Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 8, 23 February 1867 — Page 4
KE KUOKOA, HONOLULU, FEBE RUARI 23, 1867.
K a Nupepa Kuokoa.
He Mele Pio.
Leo - TRAMP, TRAMP, TRAMP.
1. Aia no ke pio, e.
Ke kulou ia me ka uwe.
No ka paa kaawale ae, mamao ae
Mai ka home makamae,
Ma ka aina enemi.
A ke ake nei e hoi hou mai.
Cho. — Ku, ku, ku, a kii aku la.
Wehe i ke pani hao,
Lalau, apo, a hookuu,
Hoihoi olu no
I ka home makamae, a hui pu.
Ku. ku, ku, a wiki aku,
Ke o mai ia no a mau,
Kona leo kanikau,
Paa a ane make no.
Kii, hookuu, a hoihoi mai ano.
2. Lana, ea, kou manao,
E ke pio kanikau,
Ma ka aina enemi, mamao ae;
Ke ala la e kii ae
Kou mau hoa aloha nei;
Hamau, ke kokoke ae la na wawae.
Cho. — Ku, ku, ku, aloha mai la,
Wehe i kou puka hao,
I komo la no lakou,
E hookuu la, a hoopau
I ke pio ana ou, i hoi pu.
Ku, ku, ku, a hoi mai la,
Waiho i kou hale po,
Holo awiwi mai no,
O kii ia a paa hou;
Hoi mai la i ka home maikai ou.
3. Oe no ua pio nei,
E ka mea auwana'e
Ma ka aina enemi mamao ae,
Mai ke Ahua maikai ou,
Mai kou kahu, kou Iesu,
A ke ake nei anei e hoi mai?
Cho. — Ku, ku, ku, a hoi mai la;
I ke Akua maikai ou,
I kou kahu, kou Iesu,
I kou home ma ke ao,
Ke kii ae na hoa ou e hoi pu.
Ku, ku, ku, a hoi pu la;
Ilihune, u, uwe,
Makewai, pololi e,
Make oe ke paa nei,
Ku, ku, ku, a hoi pu o make e.
H.M.H.
"E huli ae i ka pakaua, e ka poe pio manaolana."
Oluolu kahi leo o ua kaula Kahiko la, nana keia olelo i ka poe pio. Owai la kona inoa? Owai la hoi o ua poe pio nei? Na ka poe heluhelu e huli a hai mai.
Nui ka poe pio e noho nei. He poe pio kino kekahi, a he poe pio uhane kekahi.
Ala mai kekahi poe a kue a kipi i ke aupuni, a mokuahana. He kaua ka hope, kaua aku, a kaua mai, a wela loa ka hoouka ana, me ka pau da, ka poka, ka pu, ka pahikaua, a nui ka poe i eha, a i make, a i lawe ola ia ma ka aoao lanakila. A o ua poe la i lawe oiaia, ua kapaia he poe pio, a hoopaaia iloko o ka hale paahao; a nui ko lakou pilikia i kekahi manawa, no ka malama pono ole ia. Noho uwe lakou no ke kaawale mai ka hoino aku, a mai na makamaka aku.
A i kekahi po, puiwa mai la i ka halulu ana o ka honua me he olai la, me he hekili nui la paha. "Heaha keia? he poe kaua, he poe lio kaua, me na kua kaua, ke hele mai nei paha e hookuu ia kakou mai keia hale paahao aku," wahi a lakou; a piha ae la i ka olioli, i ka manaolana, no ka manao e hui hou ana me na makamaka, e ike hou ana i ko lakou home maikai.
He nui no ke ano o ke pio kino ana. He poe makaikai kekahi ma ka aina malihini, a lawe pio ia i kekahi manawa e na kamaaina a hoopilikia ia. He poe i aihueia ma ke kau wahi, a hoopio ia iloko o ka moku paha, ka hale paahao paha, ka hale nuna, hale moneka paha. He poe haumana na Iesu, he mau hoahanau paha, he mau kahunapule paha, ma na aina hoomanakii, hoomana popo, hoomana mahomeda — ua hoopio ia i kekahi manawa no ka heluhelu i ka baibala, no ka pule ana ia Iesu, no ka hoole a me ka haalele ana ia mau aoao. Aia no ke noho pio la kekahi poe i keia wa, no keia mau kumu. Aloha ino wale lakou!
