Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 16, 20 April 1867 — Page 1

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Ilihia Herrod
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE VI. Helu 16  HONOLULU. APERILA 20, 1867. NA HELU A PAU 281.

 

KA NUPEPA KUOKOA,

MAMUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

 

"KA NUPEPA KUOKOA."

In published in Honolulu

EVERY SATURDAY.

$2.00 per annual, or $1.00 per six months, in advance.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

            I. H. Gulick

            For the Publishers

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

 

 

Papa Nukama (R. Newcomb),

---A ME---

Toma Kea (Thomas Cross)

NA MEA HUMU BUKE.

Alanui Kalepa Makai o Hale Luina.

@@@@

 

No Hilo.

KA MOKU KUNA

"MELE HILO,"

O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa mai@@a, no na @h oia a @@ na @@@ @@@@@ ia @@@@@ @@@@@)

NO KA WAIHAE.

E HOLO MAU ANA KE KUNA MAri@@ i hola ana malana. Nou@ uk@n@ a me na olua, e auau i ke Kapena ma @@m@ku, a i ole ia

WALKIR ALLEN

Na Luna

 

Na i una ma Kawaihae, O CONWAY & ALLEN

276 3m

 

MOKU KUNA WAWIKI!!

 

E HOLO MAU ANA KEIA WAh@ moku i Molokai i @@@ @@@@ @@@ p@@ m@i Honolulu aku nei A @@@ @@@@@ @@@@@ @@ @ehalu @@ @@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

KA HALEMAKE

 

No HONOIPU me NAOHAKU.

 

Ka Moku Kuna

"KOHALA"

O Howard ke Kapena.

 

E h@@ mau ana keia moku ma ua Awa i ol@l@a maluna, no na uhane a me na ohua. E ninau i ke Kapena, a i ole ia, ia @@@ @@@@@@@@@@@@@@@@ KAKILA me KUKE

 

No Hana, Kaupo, a me Maliko.

KA MOKU KUNA

'MANUOKAWAI,'

O Merchant ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKI'I NA Awa@@@@@@@@@ No ua @@ a me n@ uhua, ni O BREWER @@ (BUKUAMA)

 

HE MOKU HOLO MAU

No Lahaina, a me Makena.

            O KE KUNA KALEPA PAA

"Kate Lee."

            O Fountain ke Kapena, E HOLO MAU LOA ANA. A HIKI MAI @@@@@ n@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ ( BUKUA mA)

 

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii

 

            Eia na buke kuai, a me ke kumukuai. B@@@@@ nui no na Awai o na Halepulu. Baihala nui no na Awai o na Halepule.  $4 00

"Ohana, ano nui, me na ku, a me na Moohana,

"Ohana uuku ihe, me na Moohana, iii ulaula,

"Ohana, me na Moohana wale no, 62

"Okoa, - - - 30

Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. U. 1838. 25

Kauoha Hau, me ka pepa lahilahio waho, 124

Kauoho Hau, hapa haole (Haw. Eng.) 25

H@@@. - - - - 25

Hale Malihini Ana, - - 25

Wehewehehala, - - 25

L@@a Hawaii,

No ko ke Akua Auo,

Lira Kamalii,

Kumumua Hou,

Moolelo Ekalesia,

Hoike Palapala Hemolele,

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,

Ninauhoike,

I'i Kamahi no na Kulu Sabati

Kumu Leomele

Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2,

Haawina Kamaloo Buke elua i haiia.

            Eia na buke i haawi wal ia

Haawina Baibala

I'i

Hoike pepe

Malapulu Liilii-

            Helu 4- Makemake anei oe i ke olu

            Helu 6-E hele i o Kristo la.

            Helu 7-Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha

            Helu 11-No ka hoohiki wahahee i ke Akua.

            Helu 16-Ka Eehia ana o ka Ahanina a ka Haku a me ka Papetiko ana.

            Helu 17-Mai hana ino i na Holoholona.

Ka Davida Malo Kumumanae.

