Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 16, 20 April 1867 — Page 2

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Hannah Kaina
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

English Column.

 

Foreign Religious Items.

 

-The Bishop of Nova Scotia has dismissed Rev. J.C. Cochrane, a clergyman forty-two years in orders, for refusing to preach in his surplice.

-Our friends in Canada are earnestly engaged in gathering materials for a history of Congregationalism in all parts of British North America. This is a good work, and will blend happily with what is doing in the United States.

-A case arose in Italy under the new law, allowing priests to marry. A registrar in Genoa refused to issue the proper papers for a priest who wished to be married. The matter was carried into court, and the first decision was in favor of the registrar, but the higher court reversed it.

-There has been a powerful revival of religion in progress in Cumberland. Kilsyth, and other neighboring towns and villages in Scotland. These places have been wonderfully moved by the Spirit, resulting not only in many conversations, but in various reformations among the people, in respect to intemperance and the like.

-American Sunday Schools under the urgency of the American and Foreign Christian Union, are making heir way on the continent of Europe. In the city of Amsterdam, containing 250,000 inhabitants, the ting was at first opposed, with true Dutch obstinacy, but at last Sunday Schools were established in that city and are now very popular.

-Permission has been given by the French Imperial Commission, to the Bible Society of France, to have its stand in the park surrounding the Paris Exhibition. The Bible Committee of England propose to add their forces and to make the occasion for the wide distribution of the whole Bible or the New Testament in many different languages. It is thought that some 2,000,000 copies may thus be disposed of, and the sum of $30,000, is now being raised in England for this purpose.

-The first Russian Society has been recently organized to St. Petersburg with the sanction of the Emperor Alexander. It seems from a letter in the New York Observer, from Rev. W.E. Bidwell, that various attempts have been made before to organize such a society in Russia, but they have been failures. The society begins its career under happy auspices.

-The revival in Scotland, of which we have recently made mention, proves to be more extensive than we had supposed. It has reached almost every village all along the northeast coast. A few enterprising evangelists have had much to do with this, of whom if we mistake not, one is an American. It is said that this work has really been continuous progression what section ever since the year 1858. Whitefield ini his day, visited this same region, and saw many converted.

 

The Nation’s Curse.

            The revenue commissioners of the U.S. estimate that there are annually consumed in the country 42,000,000 galleon of distilled spirits, 186,000,000 gallons of fermented liquors, and 10,000,000 galleons of imported liquors, the estimated cost of which is $500,000,000, on which the government derives an income of $47,727,276. This of course does not include the liquor smuggled into the country, nor the immense amount secretly manufactured, which would vastly increase the estimate; nor does it include the enormous loss annually sustained by labor and capital, the direct result of drinking habits, nor the suffering and vice directly caused by strong drink. These should be presented to make a correct balance sheet.

 

Na Mea Pili Aupuni

            Inehinei, ua pani ka ia na puka o na Hule Oihana Aupuni, no ka mea, ua hoolaha ae ke Kuhina Kalaiaioa i ka Poakolu ihonei.

            Ua oluolu ka Moi i ke kho ana ia J.M. Kamika, Luna Alakai o ka Hale-pai Aupuni, i lala no ka Papa Hoonaauao no ka manawa.

            Ua koho aku Hope Kuhuina Waiwai, S.H. Pilipo ia Kapena Iakopo Kamika i Pailota no ke Awa o Honolulu ma kahi o Kapena Barela i haalele mai nei.

            Ua oluolu ka Moi i ke koho ana aku ia S.H. Pilipo, Loio Kuhina, i lala no ka Papa Hoopae Lima Hana no ka manawa.

            Ma ka waiwai o Ku. k. Poakahi, Mei 6 hora 10 kakahiaka, ma ka Hale hookolokolo ma Hilo mokupuni o Hawaii, e hoolohe no ka Hon. R. A. Laimana, i ke noi a L.W. Kaaiuoa no ka hoike i kana moo-waiwai o ka waiwai o ka mea i hele e aku.

            Ma ka waiwai o Kawelo k. Poaono Mei 11-hora 9 kakahiaka, ma ka Halehookolokolo ma Onoulinui Kona H. e hoolohe no ka Hon.C.F. Hart i ke noi a kekahi o na Lunakanawai no ka hoolohe i ka Palapala Kauoha hope a ka mea i make.

            Ma ka Olelo Hoolaha a ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina, e malama ia ka aha Jiure kauaka maoli o ka Aha Kaapuni o Kauai, ma ka la 7 o Mei, he Poalua ia. E ia na inoa o na jiure kanaka maolie. Apolo, Lalau, Mika Nahoa, Kahukina, Naiwiw, S. Kau, Kolia,, Adamu, Pakeku, P. Puhiula, Holi, Puni, Kaia, Puniwai, Elisai, Kealohula, Panui, Kaanana, Iosua, Kalawa, Kahili Meheula, Paliuli, a me Kekahuna.

