Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 11, 16 March 1867 — Page 2

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Maile Puahala
This work is dedicated to:  Kamehameha Schools

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ke Kuokoa Honolulu Maraki 16, 1867.

English Column.

      The Morning Star arrived early on the morning of Wednesday the 13th, having made the passage in 120 days. She seems to meet and even to surpass the expectations of all. On Tuesday at 2 o'clock P.M., she will be thrown open to visitors at which time the Sabbath School Children of Honolulu and vicinity are united to assemble and examine their vessel. She will probably say for the Marqueses Is., under Capt. Bingham, during the last week of March. It is hoped that Rev. T. Coen and Rev. B. W. Parker will go as the Delegates of the Hawaiian Board.

The Evacuation of Rome.

      Slowly, as if some invisible author had devised every arm and fitted every scene, with Kings and Priests for actors, the Imperial City for a stage, and mankind for audience, the dream of the Temporal Power unrolls itself towards the catastrophe which begins at last to be visible to the players. We are assured, on authority which has never yet failed as about Rome, that up to the last moment, up, that is to the receipt of the final and peremptory telegram from Paris, the Pope believed that the French Army would remain. Not even the remembrance of his brother remembered by the Papacy thirty-three years ago would, he thought, reserve Napoleon to a final defiance of the priesthood which had helped him to a throne. He would repent, or would die, or would be dethroned, or some visible intervention of the Almighty would for the hundredth time arrest the course of the sacrilegious Revolution. The stars in their courses would fight against Sisera. The plan, strong as it was, argued no lack of brian in Pius IX, for it was entertained secretly but strongly by some of the most acute of Protestants. It is so hard to believe that what always has been shall cease to be, there is so much dread mingled with Protestant dislike of Catholicism, that up to Wednesday, English observers still believed that Napoleon would break his engagement, would be false alike to his own word and his own history, and by a great act of perfidy rebind the European priesthood to the support of his throne. The strange man, however, to whom destiny seems to have assigned so many tasks, who, on this point, is so solitary, opposed by his people, by his ministers, by his wife, by almost every face he sees and every friend who has supported him, held out against the temptation, beat down the resistance, endured the solitude, and after eighteen years of waiting gave at last the order which is ISIS he wished to give to Ney. For the first time in a thousand year Italy was to be left to the Italians alone. The Pope, as he heard the news, burst into one of those explosions of fury to which, with every other Italian he is liable, and had scarcely recovered himself when the Duc de Montebello and his officers sought their final audience. His farewell speech is full of melancholy, shotted, like a fine silk, with spleen. He gave them his benediction and his thanks, and asserted his trust in Providence, not without dignity, and then relapsing into bitter anger, declared the Emperor, who had supported him for seventeen years, was sickly, suffering in conscience, and no Christian. "If you see your Emperor, you will tell him that I pray for him. It is said that his health is not so good; I pray for his health. It is said his soul is not at peace; I pray for his soul. The French nation is Christian; its Chief ought to be Christian also," words which the Emperor, sensitive to insult from his equal, will assuredly not forgive. They were telegraphed to Paris, but no change ensued in the Imperial orders, and on Tuesday, amidst the strained excrement of the Roman population, the French flag was hauled down format eh Castle of St. Angelo, and the Pope stood at last face to face with his "loving children." The troops are quitting Civita Veccia as fast as the transports can be filled, and a rumor that one battalion will e left has been officially denied. Once again Brennus has quitted Rome.

      No disturbance followed the departure of the French, nor, we believe, will follow, The priesthood is playing its game against a nation as patient and determined as itself, and which can vary its means with much more ready aptitude. The instant the lingering doubt as to Napoleon's honesty of purpose was removed, the wiser party in the Roman Committee, those who look to Riensoli, and not ot Mazzini, became masters of the situation. Their problem was to act so as to let loose the long suppressed feeling of Rome, yet give the Emperor no opportunity to return, and the priests no excuse for letting loose the brigands, believed, truly or falsely, to have been collected and armed within the convent walls. Act they must, or the Mazzinians would regain their control of the populace. Yet they knew, as well as his confessor, that Candinal Autonelli had received from Paris an assurance that in the event of bloodshed in Rome the French tops would at once return. They solved the difficulty at once. The Romans will make, in the first instance, no attack upon the Pontiff's sovereign power. That question must be settled by agreement between him and Italy, but they can demand without violence, or insult, or revolution, the municipal liberties which Pius himself granted them in ISIS, and which he has never formally annulled. The Convention will not be infringed, for the people will not renounce their allegiance. Italy will not be invoked, for there is no need of force; but the administration of the Cuy, if the Pope grants this demand, will pass to a secular municipality seated in the Capitol, - a real representation of the people of Rome. The Pope may reforest this demand, but if he does his remaining provinces will at once quietly secede, and he must either disband his troops or ask Italy to pay them. The pressure will be round him on every side, and the temporal power, compressed within the walls of Rome, with no treasury, no support from opinion, and at the mercy day by day of a hostile population which cannot be held in forever, will expire.

