Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 9, 2 March 1867 — Page 3

KE KUOKOA, HONOLULU, MARAKI 2, 1867.

 

Hunahuna Huikau.

            Make paha auanei i ka wi.- Aia ke kahi poe kanaka o Alabama a me Geogia ma ke kulaakauhale ahi o Wasidetona, e nio ana a e hooikaika ana e loaa mai on a kokua no ma kanaka pololi o ka Hema e noho maka poniunui mai la.

            He Kumukula Pake. - Ua makemakeia kekahi pake ma Kapalakiko o Koi Kama Tuna kona inoa e ao i kula ma ia kulanakauhele. Oia pake, he naauao o akamai, a o ua kula la ana e hoala ai, ua manao ia no kona peo kanaka ponoi i ho no.

            Pau io paha auanei ka noho alii ana o ka Moremona nui. Ua lono ia mai Loko Paahai Nui mai, e hoi ana ka Makua o ka poe moremona o Uta, oia o Brigham Young, e noho ma kekahi mahinaai nui ma kahi huokili maluna o kana keiki. Eia ka niinu, e hiki puao ana anei ia hana nui a ke Kaula i ka mea opiopio, a he oiaio anei e pau loa 101 kona noho alii ana maluna o na moremona?

            I na makamaka. - Ke kau leo aku nei ke Kahauolelo o ka Papa Hawaii i na mea a pau i pili i na makamaka o kaka e noho mai la i na mokupuni o Fatuhiva, eia ka wa pono a oukou e hooili mai ai i na palapala no lakou. Mai kakali oukoa a hiki mai ka moku, alaila hoouna mai, no ka mea e holo koke ana ka Hokuao i Fatuhiva ke ku koke mai me ka hookaulua ole. E awiwi mai oukou o haule puanei i ka hope moku. He mau la ku wale mai no keia la.

            Ma na Nupepa Aupuni o kakou, aole i ike ia iho ka keluna nui o na kanaka o ko kakou nei aupuei mamuli o keia helu ana iho nei. No ka lohi loa no paina o ka hoouna ia ana mai, e houluulu ana paha.

            No Kili ma Amehika Hema.-O ka nui o na kanaka o ka mokuaina o Kili i keia manawa he 2.081943. O ka nui o kona mau mile kuea he 246.962. I ka 1861, o ka nui o na nalu no na waiwai i lawe ia aku a me na waiwai i hookomo ia mai, he $56.135.392. Ua hai wale ia mai, he $32 na kanaka e noho la malaila, ua oi aka mamua o na makahiki he baneri o ke ola ana, a o kekahi poe ke komo loa aku la iloko o ke o-o ana.

            He paha auanei Hawaii me Amerika. Ma ka heluhelu ana i kekahi nupepa o Kaliponia, ua ike ia iho ka ninau a ia pepa. "Aole loa anei e hooinoe iki ia ana he waea olelo pololei ma waena o Kapalakio a me Homoaona?" Ua hai ia ae no. "Aohe kanalua e hui ana na Poepoe elua o ka honua ma ka waea talegarapa, ke hoomoe ia mawaena o keia moana Pakipika." Penei ke kuhikuhi ana a ia nupepa, e hoomoe ia ka waea mai Kapalakiko mai a hiki i Honolulu nei 2.080 mile ka loa, mai a hiki anei aku i na mokupuni o Ebona 1.920 na mile; mailaila aku i Guama 1.500 mile; mailaila aku a hiki i Jugona 1.280 mile a mailaila aku hiki loa i Honokaona he 420 mile-huina pau o na Mile 7.200, a o ka loa o ka awea i 8.100 mile. I na ho oiaio keia, ike kakou.

            Hanai Enemi.- I ka helo ana o kekahi kaikamahine opio ma ka ululaau o Aferika Hema, ua hopu ia e ka enemi o kona makuakana, a ua oki ia kona niau lima elua, ala ila, hoihoi ia oia i kona home ine ke koko e kahe ana.

            Hala he mau makahiki, ola kona eha, aka nae, ua nele ua kaikamahine la i na lima ole e lawelawe ai.

            I kekahi la, ua hele mai i ka ipuka o ka hale o kona makuakane, he elemakule ua poohina, a ilihune, e makilo ana i ai nana.

            Ike ua kaikamahine nei iaia a maopopo iho la, o ke kanaka no ia i hana lokoino ai iaia mamy, a i oki ai i kona mau luna i hele koke ae la iloko o ka hale a mea aku la i kekahi e lawe i wahi palaoa me ka waiu nana, a noho pu oia malaila a pau ka ai ana a ua kanaka nei, a maona kela, wehe ae la keia kaikamahine i ka uhi e kau ana ma kona lima, i ike ua elemakule la, me ka i ana, "ua loaa kou hoopai no kou hana i no ana mai ia'u.

            Kahaha loa ka elemakule no keia hana kupanaha u ke kaikamahine i hana lokomaikai ni. O ka uku ka ia no kona hoomainoino wale i ka wa mamua. O ka hoopai Kristiano paha ia.