Ua pomaikai no nae lakou, no ka mea, ua pio lakou ma ka pono.
Aka, he poe pio e ae kekahi, ua pio lakou no ka hala, no kekahi karaima. Ua paa i ke kaulahao, iloko o ka hale paahao, a pilikia maoli no ke kino. He uku ia no ka hewa ma keia ao. Ua akaka paha ke ano o ke pio kino ana. He nui no ia poe he hapa nae.
O ka poe pio uhane kai oi loa aku. Pehea lakou i lilo ai i poe pio? Nawai hoi lakou i lawe pio ae? Ma ke kaua anei lakou a lawe, pio ia? Pela no kekahi, aka o ka nui, aole i kaua. Ua ae wale aku no e noho pio malalo ae o ka enemi me ka oluolu no. Aohe kau mai ka enemi; ua wehe oia i kona poli, a o ka holo mai la no ia o lakou iloko me he poe kamalii aloha la i ka makua. Owai hoi o ua enemi nei? Aole oia he mea hookahi, he legiona lakou, O ke diabolo no he poo, ka alihikaua, a he nui wale na koa ona, a me na mea kau.
E hai aku anei au ia lakou pakahi. Molowa ke heluhelu ke hana wau pela. Na oukou no e imi i na enemi i pio ai oukou, me na makua, na keiki, me na kanaka he nui wale. Ka hewa, ka lealea, ke kuko ke ao nei, ka palaka, ka hiamoe, ka hookiokio, ka hookano, ka makee, ka hookamani, ke kuhihewa, o lakou nei a pau ea, kekahi o na enemi. He poe hooluliluli a hoohiamoe i ka uhane ma ka bela moe o ka hewa, ma ka poli o ka moo niho awa, a mahope hooopauia i ke kaulahao iloko o ka hale paahao ona. Pehea? ua pio a mau loa anei? aole anei he mea hoalana i ka manao oia poe? E make anei lakou iloko o ka lima o ka lima o ka enemi?
"E huli ae oukou i ka pakaua e na pio manaolana." wahi a ka leo paipai ma ke kumu manao. E kii e wehe i ka puka, e hooala i na pio mai ka hiamoe ana, e wehe i na kaula, e lawe mai ia lakou mawaho, e hookomo i ka lole maemae, i ke apo gula, i ke kamaa hao, a e hoihoi ia lakou i ka makua, i ke kahu ia Iesu, i ke aupuni o ke Akua, i ka home maikai o ka poe pono ma ka lani.
Ka hana ia a na kahunapule, na misionari, na makua, na kumu, na luna ekalesia, na hoahanau, a ma ka pule, ma ka paipai, ma ka mana o ka olelo a ke Akua, me ka Uhane Hemolele e hiki ai ke hoihoi i na pio nei. E lana ka manao.
"Ua hiki mai nei ka Iubile
Ou hoi oukou na pio e."
H.M.H.
Ka Haiolelo a J.W.H. Kauwahi
i ka Ahahui Laau Lapaau ma Wailuku, Ian. 1. 1867.
(Hoopauia mai kela pule mai.)
He mea maopopo loa ia'u i keia manawa, ka nana ana i ka hiki ole i ke Aupuni ke hoonoho i mau kahuna ma na apana a pau, no ke kauliilii o ka noho ana o na kanaka, a ina paha e manao ia e hoonoho i mau kahuna, alaila, e kauoha hou aku i mau kahuna ma na aina e i keia manawa, a e kukulu hoi i kula e ao ai kekahi poe a akamai no na la mahope aku.
A ina pela ka manao ana iloko o ke Aupuni ina o ka Papa Ola hoi, alaila, e pono ia'u e hoakaka ma keia wahi i ka nui kupono e hoonoho ai i na kahuna ma kela wahi keia wahi, a penei no ia: ma ka mokupuni o Hawaii, i umi kahuna lapaau haole, ma ka mokupuni o Maui, Molokai a me Lanai, i umikumamalua, ma Oahu elima (koe nae ke kahuna o ka Hale mai Moi Wahine) ma Kauai me Niihau, i elima, a i na e hui pu me ka laau lapaau, e oi aku no mamua o na dala he kanalima tausani i kela makahiki keia makahiki.
