Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 11, 16 March 1867 — Page 3

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kanoelani Shizuru
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KUOKOA, HONOLULU, MARAKI 16, 1867

 

@@ EKALESIA OKOA @@ MOANALUA .-- Ma @@ P@@@@@@@@@@@, @@ @@@@@@@ he @ka@ @@@@@@@ M@@@@@@. Ua @@ @@ ke @oi   @@@@@@ @@@ @@@@@@ @@ ke @@@@@@ i Ekalesia @@@.

 

            @@@@ @@@@@@@ K@@@@.-- E hele ana @ R@@ L. H. K@@@a. M. Ku@@a. me Z. Po@@@@ H@@@@ K@@@@@@, a @ Sa@@@@@ ma @@@@@@ a@@@@ no ka hooponopono Eka@@@@ @@@@, @ like me ka @oo@olo ana o ka A@@@@ @@@@@oo Oahu nei.

 

            @@@@@ ANA KA HO@@AO i Fakuhiwa ma @@@@@@@@@ o Maraki nei, nolaila, o ke poe @@ @@@@@@ @ @@ i @a @@@@ @@ @@ makamaka @ @@@@ @@@@@ i o @e p@@@ loa ke hoo@@@ @@ @ @@@@@ @ ka p@@@@@@ i Hilo, a heo @@@@ H@@@ i Fa@@h@@.

 

            HE HAWAII I KE KAUA .-- Ma ke k@ ana @@@@@ o ke kialua H@@uao i ka Poakolu iho nei @@ @@ aku makou he wahi kanaka Haw@@ o A@@@@ P@@@@ kon@ inoa, oia kekahi @@@@@@.   O Hanalei, Kauai kona onehanau a i ka makahiki 1863, haalele mai la @@@@@ @@@ai o Hawaii nei, a ka@ aku la @@@@@ o kekahi @ko@ola nona ka inoa Fan@y a h@@@ aku la ia i ka p@@o a na p@aheke @ @@@@@ ana i ka @@@ o ke kai.   E lima ma@@@ @ @@ ka @@@i o ka hoo ana hiki i Amerika @@@ @@@ @@ o ka wa k@@ i k@l@@@ o Amerika H@@@@@ @a komo aku la oia i ka P@ali K@@@ helu 29 o Nu Havena, Konetikuta.   O k@ @@@ o na kanaka i komo ia puni hookahi he H.   I ka hele ana i ke kaua, ua make aku h@ k@@@h@ a koe hookahi oia.   Ua k@p@ ia oia @ina @o Hokuao i Nu Havena, @@ ka @@@@ ana o B@@@@ opio he kanaka Hawaii @@@@ hiki mai nei oia i Hawaii nei.   Ua @@@@@ paha oia i ka @ke hou ana i ka aina, a me na makamaka.

 

Maui.

            HE WAHI P@@@O ke hoomakaukau nei na makana aloha, e hooili aku maluna o Hoku Ao, no ko lakou Misionari o Rev. Z. Hapuku, e noho @@ ka pae aina o Fatuiwa.

 

            UA NUI MA LAHAINA .-- Ua hiki mai ia makou he palapala na T. H. Ka@eiakala o kela wahi maluna, e hai ana i ko lakou ka@@ nui ana i na laau iloko iho nei o na la ua nui, a ua kapa aku lakou i ka ua he "ho hono."

 

            KULA BERETENIA MA LAHAINA .-- Ua poloai ia mai makou e kekahi makamaka kupono o Lahaina, e hoomaka ia ana he kula haole ma ia kulanakauhale i keia mau la iho, a e hoonoho ia n@a ko makou makamaka opiopio, oia o Ioane M. Poli i kumu no ua hale ao la ma@@@la.

 

            KU KE KUHOLA, KAHULI KA WAAPA.-- Ua pa @o ia mai kekahi o makou e Poli o Lahaina, ma ka la 4 o Maraki nei, ua ku kekahi kohola i ke o ia mawaho ae o na kaiaulu o ia kulanakauhale. I ke ku ana no nae o ke kohola, a hai pu ia aku la ka waapa, a holo a ia ana i ka moana, e ole e holo ia inai e kekahi poe e kokua, pakele ai ke ola o ka poe maluna o ka waapa piho.

 

            KA I NO HOI PAHA o ke kohola wale ka mea hou ma Lahaina, eia no ka hoi o ka i-@ aikanaka no kekahi o ka moana, oia hoi o ka mano-- ke hele la a kalali ke kuala i ka ili o ke kai.   I hookokoke mai nae ka hana, ku no i ke o, pau ae la ka ikaika, m make wale iho la.   Wahi a ka mea nana makou i hai mai, "Aole au i ike i na mano nui 3 e like me keia mau mano waiho nei." Nu@ui io aku la no paha, kau ino ku weli.