 

Na Mea Pili Aupuni

            Ua ike iho makou maloko o ka nupepa haole o ke Aupuni, mai ka la 26 aku o Feberuari 1867, o na dala a pau a kanaka e kapa nei he hapawalu, e laweia no e ka Waihona o ke Aupuni e like ka waiwai io me ke dime, (oia hoi he 10 keneta) a o na hapaumi iho hoi, e hooemi ia no i hapawalu Beritania, hoi, oia hoi ka Eono peni, e hoemi ia no e like ka waiwai io me ke dime hookahi. O na hapaumi iho hoi, nona ka ekolu peni, e hoemi ia no i hapalua dime, o ia hoi 5 keneta. O na hapaha Fareni he 15 wale no keneta.

            Ua hoike mai o Generala M. L. Kamika i mua o ke Kuhina o ko na Aina e ma ka la 13 o Fererauri, i kona palapala hookohu  Kanikela no  ke Alo Alii o Hawaii nei, mai Ka Mea Kiekie mai ka Peresidena o Amerika Huipuia, nolaila, ua hoike akea ae ke Kuhina o ko na Aina e  e hililai aku i kana mau hana ana a pau.

            Ua koho aku ke Kuhina Kalaiaina ia K. Paulo o Hilo i Luna Alanui no ka Apana o Hilo mokupuni o Hawaii e like me ka hoike a ka pauku 168 o ke Kanawai Kivila.

            Ua papa ia ka hoopaa ana mai o na kapena moku i ka hoe kou ma ka nuku o ke awa o Mamala. E malama i keia o poino aunei.

 

Na mea hou o Kaupo Maui

            I ke Kilohana Pookela o ka Lahei Hawaii;-Aloha oe: Ke hooili nei au maluna o na eheu o ka Mana Au Kai "Ke kuokoa" i na mea hou o Mokulau, Kaupo.

            Na Komite o ka A. H. L. o na mokupuni o Maui.

            Nov. 14. 1866.-Ua naue mai lakou (Rev. W. P. Alekanedero, Rev. H. Manase, a me na keiki o ke Kula Kahuna,) mai Wailuku mai kahi poe, a mai Honuaula mai kahi, a hiki i ka lai o Mokulau nei. Moe a ao ae, hoomaka ka hana ma ia la.

            Nov. 15, 1866.-Ua akoakoa mai na kanaka a piha ka luakini, a penei na hana. He pule, he himeni.

            Ia Rev. W. P. Alekanedreo ka ninaninau ia Rev. P. W. Kaawa i ke kumu o kona makemake i ka Oihana Kahunapule a me ka noho haipule ana, a ia ia no ka Haiolelo. Aia ma Luka, 4 :16, 24.

            Ka ninau ana i na mea pili i ka hana a ke kahu Ekalesia, e lime me ke  (Buke lawe lima) mea mau ia oihana.

            Ninau i na hoahanau, i ko lakou makemake i ke kahu hou, a me ke kauoha i ke Kahunapule hou.

            Ia Rev. H. Manase ka pule hookohu, ka haawi i ka lima-akau aloha, a me  ka olelo ao i ka Ekalesia. Ia P. W. Kaawa ka pile hookuo.

            I ka hope i ka hana, he lulu dal no ka Ekalesia i ke kahu hou.

            Hele aku ka huakai a moe ma ka Hale o Cha. K. Kakani ma Kipahulu.

            Nov. 16, 1866.-Hoomaka ka hana ma ka luakini o Kaupo, akoakoa mai no ka Ekalesia no ka poni ana ia D. Puhi i kahi no lakou. Pule a me ka himeni.

            Ia Rev. W. P. Alekanedreo a me Rev. H. Manase, ka ninaninau i ke kumu o ka makemake i keia Oihana.

            Ia Alekanedero ka Haiolelo ma Exakiela 2 : 3, 8.

            Ma ka ninau ana i ka Ekalesia, ua hooholo lakou e hoolilo ia Kipahulu i Ekalesia okoa.

            Ia Rev. H. Manase ka olelo kauoha i ke Kahunupule hou, a me ka pule hookuu. Ka haawi ana i ka lima-akau aloha ia Rev. W. P. Alekanedero..

            Ka oleio ao i na hoahanau, ia Mr. Alekanedero.

            Ka pule hookuu ia D. Puhi. Pau ka hana oia la.

            Nov. 17, 1866.-Hele aku o Mr. Alekanedero i Hana me kona mau ukali, a hoi mai ana me Rev. H. Manase i Kaupo. Me ke aloha. P.W. KAAWA.

Mokulau, Kaupo, Nov. 30, 1866.

 

Na Mea Pili Kalepa.

            O ko makou anoi nui ka hoolako pinepine i ko lakou Nupepa i na mea pili kalepa a pau Honolulu nei, aka no ka nui ole o ko na kanaka komo ana i na oihana a i na hui Kalepa nui, nolaila, ua kanalua makou nei kekahi mau mea a makou i manao ai he kupono loa.

            I ka Poaono aku nei i hala, ua komo mai maloko o ke awa o Honolulu nei kekahi kalepa o Aeko ka inoa. Ua lawe mai ia he waiwai no ka Hui o Kale Olelo e ma.

