komisina o Amerika, i ke Aupuni o KA MOI; e like me ka hai ia ana mai e ke Keena Aupuni o Amerika, ua pau na hana a Alfred Caldwell Esq., ma ke ano Kanikele no Amerika Huipuia ma keia awa. Ua haawi ia mai ia Thos. F. Wilson, ka Hope Kanikela ma nei wahi, a hiki mai ke Kanikela maoli i hookohu ia ma ia wahi.
C. DE VAKI GNY,
Kuhina o na Aina e.
Keena o na Aina e, Ianua ri 7, 1867.
MA RE.
MAHOE - MOI - Ma Honolulu, Dek. 29, mareia e Rev. H. H. Pareka, o Mahoe k, me Moi w. No Waikiki laua.
JAME S - MELE - Ma Honolulu, Dek. 31, mareia e Rev. H. H. Pareka, o John James me Mele. No Kalihi laua.
KAMAI - KAEHUOKALANI - Ma Honolulu, Ian. 12, mareia e Rev. H. H. Pareka, o Kamai k. me Kaehuokalani w. No Honolulu nei laua.
APAU (Pake) - KAUHOLA - Mareia e Rev. L. H. Kulika, Ianuari 16, ma Honolulu. No Palolo ka wahine.
DANIELA - HANA - Ma Honolulu, Ian. 14, mareia e Rev. L. H. Kulika, o Daniela k, me Hana w. No Honolulu laua.
Ian. 1, mareia o Malaihi k, me Kaheananui w, na Rev. J. D. Parisa laua i mare. No Honomalino Kona Hema laua.
Ian. 2, Ma Kona Hema, Hawaii, mareia e Rev. J. D. Parisa o Nanihonui k, no Onouli, me Kaleo w, no Nawawa.
Ian. 5, ma Kona Akau, Hawaii, mare o Maalo k, me Makaleha w. Na Rev. J. S. Parisa laua i mare.
HANAU.
No v. 25, ma Nawawa, Kona Hema, hanau o Kahanahookahi w, na Kuawai me Nakamaa.
Dek. 18, ma ia wahi no hanau o Paukamanawa k, na Petero me Kekaulike.
Dek. 19, ma Kaawaloa, Kona Hema, hanau o Kahauanu w, na Awahua me Limaloa.
Ian. 2, ma Kalukalu, Kona Hema, hanau o Kalehua k, na Keahuakea me Mahiai.
Ian. 15, ma Kamoiliili hanau o Kahalaomapuana w, na Naholowaa me Nailimae.
Ian. 12, malaila no hanau o Peke Mele, na Kamana me Mele.
No v. 8, hanau o Keaniani. Nov. 6, ma Puueo Hilo, hanau o Kaluahine w, na Kaluna me Kaluahine.
MAKE.
Ian. 7, ma Kaakopua, Honolulu, make o Kamanao k, no Honokua Kona Hema Hawaii oia.
Dek. 15, ma Kukuau Hilo make o Wahiawa w.
Dek. 15, ma Piihonua Hilo make o Hale k.
Dek. ma Puueo Hilo, make o Opunui w.
Nov. 10, malaila no make o Makaena.
Dek. 22, ma Punahoa Hilo make o Akenaka w.
Oct. 30, ma Kehena, Puna Hawaii, make o Mamala.
Nov. 3, ma Kamaili, Puna Hawaii, make o Kau.
Nov. 8, ma ia wahi no make o Kanealii.
Dek. 2, ma Kehena Puna Hawaii, make o Kekapa.
Dek. 18, malaila no make o Hahale.
Dek. 10, malaila no make o Kekapa 2.
Ian. 10, ma Kailua Puukaeo make o Kupaiole.
Ian. 13, ma Holani Pa, Honolulu make o E. Haalou w.
Ian. 5, ma Kaumakapili, make o Hariata Napua Kameheu.
Nov. 28, ma Kalukalu Kona Hema make o Kaaikanaha w.
Dek. 18, ma Onouli, Kona Hema make o James Rebl.
Dek. 19, ma Nawawa make o Inoaole.
Ian. 6, ma Puahia make o Kealoha k.
Ian. 13, ma Kamoiliili make o Kahananui w.
Ian. 15, malaila no make o Paku w.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa o kela ano keia ano. Ua kapu loa kuu Apana Aina Ma KEAOPUKA a me LOILOA, ma Koolau, i Maui Hikina, a ua kapu na mea ulu a pau i na holoholona, Bipi, Lio, Miula, Hipa, Kao, Puaa. Ina e komo hewa kekahi o keia mau holoholona, e uku no i $1.00 no ke poo. O ka mea kue, e hana no au e like me ke Kanawai. C. KEKUAHANI. Peahi, Maui, Oct. 26, 1866. 268-2t*
Kauka Lapaau,
- O -
A. C. BUFFUM, kona inoa.
AIA NO KONA HALE KAUKA MA KONA hale noho ALDRICH HALE ma Alanui Papu, Honolulu. 236-6m
KAUKA LAPAAU.
- O -
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.
AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ke Alanui Hotele. Honolulu. 245 1y
HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA MONIKAHAAE, Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H. L. KEIKI (CHASE.) Mea Pai Kii. 267-1y
OLELO HOOLAHA
- A KA -
PAPA OLA.
E HELE ANA KA LUNA O KA PAPA OLA e makaikai i kela wahi keia wahi maloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu nei, iloko o keia malama o Ianuari 1867; penei: Apana 1, iwaena o ka la 14 a hiki i ka la 18. Apana 2, iwaena o ka la 18 a me ka 23. Apana 3, iwaena o ka la 23 a me ka 27. Apana 4, iwaena o ka la 27 a me ke 31. Aia ka Apana 1 mauka o Alanui Moi, ma ka aoao Hikina o Alanui Papu. Apana 2, mauka o Alanui Moi, ma ka aoao Akau Komohana o Alanui Papu. Apana 3, makai o Alanui Moi, ma ka Akau Komohana o Alanui Papu. Apana 4, makai o Alanui Moi, ma ka aoao Hema Hikina o Alanui Papu.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA HOONOHO IA MAI KA mea nona ka inoa malalo, e ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, i Luna Hooponopono ma ka waiwai o KEAUIKALIMA i make aku nei, no Kapalaaiaea, Kona Akau, Hawaii. Nolaila, ke kauoha ia aku nei, o ka poe a pau i aie i ka mea i make, a me ka poe ana i aie ai, e hoike mai lakou mawaena o na la he 30 mai keia la aku imua o D. Kahanu, a i ole ia, i kona hope ia J. Komoikehuehu. D. KAHANU, Luna Hooponopono Waiwai. Honolulu, Ianuari 12, 1867. 267-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa, ke papa aku nei makou, o na mea nona na inoa malalo iho, mai hele hewa kekahi kanaka a mau kanaka maluna o ka aina kuai o makou ma Waiea, Kona Hema, Hawaii. O ka mea kue i keia olelo papa, e uku no ina dala, aole emi iho malalo a maluna ae o na dala elima. O na holoholona hoi, oia hoi ka lio, bipi, hoki, a pela aku, e uku no i ke $1.00 no ke poo. E lilo keia i kanawai paa a mau loa aku. P. PALEA, LUKEHIWA, PAHIA, NOEO. Waiea, Kona Hema, Hawaii, Dek. 27, 1866. 165-4t*
OLELO HOOLAHA.
O KA HUI MAWAENA O APAI A ME Kilauea na pake nana i malama iho nei i ka Hale Aina Pa na huina o Alanui Nuuanu a me Hotele ma Honolulu nei, ua hoopau ia ma ka la 15 o Dekemaba iho nei, mamuli o ka ae like ana. O na bila aie a pau, e lawe aku imua o Apai no ka ka hookaa ana. APAI (Pacyee) KILAUEA. Honolulu, Dek. 28, 1866. 266.3t*
KUPANAHA!
WAHI MEA KUPANAHA LOA AOHE i ike ia mamua ma Honolulu nei, eia ma ka HALEKUAI o C. F. PULUKA. Alanui Papu. 262-tf
Lole Hou o kela ano keia ano
ma ke kumukuai kupono i keia wa
MA KA HALEKUAI O C. F. PULUKA.
262-t f. Alanui Papu.
ALAPIA ELEELE MAIKAI LOA
Ma ka Halekuai o C. F. Puluka.
262- tf. Alanui Papu.
I KA POE MAHI PULUPULU!
E KUAI NO AU I KA PULUPULU SI AILANA I kela manawa keia manawa A PAU MA KA UKU MAKEPONO LOA. E lawe mai ma kuu Keena Pulupulu ma HONOLULU NEI. H. M. WINI. Honolulu, Nov. 10, 1866. 258-2m
HANA KAA O NA ANO A PAU.
UA MAKAUKAU AU MA KO'U HALE hana KAA ma AINA HOU, e hana i na kaa o na ano a pau. - Na Kaa i pau i ka hakihaki o kela ano keia ano, a me na mea no a pau e pili ana ia Oihana. Nolaila, ia oukou e na makamaka mea Kaa, e ike ia kakou hookanaka. WILLIAM AULD (UILAMA.) Honolulu, Sept. 20, 1866. 251-3m.
Halekuai Mea ai! Halekuai Mea ai!
Ma ka Hale Unihiepa ma Alanui Papu.
UA HOOMAIKAI IHO NEI KA mea nona ka mea malalo nei i ke Kulana o kona HALEKUAI MEA AI, oia hoi, no ka hookipa ana mai i na kanaka maoli e kalepa ana, a o kona i ini nui, o ka hoolako mau i na mea maikai loa a pau e makemake ia ana. OIA HOI KEIA MALALO IHO: AILA, PALAOA, PALENA, KOPAA, PALENA LIILII, LAIKI, PIA, KOLU HOOLUU LOLE, KAMANO, UWIKI KUKUI, MEA ONO, KULINA, BALE, ILI PALAOA AI A KA LIO, &c. Elua ana mau Kakauolelo i makaukau no ke kuai aku me na makemake, mai ka hora 5 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 7 o ke ahiahi. MR. KAKAI (A. D. CARTWRIGHT.) Honolulu. 243-6m