Aka, o keia hoolilo ana nae ma keia ano, aole au i manao, ua makehewa, a ua lilo pono ole, aka, ua kupono no ia lilo ana i ka malama ana i ke ola o ka poe nana i haawi mai, a i hookupu mai i ke dala no ke Aupuni, a o kana hana mua no hoi ia o ka malama i ke ola, o kona lahui kanaka, aka, aole i hana iki ke Aupuni pela e noho nei a hiki i keia manawa, a pela mau aku no paha auanei. Aka hoi e like no me ka'u olelo mamua no ke ano e o ka noho ana o keia lahui, a me na mea no hoi a lakou e ai ai, ua ane makehewa wale no ka hilinai nui loa ma ka lapaau i na laau haole wale no, me ka manao e hoole a e hoopau i ka lapaau ana i ka laau o Hawaii nei, no ka mea, o na laau haole, me ke kumukuai nui e loaa'i, aka, o ka laau Hawaii me ke kumukuai ole e loaa no ia mau laau, e ulu koke ana no ma ke kala o ka hale o ka mea mai, a i ole ia, alaila, e huli aku a loaa koke mai me ka luhi ole, a me ka lilo ole no hoi, no ka mea, ua lako ka aina a pau i na laau lapaau.
Aole au i manao mua e hapai i keia Ahahui me ka manao e hoole loa i ka lapaau ana o na laau haole, no ka mea, ua hoakaka mua aku au, oia iloko o ke kanaka maoli e noho nei i keia manawa na ano mai elua, oia hoi na mai kahiko o Hawaii nei no na mea ai a me ka noho ana, a me na mai hou hoi kekahi ma ke ano hou o ka noho ana i awili pu ia, no ka mea, ua ike no au ia'u iho, a eia ke kanaha a keu o ko'u mau makahiki, a iloko oia manawa, ua ai no au a inu hoi i ka laau haole, a pela no hoi i ka laau Hawaii, a ua lapaauia no au i na laau Hawaii he lehulehu na ano a ua ike no au i ke kupono oia mau laau, no ka mea, eia no wau ke ola nei no ua mau laau la.
E nana maoli ae no hoi kakou i na apana a pau a me na wahi i nohoia e ko kakou mau hoahanau i keia manawa, a e ninau iho. Ehia la kahuna lapaau haole ma Hawaii e noho nei, a e huna nei i ka oihana lapaau?
A ehia hoi ma Maui a me na mokupuni e pili ana? A ehia ma Ewa, Waialua a me na Koolau o Oahu? A ehia hoi ma Kauai? A e maopopoia oukou auanei ka laau e lapaauia ma na apana e ae o ko kakou mau mokupuni, a e maopopo pu no hoi auanei ia oukou ka oiaio o keia mau olelo a'u imua o oukou ke nana pu iho oukou i ka nui o ka make ma kahi e lapaau nui ia ana na laau haole iwaena o kakou.
No kuu inaina a me kuu ike no hoi i ka nui o ka poe hoopunipuni e lapaau nei iwaena o na kahuna Hawaii, nolaila, ia'u i noho ai iloko o ka Hale Ahaolelo o ka makahiki 1864-5, ua kokua koke au i ka hoopukaia ana mai o ke kanawai hoololi i ka Pauku 27-9 o ke Kanawai Kivila e pili ana i ka oihana lapaau, no ka mea, mamua iho oia manawa, aole o kana mai o na kahuna hoopunipuni ma ko'u nana ana'ku, a me ka poe hoomanamana, a ua manao au ma ia hoololi ana e manao ana la ke Aupuni e hooponopono hou ae i ke ano o ka lapaau ana ma na laau Hawaii, a i kakali loihi ana a hiki hou mai i keia manawa, aole no i hapaiia ka noonoo ana no ia mea, aole hoi i imiia na kahuna akamai a kupono ma ia ano lapaau, nolaila, ua kupu koke iloko o'u ka manao e hopai ae i keia manawa, a e kukulu hoi i keia Aha i mea e hiki ai ke imi kokeia a ke ninaninau kokeia iwaena o na kahuna lapaau o kela ano keia ano iwaena o na kanaka Hawaii, a e ninaninau hoi iwaena o kekahi poe e ae, i loaa ka moolelo pololei no na laau lapaau o Hawaii nei a me ke ano o ka hana ana, a i maopopo hoi na mai i kupono i kona laau, a e palapalaia a paa a waiho aku i ka Peresidena o ka Papa Ola no ka pono o ka lehulehu i hiki ai ke apono ana, i kekahi poe e hapai ma ia Oihana.