            I keia pule, elua kudala ana o na waiwai, lole, na mea ai, a me ia mea aku ia mea aku. Ma ka Poalua ma ka Hale Kudala o Hanale. Ma ka Poakolu ne ma ka Hale Kudala o C. S. Bato.

            Ma ka holo ana aku o ke kialua Kamehameha V. i na aina Lepo manu i ka la 23 o Feberuali iho nei, ua lawe aku o ia he umi kumaono mau kanaka kumakahiki me na lako ai a pau no ka nui e noho pauhana mai la ma ia mau mokupuni.

            Ma ka holo ana aku nei o ke kiapa Murray i ka la 23 iho nei o Feberuali, ua lawe aku o ia he 281 tona ko-paa, 326 pahu malakeke, 60 tona laiki, kokoke 4 tona kope, 3,300 mau nui, 100 ahui main, o ke kumukuai paha no ia mau waiwai $36.917.14. Ua lawe pu aku o ia ke mau haole kamaaina no kakou a he lehulehu wale no hui na eemoku.

            O ke kumukuai o kahi umeke poi i keia wa ma Honolulu nei, he o ia mau no ka pinana i ka hahalua, o kahi umeke hapaha iho, ua like me ke bola o kauhale kuai, ua hoowali ia ka ai a kakale.

            Ua hoopuka ae ka Luna Dute nui he papa kuhikuhi ma ka olelo haole no na mea a pau i lawe ia mai mai na aina e mai a me na mea i lawe ia aku mai ko kakou aupuni aku. Malaila ua ike ia, aohe no i oi kelakela loa aku na waiwai mai ko kakou aupuni i lawe ia aku mamua ae o ka makahiki i hala. O ka nui nae o na loaa o keia makahiki, no na waiwai no o na aina e mai i waiho ia maanei a lawe hou ia aku ma kahi e. O na aupuni i hookomo mai i ko lakou mau waiwai maanei me ke dute ia, o Amerika Huipuia, Bermana, Beritania Nui, Vanekouva, noa mokupuni o ka Pakipika, Kina, na aina Rukini, Kili, Panama, mokupuni Loihi, Hamabuga a me Montevideo, aka o ka oi loa aki nae o ko kakou kalepa pu ana o ke aupuni Hui o Amerika.

            Ua hui pu ia ma ka papa a ua Luna Dute nei, ka loaa a oa okohola Hawaii o kakou, o ia he $94,329, a me na dala he $13,000. a oi ae no ka lilo i ka lanahu no na mokuahi a me $8,380 ka loaa no na waiwai i kawe ia mai e na okohola o na aupuni e.

            Ua hookomo ia mai no hoi iloko o ko kakou nei aupuni i ka makahiki i hala, he $190,368. O ka nui o keia wau dala o na dala gula Amerika, na hapalua a me na hapaha.

            O ka nui o na moku kalepa i ka mai ma ko kakou nei aupuni i ka makahiki i 155, a o ka nui hoi o na moku okohola he 229.

            Ua ku mai ma ke awa o Honolulu nei, Feberuari 21 he wahi kuna nona ka inoa Fruiter, he 231 na la mai Nu Ladana mai-Ua holo ae o ia ma ka Lae Kuke Hope, a malaila ae a Nu Kilani ia nei. O ka nui o na mile o kona kaapuni ana, he 20,000. O ke kapena, oia no ke lii moku nana i lawe mai ia Emoline e holoholo nei.

            E holo ana i keia pule ae kekahi kialua Hawaii i Kina.Ua hooili ia iho nei i na ukana Hawaii a ua piha pono, koe okoa no nae ka ukana, no kekahi o na pake Kalepa ua kialua la, oia o Ahunako. E hoi ana maluna o ia moku kehahi pake waiwai.

            I keia mau la aku e ku mai ana he mau moku waiwai no Kale olelo e ma a me C. Burua ma.

            Ma ka lokomaikai o kekahi o na poe kuai mea ulu kanaka maoli, ua loaa mai ia makoou ka hai ana aku i mua o ka lehulehu i ke kumukuai o na mea malalo nei.

            Uala kahiki $2.50 o ka pahu-uala moali $2.50 a oi ae i kekahi manawa-akaakai inai ke .50 a hiki i ke dala no ke kihene-pia ma ke kuai nui ma ka 12 keneta a oi ae o ka paono, a ma ka hoopukapuka maoli ana he 25 keneta no ka paona.

            Maia mai ka 25 keneta a hiki i ka $1.00 o ka ahui , aia no nae ma ke kupono o ka ahui maia, ina he liilii, a in a he nunui-alani mai ke 50 keneta a hiki i ka $1.00 ke kumukuai o ka heneri hookahi. No ka niu, he $3.00 o ka haneri hookahi.

            O ke kumukuai o ka Ipu pu i keia wa ua pii loa, ma ka $15.00 o ka haneri pu hookahi-a ma ka hoopukapuka ana aku he hapaha no ka ipu pu hookahi. O ke kumukuai o ka pahu kamano ma ka $15.00 o ka pahu hookahi.