 

Ka Luna Hooponopono

L.H. Kulika

Na Hope Luna Hooponopono

J. Kea

J. Kawainui

 

Poe Haku Manao no ke Kuokoa

C.J Laiana, Lyons

S.M. Kamakau

Rev. M. Kuaea

Rev. C.B. Anela (Andrews)  

G.W. Kaauha (Oniula)

D. Malo (Lokoino)

Rev.L.Laiana, Lyons

 

Ka Nupepa Kuokoa

Honolulu, Aperila 20, 1867

 

Ke Kula Hanai o Honolulu

 

            E like me ka make hoolaha ana i ka pule i aka hope ae nei. Ke makemake nei makou e kamailio pu me ko makou poe hoa heluhelu pepa no ke kula kaikamahine hou i kukulu ia iho nei ma Honolulu nei. Ua wehe ia ua kula nei, e like me ka hoolaha ia 'na, ma ka la ewalu o keia malama. He umikumamakolu haumana i keia wa e hele nei. O ka uku no ke kul, penei no ia, in a e noho ka haumana ma ka papa aina o na kumu e ai pu ai me lakou he haneri me kanalima dala ka uku no ka makahiki i na ma ka papa aina o na haumana e ai ai he kanalima dala ka uku no ka makahiki. Oia ka uku no ka noho ana iloko o ke kula, a me ka ao ia ana ma na mea akamai a pau ma ka olelo Hawaii me ka olelo Enelani. No keia uku e ao ia 'na haumana ma ka ike palapala me ka ike hana iloko o na olelo elua i hoike ia ae maluna, a me ka himeni 'na.

            Aka, in a e ao ia ka hookani piana, he uku okoa ae ko ia mea. E ao ia no na haumana ma ka olelo Latina, olelo Farani a me ka olelo Paniolo in a pela ka makemake o na makua: He uku okoa no nae ko ia mau olelo ke ao ia. He hiki no ia makou ke hoike akaka aku i na makua, ua makaukau, a e hoomakakau hou ia ana, na kumu i kupono maoli i ke ao ana i keia mau lala o ka maanao i hoike ia iho nei. Ke manao paa nei makou e hookoia ana ka makemake a pau o na makua maloko o ua kula hoa nei o kakou.

            Elua mahele nui o na mea e ao ia ana, oia hoi o ka ike hana a me ka ike palapala. Mai kahaha na makua ke ike lakou e hoohana ia ana na kaikamahine a lakou ma na hana kupono i na wahine, ka holoi, ka humuhumu a me na mea e ae. Ua hookomo ia ka wai iloko o ka pa o ka hale kula, a o kekahi hana a na haumana, oia ke kanu pua me ka hoonani ana i ko lakou wahi noho. Ke hui ia ka nani o na kaikamahine me ka nani o ka pa i kahiko ia me na pua kanu a lakou, e ua loa ana!

            E ao ia no na haumana ma na kanawai o ke ola kino; e auau mau ana i kela la i keia la; e hanai ia ana i ka ai kupono. E alakai ia ana ko lakou noonoo me ka lakou mau hana ma ke ano e ili mai ai na pomaikai he ui maluna o lakou ponoi, a ma o lakou la hoi maluna o ka Lahui holookoa o Hawaii.

            Ua wehe ia na puka o ke kula. Ano lo oukou manawa.

 

Nu Hou Kuloko

 

Oahu

            Ma Ka Nupepa Haole Aupuni ua ike iho makou i ka wehewehe ana mai a A. MeLane, ka Peresidena o ka Ahahui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika, i na kumu e holo ole mai ai na mokuahi o lakou.

 

            Aha Kuhina- He halawai ka na Kuhina o ka Moi maloko o Hale Alii Iolani, ma ka Poalua iho nei, a ua noho pu mai ka Moi ma ia halawai. E like me ka mea mau, aohe e lohe wale ia, pela no keia.

 

            Ke Kuna Haleakala- O kekahi hapalua o keia kuna, no Walker Allen &Co., una ka Poakahi la 29 o Aperila, e kuai kudala ia aku ana imua o ka lehulehu, ua hapalua la oia kuna no ka aie kaa ole no oia hui i poho iho nei, "moe no hoi i kaa-wewe."

 

            Ka Poalima Maikai- O nehinei he "Poalima maikai" ka ia, wahi a na Ekalesia Pope elua, a ua malama lakou ma ko lakou mau luakini iho, he mau anatoa haipule. Maikai no na hana haipule ke hui ole ia me na hana a kanaka.

 

            Ka uapo hou ma kai o Ainahou- He 360 ka puai ka loihi o keia uapo, a o ka hohonu o ka wai i na manawa a pau, he 22 kapuai. O ke kiekie o ka pou maluna ae o ka ilikai, h e7 kapuai, nolaila, ua hiki i na moku nui ke pili ma keia uapo.