A o kekahi hoi, i mea e loaa'i na kahuna lapaau maoli i akamai, a i ikeia lakou, a i paipaiia e nonoi i ka Papa Ola e loaa ka pono ma ia mea, i hiki ai ke lapaau pololei me ka hoopunipuni ole; a i mea hoi e hooki ai i kekahi mau hana lapuwale, a i loaa hoi kekahi mau laau i loaa ole mamua; a i hiki ai hoi ke kiai pono ia a ke hopu ia ka poe kolohe ma ka lapaau kolohe ana me ka hoopunipuni.
Nolaila, mamuli o keia mau kumu manao a'u i hoakaka'i maluna, a ke lana nei hoi ko'u manao, ina e kokua mai ka mea Mana Loa, e lilo ana keia hana a kakou i mea e hoemi mai i ka holo hikiwawe ana o ko kakou lahui i ka make, a e lilo no hoi oia kekahi kumu no ka hoomahuahua hou ana ke hookoia na mea a pau.
E o'u hoa'loha, no keia mau mea i kahea aku ai au ia oukou e halawai a e kuka pu hoi no ka pono o ko kakou lahui, a no ka pono hoi o ka hapai ana i keia hana, a ina he aloha ko oukou i ko kakou lahui, a ina he makemake ko oukou e imi i mea e hoomau ai i ko kakou lahui ma ko lakou one hanau a hiki i ka la hope. A ina he manao ko oukou e hoomauia ke kaheaia ana o ko oukou mau inoa i inoa ohana iloko o ko kakou lahui, a ina e makemake oukou e kukulu i ko oukou mau inoa i kia hoomanao iloko o ka lahui ponoi, alaila, ke nonoi aku nei au ia oukou, e like me ko oukou aloha ia oukou iho, e ku kakou a e hapai i keia hana nui.
He oiaio no, aole ia kakou ka lako e hiki ai ke hoounauna aku i kekahi poe, aole no hoi ia kakou ka mana e hiki ai ke koi aku ia hai me ka ikaika e kokua mai i ka kakou hana e hapai nei, aka, e lalau kino no kakou, a e hana paka i na mea a pau e pono ai a e loaa'i ka mea e kokua'i i ke ola o ko kakou lahui, a ina e lilo keia hana a kakou i mea pono io ai, alaila, ua pomaikai no kakou, a ua lilo hoi ka kakou hana i kia hoomanao. Aka, ina paha e poho wale, a lilo wale keia luhi o kakou i mea makehewa, alaila, aole no ia e kau ana maluna o hai, aole hoi maluna o ka lahui a kakou i imi ai i mea e pono ai kona ola, aka, maluna o kakou ponoi no ia poho, aole hoi e hiki i kekahi mea e ke hoohalahala mai.
He nui no ka hana e hiki i ka hooko ana a me ka hoopau ana o ko kakou hana, a he nui no ka lilo, no ka mea, e hele kino ana kakou ma kela wahi keia wahi, a he lilo hoi no na mea e pono ai ka kakou hana, aka, malia paha he poe aloha kekahi i ka lahui Hawaii, a malia hoi e hiki ia lakou ke kokua mai, a malaila kekahi hilinai ana e hiki ai ke hapai i keia hana nui a kakou e hoomaka nei, ka hana a kakou e auamo nei maluna o kakou iho, no ka mea, ua manao au, aole no o kakou ka poe nana keia hana, aka, no ka hana oleia, a no ka noonoo oleia o keia ano o keia ano o ka lapaau ana, nolaila, e aho no ko kakou hapai ilihune ana, a i lilo ai keia hana nui i mea e pono ai ko kakou lahui.