 

            UA KOHO IA O PAIKULI e ka Ekalesia o Kaanapali, e hoi aku ilaila e hai ai i ka olelo maikai a Kristo.   He haiolelo no oia, a mai Waikane, Oahu mai kona holo ana i ke Kula Kahunapule o Wailuki, a ma ia kula oia kahi i ao ia ai e Rev. W. P. Alekanedro ma na mea hohonu o ka Baibala.   A no ke kahea ana mai a ia Ekalesia, ua ae aku oia i ke noi.

 

            AOHE NAO OPALA .-- Aohe io ka hoi ua wai nui o ua aina la o Maui, ke hiki mai nei ka palapala a Rev. D. Puhi, o Kipahulu, o na alahaka a me na kipapapohaku e hiki ai ke hele ia, i keia wai nui iho nei, hao ia aku noho ana i ka moana, a o ua mau alanui la i keia wa, aohe e hiki i na lio ke hele, a he imi pono wale aku no ko ke kanaka ma ka hele wawae ana.   Ino io aku la.

 

            IKAIKA KA PONO MA WAILUKU .-- Ke hai mai nei o G. L. Kaleihoa o kela wahi maluna, i ka huli nui o na kanaka o Wailuku i ka miki i na halawai haipule.   I ka wanaao e kani ai ka bele, hele mai na hoahanau kane a me na hoahanau wahine, a ma na keena elua i hookaa wale ia ko na kane, a pela hoi ko na wahine, a hiki mai ke Kahunapule, alaila, hui like ae la.   He hoopaanau mau pauku baibala kekahi.   He keu keia o ka wa eleu o na kane a me na wahine.   O ka makou keia e olioli nui nei, no ka pae ana mai o ia leo hoohauoli manao.

 

            NO KA PONO MA MAUI HIKINA .-- Penei ka palapala a kekahi makamaka o kakou: "Aole ulu pono ka hana aka Haku maanai, no ka nui o na mea keakea i ka hana a ka Haku ma keia mau kihapai ekolu, oia hoi o Hana, Kipahulu a me Kaupo.   O ka on a ka mea nui i hana ia ma keia mau kihapai, ua makemake i ka lealea, a ua poina loa na hana maikai.   O ke kanu awa kekahi, a o ke kalepa awa ana kekahi, a me ka inu no hoi; a o keia mau mea kekahi nana e keakea nei i ka holo ana o ko ke Akua Aupuni.   Pilikia no ka manao no keia mau hana ino iwaena o makou, aole nae pilikia loa, no ke koe ana no o ka poe maikai iloko o ka Haku."

 

            KE LA@NA nei ka Uhane o ke Akua me @@ kaikamahine o @@ @@ @@@@@ o Makawao.   Ke hana nei ka Mak@ i k@@@ hana kup@@@@@ iwaena o @akou.   E hoomaikai nui aku ka poe haipule i ko kakou Mak@@ @@@o o ka @oi @@ keia m@@ a e noi aku ia ia e hooho@@@ mai @@ naau o na haumana a pi@ @@ ko@ ma ka p@@@ o Iesu Kristo, a e hoomau i kona uhane me @akou.

 

            PEPEHI KANAKA MA LANAI.-- Ua hiki hou mai i o makou nei ka lono kaumaha, mai kekahi mai o na mokupuni o keia pae aina, oia o Lanai, ua make kekahi wahine ma ka aoao o k@@@ kane. I ka po o ka la 27 o Feberuari @@@@ ko aua manawa@@@ ana, a na ia k@ma paha i h@p@i ae i na lima kak@@ha o kana kane a menemene ole hoi i ka p@@@hi mai@@@@o aku i kona aoao pal@paiu, ka io o kona mau ia, a me ka iwi o ko@@ mau iwi; a aia ua ka@@ malu ia aku @a wahine la nona ka inoa Ka@ak@@.   Ua p@p@ah@@ ke k@@@ ia ana, @e ka hoolaha akea ae o Papa@na a me kona ohana, ua make wale iho no ia.   Mahope iho nae o ka hala ana o kekahi mau la, ho wale ae la no ka @@he, ua pepehiia o Kamakaoi.   I ka lohe ana o ka Luna Makai o Lahaina, eia hoi o Pika, ua holo koke aku oia e ike i ka hopena o kela hana weliweli.   Ia hiki ana aku, hoai hou ia, eia nae, ua lohi loa ka Luna Makai, a ua l@@hi loa na la o ka waiao ana i ke lepo o ke kino make, aka, aole nae i nalowalu kahi i hou ia ai i ka pahi.   O ka manao no nae a ko Lanai poe, na ke kane no i pepehi.   O ua kane nei nae, he wahine moekolehe no ka kekahi ana, a i kekahi manawa, ua hakaka ua wahine mare nei me ka wahine ma@ua@i a ke kane; a hilahila paha ua kane nei, hoopuka mai oia i kana olelo e, "e make ana oe ia‘u."   Ua olelo pinepine no hoi o Kamakaoi i ka haole Moremona i kona wa e ola ana, no knoa maka@ ia Papalua no ka pepehi mai ia ia.   Ka i no a hala, o ka make io no ka ia! Ma ka la 8 o Maraki ka holo ana o ka Lana Makai e nana i ua wahine make la.   O ko makou lohe hope loa mai nei, e hoolaha ana ka Luna Maki o   Lahaina i Olelo Hoolaha e haawi ana i $10000 i ka mea nana e hai mai ka mea nana i pepehi ia Kamakaoi.