            I ke ahiahi Poakolu iho nei, ua ku mai kekahi moku waiwai o Kale olelo e ma, mai Beremana mai me kekahi mau ohua. () kekahi o ia pue ohua, o kahi tela humuhumu lole i noho mua iho nei makai iho o na huina o Alanui Alii a me Nuuanu.

            E like me ka hoemi io ia ana o na waiwai io o na hapawalu, hapaumi, hapaha Pelekane, a me ka hapawalu, ka hapaha Falani a me ka hapawalu, pela no e emi like ai na mea kuai a pau o Hawaii nei. Aele kakou e olelo aku ana ma keia hope, he hapawalu a he hapaumi, eia wale no ka kakou olelo he dime a he hapa dime.

 

No ka mahiai ana o na kaikamahine

E ka Nupepa Kuaokoa E ; Aloha oe :-

            He wahi manao mahalo a he wahi manao paipai no hoi ko‘u, no kau ike ana iloko o ka Nupepa o kakou ka mea i haiia no ka hana mahiai o na kaikamahine o ke kula hanai o Waialua. Ke mahalo nui aku nei au i keia hana a lakou. Aole paha hana e ae, e maikai ai ko lakou mau kino e like me ka mahiai, a hana lakou i ka ea maikai a ke Akua i hana‘i. E ike auanei lakou ma keia hope i ka hu@  o ka lakou hana.

            E hooikaika oukou ma keia hana maikai, e na kaikamahine o ke Kula ui Waialua, i ikaika ko oukou mau kino, i maikai ko oukou pa, a i ulu nui na mea kanu.

            A e kokoa oukou mamuli o keia hana maikai a na kaikamahine a oukou e na makua,. Mai manao naaupo oukou, aole pono i ke kaikamahine ke mahiai.

            I na ua pono na kaikamahina o keia pae aina i ka mahi pua, ipu, kulina, ohia, a me na mea e ae he nui, hookahi a elua paha hora i kela la, keia la, ua emi paha ke kalohe iwaena o ka poe opiopio.

            Ke makemake ole nui kekahi poe makua i ka lakou mau kaikamahine e mahi i na mea ulu maikai a ke Akua i hanai, aka, oka hele me ka poe kolohe, a me ka launa aku ma kahi o ka hewa, aole lakou i makau iki. E hoopakeleia na kaikamahine Hawaii mai na makua o ia ano.

            He aha ka hana a Adamu i ka wa a ke Akua i hoonoho ai ia ia iloko o ka mala o Edena, me ka maemae, a me ka hewa ole?

            "Lawe ae la o Iehova ke Akua i ke kanaka, a hoonoho ia ia ma ka mahinaai ma Edena e mahi a e malama ia wahi."

            He nui na manao i koe, aka ua lawa keia; ke makemake nui au e lohe hou no na hana maikai o ke kula nui o Waialua.

            Me ke aloha nui i na kaikamahine opiopio o Waialua nei. Oo.

 

Ka hana a ka Uhane,

            I ko maua hele ana e launa me ke Kahu o ke kula kaikamahine o Waialua nei, e kuku pu no kekahi mau manao e pili ana i ke kula, hiki e mai la ko lakou wa pule ohana, a noho pu ihe la makou e hoomana i ke Akua, a i ka luana ana iho ma ke keena hookipa, mahope iho o ka pau ana o ka pule. Aia hou, he mau leo himeni, pule, heluhelu, ao, a pela aku; oia hoi, ua hui ae kela poe keia poe ma kela keena keia keena e hoomana‘i i ke Akua; iluna, a iluna ae, ma o a maanei, a ilalo no hoi, i ka lohe aku, ua hoopuluia na leo mele, pule, ao a paipai, me ka waimaka, a me ke ku–i–o.

            A i ka nina i ke kahi i ke ano o keia mau leo, hai mai la kela, he mea hou no keia i keia wa, nui ko lakou makemake i ka hoonani i ke akua, nui na leo pule i ke aumoe, a i ka wauaao, iini nui lakou i na halawai, haipule, paipai, a ao hoi kekahi i kekahi, mehe makua la, a oia keia au halawai e hui nei ma kela keena keia keena. I ko maua lohe ana i keia mau leo, a me ke auo o la mau hana i ke kahi, hoomanao iho la maua i ka oiaio o ko maua lohe mamua ae, ua launa mai ka uhana me ke kuia kaikamahine. A hoomanao iho la no hoi maua i ka ke Kaula i ka loela. "A i na la mahope, e ninini aku au i hou Uhane maluna o na kanaka a pau, a e wanana oa kaikamahine a oukou."

            I ko maua hoi ana, me ka ohumhumu no ka pomaikai o keia kula, a me na makua nana keia mau keiki, a me ka poe nana i hookumu keia kula a me keia lahui, hoopumehana loa ia iho la ko maua naau, a hoomaikai aku la i ke Akua no keia makana maikai, i ka i ana.

"E hoonaniia ke Akua ma na lani kiekie loa,

A he malu ma ka honua:

He aloha no i kanaka."

M. Kuaea.

Waialua, Feberuari 20, 1867.

 

No Nutona me ke keika kahuhipa.