Ka Moolelo o Batimea Puaniki.

            L.H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hookoo o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

 

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

 

NA S. M. KAMAKAU.

HELU 24.

Ke KAUA ANA O KAMEHAMEHA ME KEOUA KUAHUULA.

            I ka noho ana o Kamehameha me kona poe alii a me ka huukai hana ma Kaunakakai, i Molokai, a lohe ae la oia na make o Keawemaulili. ia Keoua Kualaiul@, a ua luku ua kona mau makaainana ma Kohawla, nolaila, ku mai la ko Kamehameha aloha, a olelo iho la o ia, "Kahana! Kupanaha!  hele mai nei hoi e imi i mau keiki hou, kaalele aku nei ia oukou i na keiki makahiapo. Aloha ino!"

            A no keia lono, hoi mai la o Kamehameha a me oa Kuhina a me ka poali kaua, a pae i Kawaihae, aha, ala @ae o Keoua Kuahuula a me kona mau poali kaua ma Waimea. A lohe o Kamehameha aia o Keoua Kuahuula ma ma Waimea alaila, pii aku la o Kamehameha a a e kona mau K@hina, na'lii a me na pukaua. na puali kaua a me na koa. O na koa haole hoi. o Mr. John Young (Olohana) a me Mr. D. Isaac (Aikake) me ko laua makaukau no ke kaua. A hiki ka huakai kaua ma Waimea, ua hala e o Keoua Kuahuula i Hamakua. Hahai loa aku la no o Kamehameha ma a loaa ma Paauhau i Hamakua, a o ka hoouka koke iho la no ia o ke kaua, me ka hee ole nae o na aoao elua, aka, ua make like no nae. O ka pukuniahi Lopaka hoi ka puuhoaua o ko Kamehameha aoao. O ka oi o na kanaka koa ma ko Keoua Kuahuula aoao, oia o Uhai a me Kaiaiaiea, he hopuhopu wale ia no ke kanaka. I ke kani ana o ka pu, a pau ae ke kani ana, ua lilo aku la ka pu i ke kaili ia e Kaiaiaiea. Ua oleloia, in a aole e lako o Kamehameha i na haole me ka pu, in a ua haelehaele no ke kaua ana. Aole i akaka ka mea o laua i lanakila.

            [Ma keia wahi, e hoi hou ana ko kakou kamailio ana ma nu mea i koe o ka Helu 22, e pili ana ia keliimaikai a me Mulihele kona kahu, no ka mea, aole no i pau ke kamailio ana no ia Helu, aka. ua hoopuka e ia iho nei nae ka Helu 23. Ua hewa ia hoopuka ana iho nei , aole ia o ka pololei. O ka helu i puka iho nei, oia no ka helu mahope mai o ka pau ana o ka MOOLELO O KE KAUA ANA O KALANIKUPULE KE KEIKI A KAHEKILI, KE ALII O MAUI, e puka ana ia i keia pule aku. E kala mai ko makou poe helu helu ia makou no ia hoopuka hewa ana. L.H.]

            Aia ma Alae a pili ana me Kakalahale, ma ke alanui mauka o Kaninoaiai, ike iho la o Mulihele i ka ulu nupanupa o ke kaee a me ka paapu i ka lauki, kuhikuhi aku la oia ia Keliimaikai, e holo iloko o laila e pee ai, a oia wahi, he kipapali oawawa. He ahua kahi a Mulihele i ku ai a hoouka hou aku la i ke kaua, aka, i kona alu hope ana mai e nana i kana hanai, aia hoi, ua nalowale loa ka ula o ka ahuula iloko o ke k@ee. Huli ae la no o Mulihele a alu nou aku la i ka poe koa o Kamohomoho i kaua ai me Keliimaikai, a hiki ma Wailoa, a iho ma kela aoao o Kaumakani. O na kamaaina hoi o Kipahulu, ua ike no lakou i kahi i pee ai o Keliimaikai, aka, ua minamina nae lakou ia ia, nolaila, aole lakou i hai aku i na koa o Kamohomoho, o make auanei i ka pephi ia e lakou.