 

Hawaii.

 

            DALA MAHINA HOU .-- Ua loaa mai nei na dala he kanaha ($10.00) mai ka Ekalesia mai o Kohala Komohana, oia hoi he mau dala mahina hou.   Ke waiho nei ua mau dala nei ma ka waihona o ka Papa Hawaii.

 

            HE LUNA KUOKOA HOU .-- Ua koho aku ka luna nui o ka nupepa Kuokoa ia G. W. D. Halemanu, o Hamakua, i Luna Lawe Nupepa no ia Apana.   Ke lana nei nae ko makou manao, e holo ana kana mau hana, a e ohi nui ia ana ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," ma ka apana kahi ana e noho ana.

 

            MAKE KA WAHINE A REV. S. KUKAHEKAHE.   Ua haiia mai ia makou ka lono i ka pule i hala ae nei, ua lawe ia aku la ka wahine mare @ Rev. S. Kukahekahe e ka Mea Mana Lo@, a aia ke puliki ia la ma kona poli. Ua waiho iho i na hoehaeha ana a ke kaumaha i ka hoapili o ke kane, a ke kanikau elemakule nei oia i kana wahine i hele e.

 

            UA KOMOHIA E KE ALOHA .-- Ma ka Rev. H. I. Pahio, on Onomea.   Hilo, Hawaii palapala ia makou, ua ike ia iho kona mahalo nui i na haole, na pake, a me na kanaki i ko lakou hookaa ana mai a pau i kona ola maka hiki.   I ka hoopuka ana nae, ua oi loa ae mamua o ka mea i hooholoia nona.   Ka nui o na dala a na haole i kokua mai ai, he $48.50; a o ka na pake a me na hoahanau, he $134.75.   Huina pau o na dala i loaa mai nona, he $183.25.

 

Kauai.

 

            KANAKA KAAWE IA IA IHO .-- Ua lona mai i ko makou makamaka, Kauhilo, kekahi palapala mai i Kauai mai, e hai ana, ua kaawe kekahi kanaka Hawaii ia ia iho.   No Lihue Kauai ua kanaka hoomainoino la ia ia iho.   He keu mai nei ka hoi o Kauai i kea wa .   No keaha la keia lawe ola a nui loa ma ia mokupuni.   O ka inoa o ua kanaka la o Kealakai.   Aohe no iopuopu iho, lohe hou ia mai ua pepe kekahi kanaka ma Kauai i ke kaa pipi, a na make loa.

 

Na Mea Pili Aupuni.

 

            Ma ka waiwai o ke Kaahiwa k, Maraki 22, hora 10 kakahiaka, e hoolohe no ka Hon. Robata G. Davis ma Honolulu, Oahu, i ke noi a Kaanaana k, no ka hookohu ia ia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make ma Kawaihapai, Waialua, Oahu.

            Ma ka waiwai o Nohoikahiki k, Aperila 17, hora 10 kakahiaka, e hoolohe no ka Hon. D. K. Naiapaakai ma Waipio, Hamakua, Hawaii, i ke noi a Kamalanikapu w. no ka hooponopono ana i ka waiwai o ka mea i make kauoha ole ma Ahualoa, Hamakua, Hawaii.

            Ma ka waiwai o Kaol@lo w. Aperila 17, hora 10 kakahiaka, e hana ia i mua o ka Hon. D. K. Naiapaakai ma Waipio, Hamakua, Hawaii, ke noi a Kaluna w. e hooponopono no ka waiwai o ka mea i make ma Waipio.

            Ma ka waiwai o Namokuelu k. Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia imua o ka Hon. A. M. Kahalewai mai ke kulanakauhale o Lahaina, Maui, ke noi a Mahoe e hookohu ia ia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make ma Hamakualoa, Maui.