            Nana lua no hoi ka Aihue.- I ka pule i hala aku nei, ua komo kolohe ia ka hale noho o kekahi o mkou, a ua lawe ia aku me ka menemene ole, he kuka paina hou. O ua kuka paina hou la, no kekahi hoapili o makou, oia o David Malo. He kupanaha no ke komo ana; i ka olelo mai a kekahi poe e pi@ mai ana i ka hale, i ke awakea o ka Poakolu a o ka Poaha paha, he kanaka ui kai hele mai a komo no iloko o ka hale. Ua kuhi nae ka poe i ike aku ia ia, he kamaaina kekahi o ka hale i noho loihi ai o ia. Ua pololei no ke kolohe a hue i ka pahu, a iloko o ia pahu, elua kuka paina, ua lawe ia ae no nae ma ke kuka paina hou, a waiho ia iho la ke kuka ua komo ia a lua. I ka hoi ana o ua kolohe la, ua ike ia-aku he wahi puolo ma kno lima. Aohe nae hoi i manao ka mea i ike aku, ua lawe ia ke kuka, a mahope lohe aku, hai mai ana o ia i kela moolelo maluna. Manao iho la paha ke kolohe, o ke kuka ka mea e ole ai kona maka poniuniu, a makau ole ae o ia i na maka maluna iho. E pakanau ia ana oe e ua wahi keiki nei.

 

            He kanaka hoao e kalawe.- Ma ka ahiahi Poaha iho nei, ua hono ae kekahi kauaka ma Honolulu nei e @ki i kona puu me ka pahi, aka, aole me i kukonukonu loa kau. Kohua aha mai nei la h@i kanaka i keia wa.

 

            Ke Kahukula Nei.- I ka Poakahi iho nei, ua holo aku o Atemaama i Hawaii, no kana hana i hookauwa ia ai e ke Aupuni, oia hoi ka hoike i na kula Aupuni. Eia paha kahi mea hilu, hiki aku paha ia, akahi no a hoomaka iho kahi mau kula i ke ao, a o kekahi paha, aohe e kala i hoomaha ai.

            Halawai Kahu Ekalesia- Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poakolu, la 24 o Aperila, e halawai ana na Kahu Ekalesia a pau o ka aoao Euanelio o ka mokupuni o Oahu, ma Honolulu nei. Nolaila, e mikiala mai oukou o hala auanei ka hora 9, a ke holo la ka manawa imua.

 

            Pailaka hookomo awa hou.- I kela mau la aku nei i heo, ua haalele aku o Kapena Barela i kona Palapala Pailaka no ke awa o Honolulu nei, a i keia pule iho nei, ua pani ia kona hakahaka e lakobo Kamika ke Kapena mua iho nei o Cometa (Hokuwelowelo.)

 

            He huakai holo-lio.- I kekahi o na po mahina konane o keia pula, ua puka ae kekahi o na poe o ke kaona nei maluna o ko laou mau lio, a ua holoholo lio aku mai ke kulanakauhale a hala loa i Waikiki. I ke konane hoi paha kekahi o ka mahina, hookakahele loa ai ka lakou holo lio ana.

 

            Pilali Kukui- Ma ke ahiahi o ka Poakolu i uaue ae nei, ua koele wawae aku kekahi o ko makou hoa ma ke Aloalii o Waikiki kai, a malaila oia i hanai ia mai ai ka pilali kukui i kawili pu ia me ke ko a me ia mea aku; aohe no hoi o ka'e mai ua mea he ono. I ka olelo mai o kekahi poe, ke ai nui mai nei kahi poe ia mea ki, e aho no nae ia.

Helukekona.

 

            I ka Poaha iho nei, he ahaaina ma Manoa, a iloko o ka wa e ai ana ka lehulehu, ua hakaka na mea nana ka ahaaina. Lilo ka poe nana ka ahaaina i ke kuikui aku kuikui mai, e hao ae ana ka poe manehuna maka poniuniu i na laulau puaa a hoaa iho la na mea mokomoko. O ke kumu o ka hakaka ana, no ka on a rama. Ua hao ia aku la laua e na makai noho ana i ke puhi okaoka.

 

            Heihei waapa o ka La@awana.- Mahope iho o ka hora 6 o ke ahiahi Poakolu iho nei, ua hoomkaka ekolu mau waapa o kela manuwa e heihei, mai ka moku aku a hala iwaho o ka hoe hele, a mai laila mai hiki hou i ka moku. Hookahi waapa holo loa, oia hoi ka waapa ihu lua, a oia no ka mea i eo ui. He heihei lealea wale iho no keia a na keiki o ke kai.