      E hoomaka ana ke Jiure kanaka maoli ma ka Poakahi mua o Apelila ma Honolulu nei. E hoopuka ia aku ana paha ka papa inoa o na Jiure kanaka maoli maloko o ke Au Okoa i keia Poakahi ae.

Nu Hou Kuwaho.

No ka Pope

      Palapala maia Mr. Capatena o kekahi Nupepa mai Bosetona ma Kahe mai, e hoakaka ana i na mea e ike i mahalo iho nei. I ka makahiki 1895, ua hoolaha na kekahi olelo e hoopau ana i kekahi mau hale Monake a me na Nune 2000. Ka waiwai loa o keia mau i kea makahiki keia makahiki, he $730.00 a noloko oia mau dala la, ke ola makahiki no na kahuna Pope, a me na Monake, a me na Nune oia na village $1,726.

      He poe waiwai ole e pi'i ana i na hale IS2 oia mau hale i hoakaka ma maluna, aka, malaila na keena e moe ai na Monake 3,145. Ua loaa ia lakou ko lakou ola ma na makilo i kela hale keia hale i kela la keia la.

      Maloko o ke Aupuni o Sadinia wale no na mea i hoakaka na maluna.

      Ma ke kanawai, o ka lawe ana i keia waiwai no ke Aupuni, ua ae pono ia e lilo ia waiwai no na kula e naauao ai na kanaka. Eai kekahi kanawai hou i hooholoia na manawa, e hoomakaukau ia na kula e naauao ai na kanaka a pau, a ua hoomakaukau ia i Papa hoonaauao no ia mea.

      O ka hooko ana i keia kanawai ka mea e nui ai ka huhu o ka Pope ia Victor Emanuela.

      Aka, o keia ka ka hoomaka ana o na mea hou no Italia. Ua imi ia ke ano o ke ao ana i na kula ma Amerika Haupuia a me Perusia, a hoouna ia na kanaka naauao i Amerika, a lawe hou mai lakou i na palapala no na kula ma Amerika, a ua unuhi lakou iloko o ka olelo Italia, a i keia wa ua ao ia ia mau buke maoloko o na kula oia Aupuni, i ka makahiki 1859. Ua kipaku ia Kelii o Ausuteria mailoko mai o na moku aina maka Akau o Italia, a halalele koke i ka Pope o Tuseany, Napela, a me na Aupuni o ka Pope, a ua hui ia me Sadinia, koe mae kekahi mau ana uuku o ka Pope. I kela wa, ua wili ia ka aina o Napela e na pohaku wili palaoa elua a wali loa, o Kelii o ka aina a me ka Pope, aole akaka o ka pohaku kaumaha loa o laua, o Kelii o ka aina, hookahi wale no ia, aka, o na kahuna malalo o ka Pope, he lehulehu lakou, i kela wa, 1,020 na hale e noho ai na kane, aia maloko 13,611 na Moneke, a he 3,599 he poe makilo wale no. No ke koena 4,711 he wahi waiwai makahiki, a na mahele ia i waena o lakou $930,000.

      Eia hoi, ua hui ia no 272 hale no na verigine, aia maloko oia mau hale 3,001 verigine, a o ka lakou loaa makahiki he 950,000 dala, e hui makahiki ana $1,550,000 ilio i na kane a me na wahine 12,713 na mea ilio ole i ka hoowaiwai ana ia aupuni o ka lakou pule a me ka helu ana i na lei, oia ka lakou hana, kokua mae na wahine i ka malama ana i na mai i kekahi manawa. No na kanaka ilihune mai keia waiwai, a ua lilo i ka hanai ana i ua poe la, me ka leo ole o ke Aupuni maloko. Eia hoi mawaho o keia 12,000 i hanai pono ia, he mau kanaka makilo wale 9,000 ka poe e hele ana i kela la keia la mai keia hale aku aia hale aku e makilo wale ana.