            E holo lio ana o Nutona (Newton) ma ke kula o Kaliure (Salisbury) a i kona kaalo ana ae ma ke alo ponoi o ke keiki kahuhipa, kahea aku la ke keiki penei : " E pala ana oe i ka ua ke ole oe e ka i ka hoionui i ko lio." Nana ae la o Nutona i ka lani, aohe ano ua, he kalae wale no ka lani, a e  papa pono iho ana ka la : i aku la ia i ke keiki. "Aohe o‘u manao e ua ana." pane hou aku la ke keiki o ka lua ia. "Ae, he oiaio e ua ana." Haalele iho la o Nutona i ke keiki, holo ku-ku iki aku la ia ma kona alanui hele, a hala paha ka hora hookahi mai ka manawa i kamailio ai laua me ke keiki, loaa iho la ia i ka ua lani pili, aole i kana mai o ka ua, ka makani, pulu-pe loa ua o Nutona i ka ua. Hoomanao hou ae la ia me ke kahaha nui i ke ko io ana o ka olelo a keia wahi keiki i ao ole ia, i i mai ai, e pulu ana i ka ua, a heaha la kona mea i ike mua ai. No ka nui loa o kona makemake e loaa ke kumu i ike mua ai ke keiki kahuhipa i ka ua, nolaila, hoohuli ae la ia i ke poo o ka lio ihope, a holo hou aku la i kahi o ke keiki iloko o ka ua nei e helelei nei maluna iho, a me ka leop ae hoi malala. Loaa aku hoi ke keiki kahuhipa e noho ana iloko o kahi papai hale on a, kahea aku la ia penei : "E ke keiki, e haawi aku no au i hookahi dala kini, ke hai pololei mai oe i ke kumu o kou ike mua ana i ka ua." Pane mai ka ke keiki. "E pai ma lima o kana ho mai ke dala." Haawi aku no hoi o Nutona i ke dala. Puka mai la ua wahi keiki nei iwaho o kahi papai hale ona me kuhikuhi pu ae ia Nutona i kekahi hipa kane eleele, i ka i ana, "Na kela hipa eleele kakiho e hoike mai ia‘u, ke kokoke mai nei ke kuaua nui, no ka mea, in a au e ike ana ia ia e kiwi ana kona poo ilalo o ka lepo a holo pololei aku imua o kahi a ka makani e pa mai ana, me ke ku pololei o ka huelo iluna, alaila, e maopopo auanei ia‘u e ua ana iloko o na hora elua mahope iho."

            I ko Nutona lohe ana i kiea, akaaka iho la ia me ka lulu pu ae i ka wai e kukulu iho ana ma kona papale-puhee aku la hoi na hipa i o a ia nei, me ka alala pu o ko la kou mau waha-leha iho la ke keiki maluna o ke dala kini, me ka hoomanao ae e ai mea ono ana oia ia la, -a i aha la auanei ka hana a ka mea nana e kakau nei?- i hipa hoi ha!

O-i Hi-pa! Hi-pa!! Hu-ro!!!

Oniula.

 

Minamina

I ka nupepa Kuokoa e; Aloha Kaua-

            Nona hua e kau ae la maluna "Minamina." Penei ma ka aina ma Bakers Island Pukailima nei: Oiao ua kepa ia mai na kanaka hana lepo manu maanei, e hana i na la e ono mai ka Poakahi a ka Poaono, o ka hiku o ka la he la kapu ia. Oia hoi he 52 Hebedeoma, he mau la hooaha ia 313 la hana, hui me 52 like 365 la me aono hora; eia nae, ua kepa ia wau ma Honolulu i Amala kui hao he $17.00 no ka mahina no keia aina Bakers Island nei, he holo mai e hana ma ia Oihana iloko nae o na la i ne ia ma ke Kanawai o ka Aina, a me ke Kanawai o ke Akua, i ka la 18, o Nov. o ka A.D 1866, he la Sabati ia. Olelo mai la ka luna nui ia‘u e hana Amala ia la a po. Oia hoi na huila o ke kau holo lepo manu, o kekahi la noa nae o ko‘u la ia e hoomaha‘i, i aku la wau i ua haole nei. Oia hoi o H. Lake, aole wau e hana he la kapu keia ma ka honua nei a puni hoopuka koke mai la kela i ka hua olelo ino, me ka olelo hoi e hoemi i ka uku wahina kupanaha maoli, he pono anei keia i ka poe kaikuaana o‘u, a me o‘u mau kini makamaka a pau ma Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano, e noonoo pono kakou ke hookauwa ia kakou a pau, he pono no i na he moku ili, i na he hale pau ahi, i na he wai ui ma ka aina, alaila hiki no ke kokua, aka, o keia haole H. Lake, olelo no ia he hiki no ka ia ia ke hoohana i kanaka i ka la Sabati kalohe maoli, akolu o‘u hiki ana ma keia aina, aole nae i hoohana ia a po ka la Sabati, a i ka la noa e hoomahaæi ke hapai mau nei no hoi ua hoahanau i kja halawai i na wa a pau loa.