            Ma ka waiwai o Hiilawe k, Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia i mua o ka Hon. A. M. Kahalewai ma ke kulanakauhale o Lahaina, Maui, ke noi a Waiwaiole w, @ hoonoho ia ia i Lunahooponopono waiwai @@ ka mea i make ma Hama@@@@, Maui.

            Ma ka waiwai o K@@@@ k a me   Kupa k. Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia @ m@ o ka H@@ A. M. K@@@@wai m@ ke ku@@@ka@ha e o Lahaina, Maui. ke noi a Ke@@@ona w. no ka hoonoho ia ia i Lunahooponopono no ka waiwai o na mea i make ma H@@ak@aioe, Maui.

            Ma ka waiwai o Kaawili k. Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia i mua o ka Hon. A. M. Kahalewai ma Lahaina, Maui, ke noi a P@@ihi w. no ka hooiaio i na palapala ka@@@a hope a ka mea i make.

            Ma ka waiwai o L@@kia w. Maraki 20, hora 10 kakahiaka, e hoolohe no ka Hon. G. M. Robikana ma Honolulu, Oahu, i ke noi a Kapule, no ka hooponopono ana i ka me@waiwai o ka mea i make.

            Ma ke kolamu olelo o ke Kauoha o ka Nupepa haole, @a ike iho makou, ua kohola e ka Moi o W. F. Ailen i ukali no ka Moi, a o kona kulana he kanela, a o E. Hofman hui i ukali nui, nona ke kulana he mekia.

            Ua kohoia o M. Kapihe o Makawao, Maui i Komisma no na Pa i like ai me kanawai i hooholoia ma ka la 14 o Feb. 1859.

 

Hunahuna Huikau

 

            HE MAKAMAKA HANOHANO .-- Ma ka la 9 o Feberuari iho nei, ua haawi aku ka Peresidena o Amerika Huipuia i ke aloha o ka lahui holookoa, oia aupuni maluna o Keoki Pipoke (Peabody) kekahi on a miliona oia aupuni, no kona haawi wale ana Hookahi miliona dala mai loko ae o kona puu dala, no ka hoonaauao i na keiki o ke Komohana Hema.

 

            KE MAU NEI NO ke kaua mawaena o Sepania a me na aupuni o Kili a me Peru.   E ninau mai paha auanei kekahi poe , i ka wa hea la auanei e pau ai? I ka wa hea la, aole makou i ike.

 

            O KE KUMUKUAI PAHA o na waiwai i hoouna ia ma Parisa no ka hoike makahiki, mai kela wahi keia wahi mai o ka aina, ua hiki aku i ka Elima miliona dala, oia hoi L1 ,000,000 ma ka helu Pelekane.

 

            O KA NUI O NA WAHINE Hawaii e paa nei na inoa i loko o ka buke inoa, oia hoi na wahine e malama ia nei ma Ke kanawai e olelo ana, "He Kanawai e hooemi ai i na mai ino," he hookahi haneri iwakaluakumamaha.   Oia ka nui mai ka makahiki mai i ka hala a hiki i keia wa .

 

            HE MAU MAKA ALOHA .-- Maluna o ka moku kuapa Ethan Ellen i holo ai i ka Poakahi iho nei, a i ike iho makou ii ka hoi ana aku o Kapena Kalina, T. H. Kohake a me Caldwell ma.   He mau maka keia i maa i ka ike a ko ke kaona nei poe, a ke lono ia mai nei, nohe i akaka ka ike hou ia mai o na maka o ia poe ma ke alo alii o Hawaii nei.

 

            MARE PAHA AUNEI .-- Ua lono wale ia mai e kokoke ana ka e hoohui ia ka Moi o ke Aupuni o Helene me ke Kamalei o ke Aupuni Emepera o Russia.   Pela paha, a i ole paha.

            UA KOHOIA KE KEIKI ALII NAPOLIONA i Luna nui o ka hoikeike nui ma ke Kulanakauhale alii o ko laua Aupuni.   E holo pono ana paha kana hana.

 

            UA KU MAI NEI HE moku waiwai no ka Hui o Bur@a ma, a ke kiola nei na ukana o kela ano keia ano.   Ke nui loa mai nei na waiwai o kakou mai na aina e mai.   Ke lana nei ka manao e emi mai na kumukuai o kela a me keia mea.

 

Make i aloha nui ia .

 

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE :-- Ua make ma Koleaka, Honolulu, Oahu, o Emele Paewahine w. he kaikamahine oia i aloha nui ia e kona lehulehu a pau.   Ua make oia no ka mai, he "Hanau keiki."   Ua hanau ia oia ma Kualoa, Oahu i ka makahiki 1848, i ka malama o Feb. a ua make oia i ka makahiki 1867, i ka malama o Maraki, Nolaila, o ka nui o kona mau la ma keia ao, he 19 makahiki me elua la, a hele aku la oia i ka hale mau o ke kino, i ka poli koo-u hoi o ka honua.