      Ua ike nui a'u ma Venice na kane nui wale o ia ano, e komo ana i na kuka ahinahina loloa inoino lepo loa, me na kaula maoli i kaei ia i ko lakou mau puhaka, nele i ka papale ole a me ke kamaa ole, e lawe ana i na eke maluna o ko lakou mau poohiwi, i hoopiha ia i na uala, apana barena turnips, kapiki, a me na mea e ae, a na kamaaina i haawi wale mai ia lakou ; he keu keia o ka poe inoino a pelapela a'u i ike ai. Mai kuhihewa kakou o keia mau hale no na Moneke a me na virigine o na hale pule ia.

      Aole o kana mai ka mai o ka poino, o ka naaupo a me ka hoohaahaa ia o na kanaka o Napele a me na moku aina o ka Pope, i ka manawa i hui ai lakou me Sadinia.

      I kela wa, o ua apana aina malalo o ka Pope, oia na mea haahaa loa i lalo.

      Ma kela kalana aian, i ke helu ana i ka makahiki 1864, iloko o kela hookahi kausani, a i keia hookahi kausani, ua loaa 912 kanaka i ike ole i ka heluhelu a me ke kakau-lima. Ma Napele, eiwa na oi aku aole ike i ka heluhelu a me ke kakau-lima.

      Me Piedmont, ua oi na kanaka i ka naauao mamua aku o na apana o ka Pope a pau, aka, malaila 573 iloko o ke kausani, i ike ole i ka heluhelu. I ka makahiki 1864, us helu pono ia na kanaka, a i loko o 21,703,710, eia wale no ka poe hiki ke heluhelu 3,881,315, ma ia aina, o ka hoomana mamuli o ka Pope, oia wale no ka hoomana malaila.

      A i na kahuna wale no ke ao i na kanaka, ka poe e noho launa ana me ka Pope, aole keakea ia e na Lii ; ma Napele wale no 3,094 kauhale nui me na kahuna maloko, aole kula, o na mea pono e ike ai, mai kuhi kekahi, ua hai au he naaupo wale na kahuna Pope, aole loa. O kekahi mau kahuna Pope he naauao, nui ka ike, aka, o na kanaka oia ano, aole o lakou ao i ke kula kamalii, he oihana kiekie ka lakou iloko o ka ekalesia, a me na kula kiekie loa no na kahuna.

      O na hua no keia o ko hoomana Pope. O ka naaupo ana o ka lehulehu, a me ka hookaumaha wale ia.

      Ma na aina i hoolilo ia na kahuna Pope i akai no ka lehulehu, aole i kukulu ia na kula no na keiki, aole i ao ia i ka heluhelu.

      O keaha la ka mea i like ole ai ke ano o ka noho ana o ka poe o Hawaii nei i huli aku ai ma ia hoomana, e like me ka noho ana o ko Italia poe.

      Eia no ke kumu. No ka hiki e ana mai o ka olelo a ke Akua, a me kona malamalama mai Amerika mai ; he hope ke komo ana mai o keia hoomana hoopouli i ka lehulehu.

Ka Luna Hooponopono … L.H. Kulina

Ka Hope Luna Hooponopono . {J.Kua, J. Kawainui

      Poe Hanu Manao No Ke Keokea.

C.J. Laaua

Rev. M. Koea.

G.W. Kanaka

Rev. L. Laiana Lyons

S.M. Kamakau

Rev. C. B. Anelu

      (Andrews)

D. Malo

      (Lokoino)

Honolulu, Maraki 16, 1867.

Ke Ku ana mai o Hokuao Hou.

He mea hou ka makou e hai aku nei i mua o oukou e ko makou poe heluhelu, oia ko ke ku ana mai o ke kialua Hokuao Hou ma Honolulu i ka Puakolu iho nei, la 13 o Maraki, iloko o na la ke 120 mai Bosetona mai, malalo o ka hooponopono ana a Kapena Hailama Biname. Ua haalele o Hokuao ia Bosetona ma ka la 12 o Novemaba, a ua holo pololei mai i Hawaii nei. Maluna o ka moku ka wahine a ke Kapena a me Lilia Biname kona kaikamahine.

      I ka holo ana mai o ka Hokuao, aole o ia i holo ma ka Lae Hao, aka, ua hoohele ia mai ia mawaena o ke kowa o Aina Ahi a me Palekonia, kahi a na moku e hookele ia ai me ke akamai nui loa.

      I ka moku nae e holo mai ana ka ka moana, ua loahia oia i ka makani ino, aka na malama ia mai no nae ka moku a me ke ola o na kanaka a pau o luna, a ua pomaikai lakou a pau, a ike pu kakou i ka moku a kakou e kau nui aku nei na maka e ake o ka hoea mai.