I kuu hoike ana i ka'u olelo hoakaka e pili ana i na Kumumanao no ke kukulu ana o keia Aha, ke nonoi aku nei au ia oukou e lawe aku i ko'u aloha a me ko'u hoomaikai ana. J.W.H. KAUWAHI.
Ka olelo Hoike a L. Aholo
i ka Ahahui Laau Lapaau ma Wailuku.
E KA LUNAHOOMALU.
Ma ka ninau i haawiia mai na'u e noonoo a hoike aku i keia Aha ma keia halawai ana, ua kupono ia'u ke hoakaka e like me ke ano oia ninau, no ka mea, oia ninau penei no ia. "Na ka Papa Ola wale no anei e malama a e imi i mea e pono ai ke ola o ka lehulehu? A ua kue anei i ke kanawai ke hapai kekahi poe, a ke imi hoi i mea e pono ai ke ola o ka lehulehu?"
Maloko o keia ninau, elua no mahele nui, a o ka mua, oia keia. "Na ka Papa Ola wale no anei e malama a e imi i mea e pono ai ke ola o ka lehulehu," a o ka lua hoi o ka mahele, oia keia. "A ua kue anei i ke kanawai ke hapai kekahi poe, a ke imi hoi i mea e pono ai ke ola o ka lehulehu."
I ka'u wehewehe ana no keia ninau, e pono no ia'u ke wehewehe e like me na mahele nui o ua ninau la e iike me ka hoike ana malalo.
1. Na ka Papa Ola wale no anei e malama a e imi i mea e pono ai ke ola o ka lehulehu?
Ma ko kakou mau kanawai, ua hookaawaleia ka Oihana e pili ana i ke ola o ka lehulehu, a ua hoonoho ia kekahi poe e hui pu me ke Kuhina Kalaiaina, a ua kapaia ka Papa Ola, a ua hoakaka ia ma ke kanawai ka lakou mau hana, a maia ano, ua maopopo ia kakou ma ka nana ana a me ka noonoo ana, ua haawi ke kanawai i ka mana a pau oia Oihana i na Luna o ka Papa Ola, na hana hoi e pili ana i ka pono o ke Ola o ka lehulehu, a i ko'u manao, aohe no he kuleana iki o na mea e ae ma ia mea, a me na mea e pili ana ilaila.
Aka hoi, mamuli o kuu hoomaopopo ana i na mea i oleloia ma na kanawai e pili ana i ke Ola o ka lehulehu, a ma ka nana pu ana hoi i kau olelo hoakaka ma ka la 29 iho nei o keia malama, ua maopopo ia'u, o keia hana au e manao nei e hapai, ua kupono maoli no i ua poe la o ka Papa Ola, a na lakou ponoi no keia hana, na lakou no e hapai a e kukulu a e imi i mea e poao ai ke Ola o ka lehulehu, oia hoi ka lapaau ana, na mai hoi o keia ano keia ano, na laau kupono hoi i ke ano a me ka noho ana o na kanaka Hawaii, no ka mea, o ka Oihana no ke Ola o ka lehulehu, ua hookaawaleia he puu dala e pono ai ia Oihana, a e hiki hoi ke hooliloia ma ka lakou kauoha, a e hikiwawe hoi ka hapai ana, a me ka hana ana e like me kau e manao nei.
Aka, mai ka manawa i hookumuia kela Oihana, aole no i manao iki ia, aole hoi i hapai iki ia ka noonoo ana ma keia ano, aole hoi i hoomanaoia e imi i na laau lapaau i maa i keia lahui, a me na kahuna hoi, no ka mea, ua maopopo no mamua he ano okoa ka noho ana, a i ana, na mea ai a me kela mea keia mea, iwaena o na kanaka Hawaii maoli, aka, ua uhiia keia ano, a me na mai a me ka laau lapaau, a me ka lapaau ana no hoi malalo o ke ano o na laau haole me he mea la, aohe laau kupono o Hawaii nei e lapaau ai i na mai o lakou iho, a me he mea la paha, ua manaoia ua ola wale iho no ko Hawaii nei lahui mai kinohi mai me ka mai ole, a me ka laau lapaau ole no hoi, a i ole ia, ua manaoia paha ua pau loa kanaka maoli, a me ko lakoa mau laau lapaau, a i ole hoi pela, malia paha, ua manaoia, ua huli pau loa na kanaka maoli ma ke ano hou o ka noho ana, a ua haalele i kekahi mau ano o ko lakou noho ana mamua, a me na mea e ai ai.