            Ua mare ia oia me kana kane, he Koa no ka Hale Alii, mamua aku o ka make ana o ko kakou "Moi Kamehameha IV." a maloko no olaila ko laua wahi i noho ai, me kana wahie puali kane, iloko o na makahiki elua i hala ae nei, a ua loaa mai hoi ia laua na hua ekolu, mailoko mai o ko laua puhaka; eia nae, ua haalele mai la oia i keia ao me ke kaumaha, a me ka luni, a ua hele akula oia i kahi hiki ole ke hoi hou mai.   Ma Honolulu nei no kona wahi i hanai ia ai, nolaila, he kaikamahine oia, a he kupa hoi no ua kaona nei, a ke noho nei hoi kona mau lehulehu, a me kona mau makua me ke aloha nui nona, a aia hoi maluna iho o kana kane ka haawe nui kaumaha a ke aloha, a me ka luuluu.   Oiai hoi oia, e kunewa hookahi ana ma keia ao, me na wahi Hapuu a laua.   Eia iho malalo nei na wahi lalani mele kanikau nona.

 

He Kanikau Aloha no E. Paewahine.

Kanikau he aloha hoi keia,

Nou no hoi la e Paewahine.

Ua hala e aku oe, i ke kulu o ke aumoe,

Au iho nei makou, na kini lehulehu no

            Chorus .-- Aole, ua hala. Ua lilo ka uhane,

                            Ua hele i ke ula hoi ole mai.

 

Kaumaha luuluu wale, kou poe a pau,

I ka hele koolua ole, i ka hale mau o ke kino,

O ka puolo waimaka, ka makou e hii nei.

Me ka-u me ka minamina, i kou hele ana,

            Chorus-- Aole, ua hala. Ua lilo ka uhane,

                           Ua hele i ke ala hoi ole mai,

                                    Na J. W. Kaheana.

            Hale Alii, Maraki 13, 1867.

 

Na mea hou o Lahaina, a me Lahainaluna.

 

            E KA LUNAHOOPONOPO@E; Aloha oe :-- Eia mai na mea hou o na aina @on@ na inoa i hai ia maluna.

            NA WAHI WILIKO .-- Eia no ke hoomaka nei na wiliko i ka laua hana o ka naunau, aka, ma na la i kaa hope ae, ua lohe oukou ua paa ka wili nui maikai no ka a@e, a ma keia mau @a, ke wili nei @oa i na wahi o-u-o-u-o ko.

KO LAHAINALUNA.

            NA MEA KANU .-- Ke kanu nui nei na haumana o ke Kulanui nei i ka p@hi, kuh@@, maia, manako, akaak@i, ioia, aka, ua haawi mai no ke Akua Mana Loa i ka ua mai ka lani mai, a eia ke ulu nei, e pau ana paha i na peel@a.

            HE MAKEMAKE E ULU NA INIA MA PA-UPA-U. He nui ka makemake o S. E. Bishop a me C. B. Andrews e ulu na inia ma Pa-upa-u, a he nui no na keiki i pii aku e kanu i na inia.

            NA LOIKALO A NA HAUMANA.-- Ke hana nui nei na haumana i na loikalo, mamuli o ka hooponopono maikai ana o na lunaaina, ke ulu nei na loikalo, aole no hoi he ike ia o ka wi e like me mamua.   Ua kamail@o mai no hoi o Andrews. "Aole ou makemake e wi o Lahainaluna ma keia hope aka." Aka, e ko ana n@ paha kona manao.

            NO KE KUMU HOU .-- Aole no i loaa ka mea pani a ko Kakina wihi, i haule aku nei, aka, ke pani nei no kekahi mau haumana ma kona hakahaka, a i na no e loaa ka mea pani, alaila, e pau ana no ko lakou no ana paha.

            KA AHAHUI IMI PONO KRISTANO-- Ua hoomaka ia keia hana ma ka la 21 o Iulai, 1866. A ma ia la i hui ai na hoahanau, a kapa i ka inoa o ua Aha nei. "Ka Ahah@i nui pono Kristiano o na hoahanau o Lahainaluna," a ma kela Poaono keia Poaono e hui mau ai.   A ua koho ia kekahi i Pelesidena, a i hope Pelesidena, a ua koho ia i mau Komite mai hana, haiolelo, a kakauolelo.

            E pule mau hoi oukou e na hoahanau o na Ekalesia mai Hawaii, a Kauai no keia Kulanui.   Me ke aloha.

                                    S. M. P. KALEO-OPIO

            Lahainaulua, March 9, 1867.

 

Manao Paipai.

 

            E NA KANAKA HAWAII: ALOHA OUKOU.