 

            Ka moku kalepa Syren.- He mau pule ka hooili ia ana o keia moku i na pahu aila o keia wahi ulumoku iki, a ke kokoke nei ia e maone i ka ukana a au aku i ke kai hanupahauupa o ka moana Pakipika, a me na ale hulilua o ka Atelanita. Ua hoolilo ia ka keia moku e holoholo mau mawaena o Honolulu nei a me Bosetona.

            "Holo ia moku ke pauma la ka liu, O kona kapena ua ike mau ia e kakou.    

 

            He Pupule Hooweliweli.- I ka Poakahi iho nei, i kekahi poe e nanea ana ma ko lakou mau home ma Peleula, aia hoi kekahi wahi kanaka pupule e hele wale mai la no kona kai, a hoopuka mai e hou i ka pahi i kekahi o lakou. Ka lele e no keia o ka h@uli o ka pilikoko, oia pololei o a i ka lunakanawai, hoouna ia mai ana ka makai, a pupuhi aku la i Kapalama.

 

            Na mele o ka po Poaha.- Ma ka luakini o Kaukeano, i kela po i hai ia maluna, ua hoikeia imua o ka lehulehu na mele i hoaoao ia e kekahi poe opio haole o ke kaona nei. I ka hoolohe ana i ka lakou mau mele ana, "oia no oe i na leo o ka manu, ke kikiko'u iluna o ka lau laau." Aohe mea mahalo ole i na mele ipuka ae mai loko ae o na puukani. O na loaa a pau o na po la mainuli o ka lakou mele ana, ua hookaokoaia no ke kuai ana i Pila Nui Ogana no ia luakini.

 

            Na Maunu a Kahuna Hoopunipuni.- I ka la Sabati aku nei i hala, ua lana ae he wahi puaa ma ka ili-kai makai iho o Ulakomea. Ua loaa pu aku me na puaa make la, he ia ula a me ka awa lau ua hikii pu ia me ka puaa. I ka ike ana iho, o ka mauna hoomanamana no a na kahuna Hawaii o ka wa i hala. E ke kahuna Hawaii lae-oo i ka wahahee, aohe anei ou hilahila i ka pala wale o kau no-a? Kai no ua pau, ke ka mau nei no ka ia mau opala lapuwale. O oe hoi kahi e ka mea puni wale, he lohe ole no anei kou i ko makou paipai mau mai puni wale? Aohe hoihoi o ko makou mau elemu ia poe.

 

            He lokomaikai e mahaloia ai.- I keia pule ihu nei, ua ku mai kahi kuna Halawa mai ke awa mai o ka ehu kai olalo, a maluna mai on a he umikumamalua pu a na kaikamahine o ke kula hanai o Waialua i haawi manawalea mai i ko lakou mau muli kaikamahine e noho imi naauao nei ma ke Kula kaikamahine o Kawaiahao ma lalo o L.L. Kulika wahine a me Lilia Binamu na kumu. O keia mau pu, o kekahi no ia o na hua o ka lakou mau mahinaai i hooulu ai i ka wa i hala. I loko o keia manawa we, ua makana wale mai lakou i na kaikamahine o ke kula hou. Ke mahalo nei makou i keia hoomanao ana a kela kula i keia poe opiopio e ukali aku nei mahope o lakou ma ka naauao.

 

            No ka ekalesia o Waikane- Ua @oho mai makou, i keia Sa@@@@ aku nei i hala, ua malamala ka aha@@@ a ka Haku ma Waikane e ko @@@ kaha, oia o Rev. Z. Pelu. Ua hookomo ia mai ma ia ekalesia, he 23 poe hou i keia ma ko la @@ m@@@@. Mai waena mai o ia poe, he umi o lakou he poe i hoihoi ia mai. Ioa ua hoi o lakou a p@@ i ka pono io o K@@@ alaila ke ohoii ia na puali o ka hoi ia lakou.

 

            Ka panu o ka luakini o Kaumakapili. I kela pule aku nei hala, ua hana paka ia maloko o keia luakini i hau ia maluna he mau keena eha ma ka aoao mauka. Hookani oia mau keena no na keiki kula haole a H.M. Kiha, a o kekahi keena hoi, no ka halawa hilii o ke kakahiaka a me na manawa e ae a kekahi pie uuku e akoakoa ai no ka hoalohaloha aku i ke Akua. Ua maikai no ia manao ana pela a ko laila poe luna.

 

            Kahi e au ai o ka Okana o Kawaihao. I keia pule iho nei ko makou ihe ana i ka paa ana o kahi e kaa mai au o ka Okana a me ka Papa Himeni, mahope aku o ka awai o ke kahuna. He waai hemaheam uuku koe a pa @e kana loa ae. Aka, aole ia e emo ua hoe iki. I ka nana aku a na maka, ua ano hiehie no a ua ka no hoi i ka maha o ia e ka lehulehu. Ke kai nei ua wahi la i ka Okana nui o ka hiki mau.