      Eia kahi mea hoohikilele oili i ko makou lohe ana, o ka haule ana o kekahi laina mai ke kea ihu mai o ka moku a haule iloko o ke kai, aka no ka holo lohi o ka moku, ua kaa ae ka haole mahope, a na hoolei ia aku ke kaula, a ua paa mai oia, a kau hou iluna oka moku. Pakele kona ola. Nawai ka hoopakele ana? Na ke Alii nui iho no maluna.

      Ua kai mai na hii moku, aole lio o keia moku i ka holo ana mai nei. He moku paa loa keia i kapili ia ai, a ua oi ae hoi kona nui i ko ka Hokuao mua i kuai ia iho nei.

      I ke ku ana mai i ke awe o Honolulu nei, na lilo ka hooponopono ana i ka Papa Hawaii, a nana ka mana e hooholo ma kahi a ia Papa e kuhikuhi ai.

      Ua piha loa ka moku i na ukana a ka poe mea waiwai, a ua hoolimalima ia e lwae mai i na ukana ma ko kakou nei awa. He kanalima paha ka nui o na tona lanahu maluna ona.

      I ka naua ana i kona kii, aohe mea mahalo ole, oiai, ua hoike pau mai kona mau hiohiona i kona nani maoli.

      O kona loa, he 95 kapuai, ka laula he 26 kapuai, a o ka hohonu he 9 kapuai. O ka nui o kona mau tona he 200. O ka loihi o ke kia mua, he 96 kapuai, a ko ke kia hope hoi, he 98 kapuai, kona panana he okoa loa mai ka panana i ike mauia e kakou.

      Elua hale maluna o keia moku, mahope a mamua. Ma ka hale mahope, he keena akea kona no ka luana ana. Aia ma ke komo ana aku mamua o ua hale la, he keena nani e ku mai ana ma ka aoao hema, mahope iki iho on a he melodiana. Maluna ae o ka melodiana, e kau ana ma ka pali ke kii o ke hoolana ia ana o ua Hokuao la i ke kai me ka anaina nui o na kanaka eku paapu mai ana e makaikai. Mahope iho o ua melodiana la, he wai kaawale aohe keena moe, aka, he koki noho nae me ka mekini humuhumu lole e pili koke mai ana Maluna ae o ka mekini, he baibala ua hoonani ia a maikai, me na huaolelo haole. Ua haawi makana wale ia mai ia baibala no ka moku. Mahope mai, elua mau puka, a ma kekahi o ia mau puka e pili aku ai ko hope poe iluna o ka oneki o hope. Mawaena o na puka elua, he keena hoaho buke.

      Ma ka aoao akua o loko o ua hale la, elua mau keena moe, a hookahi keena waiho pa. Mahope loa aku o ke keena nui, ke iho aku i lalo, e ike ia aku no he mau keena eha ua hoomakaukau ia, no ka piha loa paha i na Eemoku i kekahi wa, ulaila, hoi maliala kahi poe e moe ai. Ma ka puka e iho aku ai i na mau keena la, he naau keena kekahi ma ka noao hema, no ka holoi maka ana, a no kekahi mea e iho kekahi. Ma ka aoao akau ae, ke keena o ke kapena e hiolani ai, me ka papa huaolelo haole e kau ana. "Owau no ke ala a me ka oiaio, a me ke ola ; aole kekahi e hiki i ka makua, ke hele ole ma o'u nei."

      Ma ka hale mamua kahi o ua lii malalo iho o ke kapena a me na luina e moe ai. Aia no hoi malaila he rumi akea me ka papa kaukau loihi ua hoopili ia i ka paia, me ua keena eono e kau maiana ma ka paia. Aia no maloko o ia hale ka rumi kuke.

      I ka makaiai ana o kekahi poe i holo nui ma kekahi mau moku e aku, ua olelo mai lakou, ua oi aku ka maikai o na keena o keia moku, mamua ae o kahi moku a lakou i holo ai. Ua halii ia o lalo o ke keena laana i ka lole hoonani hale. Ke olelo mai nei hoi kekahi poe, ua like loa na keia moku, me na moku manawa i hoonani ia ua ka nui o ke dala lilo. O ka nui o ke dala i ke kapili ia ana a me ka hooloko ia ana.

      E hui ana ko Kawaiahao mau kula Sabati a pau a me na wahi e pili ana ma ka luakua o Kawaiahao ma ke awakea, a e hui ana no hoi ko Kaumakapili mau kula Sabati, a ae na wahi e pili ana ma ka luakini o Kaumakapili. E kai a huakai like ana ma hale Sabati me na have pakala a hele pololei loa i ka waipa ; o na Kumu Kula Sabati na mea nana e malama i ka huakai O ka poe a pii e hele mai ana e makaikai, aohe i papa ia lakou.