           Noho iho la no o Keliimaikai malaila a hiki i ka poeleele ana, holo aku la o ia i Hawaii, e halawai pu me Kamehameha kona kaikuaana. A pau ko laua halawai ana me ka uwe a me ke aloha, alaila, hai aku la o Keliimaikai i ka moolelo o ke kaua ana me Kamohomoho, ka makuakane o Kalanikupule, ke keiki a Kahekili ke alii o Maui; me ka olelo pu aku no hoi o Keliimaikai, i ka i ana, "Mai ike ole oe ia'u, o ko'u make e no la ia, a loaa ole la ia kaua keia halawai pu ana, aka, e ole no ke koa o kahi kahu o kaua, pakele ai ko'u ola." Pane mai hoi o Kamehameha, "Ina e make oe, o ka'u aina luku nui o Kipahulu, a e pa-ia wale ia ke poo o na kane, na wahine a me na kamalii." Olelo aku hoi o Keliimaikai, "I pakele au i ka lokomaikai o na makaainana o Kipahulu." Pane hou mai hoi o Kamehameha, "e aho aia ke kaua ma Maui me na keiki a Kahekili."

            Ua maa no o Kipahulu i ka noho mau ia e na'lii o Hawaii. O Kalokuokamaile ke alii o Kipahulu, o Haleloa i Kikoo, na Kipahula kona wahi. O Kal@k@akama@@ ke keiki a Kalanikupuapa@ka@@@i@@ Keoua, a o Kalanilehua ka makuahine---O ia ka mea i maa ai o K@ahulu, a nohoa@ o Kala@malokuloku i Keponokulani. i kap@a e na makaainana o Ke@maikai.

NO NA HAOLE I KU MAI MAHOPE MAI O KAPENA KUKE.

            Aole i hala elima makahiki mahope iho o ke ku ana mai o ka @ oku o Kapeana Kuke ma na kapakahakai o Hawaii nei, ku mai la o Alemakani ma Kauai o Olo, ma na moku nana i lawe mua mai i ka lei papa nui, a ua hapaia he olo. A mahope iho, ku mai o Kanikani, ma Hawaii kona wahi i ku mua ai, a oia no hoi ka moku nana i lawe mua mai i ka pahi, i ka paia e ko Hawaii nei he kanikani a he hanaoi. Mahope iho ena, ku mai o Lokea, oia ku moku nana i lawe mai i ka pahi-lokea. A mahope mai no hoi on a. ku mai la o Kapilipakela, a he ano hanohano ko keia moku A mahope mai no hoi on a, ku mai o Kapilikanalike : a mahope mai on a, ku mai o Kane, oia ka moku nana i lawe ia Kaiana Ahuula i Tahiti, ma Kauai i ka A.D. 1787; a lekolu oua mau makahiki o ka noho ana i Kina a me kekahi mau aina e aku. A hala aku ia, ku mai o Koko; a ma@o@e on a ku mai o Alika; a mahope on a ku mai o Bara@@@; a mahope ku mai o Kapilimaka; a mahope ku mai o Vanekoua. He mau manawa a he mau moku huliaina ka nui o na moku i ku mua mai ma Hawaii nei, a he mau moku hoa'loha, a he moku pepehi kanaka a pepehi Aupuni no hoi kekahi o na poe moku.

KA MOOLELO O KEKAHI MOKU I KU MAI MA HONOUAULA I KA A.D. 1790.

            O kekahi moku i ku mua ma Honuaula, Maui, i ka malama o Feberuai, o ka makahiki 1790. a o Elenora ka inoa o ua moku la, no L@vapula, i Beritania; o John Young (Olohana) kekahi o luna o ua moku la.

            A ike aku la na'lii ame na kanaka e noho ana ma Olowalu a me Ukumehame, no ke ku ana mai o ka moku haole ma Honouaula, no ka mea, e noho ana o Kalola Pupuka o Honokawailani ka wahine a Kalaniopuu, a ua hoao oia i ke kane hoa, o Kaopuiki ka inoa.