 

            Ka nupepa Ke Au Okoa.- O ka makou wahi hanau muli o kela aoao, ua lohe mai makou, ua hoopauia kona puka mau ana i na Poakahi a pau, a ua hoihoiia a ka Poaha o kela pule keia pule. Nolaila, e nele ana ka Poakahi i ka pepa ole, a ua uwai keke ia aku la a kupinai koke mai no ka puka ana a na nupepa. Ua pau iho nei ka buke elua o ia nupepa,  a o ka hoomaka aku keia o ka buke ekolu.

 

            Auwe ka mano e- Ua kukui mai ka lono i ko makou mau pepeiao i ka Poakahi iho nei, ua hoea ae kekahi mano ula ma Waikiki-kai, a mahope iho, ua nalowale koke aku ia me ka hoano e mai i na helehelena o ka poe paulele ka pekepeke. Mahope iho a hiki mai i keia la, ua lono houia mai, he mau wanana ka kekahi poe Hawaii e hauhili ana i e a ianei. Ke pa leo aku nei makoku i ka poe hoonuinui, mai hoowalaau hou mai i na wanana ana a na hoomanamana i ko makou ma pepeiao.

 

            Holo malu ka hoi ua puni kai.- I keia pule makou i ike iho nei i ka huli papa ana mai o kekahi poe i na luina moku o ka manuwa Lakawana, i holo malu mai ka moku aku me ka ae ole ia, a hookuu ole ia hoi. Ke hao mai nei na keiki o ka uapo a me kekahi poe Makai i ka hakilo ma na alanui a ma na paia hale. Nolaila, ke kau leo e aku nei makou i na kamaaiana, mai hookipa ou kou i na haole mahuka, o poohu ananei ka lae, a emi ole ke kahi iho i ke pohue.

 

            He ahaaina a me ka Mare- Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ma Honolulu nei, ua hoohuiia ma ka berita mare o Mr. Harper (haole amara) me Miss Ane Beni, moopuna a Anaru, e Rev, H.H. Pareka o Kawaiahao. Ua nui no ka poe i hele mai e ike i ka hoao ia ana o kela mau mea maluna. I ka pau ana o ka mare ana, he wahi ahaaina mare iho mahope. I ka pau ana, ua hoi aku kela mea keia mea i kona home iho. "E mahaloia ka mare no na mea a pau."

 

            Na pepehi kanaka o Kauai.- He umikumamahiku la mahope iho o keia la, e hookolokoloia ma Nawiliwili, Kauai, na pepehi kanaka ekolu o ia mokupuni, no lakou na inoa, Pahukoa. Hooleawawa a me Keohi w. Eia no lakou a pau maloko o ka Halepaahao o Kawa e paa nei. I ka pule hope paha o keia malama, e lawe ia ai lakou a pau i Kuai me ka maluna nuiia e ke aupuni. Ma ka Poalua la 7 o Mei, e kukuluia ka hookolokolo no keia mau kanaka Hawaii.

 

            Make.-Aperila 17, ma Wailupe, Oahu, make iho nei o S. Kumuhonua, kekahi lunakahiko o ka Ekalesia o Wailupe. Ua komo oia iloko o ka Ekalesia i ka wa o Binamu a mai laila mai a hiki i keia wa kona noho ana ma ka Ekalesia a me ka lawelawe ana ma ka oihana lunakahiko. Ma ko'u ike, aole kulanalana ka manao nona i ka hele ana e kikeke i ka i puka o ke aupuni i hoomakaukau ia no ka poe i paulele ia ia a he manaolana loa ko'u ua palekana loa aku la ia.                   S. N. Holokahiki

 

            Na põe komo hou i ka hoahanau ma Kawaiahao.- I ka la Sabati aku nei i hala, ua malamaia ka ahaina a ka Haku o ka ekalesia o Kawaiahao, a ua hui pu ia mai maloko o ia ekalesia he kanaha poe hooikaika loihi. Ua papetiko ia hoi ia la hookahi kokoke e umikumamalima na keiki hou. O ke komo nui ana paha keia o na poe hou a nui ma keia ekalesia mai ka wa i noho mai ai o Rev. H.H. Paleka i kahu no keia ekalesia. I na nae ua komo pu ka Uhane hemolele ma ka houhanau hou ana ia poe a pau, alaila, o ko, kakou olioli ia.