Ma ka nana ana iwaena o keia manawa liuliu i hookaawaleia'i keia Oihana, aohe no i hapai iki ka Papa Ola i ka imi ana a me ka noonoo ana i mea e pono ai ke Ola o ka lehulehu e like me kau olelo hoakaka, a no ka manao kekahi e lilo auanei i mea makehewa ka hilinai aku ia lakou, nolaila, ua manao au aole ia lakou wale no ka pono, e imi, a e malama i ka mea e pono ai ke Ola o ka lehulehu, ia lakou no paha ma ka mea hiki ia lakou, a i kekahi poe e ae no hoi ma ka mea hiki no hoi ia lakou; aka, o na mea nae i loaa ma ka imi ana o ka poe e ae, e hoounaia no a e hoike ia hoi i ua Papa Ola la, ka poe nana e malama ia Oihana, a oia mau mea i imiia, e lilo no ia i mea e pono ai no ke Ola o ka lehulehu. — Eia kekahi mea a kakou e nana ae ai, mai ka hookumu ana o keia Oihana a hiki i keia manawa, aole no i lawa pono, aole hoi e hiki ke hoolawa ponoia na kanaka maoli a pau ma kela wahi keia wahi i na laau kupono no lakou, aole no hoi i na kahuna, ke ole e imiia mamuli o kau hoakaka ana, a i ko'u manao, oia wale no ka hana e hiki ai ke hoolawa ponoia keia lahui i na laau a me na kahuna kupono no hoi.
2. A ua kue anei i ke kanawai ke hapai kekahi poe, a ke imi hoi i mea e pono ai ke ola o ka lehulehu?
Ma ko'u manao no keia ninau, a me ka nana ana hoi i ke ano a me ka manao o ke kanawai e pili ana ilaila, ua maopopo ia'u, ma kekahi mau mea, a ma kekahi mau hana e hanaia, ua kue no i ke kanawai, e like me na mea i papaia malaila, aka hoi, ma kekahi mau mea hoi aole no i kue.
I na paha kakou e manao ana e hapai i ka Oihana lapaau, he kue no ia ke loaa ole ka apono ana a ka Papa Ola, a o kona mau Luna paha, aka, he hana maikai nae ia, malia paha, e hoolaia no kekahi poe, a e lilo hoi i mea e pono ai ke ola o ka lehulehu, aka, ua kue nae ia i ke kanawai, a nolaila, aole o kakou mea e aponoia'i ilaila, aka hoi, i na hoi e like me kau olelo hoakaka no ke kumu i kukulu ai i Aha Laau Lapaau, a e imi, a e ninaninau a maopopo na mai o ke kanaka a me na laau lapaau kupono no hoi i kupono i ka lapaau ana i ka laau i ka lahui Hawaii, a hoike aku i ka moolelo i ka Papa Ola, i mea e malama ia, a e aoia no ka pono o ka lehulehu, i maopopo i ka Papa Ola na mai o Hawii nei, a me na laau kupono, a i hiki ai hoi ke hooiaio a haawi i Palapala ae no na kahuna, a i aoia'i paha kekahi poe ma ia ano, alaila, ke manao nei au, aole ia he mea kue i ke kanawai, a o ka poe e olelo ana ua kue ia hana, a me na hana like e ae oia ano i ke kanawai, alaila, o lakou ka poe makemake e e holoi koke aku i ka lahui Hawaii mai ko lakou aina aku, a he mau enemi maopopo lakou no keia lahui kanaka.
Ma ko'u hoomaopopo ana i na mea i hoakakaia e oe e ka Lunahoomalu e pili ana i keia mea nui, ua kau iho au i ko'u inoa ma ka ae ana a me ka apono ana i kau olelo hoakaka. L. AHOLO.
