Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 13, 30 March 1867 — Page 2
This text was transcribed by: | Hi'ilani |
This work is dedicated to: | To our people |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NU HOU KUWAHO
[ Unwuia mai ka San Francisco Times!]
Kanedia.
O Kanedia-oia o Kareta o ka wa kahiko. o ka aina ia ma ka Hema loa o Europe. He mokupuni keia o Kanedia ma ke Kaiwaena-honua ; hookahi haneri a me kanaona mile ka loa mai ka Hikina a i ka Komohana, a iwa-kalua-kumamalima mile ka laula. He l@la-ni kuahiwi ko ua aina la @ waiho loihi ana ma ka loa o ka aina. He momona no ko laila l@p@ ; ua ulu maikai no ka alani, ka le-mona, ka olissa a me ka waina. a o ke kili-ka no hoi kekahi. Nolaila mai kekahi ha-pa o ka waina maloo e ai ia nei. He mai-kai ke ea o ka aina, a ine ka noho ana, o ka mai lepu me ka i loaa mau i kekahi poe, a ma kekahi mau awawa hilii ua loaa na mai piwa, no ke kahe pono olu aku o ka wai. O ka heluna o na kanaka he 200.000. O ka hapa nui o keia poe, he poe Helene ko lakou mau kupuna, a he Helene no hoi ko lakou hoomana. He mau Tureke nae keka-hi, a hookahi lahui nuku e noho la, he poe i koe mai kinohi l@a mai, o na mamo lakou o ka poe noho mua ma ia aina. O ka noho ana o na kanaka a pau, he hookaumaha loa ia e ke aupuni o Tureke.
Kahiko loa ka moolelo o Kanedia. O Mina ke alii mua i hai ia mai. Mahope iho he mau alii ano kupaa ole, @ mamua iho o ka wa o Kristo lilo ka aina i aupuni makaa-inana, e liko no me ka ano mau o ka poe Helene-he @@@ kue alii. Lilo nae keia mo-kupuni i ke aupuni o Roma, a mahope iho i ka pae Karakane ( Saracens) a i ka A.D. 1201 i ka poe Venetia. O ke au ani ia o Kerete, ua 1.000.000 ka nui o kona mau kanaka, a kona mau awa k@ moku ua make-make loa ia, o kona poe kalepa he holo pono ka lakou hana. I ka makahiki 1669 iloko o kekahi kaua nui, kaili wale aku la ka poe Tureke i keia aina, a ia lakou ka mana ma-laila a hiki i keia wa. Eia nae i ka M.H. 1530, ua haawi na alii Hui o Europe (me he mea la he kuleana kekahi o lakou malai-la) i keia aina ia Aigupita, i mea e hoihoi ai i kona poho ma ke kaua nui o Europa. Umi no makahiki haawi hou ia ia Tureke.
O ka poe Helene, he põe ano kuokoa la-kou, aole no i hui iki me na Tureke. He okoa ko lakou hoomana. He okoa ka noho ana. He hoomanao mau ko lakou i ka moolelo kahiko o ka lakou aina, i ka pale mau o ko lakou mau kupuna i ka hookauwa ia mai e hoi. He hoowahawaha loa lakou i ka hoomana Mahometa, a me ka noho @ha-@ha ana o ma alii Tureke ia ia na wahine he @@i wale. He hele imua ko lakou makema-ke--he k@ malue ko ka Mahometa. Nolaila ua imi mau na manao o ka Helene, e wehe a o hoolei i keia lei-ni hookaumaha. Ua kipi lakou ma ka M.H. 1821, a ma 1840 no hoi. A ua hoojaumaha o Tureke me na a uhay oolea loa, i mea e lilo ai ka ikaika o Kanedia i mea ole. Aole nae lakou e hee wale ana, mau @o ko lakou imi ana i ko lakou pono iho.
I ke kipi ana i 1858, ua ae ke aupuni Tureke e hoomama a e hookuu ia lakou. Ina ua hana io pela, me ka oiaio, in a ua pono, oia nae he wahahee wale no ia olelo. Nola-ila i keia kipi hope mai nei, he hoole loa ka lakou, e aho no ka make i ka hou hou malalo o Tureke. No laila ua pepehi no kekahi mau makuakane i na kaikamahine me ka manao he ano ia i ka haule iloko o ka lima on a Tureke. A ua puhi no lakou i ko la=kou mau hale halawai iho i ke ahi, a o ko lakou no maloko. Ua ai i ka mea ulu wale i ka nahele, ua moe i ke ana, a ua mahuka ma na kuahiwi ua poe nei. E mahaloia lakou no ko lakou makau ole.
O ka aina o Helene, na k@ikahi kona manao me ko Kerete. Oiai ua 60 paha, 70 paha mile wale no ke kaawale aku o ia mau aina elua. Hookahi no hanauna ko Helene a me ko Kerete. A ua ike maopopo ko Helene i ke ano hookaumaha o Kureke no ka mea ua noho kauwa ia malalo o Tureke ma-mua iho nei, eha haneri makahiki, ka noho kauwa, ana a o ko lakou kaua ikaika ana i na makahiki ehiku, oia wale no ka mea i pa-kele a kuokoa ai oia aina o Helene. E ole i kue mai na aupuni o Europa, in a ua hoo-halikeia ko lakou aupuni me ko amerika Huipuia, na na aupuni kawaho nae i hoono-ho mai maluna o lakou he alii.
Nolaila i keia wa pilikia o Kerete, ua nui ke aloha o ke aupuni o Helene i ka poe o Kerete. E kokua @na lakou ia poe. Ke palapala aku nei o Enelani a me Farani ia Helene, " mai kokia ia Kerete." No ke aha la keia papa aku? No ka makau anei o laha na anoano o ke aupuni makaainana? O Amerika nae, aia kona manao aloha ma ka noao o ka poe Kerete. He pono ia. He aha ka ke aupuni naauao e kokua nei i ke alii hookaumaha a hoomaau wale? Ke pa na nei ka puuwai o Amerika me ke aloha ia-Kerete, no ka mea o Amerika ka puuhonua o ka poe i hookaumahaia e na alii. A e ko-kua ia ana o Kerete me ka dala maoli o Amerika a @a na moku e lawe aku ai i ko poe i akele me ke ola wale no.
POHO KE AUPUNI.--No ko'u ike ana i na halekula @ Aberahama ke Kahukulanui i hoouna mai nei mai Honolulu mai, ua hana ia no i Honolulu a makaukau, ua kukulu ia iho nei, ua paa na pou a me na oa, a me ka papahele, o ko ke Aupuni hapa keia, ka na makua mea keiki hapa koe, o ka hoopaa i ka paia, a me luna iho, elua hale i hoo-paa ia ka paia i ka papa, koe oluna aole i paa, hookahi hale ua paa i ke kukulu ia, aole i paa oluna, ua hio nae i ka makani Kona, hookahi hale aole i kukula ia, aono malama ka waiho ana o keia mau halekula aole i paa, nolaila wai i olelo ai, poho ke Aupuni. Na kekahi o na Waieha.
Ka Luna Hoopono, . . L.H. K@lika
Na Hope Luna Hooponopono.{J. K@a/J.