      He mau laina i a he mau haiolelo kekahi e hana ia ana ma ia la, nolaila, o ka poe e makemake ana e lohe i na hana o ia la, o ka hoolohe pono o na pepeiao a me ka walaau ole ka pono.

Ka Make ana o ka Mea Hanohano

G. M. Keheikana.

      Ua ili mai maluna o makou ka ukana luuluu a me ke kaumaha i ka hai ana aku i ka lehulehu holookoa, i ka loohia ana mai o ke Aupuni o ka Moi Kamehameha V. a me ka lahui no a pau e ka pilikia, ma ka lawe ia ana aku e ka make o Ka Mea Hanohano George Morrison Robertson K. C. K., Hoa Lunakanawai mua o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina, a Hoa hoi o ka Aha Kukamalu o ka Moi. Ua make emoole oia ma Koolauwahine, Waianae, iloko o ka hale noho o S. W. Mahelona, ma ka hora 1 a me ka hapa o ka auina la o ka Poalua iho nei, Maraki 12.

      I ke kakahiaka, ua holoholo no oia a me kana keiki hiapo ma kekahi wahi e pili koke mai ana ; a i ke awakea, hoi mai no me ke ola maikai, a hoi loa a komo i ka hale, a noho iho la maluna o kekahi noho paipai. O na kamaaina o ka hale, ma kekahi keena e aku kahi i paina nui ai, aka, lohe aku la lakou i ka halulu o loko o ka hale, a i holo aku auanei ka hana, ua make loa no ka Lunakanawai i ka wa i haole iho ai.

      Ua lomilomi ia oia e ka poe o ka hale, a ua pipi ia no hoi i ka wai, me ka manaolana hoi e pohala hou mai ana kona hanu, eia nae, ua lilo ia manao wale ana i mea ole.

      He mai lohi no kona i noho iho nei, aka, ma ke kuhikuhi ana a ke Kauka, o kahi nui o ka kahi kupono ia ia e noho ai, nolaila, hoi ai i Waianae i ka Poaha o kela pule aku, a i ka Poalima hiki loa ilaila. Ua hoihoi ia mai kona kino kupapau maluna mai o ka moku kiakahi Wailele.

      Ua hanau ia oia ma kekahi wahi o Sekona i ka makahiki 1821, a ua holo koke mai kona mau makua i Nove Sekotia, Beritania Amerika, mahope iho o kona hanau ana.

      Ua holo mai oia i Hawaii nei maluna mai o kekahi moku okohola, a i kona noho loihi iki ana, ua koho ia oia i Kakauolelo no ka Oihana Kalaiaina ; a mahope iho, haalele oia ia oihana, a holo aku i Kaleponi ma ke ano hoopukapuka. Aohe no hoi i liuliu aku ilaila, hoi hou mai ana no i Hawaii nei, a koho ia i Luna Hooua Kuleana Aina.

      I ka pau ana o kona noho ana ma ia oihana, ua hooikaika nui oia i ka heluhelu a me ka hoopaa i na Kanawai ; a ma ia wa mai, he Loio kana oihana mau, a hiki i ka makahiki 1855, ua koho ia oia i hoa Lunakanawi no Hon. W. L. Lee, ka Lunakakawai Kiekie ia wa.

      I kekahi o keia mau makahiki aku nei i hala, ua koho ia i Kuhina Kalaiaina, aka no ka loaa ole o ke pani hakahaka in a kona wahi, nolaila, ua hoihoi hou ia no ma ia kulana mua. A i keia makahiki aku nei i hala, ua kohoia oia he Komisina no na Palena Aina. Ma ia mau kulana iho la oia i noho ai a make aku la. O ka nui o na makahiki o kona ola ana ma keia ao, he 46.

Kinai ia ka pono ma Kamaoa nei.

E ka nupepa kuokoa e ; Aloha oe:

      He mea hou keia i ko'u lohe ana ma kau nei, o ka papa loa ana o na kumu Katolika i na hoahanau, aole e pono i kekahi hoahanau kane, wahine, keiki, ke lawe i ka nupepa Kuokoa, a nupepa Aupuni paha, no ka mea, aole e hoi ke poho , make hewa ka lilo ana o ke dala ia mea. Ma keia olelo ana a keia kumu Katolika, aia malaila ko'u minamina nui i na keiki opiopio o keia wahi, no ka mea he poe ike keia i ka heluhelu palapala, a o keia olelo paha oia ke kumu o ko lakou lawe ole ana i ka nupepa.