Wailuku, Ian. 1. 1867.
KA PAPA KONANE A LONOIKAMAKAHIKI.
1. Ehia ka nui o na Anela ma ka huina lani?
2. Ehia Papa Kerabima ma ke kae o na ouli lani?
3. Ehia kii Serubima ma ke Kihikihi o na lani?
4. Owai ka inoa o ke Serabima nana i kuni ka lehelehe o Isaia?
5. Owai ka inoa o ka Anela kiai o Peresia? Heaha la ke ano o kona inoa?
6. Owai la ka inoa o ka Anela kiai o Esena? I ka manawa nea ka hoonoho ia ana? Ua pau anei ke kiai ana?
7. Owai ka Anela a ke Akua i makemake loa'i, a mahope ka hookama ana?
8. Owai ka inoa o ka Anela nana e malama nei ke Ki o ka luaahi o Gehena?
9. Ehia ka nui o na "Iehova" ma ka Baibala?
10. Owai na mokuna like loa o ka Baibala?
11. Owai ka pauku uuku loa o ka Baibala?
12. Owai ka pauku waena loa o ka Baibala?
13. Owai ka pauku mahele kulike o ka Baibala?
14. Owai ka mokuna uuku loa o ka Baibala?
Ke waiho maikai ia aku la na hua ohia he 14 na na anekelope o Palesetina; ua hoomahui ka lima i ka noonoo, ua poha ka pauda i ke ahi, ua oi ke koi i ka hoana, ua hemo ke kui i ka hamare? Me ka Mahalo.
JOHN. BOOTT.
Makua W.O. Feb. 12. 1867.
He kanikau no Sepa Kapohaku
Kuu kane aloha Sepa Kapohaku.
Kuu kane i noho pu iho nei la e,
Ua noho maua me ka oluolu,
Aohe pilikia ai, a pilikia i-a hoi,
Kuu hoa pupuuanu o Keokea la,
Auwe! Auwe hoi kuu kane e.
Kuu kane o ka lepo nihi ea a ka makani.
Aloha kuu kane hoa pupuuanu la.
E pupuu aku ana i ke kuluaumoe la,
I ka uka wale o kela aina nahelehele la,
I ka uka aala o Keokea Kula la,
Auwe! Auwe hoi kuu kane e.
Kuu kane mai ka ua ukiukiu o Makawao,
E noho ana ko keiki ilaila o J. Poka,
Ko keiki aloha nui hoi ia e noho nei,
E noho ana na kini ou ilaila me ka u,
A me ka minamina i kou hele ana e,
Ua hele hoi oe ma ko wahi i makemake ai,
Auwe! Auwe hoi kuu kane e.
Kuu kane mai ka ua ula mai iluna la,
Iluna o ka lau laau o ke kea la,
Mai ka hale ukele a ka wai he ua,
O kahi a kaua i noho ai ma Puaahookui,
I noho kaua hookahi makamaka o ke Akua,
Hele aku la oe me ka pomaikai lua ole,
Auwe! Auwe hoi kuu kane e.
Ke noho nei no au me ke aloha ia oe,
I kou wahi e waiho hooilina lepo nei,
A me Nuhi ka kana moopuna hoi e,
Kuu kane o ka po loloa o ka hooilo,
Kuu kane hoa kuka pu o ke Akua,
Auwe! Auwe kuu kane hoi e.
Hoa kuka pu o na mea o ke kino,
Hoa hele o ka la laula o Hamakualoa,
Hoa launa pu me na kahuna pule e,
Ua lawe aku na eheu o ka make e,
Koe iho nei au me ka pilikia nui,
Pilikia i na mea helehulehu e,
Auwe! Auwe hoi kuu kane e.
Ua hele kuu kane ma ke ala hoi ole mai,
Hoi aku la oe ma ka poli aala o ka Makua,
O Iehova Sabaoda ka lani nui e,
Ike aku la oe i ko laila Paredaiso,
A me na anela hemolele hoi la,
Ike oe i ko laila hiwahiwa lua ole,
Auwe! Auwe kuu kane hoi e.
Mrs. MILEKA KEHAU.