            Owau kekahi o ko oukou makamaka lawe nupepa, e ike i na mea hou a me ka ulu ana o na hana poao a naauao i waena o ko kakou nei lahui.   Ua olioli kuu naau i ka ike ana i ka lawe nui ana o na kanaka i ka kakou nupepa ke Kuokoa, i keia makahiki.   Nolaila, ia oukou e na elemakule a me luahine heluhelu palapala ,a ia oukou hoi e na kanaka opiopio o ke aupuni palapala.   Ke kau leo aku nei au ia kakou a pau e lawe nui i ko kakou nupepa, me ka uka pu aku i kona uku makahiki, e like me olelo hoolaha a ka Luna Hoopuka.   He waiwai io maoli ko ka nupepa, he mea e pomaikai ai ke kino a me ka uhane pu kekahi.   Ua oi aku ka waiwai o na pepa he 52 mua o na dala elua i kuai ia i ka aila lauoho, i ke kiaha ra@a nui, i kahi huluhulu awa, a pela aku, no ka mea, he nui loa ka waiwai o ka heluhelu nupepa, a me ka pomaikai, he mea ia e hoo@i@ ni i ka noonoo o ko kakou lahui ma kekahi mau mea; a e pii aku iluna i ka noho ana naauao, i ka noho maemae a me ka hooikaika i mea e pono ai ka noho ana mau, ua ola ko kakou mau kupuna me ka nupepa ole, me ka palapala nipuupuu lauki, aka, ia kakou na kaimalii o ka palapala, e ola ana kakou me ka waiu bata a me ka nupepa.   Ua olioli ka manao e kokua like na mea a pau e makemake ana e hoolaha loa ia ka malamalama o ka naauao ma keia pae aina, aole wahi e hiki ai ia kakou ke kanalua iho, oiai ua hooko io mai la ke Akua mana loa i ka oiaio o keia nupepa, aole mea e pio ai ka malamalama o ka lahui Hawaii.   E o‘u mau haku, na makua, na kaikuaana, na pokii, a me na hoaaloha iloko o ka ili ulaula.   E ala! E ala!! E ku kakou iluna, a e manao iho i na hana e paa ana i ko kakou lima, a e makaala iho.   No ka mea, ua akea kona mau aoao, a ua hohonu kona naauao, a me kona mau kuinu manao, he luaole no ia ma keia pae aina i waena o keia lahui Hawaii, aole oia i nana i ka mea kiekie a i ka mea haahaa ilalo, aole i kela aoao a i keia aoao, me ke kokua ole i ko lakou pomaikai like, aka, ua nana ia me ka naau hoopono i na mea a pau.   Nolaila, e lawe kakou i ke Kilohana Pookela o ka lahui Hawaii.   Me ke Aloha.

                                    A. H. HALUALANI.

            Waipahu Kaamola Molokai, Feb. 26 1867.

 

Ko na makuhine malama ana i na keiki

 

            KA AI KUPONO E HANAI AI I KE KEIKI A HIKI I KA OPUU ANA O KA NIHU. O ke ano o na waiu kupono e hanai ai, oia no na waiu i ane like me ka waiu o ka makuahine ponoi, viz., na waiu o na holoholona, ko ka bipi, miula, hipa, a me ke kao.   O ka waiu bipi nae ka waiu i maa loa i ka hanai ia, a o ko ka miula no hoi kekahi, aka, o na waiu e ae, ua hanai ia, a hanai ole ia paha ma na wahi a pau o ke ao nei.

            Ua like wale no na mea i huipuia iloko o na waiu a pau, mai ko ke kanaka a i ko na holoholona, aka, okoa iki na haawaina.   He mea nui no hoi ka hanai ana i na waiu o na holoholona, e akahele, me ka malama pono ka hanai ana i ua mau waiu la i na keiki, ke ole e loaa ka waiu kanaka kupono e hanai ai.   Ma ka ke kanaka loina, ua olelo ia ana pu iloko o ka waiu kekahi mau mea nana i hoomau i ke ola o na mea opiopio, viz,

1. O ka @ o ka waiu, oia ka mea nana e hoo@@@ i ke kino, 2. O ka @@@a o ka waiu, oia ka mea hoomomona i ke kino, ua huipu me ka @@@ hana me ke k@paa o ka waiu, oia hoi ke kolu o na mea iloko o ka waiu, 3. kopaa o ka waiu, oia ka mea e hoomau ai i ka wela o ke kino, 4. ka paakai o ka waiu, no ua iwa ia o ke kino.

            Eia ma keia papahelu malalo iho nei ka like o@ o na mea i huipu ia iloko o ka waiu, mai ko ke kanaka a i ko na holoholona.   Ua mahele ia iloko o na hapa 100, penei:

NA MEA ILOKO                   Waiu o ka

O KA WAIU.