      Eia ka'u kauoha i na kanaka o ke Akua, e noho ana ma kela wahi keia wahi, e pule nui oukou i ke Akua no Kamaoa nei, a pau ka hana hupo ana a keia poe kauwa a ke Akua, i ole lakou e hoohuli ma ko lakou aoao paakiki, i ike lakou he Akua no iloko o ka Iseraela. R. P. Kuia.

      Paiahaa, Kau, Feb. 18, 1867.

      Ke Kuna Marilda. - Ua hoolilo ia ae nei ia i kuna holoholo mau mawaena o Honolulu nei a me Kawaihae.

Nu Hou Kuloko.

Oahu.

      Hoomaha ke kulanui o Punahou. - Ma ka (?) iho nei, ua hoomana ke Kulanui o Punahou no na pule elua. E hoomaka hou ana ua Kula (?) ma ka Poakahi ia 25 o keia malama.

      O ka hale kuai mea ulu iho nei o A. D. Kakai ma Alanui Panu, ua lilo iho nei ia I. Bataleta o ka Hui o Burua ma a ua hoi ae nei o ua Kakai Luna Kepa kanaka me ka loaa ana o ka palapala (?) no ia oihana.

      Na himeni Hawaii. - No ka nui loa o ke kii nui ia o keia buke e na kanaka Hawaii a me na poe e ne, ua pau loa iho nei na himeni hapalua o kahi o Wani a eia no nae ke hoonoho hou ia nei. Aole e emo a lakou hou ae no kakou.

      Ka uapo mokuahi. - Ke holo loa nei ka hana ana a ke keiki Hulipahu i ka hana i ka uapo hou e pili ai na mokuahi ke holo mai. Ke hele loa ae la e pua, a ke hana ana la no hoi o Kaulu i kana hana o ka ua iluna ilalo i kana kopala hao lepo, a ke hele loa iho la e hohonu.

      O Keoni Pulu o Hiau -e. - Ke lohe ia aku nei na leo nui o na keiki aukahi, e kahea ana o "Keoni Pulu o hiau e." I ka aui ana aku a nana, e ku mai ana he mau moku okohola. Eia nae, ua hoi mai ua mau moku nei me na wahi aila (?) o na wahi luina, e hoihoio aku ai na maka o ko uka nei poe.

      Hai ka wawae. - I kekahi la o ka pule aku nei i hala, ua haule kekahi kanaka kahu kaa pipi i loaa ole ka inoa ia makou mailuna iho o kona kaa mamuli o koaa malama ole iho i kona ola. Ua hai kona wawae, a ke lana nei nae ke naauao e ola mai ana.

      No kilauea mokuahi. - E hoomaka hou ana o Kilauea i ka holo i keia Poakahi ae. Maraki 18 ma na awa ku mau ana e holo mau nei. I Lahaina aku nei a hala loa aku i Kalepolepo kona holo ana aku nei i ka Poakolu a hoi koke mai nei no i keia kakahiaka.

      Mau lawehala. - Maluna mai o ke Kilauea i ka Poalima aku nei i hala, ua lawe ia mai he wahine pupule puhi hale, he pake haalele hana a me kahi keiki uuku, ua maa i ka limalima. I ke ku ana mai no ua miki koke aku na makai a pupuhi ana i ka Hale hoopaa.

      Na kuna i kupala ia ai. - I ka Poaono aku nei i hala, ua hooko io ia ka olelo hoolaha no ke kuai kudala i ana i na kuna, Marilda, Kalama, a me Moiwahine. O ka mua, ua lilo ia J. Hoa no ua ala he $4,250 ; o ka lua, ua lilo ia Aberahama Russela no ua $2,250 ; o ke kolu, na lilo ia Hale o Lepekaholo, no na $1,925.

      I kekahi la o keia pule. - Ua ike aku makou i ka wahine a ke Kanikela Beritania e holo ae ana maluna o kahi kaa lio nuhou loa i ka makou ike. He waiho pakikii, eia nae he eha a keo ae ka poe kau. Ua like me ko Waterman kaa. Aia mahope kahi o na wahi kahu lio e noho ai.

      Ahahui mahiai o Honolulu nei. - I ka Poakahi aku nei o ka pule i hala, ua halawai keia Ahahui no ka noonoo ana i kahi e kuai hou aku ai, i wahi e hooulu ai i ka ka Ahahui mea e makemake ai e kanu, a i ka noonoo ana, elua wahi i manao ia e kuai, o kahi mauka iho o Pelekane, a o kahi e pili nei me ka Manuwai.