 

            Ahahui Paio o Honolulu- Ma ka hooholoaua a keia Aha e halawai ma ka po a ka la 25 o Aperila, no laila, ua kauoha ia na lala a pau o ia Ahahui, e hele ae malaila e kamailio ai, hoolohe a e noonoo kupono no ke kummumanao. Heaha la ka mea i nui ai o ka on a ma Hawaii nei i Nolaila, e na lala i komo loa aku na lolo iloko o ka noiau i nei mea he kamailio, eia iho ka ninau e pi ai na lae, a e pu-ai ai ka ula o na papalina i ka hoopaapaa. Mai lohi aku e ka poe i haku mua i na manao pane no keia kumumanao, a pela no hoi na rula hooponopono o ka hale.

           

            Ke kuna Oddfellow- Ma ke kakahiaka Poalua iho nei, ua ku mai ke kuna nona kela inoa maluna mai Hilo mai, me na ukana a me na ohua no ka Hui o Ahunako. Maluna mai o keia moku, he mau pahu poi, a ua ku@i e ia ae no ua @au pahu poi nei e kekana mau mea hoopukapuka. I ka makou ike ana aku, e lawe ana kekahi kaa @@kane i Kawe.

 

            He Kauka haole hou.- Ua wehe a@n@@ o Kauka Maka ua De McGrew i hale kauka n@na, aia maluna ae o ka hale kauka e H@@mana ma na @@h@ o Alanui Kaahumanu a me Kalepa. He iwakalua na makahiki o kona noho ana ma ia oihana, a ua hele amaamaa loa. Ua hele kauka ia iloko o ke kaua ma. Mekiko i ka 1846, a iloko mai no hoi o keia kaua huliamahi o Amerika.

 

            Moku ka wawae.- Ua polo@i'a mai makou e John P. Kaina o Honouliuli. Ewa, i ka hele ana o kekahi kaaaka o Kihei kona inoa, i ka luu ula ma Punokahua. Ewa, a ua nahu ia ka wawae e kekahi ia a moku olana a me lalo ae o ka wawae o na kanaka nei me ka ike ole ia o ke ano o ka ia nana i mahu, i ka manao waleia na ka mano i mahu no ke ano kawakawa o la nihei ua pukele no nae ka wawae aole i lole ioa. I moe ino ko ka po i mua make.

 

            He luana ma ka m@ni wa Lakawana. Ma ka po Poaha o ka pule i hala, ua holo @@i aku na wahine o ka Ahahui Humuhumu o Kaukeano maluna o kela moka, mamuli o ke konoia ana mai e nailu manawa, a e like me ka mea mau o na kane pu kekahi, pela i lele auna aku ai lakou. He paina ahiahi kekahi i hoolako ia maluna on a, no ka heoaneane ole hoi i na opu o na malihini o uka nei. I ka po Poakolu iho nei, ua pau nui hou aku kekahi poe o ke kaona nei iluna o ua moku la.

            Uwala liilii ke kaa o Rev. H. H. Paleka- I ke ahiahi Poalima aku nei i hala, maloko o ka pa o Kawaihao ua hookomoia e ke keiki hana o Paleka ka ho kaua kaa hou on a. Ua uhao nae ke keiki me ka palemaka ole o mua o ka lio, aka i ka makaukau ana o ke kaa, ua kai aku ua keiki nei i ka lio i kahi o Pa@eka me ka manao e loaa ke kaulawaha a me ka palemaka. I ka hoomaka ana no e kai aku, ua paiwa ae ua liio la, a ua holo aku ia me kona mea ole nana e alakai ana, ua holo naaupo aku a lole ma ka puka pa ma-o o ka pa, a nahaha liilii iho la. Ua pomaikai no nae ke keiki i ke kau ole ana iluna o ke kaa, pela iho la loia puiwa ana aohe i kana mai a ka menemene.

 

Maui.

            No Lanai.- Ke hooikaika nei ka ko Lanai poe i ka mahi ai, no ka nui loa o a wiwahi a M. W. Lono o  Kealia Lanai. Maikaino ka hooikaika ana, o ka hooikaika ole ana ka hewa mamua aku nei i ka wa wi ole.

 

            Ua pakele ke ola- O kekahi o na kanaka i pakele mahunehune ai i ka wiliko o Wailuku i ka malama aku nei i hala, ua lohe mai makou mai kekahi makamaka kupono waiho nawaliwali ana i oko o ka ehaeha, ma ka la i ilio nei o Aperila.

 

            Lulu Dala ma Halawa.- Ua haiia mai makou e D. K. Beniamina o Kaukahoku, Halawa Molokai, i ka lulu dala ana o ka apana o Halawa ma ka la 26 o Maraki, penei ka hookup'i ana. Halawa $69.00, Moakea, $375m Honouli $3.75, Waialua $3.50, Kaluaaha $5.75m huina $85.75.

 

            No Rev. Porebe a me Nueku.- Ke pii nui ae nei ke Alaula ma na apana o kei mau kahu ekalesia maluna. I ka makahiki i hala, ua hoounaia ia Porebe, he $5 wale no wahi ALaula, a i keia wa, ua pii ae a i ka 200. Ia Rev. Nueku hoi, i ka wa i hala, he $0 wale no wahi Alaula, i keia manawa ua pii ae i ka 120. Nolaila ke mahalo ia nei hua no ka ikaika.