            Makemake iho la o Kaopuiki e holo i Honuaula i ke kuai hao iluna o ka moku, i ka pu, i ka lole ulaula, aka, o ka pu nae ka mea i makemake nui loa ia. O na waiwai a lakou i lawe mai ai e kuai, oia hoi ka puaa, ka moa, ka uaala, ka maia a me ke kalo. Holo aku la lakou a pae ma Honouaula, alaila, holo mai la na haole e kuai puaa a me ka ai, a ua loaa kekahi mau mea i makemake ia, aka, aole nae i pau loa ka lakou mau mea i ke kuai ia, ua po e. I kekahi la ae, holo okoa no o Kaopuiki ma iluna o ka moku e kuai ai, aka, aole nae i holopono na mea kuai, no ka nui o ka huhu o ka haole, aole e pii aku iluna o ka moku, no ka hahau ia mai i ka laau a me ka hili ia i ke kaula. A lohe hoi o Kaopuiki i ka naka o Honuaulu, he mea mau no ka lana ana o ka weapa mohope o ka moku i ka po, nolaila, n@nao iho la o Kaopuiki e aihue i ka waapa.

            I ke aumoe, i ka wa i hiamoe ai ke ki ai waapa a me @a haole o luna o ka moku, alaila, kii aku la o Kaopuiki a me knoa poe kanaka e aihua i ka waupa. I ko lakou holo ana a hiki i ka moku, a ike aku la ika mehameha o luna o ka moku, a kii aku la e oki i ke kaula i ho@paaia ai o ka waapa, me ka ike ole ia mai hoi e kekahi mea o ka moku.

            I ko lakou ka kaula ana i ka waapa mahope o ka waa, ala ae la ke kiai waapa a kahea aku la i ka poe o luna o ka moku, aka, ua mamao loa aku ka moku. Pepehi ia iho la ka haole kiai waapaa make, a kiola ia aku la i ka moana. Ua lawe loa ia ka waapa a hiki ma Olowalu, a malaila kahi i wawahiia ai. Ua lawe ia ka hao i mea makau, i koi, i kui houhou, a i pahoa kaua, a i maka kuia kaua.

            I ke ala ana ae o na haole o luna o ka moku, a ike iho la ua lilo ka waapa, a ua ualowale ka haole kiai waapa. Manao iho la no nae lakou, ua lilo no ka waapa i ka aihue ia, a ua pepehi ia ka haole kini. A no keia mau poino, ua ki pu aku ka moku Elenora ia Hon@aula, a ua make kekahi poe kanaka. O kekahi kanaka ma@uauwa no Wailuku mai, e hele ana i ka piele i-a i Honuaula, o Kealoha kona inoa, ua ku i ka pu a make. Elua hoi kanaka i hoopaa ia maluna o ka moku, @@k@lu no Honouaula. @ heeka@i hui @@ Olowalu. O @ua paha na kanaka nana i kuhikuhi i ka poe naua i aihuei ka waapa; a i ole ia, ua noonoo no paha na haole o lana o ka moku i ka poe kanaka i kuai i ka puaa, oia hoi o Kaopuiki ma, no ka mea, ua kuhikuhi no lakou i ko lakou aina ia Olowalu.