      Ke ki o kuahiwi. - I ke kakahiaka Poalua iho nei, hoea ana makai o ko makou hale hana, he mau piula, ua hele wale a kaumaha i ke ki ua hoomoa ia. E hele ana paha e kalewa ka mea nana e alakai ana i na miula. A i ole ia, o ka hoomaka maoli loa ana mai keia o ka wi nui ma keia kulanakauhale. I ka wa hea la auanei e hoi hou mai ai o Honolulu nei a kona manawa mau, ka hele a manuunuu o ua mea he ai.

      Ua aihue ia paha a ua nalowale paha kekahi papale pua o ko makou hoaaloha ponoi ia ia e hoi mai ana mai ka halawai mai o ka poe kioai ahi i ka po Poakolu iho nei, e puhi mai ana ka makani a lawe lima ole ia aku. I ka miki ana aku i ke kakahiaka ana ae, aohe no a loaa iki, o i naku wale i ho a he oki loa no, he ane paha ua pa-pa lima ia ae. Nolaila o ka mea i loaa a e noho ana ke kanaenae aloha iloko on a, e pono e hoihoi ae hoi i ke keena Kuokoa.

      He wahi uuku hoonana. - Ma ke ku ana mai o ke Kate Lee i ke kakahiaka Poalua iho nei, ua lawe ia mai maluna on a he wahi keiki hapa haole uuku. Ua hookolokolo ia oia i mua o ka Lunakanawai o Wailuku, a ua hoopa ia elua mau makahiki e noho ai make kula hoohana ma Kapalama. Oleloia mai ke kapena he uuku kona nanaina, eia nae he kahiko ma ka limalima ana. I ke ku ana mai no a lele ae i ka uapo, aohe no he wiwowiwo iho Ei ae no kona mau makua ke ola nei.

      Na dime a me na hapa dime. - Ke ike nei makou i ka nui o na kanaka a me kekahi o na aina e mai, aohe lawe ia o na dime. Ina e wawahi ia aku ka hapalua dala, e haawi mai no na kanaka eha hapawalu, aole elima e like me ka mea i hoolaha ia e ka oihana waiwai. Pehea la auanei ka pono o keia holo like ole o ka lawe ana i na dime a me na hapa dime? Ua olelo i ame ua olelo hoolaha la e ko Kuhina Waiwai, "o na hapawalu e hoolilo ia e like ka waiwai io me ke dime," oia hoi he umi keneta. Aohe nae i hooko ia pela, no ka wikiwiki loa paha o ka hoolaha ia ana, no ke aha la.

      Eia ka moi ma hale alii. - Mai kela pule aku nei i hala mai ka hoi ana mai o ka Moi ma Kona Hale Alii, a hiki aku i keia wa a makou e kakau nei. Ua ike aku makou ia ia i kekahi la o keia pule e holo kaa ae ana, a oia mau no o ka maikai o kona ola kino.

      Ka mea hanohano. - Ma ka Poalua o keia pule, ua holo aku Ka Mea Hanohano W. P. Kamakau e kaapuni ia Oahu nei mamuli o kana hana i hoonoho ia aku ai, a no ka inoino o ke ala e huli ae ai ma na pali Koolau, ua huli hoi mai no ia mai Waialua mai a hiki i Honolulu nei i ke ahiahi nei.

      Ua lilo iho nei. - Ua lilo iho nei ka ha lekuai o kahi haole Parani me Alanui Maunakea ma kai iho o Lepekahoi (Liberty Hall), i na mea nona ka halekuai makai iho o ka halekuai bipi ma Monikahaae Alanui Papu: a ua makaukau ua mau keiki la i na lole o kela ano keia ano, a i kupono no hoi i na opalapala ulu o ke kanaka.

      Pakele ke ola i ke ahi. - Ma ke kakahiaka Poaono aku nei i hala, ua pae mai ka lono ma kai mai o na hale mahoe, ua pau kekahi wahine i ke ahi, a i ka holo ana aku e ike i ka oiaio, ua pakele no ka wahine, aka, ua haawi ia mai nae ia ia ka hoao ana, i mea e hemahema ole ai na wahine Hawaii i ka malama ana i ke ahi. Ua a-a ia ka paku makika, lole moe po a me kona muumuu penei iho. Ua pakele loa nae ke ola, a ke ola nei no.

      Ku nani a maikai. - I ka Poakolu iho nei ko makou komo ana aku ma ka Hale pai kia o Poikele, maluna ae o ka Hale Hoonohohua o Wai. I ka huli ana ae ma ka paia e ku mai ana ke kii o ka Mekia W. L. Moehonua iloko o kekahi aniani nui he 30 iniha ka loa a he 24 ka laula, hele wale ua Mekia la a ai ka manu iluna. Ua komo iho no oia i kona kapa koa me ka pahi e moe ana, a o kona papile e waiho ana no a o ka lima akau on a e kalele ana maluna o ka buke. A aia pu no iloko o ia aniani ka ulu niu o Waikiki a me ka puu o Lae Ahi.