 

            Ke alanui houo Wailuku.- I ka hora 10 o keia kakahiak ma Wailuku, Maui, e halawai ai na jure kanaka maoli i hoolaha mau ia e ke Kuhina Kalaiama, no ka noonoo ana i ka weheia i alanui hou ma Wailuku. Me he mea la, e holo pono ana ka lakou hana, a e ko io ka hoopii ana mai a na kanaka he 60.

 

            Luakini o Maulua.- Ua loaa mai ia makou he leta na E. F. W. Kaheana o Puuohua Hilo Hawaii, e hai mai ana i ka paa ana o ka luakini hou o Maulua. Iloko no o Feharuari i hala ae nei ka hoomaka ana o na hoahanau oia apana. He 40 no ka ko lakou nui, eia nae ua paa no kahi e hoomana ia ai ka Makua Mana Loa. E mahaloia oukou e ka poe uuku, oiai 'ua holo pono oukou, aohe mea nana i keakea.

 

            Komo i ka hoahanau ma Lahainaluna- Ma ka la 10 o Maraki i halu, ua hookomoia i ka hoahanau ma ke Kula nui o Lahainaluna he ehiku mau keiki kula, a ua hoakakaia he 7 poe hou, nolaila, ke olioli nei makou i ka lana ana mai o na keiki o ia kula i ka hapoi a hoopili aku ma ko ka Haku aoao. Aka he lohe olelo i ka buke nui, "o ka makau ia Iehova o ia ka mole o ka naauao."

 

            Ka Mahiko o Lahaina- I ka Poaono iho nei i hala, ua kuai kudalaia keia mahiko mamoli o ke kanoha a na Lunahooponopono o Walker, Allen & Co. a me kekahi poe e ne a lakou i aie aku ai. Ua kohoia ae keia mahiko e Mokina haole (F. Molento) o Honolulu nei, no na dala makepono loa he umi tausani elima haneri. (($10,500.) I ka nana aku, aohe i hoi ka lilo no na lako hale a me na hemahema eae i hoolako ia ai mamua.

Kauai.

            Keiki make i na honi- Ma k@ @@ mai a Mele, ua lohe lanahoa mai @@@@ hiule kekahi keiki hai laua ilio o @@ make loa. Eia ke k@@@@ o ka @@@@ aa l@awea mai na hoki nui o ka @@@ ka hoki a hikki ma Nawiliwili @@@ @@@

e lawe mai i Honolulu nei, aka @@@ @@@ mea nona ka hoki i o @anei, kui @@@@ ihi nei me ka ae ele ia, aku @@ @@@ ka huki, paiwa ae la a owala @@@ haule iho la, a make loa. @@@@@ pinaaa ana i ka huki o @@@@ @@@@.

 

            Hoike Kula Haole Ia Wa@@- I pepeiao wale mai no makou, @@@@. Haole ka ma Waioli, i ka ia 16 o @@@ hala, aka, no ka loaa ei-mai la @@@ palapala, mai kekahi makamak@ @@. Kuokoa ma ia wahi neia@@ @@@ @@@ nui no makou. O ka maku @@@ ia na kula la me ka makaukau @@@ mea, elima makahiki o ka mala @@@ ia kula, a akahi no a hoike @@@. Ua no paha mamua, aka, aole nae @@@@@ ia. Ua makaukau na haumana @@@ ao ia aku ia lakou. He @@@ @@@@ mau haiolelo haole, a he @@@@ @@@ ea kekahi i hoike ia ma ia ka i @@@@ halo ia e ke anaina e akeakoi ai @@@

ko lako u manao wale no ka @@@@@ nae hoi he hoolawa pa mai i ka @@@.He aina kaulana hoi o @@@@@ i ka kai, elii ka hoi he aina @@@@@@@@ paha i ka wa kahiko, he @@@@@. Elua mah@@ o keia kaia @@@ @@@@ akahi no a lomo, ia @@@ @ @@@@ mu e iho ka na k@@@ @@@@ @@@ ka nei o na haa@@@ i ka @@@@@@ keia wa, ua hiki aku ka hui @@@@ umikumamahiku. E na h@@@ @@@ e hu-popou like hio oukou i ka ike no ia oukou ka ahiahi @@ @@@@ pahela ae ai ko oukou @@@@@ @@@@ piko o ka Mauna Waialea@.

Hawaii.

            Pau i ke ahi. Ua pa loa ia @@@ T. W. Heleloa o O@@@, i ka @@@ kahi hale o kanaka o S. L. Auk@@@ @@@ Onomea Hilo ma ka la 7 o @@@, a ua pau aku kahi mau @@@@@ mai no kahi, a oakele k@@@ k@@ kahi keiki mai wela i ke ahi.