            Pehea la keia, pono anei aole paha? Oia ka manao o kau kau wa hana, me ke aloha i ka makua o ka Nupepa Kuokoa.

John Peniawa.

Bakers Island Pulmilima Nov 23, 1866.

 

Halekuai Hookani O Na Wahine

            Ke koi aku nei ka mea nona ka lona maloko nei i na kaikamahine a me na wahinepuni i na mea hou e hoolako ai i ke kuno i hele wale leia a "ui ka mauna iluna." A ke kilohi iho ho‘i, "pali ke kua mahina ke alo," e hele mai na ko‘u halekuai hoolako no na wahine ma ka HALEKUAI LOLE mua iho nei o PAINAPA, ma Alanui Papa. Malaila e loaa ai na PAPALE ano hou a pau, na HULU, na LIPINE, a me kela mea keia mea ka manao  e kupu ae ai e nainau. E kipa mau mai ma ko‘u Hale e pono ai mamoa o ka hoolalao ana aku ma kahi e. E hiki pinepine mai ana ma kela maka keia ma ka mai Kalepono mai na ano NU HOU a pau loa, no laila ko‘u ana e kolokolo a me ia oukou, he oleloia hoi ka lilo u-a o ke dala i na mea hoohie mao wale. MRS. J. H. BLACK. 274-1m

 

He mau makana alakai hewa i ka lana keiki.

E kuokoa e: Aloha oe:

            Ma ka la 23 iho nei o Ianuari. Hele mai la kekahi haumana kula i ka hale kul, manau aku la au. I hea oe i hiki ole mai ai i ke kula inehinei? Pane mai kela, "I Waikapu au", ninau hou no au aia. Heaha kau hana i kele ai oe ilaila? Pane mai kela penei, "I hoouna ia au e kuu mau makua e hele e huli i moa laau no kuu makauhine."Auwe! Auwe!! Ke keiki poiopio e alakai ia nei e na makua, ma na hana lapuwale. Elua pilikia nui o keia keiki, i alakai ia e na makua pela. Akahi. O ka hoonaaupo o na makua i ka laua keiki. Alua. O ke alakai o na makua i ka laua opio ma na hana lapuwale. E na makua alakai hewa i ke keiki. Ua manao anei olua, he mana i ka moa e hoola mai i ko olua mai. Ahea la pau ka nanaupo o kekahi poe, ke noho nai nei no ka! me ka malama i na hana uso ole o ka wa kahiko. E na makua e hana ana peli e hoopau, mai hana hou i ke keiki e hoouna e hele e huli i na mea lapuwale ano hoomanamana. Eia kekahi, i na ka e loaa ua moa la a ke keiki i hele ai e huli ma Waikapu, alaila, pule ia a pau hoolei aku aole e aiia he moa na ke akua, ea. Ahea pau ka noaupo? E na makamaka mak hoohalike me keia mau makua ke alakai hewa i ka laua keiki.       P.M. Lina

Ianuari 23, 1867.

 

E hooponopo ia ka Huinahelu.

            He mea pono loa keia, oiai ke holo aku nei na keiki o Hawaii nei iloko o ke alanui o ka noonoo, he mea kahaha nui loa i ua poe opiopio nei, ka hookui ana mai o na haina kupono ole i ka ninau, me na haina kupono a lakou i imi a; mamuli o ka olelo ana o ua poe ninau la.

            He 134 ka heluna o na mea hemahema iloko o ua Huinahelu nei a kakaou, a penei ka mahele ana: (1) He 106 ninau hemahema o ka loaa, (2) He 22 ninau hemahema o ka olelo ana, (3) He 6 ninau aohe o lakou loaa, (4) Elua mau hana ana i hemahema, (5) Elua mau olelo hoakaka hemahema, (6) A elua rula hemahema. A no ia hemahema, aole anei e pono e kokua mai ka Papa Hoonaauao i buke maikai ae no na kula; i Huinahelu maikai a pono a pololei o loko; a i Ilelunaau i unihi pono ia, a pau pono aole hapa wale iho; a i Hoailonahelu oiaio hoi; a pela aku?

            Ina paha e loaa ana na buke maikai no na keiki Hawaii a unihi pono ia hoi ma ka mea i moakaka lea ai, alaila, e holo loa aku ana no lakou i ka pane poo o ka naauao, aohe mea keakea mai. Ke pane mai nei o‘u pokii. E ole hoi ka ike o keiki a ka haol, ua haina iho no ma na buke a moakaka; o kakou no paha ka ole, oia pono hou wale aku no. Pela io no e o‘u pokii aloha.

M. E. Kiakahiwa.

Feb. 9, 1867.

 

Leo Kahea.

