Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 13, 30 March 1867 — Page 2

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Hi'ilani
This work is dedicated to:  To our people

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NU HOU KUWAHO

[ Unwuia mai ka San Francisco Times!]

Kanedia.

O Kanedia-oia o Kareta o ka wa kahiko. o ka aina ia ma ka Hema loa o Europe. He mokupuni keia o Kanedia ma ke Kaiwaena-honua ; hookahi haneri a me kanaona mile ka loa mai ka Hikina a i ka Komohana, a iwa-kalua-kumamalima mile ka laula. He l@la-ni kuahiwi ko ua aina la @ waiho loihi ana ma ka loa o ka aina.  He momona no ko laila l@p@ ; ua ulu maikai no ka alani, ka le-mona, ka olissa a me ka waina. a o ke kili-ka no hoi kekahi.  Nolaila mai kekahi ha-pa o ka waina maloo e ai ia nei.  He mai-kai ke ea o ka aina, a ine ka noho ana, o ka mai lepu me ka i loaa mau i kekahi poe, a ma kekahi mau awawa hilii ua loaa na mai piwa, no ke kahe pono olu aku o ka wai. O ka heluna o na kanaka he 200.000.  O ka hapa nui o keia poe, he poe Helene ko lakou mau kupuna, a he Helene no hoi ko lakou hoomana.  He mau Tureke nae keka-hi, a hookahi lahui nuku e noho la, he poe i koe mai kinohi l@a mai, o na mamo lakou o ka poe noho mua ma  ia aina.  O ka noho ana o na kanaka a pau, he hookaumaha loa ia e ke aupuni o Tureke.

Kahiko loa ka  moolelo o Kanedia.  O Mina ke alii mua i hai ia mai.  Mahope iho he mau alii ano kupaa ole, @ mamua iho o ka wa o Kristo lilo ka aina i aupuni makaa-inana, e liko no me ka ano mau o ka poe Helene-he @@@ kue alii. Lilo nae keia mo-kupuni i ke aupuni o Roma, a mahope iho i ka pae Karakane ( Saracens) a i ka A.D. 1201 i ka poe Venetia.  O ke au ani ia o Kerete, ua 1.000.000 ka nui o kona mau kanaka, a kona mau awa k@ moku ua make-make loa ia, o kona poe kalepa he holo pono ka lakou hana.  I ka makahiki 1669 iloko o kekahi kaua nui, kaili wale aku la ka poe Tureke i keia aina, a ia lakou ka mana ma-laila a hiki i keia wa.  Eia nae i ka M.H. 1530, ua haawi na alii Hui o Europe (me he mea la he kuleana kekahi o lakou malai-la) i keia aina ia Aigupita, i mea e hoihoi ai i kona poho ma ke kaua nui o Europa. Umi no makahiki haawi hou ia ia Tureke.

O ka poe Helene, he põe ano kuokoa la-kou, aole no i hui iki me na Tureke. He okoa ko lakou hoomana.  He okoa ka noho ana.  He hoomanao mau ko lakou i ka moolelo kahiko o ka lakou aina, i ka pale mau o ko lakou mau kupuna i ka hookauwa ia mai e hoi.  He hoowahawaha loa lakou i ka hoomana Mahometa, a me ka noho @ha-@ha ana o ma alii Tureke ia ia na wahine he @@i wale.  He hele imua ko lakou makema-ke--he k@ malue ko ka Mahometa.  Nolaila ua imi mau na manao o ka Helene, e wehe a o hoolei i keia lei-ni hookaumaha.  Ua kipi lakou ma ka M.H. 1821, a ma 1840 no hoi.  A ua hoojaumaha o Tureke me na  a uhay oolea loa, i mea e lilo ai ka ikaika o Kanedia i mea ole.  Aole nae lakou e hee wale ana, mau @o ko lakou imi ana i ko lakou pono iho.

I ke kipi ana i 1858, ua ae ke aupuni Tureke e hoomama a e hookuu ia lakou.  Ina ua hana io pela, me ka oiaio, in a ua pono, oia nae he wahahee wale no ia olelo.  Nola-ila i keia kipi hope mai nei, he hoole loa ka lakou, e aho no ka make i ka hou hou malalo o Tureke.   No laila ua pepehi no kekahi mau makuakane i na kaikamahine me ka manao he ano ia i ka haule iloko o ka lima on a Tureke.  A ua puhi no lakou i ko la=kou mau hale halawai iho i ke ahi, a o ko lakou no maloko. Ua ai i ka mea ulu wale i ka nahele, ua moe i ke ana, a ua mahuka ma na kuahiwi ua poe nei.  E mahaloia lakou no ko lakou makau ole.

O ka aina o Helene, na k@ikahi kona manao me ko Kerete. Oiai ua 60 paha, 70 paha mile wale no ke kaawale aku o ia mau aina elua.  Hookahi no hanauna ko Helene a me ko Kerete.  A ua ike maopopo ko Helene i ke ano hookaumaha o Kureke no ka mea ua noho kauwa ia malalo o Tureke ma-mua iho nei, eha haneri makahiki, ka noho kauwa, ana a o ko lakou kaua ikaika ana i na makahiki ehiku, oia wale no ka mea i pa-kele a kuokoa ai oia aina o Helene.  E ole i kue mai na aupuni o Europa, in a ua hoo-halikeia ko lakou aupuni me ko amerika Huipuia, na na aupuni kawaho nae i hoono-ho mai maluna o lakou he alii.

Nolaila i keia wa pilikia o Kerete, ua nui ke aloha o ke aupuni o Helene i ka poe o Kerete.  E kokua @na lakou ia poe.  Ke palapala aku nei o Enelani a me Farani ia Helene, " mai kokia ia Kerete."  No ke aha la keia papa aku?  No ka makau anei o laha na anoano o ke aupuni makaainana? O Amerika nae, aia kona manao aloha ma ka noao o ka poe Kerete.  He pono ia.  He aha ka ke aupuni naauao e kokua nei i ke alii hookaumaha a hoomaau wale?  Ke pa na nei ka puuwai o Amerika me ke aloha ia-Kerete, no ka mea o Amerika ka puuhonua o ka poe i hookaumahaia e na alii.  A e ko-kua ia ana o Kerete me ka dala maoli o Amerika a @a na moku e lawe aku ai i ko poe i akele me ke ola wale no.

POHO KE AUPUNI.--No ko'u ike ana i na halekula @ Aberahama ke Kahukulanui i hoouna mai nei mai Honolulu mai, ua hana ia no i Honolulu a makaukau, ua kukulu ia iho nei, ua paa na pou a me na oa, a me ka papahele, o ko ke Aupuni hapa keia, ka na makua mea keiki hapa koe, o ka hoopaa i ka paia, a me luna iho, elua hale i hoo-paa ia ka paia i ka papa, koe oluna aole i paa, hookahi hale ua paa i ke kukulu ia, aole i paa oluna, ua hio nae i ka makani Kona, hookahi hale aole i kukula ia, aono malama ka waiho ana o keia mau halekula aole i paa, nolaila wai i olelo ai, poho ke Aupuni.  Na kekahi o na Waieha.

Ka Luna Hoopono, . . L.H. K@lika

Na Hope Luna Hooponopono.{J. K@a/J.