Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 15, 13 April 1867 — Ka Papa Helu kanaka o Hawaii nei no ka makahiki 1866. [ARTICLE]

Ka Papa Helu kanaka o Hawaii nei no ka makahiki 1866.

' Mi na nupop-i aiipuni a eiua i hoopuknia I i kehi pule. ua ike iho makou i ka hoolaha akea ia ana ae o ka heluna o na kanaka a pnu mai Hawnii a Niihau, i heluia ma ka po oka la 7 o Deketnaba, makahiki ISC6 i hala. Ua hoike ia ma in Papa Heiu, he 1 55,765 wale iho no wahi kanaka Hawaii a me na hapa haoie, i paa i ka helu ia, a he i 4.194 na haole o na Aina e mai—huiia ka ntii o na kanaka me na haole, hiki aku kahi l huina i ke 62.°59 ka poe i paa i ka helu. Mailoko ae o ka heluna o na kanaka wa- 1 ie no, he 30.250 na kane, 25.575 na wahine, : Sl7 nu hapahao.'e kane, ahe 523 na hapahaoie Wiihine. I Ka heluna o na pake kane he 1,090, na • pake wahine lie 110, na haole kane eae 2, ! 232. na haoie wahine e ae 756. ' Ka huina o na kane hnole a me na kane liawaii he 34.395 —na wahine he 25,564.. Na kane ī mare oieia 1S 575, na wahine i mi'rc oleia 13.094. Na kane malalo o ka 15 makahiki 5,721, na wahine malnlo o ka 15 ■ makahiki 7.957—na kane mawaena o ka 15 a hiki i ke 40 makahiki he 14,701 na wahi- j ne, mnwaena o ka 15 a hiki i ke kanaha • iiiaknhiki 11,795 —na kane i oi aku mamua ! 0 ke 40 mnkahiki 10,972, na wahine i oi aku 1 mamua o ke 10 inakahiki S,SI2. ! Na poe i loaa nr» kuleana 7,154, na poe i; ioaa na oihana hanohano 512. na poe mahi-j ai he 5,255, na poe o na oihana hana linui ī 1,146. ! 1 ka heluia ana i ka makahiki IS6O, he ' 66,954 na kannka maoii, a ua komo pu nae j ka heiuna ona pake. I keia makahiki 1566 j aku nei hoi, he 55,765 wale iho no poe o ka ; aina ponoi. Oka omi iloko o keia mau ma-; kahiki eono he S 219. | Ua pololei oj)pi keia heiu ana, a ua hau- ; hili paha ? Owai ka mea e hooiaio mai i ■ keia heiuna ? Ooe paha, o lakou ia ae pa- J ha ? He pono e hai makou ike kumu oko makou kanalua nna, aia inamua ae o ka po ; 1 heluia ai, ua hnawi iiilii ia na palap«la pai} hakahaka ina poo o ka ohana. Eia ka ni- i nau, ua p.ui pono anei iakou i ka haawiia ? ' Ma kekahi mau pa, u,i haawi wale ia aku no hookahi wahi paiapala, a pehea ma hc nui ko iokooia pa ? E pau no anei maioko oin wahi pepa ? Ma kekahi mau pti, aole no i pau pono ika haawiia. A pehea, ina e I koe ana kekahi poe, e kapa no anei kakou i keia Papa Heiu he pololei ? j Eii no ke kumu kanalua loa, o ka hooli- ! inaiima ole ana o ke aupuni i poe nana e j kakau ina inoa iioko oia po hookahi. Ma j na aina naauao o Europa, ua heluia no e li-; ke me keia ka heiu i ka po, aka ua hooiinm-; iima in nae e ke aupuni ka pne nana e hele \ e kakau i niaopopo ni na wahi i hookowaia { no nn mea kupono e kakau ni. Aole peia | ma Hawaii nei, he pono haukae no ka ia , mea ka ia mea, hele īa a " hopala kaeie ka j kekea ka ai." Eia hou no kekahi kumu kanalun a ina-' kou i ike ai, eia he poe ma Manamana, elua \ kane a hookahi wahine, aohe i loaa nku ia j lakou kekahi pepa heiu, a hoopuka wale ia j iho nei no ka heiuna ma ke akea. | Eia no hoi he haole i holo mai, mai Ha-! waii mai a hiki i Honolulu nei, eia nae aohe \ 1 loaa aku ia ia fca pepa helu i ua po la i he-1 luia ai. Eia ka mei haohao, ina kahi hea i; hoopaa ia ai kona inoa ? Ma Hawaii paha a ma Honolulu nei paha ? ' Na keia raau kumu a pau a makou i hoi-! ke ai mtvjjina i hookanaiua ioa mai ia makou. aohe i poloie» ka heluia ana maiaio o keia , helu hou }«na. '