                                    Wahine,            Miula,   Bipi,     Hipa,    Kau

@@@ ka waiu--          250                   182       448       4@0     402

Ba@@--                       518                   0.11      3.13      4 20      3 32

Kopaa o ka                   6 52                  608       4.77      5@0     5 28

waiu paakai                                          0.24      0.60      0.68      0.58

Wai--                            @@.80             21.65    @7.02 @5.62 @6.80

            Ma keia papahelu, ua ike ia o ka waiu hipa a me ke ako, na waiu i aneane like me ko ke kanaka.   Aka, ua nui loa ka io o keia mau waiu, nolaila, he hakuhaku paa ko laua waiu, a he hohono hoi ko ke kao e like no me kona lahea, nolaila, he hoopailua ke keiki i ko ke kao waiu, a he mananalo hoi (ono ole) i ko ka hipa.   Ua like no na io o keia mau waiu me ko ka bipi, aka, aole nae he nui o ka ba@a, a nolaila i kohu pono loa ai ka waiu bipi no ke keiki opiopio.

 

Ahahui Ekalesia o Kauai.

 

            Ua halawai keia A@ahui ma Anahola ma ka la 13 o Feb. nei.   Kohoia o Rev. J. Waiamau i Luna hoomalu.   Lilo ka hapalua hora mua i ka haipule ana.

            Eia na inoa o na Lala o ka Ahahui i hele mai a me na Elele o na ekalesia:

            E. Ioane, E. Helekunihi, J. Waiamau, J. W. Kamika, A. Wilikoke, a me D. Kealahula.  

            Eia na inoa o na Elele-- Hookiekie no Waieli-- Kanaana no Koolau; E. Pahuai no Wailua: Hupuku no Lihue, A . Makanui no Koloa; D. Kanakahelela no Waimea; A Kapahee no Niihau.

            Heluhelu ia ka moolelo o ka halawai ma mua a ua aponoia.

            Heluhelu ia kekahi palapala a Rev. T. Keana ma ka inoa o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina, e aloha m@ ana i ko makou Aha nei.

            Kohoia o Rev. E. Ioane i komite e pane aloha aku i ka Aha Euanelio o Hawaii Hikina.

            Heluheluia ka halapala a Poli, ma ka inoa o ka Ahahui Ekalesia o Oahu; a Kohoia o J. W. Kamika i Komite e pane aku ai i ua Ahahui ia .

            Ma ka halawai ahiahi o ia la, haiolelo o D. Kealahula imua o ka Aha; ma Mat. 16: 3 ke kumumanao, "na hoailona o ka manawa."

            Feb. 14-- Halawai hou ka Aha i ka hora 9 1/2 kakahiaka, a lilo ka hapalua hora mua i ka haipule.

            Heluhelu mai kela a me keia Lala o ka Aha i kona haawina ma ke kumumanao i haawi e ia .

            Kohoia o D. Kanakahelela, D. Kealahula a me Kahananui i mau Elele e hele ana i ka halawai makahiki o ka Ahahui E@a@elio o Hawaii nei ina Honolulu i ka malama o Iune e hiki mai ana.

            Hooholo ka Aha e malama ia ka 28 o Feb. nei i ka mihi, hookeai, a e nonoi i ke Akua no ka palaka o na hoahanau a me na kanaka.

            Hooholo ka Aha e halawai hou makou ma Waioli i ka la 14 o Augate e hiki mai ana; a o Rev. D. S. Kupahu ka mea haiolelo imua o ia halawai.

            He mau la na keia, a nolaila aole hele nui mai na kanaka, he olioli nae ko makou naau a ua hoi aku me ka manao lana, ua makepono ka halawai ana.

                        J. W. Kamika

                        Kakauolelo

 

Ka Poe o Waialua

            I keia hooilo, he nui ka ua, a me ka makani ina Waialua nei, i keia mau la, ua ku kekahi wahi moku ma ke awa o Waialua nei, a hoopuni ia ke awa e na nalu, a nou mai ka makani nui mai ke Komohana mai, a pihoihoi ke kapena, a me ka poe kela, ame kahi poe o uka nei, no ka mea he makani wawahi moku keia o keia awa.

            Aka, ua lana ka manao i ka poe, lawe aku ka waapa i ke kaula a hoopaa i ua poe la, a le@@a iho, a loaa iho la ka lai iloko o ke kapena moku, e like me na lai ekolu o Waialua nei.