            Ia oukou e na makua mua keiki o Honuaula nei, ke kahea aku nei au ia oukou, mai hoohele wale oukou i ka oukou mau keiki iloko o ke ku makahiki, no ka mea, ua ike au i na keiki ma Ulupalakua, e hele wale ana lakou i ka hana a Meki, me ka ae ole aku o na kumu kula oia apana, no ka mea, o keia poe keiki, ua pili lakou i ke kanawai o keia Aupuni. Penei i maopopo ai ko lakou pili ana i ke anawai o ke Alii, i ko‘u kii ana aku i kekahi mau keiki opiopio loa, alaila, ana mai la kekahi mau makua mea keiki i ka lakou mau keiki, aole ka e hele i ke kula. Auwe? ka poe naaupo a‘u i ike ai ma kahonua nei, o lakou. O keia poe pah ka haumana a Wuawaaikinaipo ma, i ike ole ai lakou i ak lei alii o ka Hokuloa mamalama e puka mai ana i ka wanauo, ia ke kumu o ka ike, o ka naauao in a mea Helu, heluhelu buke, helunaau, kakaulima, Palapala aina, Huinahelu, o na mea maikai ia, o ka piko waena o ha honua nei.

S.J.D. Kahaunaele I.

Keoneoio, Honuaula, Ian. 30. 1867.

 

[No ka lawa ole o ka uku o keia mele malalo nei, nolaila, ua lawe ae nei makou i ka mea kupono i ka uku i loaa mai, oia hoi he hapalua dala. Luna Hooponopono.]

He inoa no Kalalea.

Hoonaue wai pu hiuano

Puna na ke onaono,

Moa nopu i ka nahele o Oleua,

Haale Kilauea,

Hanini i ka ua a ka awaawa,

Ka huli onionio

Ka uku o kahakikane,

Ka-i iho maka-walu mai la

I ka nahele o Malama,

Kulana ka ohia

Walawala i ka makani.

G.R. Meheula.

Nawiliwili, Kauai, Feb. 26, 1867.

 

MARE.

            PAEKUKUI-AHULI - Ma Honolulu, Feb. 13, mareia e Rev. H.H. Pareka, o Paekukui me Ahuli. No Honolulu laua.

            KAIA-KAHOLOKULA - Ma Honolulu, Feb. 16, mareia e Rev. H.H. Pareka, o Kaia k, me Kaholokula w. No Waikane laua.

            KUPA-NAPE - Ma Honolulu, Feb. 18, mareia e Rev. H.H. Pareka, o Kupa k. me Nape w. No Honolulu laua.

            KANAKAOLE-KALUA - Ma Honolulu, Feb. 19, mareia e Rev. H.H. Pareka, o Kanakaole k, me Kalua w. No Honolulu laua.

            V. KNUDSEN-ANNE - Ma Niihau, Feb. 12, mareia e Rev. D.S. Kupahu, o V. Knudsen k, no Wahiawa, Kauai me Anne Sinclair no Niihau.

 

HANAU.

            Feb. 8, ma Lihue, Kauai hanau o Kalo na Kealakai me Kaluaokau.

            Feb. 25, ma Kaluahole Waikiki hanau o Toneiahulia w.

 

MAKE.

            Feb. 26, ma Lepokaholo, Honolulu, make o Kekahei w.

            Feb. 19, ma Waikiki make o Kaaikaula w.

            Feb. 9, ma Lihue, Kauai, make o Naailaulele k.

            Feb. 9, ma Hanamaulu, Kauai, make o Kaholowaaiki w.

            Dek. 26, ma Hanepepe make o Kealaula k.

 

E hoolohe mai!

1st Battalion Hawaiian Cavalry!

            KE KAUOHA IA 'KU NEI NA HOA a pau o ka PUALI KAUA LIO, E hele ae ma Ainahou, ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poalua, Maraki 3, me na kahiko koa a pau, maluna o ka lio, no ka ukali ana i ka MOI. Ma ke kauoha o MAJ. C.H. JUDD.

W.W. HALL AGJT

Honolulu, Maraki 4, 1867. 273-1t

 

Haule A Loaa!

E ia ma ka hale kuai buke o H.M. Wini he eke dala ua loaa. E loaa no i ka mea nana a eke dala ke hooiaio mai nana. 274-1t

 

I Ka Poe Mahi Pulupulu!

E kuai no au i ka pulupulu Siailana i dala ma manawa hea manawa a pau ma ka uku make pono ioa

            E lawe mai ma hea Keena Pulupulu ma Honolulu nei.

H. M. Wini. 278-3m

 

Halekuai Makepono!

                        EIA KEIA HALEKUAI MA MONIKAHAAE, mauka aku o Haleakala. O ke kumukuai o ka @ e lawa ai ka holoku, he $1.50 i aole anei he makepono keia. I ka nana ana na makepono loa! Nolaila, e wikiwiki mai oukou e na makamaka. Me ka mahalo, J. FISHER.

Honolulu, Feb. 13, 1867. 273 2t*

 

Kane Hookuke Wahine

            O ka ʻ u Kanemare O Atima (Pake) ua hookuke kumu ole mai oia ia ʻ u a me ma na keiki a maua, a ke noho @ pai wale nei makou me ka maopopo ole o ka mea nana e malama ia makou @. Nolaila, e ike ana nae ua kane mare nei a'u e pii ano ke kai o ke kaikamahine Kaauamo, ma ka aie ana aku i ka poe mea waiwai, i ola ai a me na keiki, a no ua kane mare nei no a'u e hookaa, oiai aole i weheia i ko maua @ no ka mare ana. Mrs. KAAUAMO.