            A pau ke kaua ana ia Honuaula, holo mai la ka moku a ku ma Olowalu i ke ahiahi. I ke kakahiaka ana ae, kapu iho la o Kalola, a kau iho l@ i kanawai, aole e holo kekahi waa iluna o ka moku, a o ka mea e holo i kai o ka moku e nuhua oia i ke ahi, oia ka uku hoopai o @a kanawai. He mauumae ka inoa o ua kanawai la. Ua pili keia kanawai ia Kalola wale no, a i kana mau keiki a me kana mau moopuna, aole hoi i pili na'lii e ae. Ekolu la o ke kapu ana, a i ka ha o ka la, ua noa ke kapu o ke kanawai, nolaila, holo aku la na auwau he nui wale iluna o ka moku e kuai ai i na mea a lakou i hoomakaukau ai no ke kuau ana aku me na haole. Ua holo nui mai ko Lahaina poe e kuai. ko Kaanapali hoi a me ko Lanai, a me ko ua wahi e ae hoi e kokoke mai ana. Ua akoakua nui mai la ka auwaa malala o ka moku, me ko lakou makemake nui e kuai i ka hao, u la pupulei. i ke aniani kilo, i ka upa lauoho a me ka pu, (ao ka mea, o ka wa kaua nui no ia) o ka lole ulaula a me ka aa kahiki. Aole nae h@i i ike aku na kanaka. ke hoomakaukau mai nei ke kaua powa e luku ia lakou me ka mainoino a me ke aloha ole. me ke kakali ole o ka h@h@ a @@l@na o ka poe naua i hana ka hewa, ka uku hoopai kupono no ka lakou hewa i hanaʻi; aka, ua hilihewa nae ka huhu o ka poe i ao ia i ka aoao Krist@ano a me ka naauao kuhohonu i ka poe hewa ole; a aa like ka lakou luku ana i na kanaka Hawaii me ka pepehi ana a ka poe hup@, e like me ko Nuuhiwa poe aikanaka a me na aina p@g@na e ae.

            Eia nae ka lakou i ike; in a e laua ka auwaa ma ka ihu a ma ka hope o ka moku, a laila. hailuku ia aku la i ka pohaku, i akoakoa ae ai na auwaa a mawaeha ko@u o ka moku;(E hoolilo ana i ka mea uhana a ke Akua i hana mai ai i mea ole, e @ie ka hoowalewale ana me na mea uhana ole. Aloha ino!) I ka akoako pono ana ae nae o ka auwaa mawaena konu o ka moku, me ka hoowalewale ana o ke Kapena a me na haole o luna o ka moku i na mea kuai; a e haka pono aku ana na kanaka Hawaii i na mea a lakou i makemake ai e kaui. O Akakane hoi, holo mai la oia a pii iluna o ka moku, a ku iho la ma ka palekai; a o ka manawa koke iho la po ia i ki-pu iho ai ua moku la me ke aloha ole, a me ka lima me@eme@e ole i ka hookahe koko ana i ka poe hewa ole. A pau loa iho la hoi na kanaka i ka make; a o ka poe hoi i pakele e au ana ko iloko o ke kai ki ia aku la no i ka pu, a holo aku la na kino kupapau iloko o ka hohonu. I mai hoi o Mr. John Young (Olohana) he haole oia no luna o ua moku nei, he mea hoike oiaio a maopopo loa, he nui loa na kanaka i pau i ka make.

            I ka ainaawakea, holo aku la ua moku la. A o ka poe hoi i make i ke ki-pu la. uaholo mai ka poe o uka, a ua l@@ ia me ke kaula, a ua hoolou ia kekahi i ka makau, a ua lawe ia i uka, a ahu lalakukui ae la i ke one o Olowalu, a hu ae la ka lolo o kekahi poe. Ua kapa ia hoi ka inoa o ia luku ana a ka moku Elenora a me kono kapena, o "Kalolopaau."

            Olelo mai hoi o Mahulu ma, he mea weliweli manaomio ke ahu a lalakui mai o ka heana i luku wale ia e ka haole ma ke ono o Olowalu. Ua hele nui mai no hui na makamaka o ka poe i make, me ke kumakena; na wahine, na keiki, na makua a me na hoa'loha. a olo ae la ka pihe uwe.  (Aole i pau).

 

Ke Keiki Alii Hesana

a me ka Pilikua ai kanaka.

HELL 5.