            Nani ka pomaikai i ka Lunamakaainana ikaika, a naauao, a me ka Ahaolelo, a me ke Aupuni.              Na Keehukai

 

MARE

M. Kanao-- Kapila-- Feb. 19, ma Waimea, Hawaii, @@@@@@ e Rev. L. L@@@ua, o M. K@@@@ k, me Ka@@@@ @.

            KAILI-- O@@-- Ian. 22, ma Kona @@@@, m@@@@ e Rev. J. D. Pa@@@@, o Kaili @@ Kaawa a me @@@@ w. @@ K@@@

 

HANAU.

Ian. 22 ma Uho Wa@m@a Hawaii @@@ @@@ K@@@ wahin@ k.

Ian 24, ma N@waawa Kona H@@@@ @@@@@ K@@@.

 

MAKE.

Mar. 15 @@@ Pelekane H@@@@@ make o J. Keakak@@ka@@ni K@@@@ k. He mai @@@@ k@@a.

Feb 25. ma Kah@@ @@@ i@ke o Koa k.

Mar. 4. ma ia wahi no make o Kuaka k.

Mar 5. ma ia wahi no make o Nala@@ ka w.

Mar 9. ma ka Halemaipake Kalihikai make o @mele w. no Wailuku Maui ola.

Feb. 2, ma Kahuku Oahu make o Ma w

Feb. 22, m@ ail no make o L@@ili w.

Mar. 4 ma ke Manui @@@@@ make o Aberahama k.

Feb 20. ma Pae@@, H@@@ @@ Maui make o Kuhilani w.

Feb 17. ma Wa@@ make @

 

HOOLOHE MAI! MAHELE B.

1st Hawaiian Cavalry.

 

KE KAUOHA IA @KU NEI NA HOA o ke KAUA LIO MAHELE, e hele ae ma Aina Hou, ma ka @@@@ 12 o ka Poaono, Maraki 16, me na kahiko a pau ma@@@@ o ka Lio po @@ hoolewa ana i ke kino kupa@@@ o ka Hou, G. M. Robikana.

            Ma ke kauoha o

                        CAPT. W. H. DIMOND.

ALAPAI, 1st Sergeant.                       2@@-@@

 

OLELO HOOLAHA

 

E IKE AU A NEI NA KANAKA A PAU ke nana mai ua @@ ke kula o Kapahhahili @a ma@a ma ka hooma@@@@@, o@a hoi ka aina kula o Hon. C. Ka@@loa, e waiho ka ma Waikiki.   Nolaila, o ka poe a pau e makemake ana e h@@@@@@@@@@@@, o@ ka h@@@@ ana i ua Lio,

 

E HAALELE ANA KA

Moku Ahi

 

"KILAUEA"

Ia Honolulu i kela Poakani keia Poakahi.

Ma ka Hora 1 1/2 ponoi, ia hiki

i ka wa l@ h@@ ia k@ a@@ Ae holo ana i

KONA, HAWAII,

A me na Awa ku moku malalo iho nei

            LAHAINA,

                        KALEPOLEPO

                                    KAWAIHAE,

                                                KAILUA,

                                                            KEALAKEKUA.

Ma ka hoi ana mai, e haa@@ @@ ana ia

KEALAKEKUA & KAILUA, ma ka Poakolu.

KAWAIHAE,            " " po Poaha.

KALEPOLEPO,          ma kakahiaka Poalima.

LAHAINA,     " ka po Poalima.

                        H. HACKFELD & Co.

                                    NA @@NI

 

HALE KUAI!

O KA HALEKUAI O KAHI H@OLE

 

NO KAWAIHAE.

E HOLO MAI ANA KE K@ NA MA

 

OLELO HOOLAHA.

E ike auanei na kanaka maoli na @

 

He Mea pili i ka Lahui Hawaii! @

KALEKO

KILIKA

KEOKEO

HULUHIPA

Na lole o na ano a pau.

Noho Lio a me na Kaulawa.

Hale kuai mauka a o Hale Mahoe.

Hale kuai ma Alanui Nuuanu.

E hele mai e hoao i ike pono.

Na’u na AKK

 

Papa Nukama (R. Newcomb)

-A Me -

Toma Kea (Thomas Cross

Na Mea Humu Buke

Alanui Kalepa Makai o Hale L@a.

 

HALEKUAI HOONANI O NA WAHINE

 

KE KO AKU NEI KA MEA NONA @

 

HALE KUAI HOU!

Ua wehe ae nein a mea nona@

 

I Ka Poe

MAHI PULUPULU

E kuai no au i ka pulupulu @

Ailana @

 

KAUKA LAPAAU

Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.

Aia Ko’u Hale Pai Kii Ma

Monikahaae

Mawaena o ka Haleki @

 

OLELO HOOLAHA

 

O KA OLELO HOOLAHA A KUU WAHI- @

 

Olelo Hoolaha

KE KAUOHA IA AKU NEI KA MEA, @