Hookaupu. Feb 13, 1867. 272-4t*

 

Kauka Lapaau.

-O-

Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

Aia No Kona Hale Kauka Ma ke Alanui Papa, makai iho o ka Alanui @. 245 1y

 

Hale Pai Kii!

Aia Ko ʻ u Hale Pai Kii Ma Monikahaae.

Mawaena o ka Halekuai bipi a me ka Halekuai Mea Ai o S. Savidge ma ke Alanui Papa. He maikai ke halekuaio na Kii.

H. L. Keiki Chase. Mea Pai Kii.

217-1y

 

Hale Kuai Hou!

            UA WEHE AE NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei he HALEKUAI HOU ma Monikahaae, mawaena o ka Hale Kuai Bipi a me ka Hale Kauka o Dr. Kenedy, ma ke Alanui Papu. O kekahi o maua, oia hoi o SCHUTTE, ua maa no na kanaka iaia, ma ka Halekuai o Paipapa. Eia hoi maloko o keia Hale na ano LOLE he nui wale, e lawa ai ka makemake o na kane a me na wahine, oiai he mau lole kane a he mau lole wahine maloko o keia hale. A e kuai aku ana no maua me na makamaka Hawaii a pau i na mea i makemakeia. GRUNSWALD & SCHUTTE. 217-tf

 

Kelema ma (Delemar & Co!)

Na Haole Pena Hale, Kakau inoa a me na hua hoomaemae. Ke kau leo aku nei maua i ka lehulehu me ka hoike ana, ua lilo ka Hale Pena o Kililana ia maua. A o na kauoha a pau e hooiliia mai ana la maua, e hoike koke ia no me ka hikiwawe.

271-lm.

 

Olelo Hoolaha

No Ke Kula Hou e kukuluia ana ma Kawaiahao.

            E Hoomakaia Ana He Kula Haole ma Kawaiahao ke lawa poina na haumana. E ao la ana ka olelo Enolani ma ka heluhelu a me ke kamakamailio ana a me na palapala a pau e makaukau ai na haumana. E hoomakaukauia na keikikane no ke komo ana i Lahainaluna, a i ke kula Kiekie e ae no hoi e like me ka makemake o na makua. O ka poe i makemake e hookomo i na keiki i ke Kula, e ninau ka H. H. Pareka, a i ole na D. Malo ma Kawaiahao.

Honolulu, Feb 14, 1867.                                 272-4

 

I Ka Lehulehu!

            Ua Loaa Mai i ka Mea Nona Ka inoa malalo nei na lole ano loa o na ama e mai, ma na moku i ku hope mai nei, a e kuai make pono loa ia aku ana i ka poe e kupa mai ana a haumana me a ʻ u ma ko ʻ u Halekuai ma na huina o Alanui Manuakea me Alanui Herila min. Eia ke ano o na mea hou i kupono no na mea a pau.

Na Kamaa Buti a me na Kamaa Maoli

maikui no na wahine a me na kamalii

Na kalakoa mai Amerika a mai Farani mai,

Na keokeo laula i-a,

No keokeo laula nunui, 54, 63, 72, 80 a 90 ia,

Na hainaka lilina ume naau,

Na paku maikika nahenahe,

Na peahi nani o na wahine,

Na pua kila maikai,

Na kaei ili o na Lede, na kaikamahine a me na kamalii.

Na kumaa ili laholio no na kane i hele wale a kii i ka wai ka hila.

Na kamaa Buti a me na kamaa maoli i kakia kuiia.

Na kaaimea eleele o kane,

Na kaaimea ahiahia maikai no na kane,

Na Peahi ano nu hou no na kane,

Na puliki ailika nani,

Na Puliki keokeo,

Na kuka eleele holopu,

Na Palole maikai a

Davisa a me Jone,

Na Ka-La Palule Lilina,

Na Palemai Palule,

Na Palemai Palule Malino,

Na Palule uwewahine a Kalakoa,

Na Lei,

Na Hainakalilina kupono no kane,

Na Kawele Auau,

Na Mamalu Kilika,

Na Kamaa Lole Kamalii,

Aila mahu,

Palule alu makalii,

Na Paa Lole Kaaimea mai luna a lalo.

O na palule keokeo emi mai no ke kuike ke dala.

Mikinane M. McInerny.

Honolulu, Jan, 31, 1867.                                 273-3

 

E Haalele Ana Ka Moku Ahi

"Kilauea"

Ia Honolulu i kela Poakahi keia Poakahi.

Ma ka Hora 4 ponoi. (a hiki i ka wa e hai hou ia ku ai.) A e holo ana i

Kona, Hawaii,

A me na Awa ku moku malalo iho nei

Lahaina,

Kalepolepo,

Kawaihae,

Kailua,

Kealakekua.

Ma ka hoi ana mai, e haahele ana ia

Kealakekua & Kailua, ma ka Poakolu.

Kawaihae.                               "           " po Poaha.

Kalepolepolepo.,                      ma kakahiaka Poalima.

Lahaina,                      " ka Poalima.

H. Hackfeld & Co.,

270-tf                          Na Egini.