 

            Mahalo ia Rev. A Palu- I ka Paku nei i hala, ua loaa mai ia @@@@@ Rev. A. Palu mai o Kawaihao. @@@ kanalimakumamakahi mau @@@ @@@ pepa Kuokoa no keia hapa m@@ @@@ haawi aku nei ke Kuekea i @@ @@@ kona makiala i ka malama ana i @@ el@ kupono ai ha nupepa.

 

            Hele Kaapuni a Rev. G.W. P@. Ma ka la 6 Aperila, ua @@@@ @@ @@ kona kela inoa maluna ia Kailua, a o kaapani aku oia i ka mokupuni o @@ O ke kumu nui o kona hele @@@ @@@ neinei aku i na opu aloha o ia makou kokua pu mai meia i walu dala @@@@ lu hou ana a hoala ae i ka lua@@@ kona kihapai e noho kahu @@@ @@@ ole ka hoi kaumaha aku i kona @@@ ukana ana i manao wale ai. Kehau aku nei hoi ke Kuokoa mai hoon@@@ uwalo a ko oukou wahi hoa ia @@@@ p@@@ ana i ka hana nui a ka Mea @@@@ iho.

 

            Keiki nalowale.- Ua hai mai @@ Wahamana o Puuohua, Hilo i ka @@ ana o kekahi keiki o Kaia koa @@. Maunakea i ka la @@ o Maraki, @@. Hauaipoe a me Puupueo, i kona @@ me kona @@ me kona kaikuaana mai Hilo aka aa la. I ka hele ana a hiki i @@@ @@ nei, hohola mai la ka noe a @@@@ o mua a me hope, hele no ke @@@ mua, a ma hope no o Ka@@, @@@@ kahi, mile, i nana mai ka h@@@@ a kaina; o i noko wale i ka h@@ mea a lohe mai a po ia la, moe no @@ aana i ka nahelehele ia po a ao ao i@ hi kanaka, hai aku la ia, a h@@@ @@ imi ia ia aole wahi mea a loaa @@@ ino ia keiki i ka haalele i ka pi@@ @@@ loko, a me kona mau makua.

 

            He mea e lana ai ke manao.- @@ kupanaha ka ke Akua nui o ka @@ hoohuli ana mai i kekahi @@@@ loa, a i ikela he kahu pele kahiko makahiki he nui, a ua poohina @@@ ia hana, o ka, i ka la 21 o Maraki @@ nei, ua hookomoia mai oia i ka @@ ma ka ekalesia o Naawawa, Ko@@@@. No kona nawaliwali a hiki o@@ @@@ ko o ka luakini, ua hapai luna ia @@@ noho ia iluna o ka noho maloko @@@ ni a ua ai i ka ahaama a ka H@@@@ ua papetikoia kana kaikamahine wahine a Mr. Higgins o laila no. K@@ a lua ole na haoa a ke Akua @@@ ike ana mai i keia elemak@@ @@@@ a he mau la pokole loa kona @@@@ kahi mau o ke kino, hooh@@ @@@@ kahi mau o ke kino, hoomana kii, @@@@ maoli o ka mea man@ i hana i k@@@ ka honua. E pau na k@@@ i k@ k@@@@ aole i na akua hoomanamana o @@ wale.

 

            Mare Nuho Hoopunipuni- @@@ maoli ka poe mare hoopanipani @@@ ma Onomea nei, mai Oahu mai.

            Me ko lakou hai mai no ua mar@@ aohe no hoi he poe i pane aku @@@@ olelo mai, no ka mea aohe mea @@@@ ka mare ia ana a mare ole ia hoi @@@@ iloko o ke kane a hoopuka i ka w@@@ ka olelo ao e aku mamua, ea mai @@@ hele e moe me kanaka, o eha oe @@@ mau no ke kane e ao aku ai i k@@@@ aole nae he hoolohe ia mai, no ka @@@ ua manene i ka hai heu papipi a no @@ olelo o keia wahine, pepehi no ke ka@@ wahi a ka wahine, pane aku ao k@@@ pepehi ana oe ia'u aole kaua i ma@@@@ alua ka wahine, me ka olelo aku@@@ manuahi hou, e kii kaua i palapala @@@ kaua, o ka hele aku la no ia a hiki @@@ i ka pali o Kalalau, o ka hoi mai la olelo mai la, ua mare maua pane aka kuhihewa pau ia pilikia, noho no @@@@ pule i ka lua o ka pepehi hou ia iho a eha no ua wahine nei, o ka hai hoa no ia aole no kaua i mare ia. No@@@ manao ai he nuhou keia, Aloha no.

J.G.P W@@@

Hilo, Mar. 4, 1867.