 

            Ke noonoo nui nei o Hesana no ke ano o kela wahine pahohao i ku mai ai maiuna pono o ka waha o ke ana, me na lima i kupee ia ia ka hao, a hohoma -hoi kona mau papalina me he mea la ua hookii pinepine oia i ka ai ke @@a aku. "Aka, "wahi ana, "he mea makehewa wale no keia a‘u e hoomanao nui, no ka mea, he wahine lapu ino wale no oia; a o kona ku ana mai nei nae a he wahine kanaka maoli, i na la ua hoao au me ko'u wahi ikaika uuku e hoopakele ae i kona ola mai ka paa ana iloko o na poke hao o ka mainoino.

            "Apopo ka ha o ka la, a o ko‘u la hope loa no hoi ia e hoao ai i ka ha o ka‘u mea e lawe mai ai imua o keia pilikua maka ino. He oiaio anei o koʻu la hope loa @ o ke @l@ ana iho ma keia ao maule@ie wale, ke pau i ka amu ia kaʻu me i hope e lawe mai ai--E ke kaula Mamiono. o ka ohele pu io anei kekahi a ke Akua me oe i kou manawa i waoana e mai ai noʻu nei, a me kaʻu mau puiapula o keia hope aku. (I@ manawa komo hou mai la kekahi manao hoowalewale iloko on a, e i ana aohe make puhou mai ka la apopo.)

            "Aole au e pu hou mai ana i ke awakea o ka la apopo, a ike ka wai i koʻu make, hele hele hou mai no au ilaila---Aole---a-ole loa au e hana iki pela. Nani ke ino o keia manao oʻu: kaʻu mea i k@@hiki paa aku ai ma ka inoa o na lani, aole ia mea e hiki iki ana iaʻu ke pelukua hou iho."

            Puo ae la kona mau peahi lima me ka waiho loa aku i kona mau manao a pau ma na paepape waena o ka Lani, oia ke kak@@ mai i kona mau manao ino a pau. Aole i@ no e hiki i na keiki alii a pau ke hahai iho i ka lakou mau olelo hoohiki, o ka hooko pololei wale no ka pono ia lakou ke hana. pela lakou i ao ia ai mai ko lakou wa liilii mai, a pela pu no hoi i ao ia ai na keiki a pau o ka ha@aana Kasimia i ka wa kahiko, oiai na haneri makahiki he umikumamahiku i hale aku nei.

            Ua hala ka hapaloa her@ mahope iho o keia ku kamailio ole ana mai o ka pilikua, a o Hesana hoi, he nui na hana a kona manao e li@ nei, alaila, lohe ia aku ia kekahi leo kaaiuhu mailoko mai o ke ana me he leo la no ka hamare kalai pohaku e kani ku-pa mai ana, ka hamau pu oia leo, aohe he mea nana e hoonana aku. Uwe ae la ua leo la me ke oeoe a oki pu hou iho la. a o na kupinai ka mea nana i hooloihi iki aku ke kani oeoe ana no kekahi mau @ kona.

            "Ua oki kou leo wi e kela pio!" wahia a ka leo uwo o ka pilikua, "Ho! Ho! E ke keiki, he mea lealea loa no ko oukou mau pepeiao ke mele lea a ua manu liilii o ke kuahiwi, a ia'u la, he mea lealea loa no ko'u mau pepeiao ka lohe ana i na leo uwe o oukou ka poe makalii. Aia a ka la apopo e hana no au i hale manu na'u, a ma keia haka e kau ai au ia mea, a e hoo no au i kela manu (pio) a'u iloko olaila, i oli mau mai ai oia iloko o ka hale manu i ka po a me ke ao. E hoi oe i keia la, a e lawe mai i luahine kolopupu i ka la apopo."