Kalepolepo, Maui. Ianuari 16, 1867.
He Inoa no Mele Hoopii.
Nani Maunaloa i lohia e ka noe,
E kilohi ana i ka hono o na manu,
Ke nana iho oe he nani he maikai ke alo o ka pali,
I houa mai e ke anu a me ke koekoe,
Kikii iluna ke ao a ka makani,
A wala lua i ka lae hala o Kookoolau,
Ke weloa mai la e na ki a kaunu
Ea mai ke ae loa hanalili i ka moana,
Kukulu ina kiaha wai a ka ua hoolua,
Lewa ka hala o Puna lewa i ka malie
Lewa ka waha o ka Ena i ka makani,
He kila hao ia ua ka ua holio
Kani ka poo a ke kai i ke alo o ka pohaku
Holoi e ka ihu o Mookini i ka ehu a ke kai.
Kawele kilikia e ka lehua Makanoe,
Lea ka hone a ka wai i ke alo o ke kahawai,
I ka hoohenahena a Puna i ka maikai
Maikai koholalele i pai e ka noe,
Ua lula pono e ke anu o Alakai,
Aohe ihe pale ole a ke akamai,
Ua like me ke kaha i Waiolama,
Ka A mau a ke ahi iho ina pali,
Hehi hewa i ka laula o Kahualoa,
Mehe mea la i hana la ke kino o ka laau
Ka nani maikai o Hilo paliku e waiho nei,
Ahu kapeke aka la i ke kula o Hoohiu
Pehu ka ha i ka ua a ka ukiu,
I pue aku hapa ka loa o Paieie
I pau pono Kilauea i ke ahi a ka wahine
Ua hele a aeae me he hoki inu wai la i ka malie,
Kanoeau a ka pua i ka la;
E ake no a inu i ka wai a Kanaulu,
Oia wai a ka wahine e hana nei,
E hahai nei la i ka maka o ka Opua
He pua aloha ka oe no na moku
He a hihi lei aloha ia no moma a
Ua lai oe pela iho no.
S.M. KAHOPUOKU.
Ka mai o Mele Hoopii.
Aia ko mai i Maleka,
Ka hale o ka poe Pikimana
Nana ina rumi o loko,
One Hila paha kou lua
Kini kohu i ka noho keleunu
Hoohie na pua Ohana
Na pua onaona ma ka hema
He mai he ala he moani.
S.H.L. KEALALIO.
Uila ko mai i Kaleponi,
I ka wai kaimana laha ole,
Hoolaha ia aku i Mekiko
O Mele ka oe o Maui
Lohe au i kukulu o Kahiki
Ka la puka i Haehae
He mai he ala he moani,
Kikaha ko mai i ka maile.
Ke ahi welo lua i na pali
Ke o ae la i Kualoa
Ke kano auneki i Waioli
Kiani ka loaa a ko mai,
Ike ia ka leo o ka manu,
He mai he ala he moani.
Eia ko mai i Wailuku
Ka papa helu o Kaupo
Huli aku ke alo i Iao
Nana i ka malu kuikui
Ka ua haki nua i na pali
He mai he ala he moani,
No Mele Hoopii he inoa.
Aia ko mai i Kauiki
I ke kai hone o Mokuhano
Haohao kuhi hewa iho a'u
Aole ko,u hoa o ka poli
Ua lilo i ka noho kapae
Ua oki kau hana ua lai
He mai he ala he moani,
No Mele Hoopii he inoa.
D. KALIMAMAI.
Haaheo ko mai i Farani
Noho ae i ka hale laau,
Ko lei kaimana e Mele,
Kahiko i ke kino maikai
Imi ia ka eha a ko mai
Noho ae i ke kaona ua lai
He mai he ala he moani.
No Mele Hoopii he inoa.
He mai keia no Mele,
No ka pua laha ole a Saika.
Hoolaha ia mai ia nei,
Ike ia e na ili keokeo,
He kama iki oe a Nahau.
Aia ke kapana i Kahiki
Ka wai kalaponi wai gula,
Alohi na puka aniani,
He mai he ala he moani.
Mr. KAIA.
Kamehame, Kula, Maui, Feb. 7, 1867.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1y.