      Ua ku mai nei ka Hokuao aohe nae he wahi leta iki a na makamaka i hiki mai ma ko makou nei keena. E kali ana paha a haule i ka hope moku. Kai no o ka wikiwiki mai, o ka lohi alaala mai ka ia, 'aole e kahi ke au a me ka manawa la." O kela poe ka hoi, i ke kau mai o na maka o ka hoea wahi leta aku, eia ka he nonoho mai ka ou kou i muliwaa e a wahua ai.

      Ua hookiekie ia ae o Kauka Hopemana i keia wa a i ke kulana kiekie, oia he niekia kona kulana i keia wa. Ua noho loihi keia haole me kakou ma ka oihana kauka, a i keia wa mai nei ua hoolilo ia oia i Kauka nona Halemai Pupule o Kapalama a me ka Hale mai pake o Kalihi. A ano koke iho nei no ka lono ana mai, aia oia ma kela kulana i hoike mua ia maluna. He ukali paha no ka Alihikaua Nui ka kakou e kapa aku ai ia ia.

      Ke La Kue ia Rana. - I ka Poakahi iho nei o keia pule, ua hoopii ia elua mau haole hoohana rama o ke kulanakauhale nei, no ka haawi ana i ka rama i na kanaka, oia ua haole nona na inoa o Kililana a me Ross. Ua hookolokolo ia laua imua o ka Ahahoomalu, a ua kau ia ka hoopai maluna o laua he kanalima dala pakahi. Make pono no keia uku hoopai, a ia wa koke no ua uleu koke laua i ka hookaa i ua uku hoopai.

      Mau haole holoi lole. - Ke hoomaka nei kekahi poe haole ma Kaholokeahole i Honolulu nei i ka holoi ana i na lole e laweia aku ana ia lakou, a e uku ia ana no e like me ka holoi o na lole e ae. Aia no ma ke kakini lole ka uku o ka holoi ana. Aia malaila e holoi ia ai na lole iloko o ka wai wela, nolaila, o na lole a pau e lawe ia aku ana ia lakou ua hele wale a nekoneko a emo ole auanei a hoi ae me he wa hou la ka hele a aia i hinuhinu.

      Elua auhau ia ana o kekahi kanaka. Ma ka apana o Honolulu nei, ua auhau papalua ia kekahi kanaka nona na moa elua i kakau ia ma ka buke helu. O Pekero Pao kekahi inoa o ua kanaka nei, a he inoa e iho kekahi. Ua hookaa ia i ka auhau no ka inoa o Pekero Pao, a i ka ninau ia ana mai o kekahi inoa iho, hai aku ana no ua kaaka nei, "no'u no ia inoa." Ia manawa, noi hou ia mai la e uku hou aku no ia inoa. I hoole aku ka hana, e paakiki mai ana ka haole, a uku hou io ua kanaka inoa papalua nei.

      He wiliko. - Ua kuai ia iho ne e Melchers & Co., kekahi wiliko i hooheheeia a hana ia ma Honolulu nei, me ka naauao nui, oia hoi kekahi mau nau e hoopepe ai i ke ko i ka manawa e hookomo ia mai ai. Maloko iho nei no o ka Hale Hana Hao kahi i waiho ai, a kuai wale ia iho nei no, no na dala $3,600. Ua hooili ia aku ua wili la maluna o ke kuna Ane, a ua lawe ia aku i ka mahiko o Kaiwiki i ka Poaono aku nei i hala. Ua hai ko laila wiliko i keia manawa mai nei, a nolaila, ua hooili koke ia aku.

      Ke kuna Kate Lee. - Ua hoolaha ia ma kekahi nupepa haole o kakou nei, ua manao wale ia, ua poho o Kate Lee iloko o ka moana, mamuli o ka hai ana mai o ke kapena o Kamoi, aka i ke kakahiaka Poalua iho nei, komo mai ana ma Honolulu nei. Iloko iho nei o na la ino, ua puhi ia aku ia a kokoke i ka mokupuni o Hawaii, a ua pau kekahi mau pea on a i ka nahaehae, a ua ike ia aku ke kuna Emalaina e holo olohelohe ana, aohe pea. Ua lono ia mai no hoi, ua ike ia aku kekahi mea lana i ka moana, ua manao ia he moku poho, a i ole ia o ka waapa paha e Haleakala i lilo ai i ke kai.