            Mahope iho o keia olelo ana mai a ka palikua, komo aku la oia iloko o ke ana, a lohe aku la no ho o Hesana i ka hookala mai i ka pahi, a me ka holoi mai i ke pa palai. Olelo iho la o Hesana iloko on a, "No'u anei kela pahi a me kela pa palai e hoomakaukau ia mai la a no kekahi pio e ae paha? E aloha mai ia'u e na lani, a i kela ho maewaewa i hoopaa hao ia no na la he nui; ke menemene nei ko'u uhana nona, a ke haloiloi nei hoi ko'u mau waimaka no kona pilikia mau ele ana iloko o na lima powa o keia pilikua." *  *  *  *

            Huli hoi mai la o Hesana me ke kaumaha loa a hiki i ka hale, a pii aku la oia iluna loa o kahi oioi o ke dome nui o ka hale alii, a ma ka puka aniani e huli pono ana ke alo i ke kukulu kemohana, malaila kona wahi i nohoiho ai, a nana aku la oia i ka waiho ka moe mai o na puu ma o kikilo, a me na laau sukomorea e pohai mai ana ma na oawawa o na kuahiwi, a o na pahale a me na alanui e kikeekee ana, ua hoolele pu ia mai la ko lakou mau kii iloko o kona mau maka, a malalo pono iho o ua hale alii nei, ike ia aku la na koa e hoomaamaa ana ia lakou iLo me na kakaka a me ka maa, a ma ke kula hoi na koa lio e holoholo ana iloko o kekahi lina poepoe nui, e hoao ana i ko lakou mau lio e lele maluna o kekahi mau pa pohaku, a me na lua i auwaha ia.

            O na hiohiona o keia mau mea a pau imua on a, aole ia he mea e hauoli ai kona manao, ua ike ka maka i kana mau mea e nana ana, a ua ike no hoi ka manao i kana mea e hana ana. Aia kona naau a pau e huli aku ana i ka lokomaikai o ka lani, e nonoi aku ana, e hoopakele ia mai oia mailoko mai o na lima o ka pilikua, a i ole ia, e hoopakele mai i kela pio i hoopaa ia me ka mainoino iloko o kona an pouli.

            Mahope iho o Kona nonoi pule ana ma ka naau, manao iho la ia ua hoolohe mai no na lani i kona leo, olioli iho la ia no kekahi mau minute pokole a hiki wale i ka manawa i kaua ia aku ai oia iloko o na aina moeuhane.

            Ua kapoo no ka la i ka wa a hoopololuhi ia mai ai kona mau @@@@@oi e ka make-hiamoe, a iloko o kona @@@io ana iho i ke aku ai oia i kekahi ana pouliuli ma ka aoao o kekahi pali kiekie, a moloko o na lua la keka@ @a e mu ana i ka wai, ma@lo ae la no hoi kekahi mea eleele ma ka waha o ke aua, a i kona alawa ana ae iluna, ike pono aku la no o Hesana i kona ano, o ka wahine kino oka no ana i ike ai i ke ao: pulalulale koke aku la o Hesana e hele aku e kamailio me ia, a ia ia ka hoi i heomaka aku ai e hele. kupou e aku la kona poo iloko o kekahi lua, a me he mea la e haole aku ana ilalo loa o kekahi pali kiekie, a puoho koke ne le oia me k@ haalulu: he moeuhana ka nana, a o kona poo ke lewalewa nei e aneane ana e haule aku ma ka puka aniani. E moimo mai ai a na hoku i ka wa i p@oho ae ai o Hesana, a hei aku la oia ilalo me ka luuluu o ka manao.

            Aole no i ike iki na mea a pau i ko ke keiki alii mea i kaumaha ai kona mau heleheleea; aole loa no hoi i hoohuo@ mai kona makuakana i kaua mau mea i hana ni iloko o na l@ ekolu i hala ae.

            Aole oia i hiamoe hou iho ia po, a i ka owekeweke ana mai o kai ao, aia ne la oia a hele aku la e holohe l@ ma na alanui o ke kulanakauhale, me kona manao ma hookahi kona holoholo hope loa ana ma ua mau papa alanui la. A kokoke mai la ka hora e hiki aku ai oia i kahi o ka pilikua, oia hoi ka hora a umikumamalua o ke awakea o ua la nei, ma no oia e hele ana ma na @@ palipali o kahi e hiki aku n@ i ka puka o ke ana o ka pilikua me ka luhi ole, nole ma i hoomaha ana ke kauwalu, mai kona hoomaka ana o l@@@ ia wanaao a hiki i ke kokoke ana e kani ka hora umikumamalua o ke awakea.

            Aka nae, ma kauwahi ana i hele @ ia kakahiaka nui, ua loaa aku ia ia kekahi walu hale nohaha e ku ana i ke kula, a ma ka nahaha o ka puka aniani oia i kiei aku ai, a iki aku ai oia i kekahi luahine kahiki puouou i hele a haumakaiole, e pupue ana i ke anu, aohe kekahi mea like me ua wahine luahine la, ua hele kona mau lala a olala, a o kona kapa e aahu ana, ua hele a weluwelu, a man@@noa hoi ka lepo maluna iho o ua mau welu la.

            Komo ae la o Hesana iloko o ua wahi hale la, a hookokoke aku la ika luahine em oe ana me ka ninau pu aku. "Pehea oe?---E ka wahine i kahiki na la o ke ola ana--Nani ka pono ole o kou wahi e moe nei."

            "Po-po-po-no o-le "wahi a ka lua-hine me ka haukeke pu o ka leo i ka wa e kamailio mai ana. "No keia mau makahiki he iwakalua i hala ne nei, aole loa au i ike i ke ano o ka noho oluolu ana, he ilihune au. he kolopupu hoi, a he mai. Ua loaa ia au i ke anu, ka @, haukeke, lolo, a me ka niho-hui, a paia ae hoi na pepeiao. a me na palapu he nui wale! Aohe o'u mea nana au e malama mai, a aole no hoi o'u ike iki i ka pono o ke ola hou aku iloko o keia ao, ke ake nui nei au e make iho.---"

            I ko ke keiki alii lohe ana i keia mau olelo a ka luahine, koano koke mai la iloko o kona poo na manao ino a ka pilikua i waho mai ai ia ia. "He oiaio "wahi ana" aole hewa o ka lawe ana aku i keia luahine kolopupu i ka pilikua, malia paha, aole oia e makemake io ana e ai ia ia, alaila, o ko'u pale kana ka hoi ia: a i na ma e ai ana ia ia, heaha no la ka hewa, no ka mea, aole i oi aku kona minamina nui @a mamua o'u. He opiopio au, a he mea hoi i aloha nui ia e ko'u mau makua a me ko'u lahuikanaka hoiookoa. A i na au e make ana, e kanikau auanei o'u mau makua, a me o'u mau hanauna a pau, a me ka lahuikanaka holookoa hoi A heaha la auanei ko'u mau manao kupono e hooluolu ai ko lakou kaumaha nui? He nui na poomaikai o na lahuikanaka a'u i manao ao ke hiki mai ko'u manawa o ka noho alii ana maluna o lakou.

            He mea maopopo ia'u aohe he waiwai o ke aupuni no keia luahine kolopupu. Aka nae, he pomaikai no i loaa mai i ko'u aupuni, i na he hana kaulana kekahi a keia luahine i hana ai iloko o koua mau la opiopio o ke ola ana. I mai nei nae hoi oia ia'u ua pauaho oia i ke ola loihi."

            Oiai keia manao e poai ana iloko o kona poo, upaipai mai la na eheu o kekahi wahi manu keokeo mawaho o ka hale, a komo mai la ma ka hakahaka o ka puka aniani, paio ma la a hiki ana imua o ke alo o ka luahine.

            Ninau aku la o Hesana i ka luahine, penei: "Heaha keia manu?"

            Pane mai la ka luahine ia Hesana, "He manu nunu keia i loaa ia'u ua haki ka wawae i kona manawa e punua ana no hoihoi mai la au ia ia i ka hale nei, a hanai ahuahu iho la ia ia, a hiki i kona nui ana, a i kela la i keia la, e lele mau mai ana oia i o'u la e ai ai i na wahi hunahuna berena a'u e haawi aku ai.

(Aole i pau.)