Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 16, 20 April 1867 — Page 4

Page PDF (1.69 MB)

This text was transcribed by:  Tiare Pescaia
This work is dedicated to:  Dominick Doyle

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

E Nauewe na Hoa.

1.       1.         E nauwe, na hoa, mau keia ao ae, Ke ino ke ala a pouli. E nauwe, na hoa, e inu mau new I ka wai kahe mau no na luhi.

Cho. A hiki io ia, pomiakai mau loa. Ma Kanaana hou, pomaikai a mau kakou

1.       2.         E nauwe, na hoa, e hilinai may la Iesu, ke kahu aloha. He akamai kona, ho mana mau no, Ke Alakai pono no oia.

Cho. A hiki io la, &c.

1.       3.         E nauwe, na hoa, mai ku a aohee, Kea lo a kaua Satana, Aole e make ke panaia’e Na pua o kona kakaka.

Cho. A hiki io la, &c.

1.       4.         E nauwe, na hoa, e piipii mau ae,, Kikoo I ka lei o ke ola, Ke waihoia’e no ke poe maikai I paa I ko Iesu aloha.

Cho. A hiki io la. &c.

1.       5.         E nauwe, na hoa, e oli kakou, Ei’ae la ka home hoomaha, Aia pii la a komo, e oki mau no Ka hewa, ka uwe, Ke kaumaha.

Cho. A hiki io la, pomaikai mau loa,. Ma Kanaana hou, pomaikaia mau ka-

H. M. H

 

No Maunakea Moku.

      E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:- Ua lono paha oe no ka loaa ana o Maunakea moku I ka makani ikaika, a me kona ili ana ma ka aina. He oiaio. Ua lawe mai au I ko Mary Pau ike maka i ukana mauna e hooili aku maluna ou, a nau hoi ia e paa hele aku ma kou lima, no ka mea, he ohua oia maluna ona, e hoi aku ana I Honolulu. Ia ouko’i hoi e na luna o ke Kuokoa, a me na hoa o ke keena pai. Ina he wahi kowa iki ko ko kakou Kilohana e hookipa iho I keia mau manao I anoiia malolo nei, i keia mai ai kona mau kini a me na makua e noho mai la I kela aima o Kauai o Manokalanipo, i ka pilikia i loaa i koua kino holookoa, a me kona ola mahunehune ana.

      Ma ka Poalima, la 9 o Nowemaba 1866. Haalele mai o Maunakea I ka pili o ka uapo o Teekaleta nei, a ma ka ahiahi, ku aku la oia ma Pokanitela (P.A.) a ma ka Poakahi la 12, liolo aku oia a hala eha la okoa, a I ka lima o ka la hora 11 ½ paha oia la, e moe ana no au ma ko’u keena mahope, I mama aku au, e hana mai ana ke kuke I ka Papaaina o ka aina awakea, ia pili ana iho o ko’u mau maka, haule aku ia au malalo o ke keena o ke Kapena iloko o ke kai; I nana ae ka hana e huli iho ana ia keena maluna o’u, ua hele hoi ka pili maemae o kahi o ke Kapena,manao ae la au ua huli ka moku, hooikaika ae la e pii ae ma ke ala pii, aole wahi mea a hiki no maalo ae la ka malamamoku ma ka puka ma hope. kahea aku la au. E kokua ia’u! E kokua ia’u!! Lohe kela a lalau iho, poi mai la ka ale a lilo kela I ke kai, a pau aku la I na kia Iloko o ke kai, mai poino e koi kela, ike ka hulipahu a lalau iho ia'u, a huki ae aluna o ka oneki o ka moku. I nana aku ka hana, o ke Kapena me kekahi mau luina, e paa ana i ka hoe, o ka malamamoku me ka hulioahu me kekahi mau luina, e oki ana i ke kia me na likini, a home aku la ia mau mea, huli ae la o Maunakea iluna ke alo. Nana aku la au, aohe hale o mua, aohe palekai o ka moku, ua naha o lalo o hope, o ka piha papa oia ka mea nana i hoolana i ka moku, a ike ai makou i ke anu me ka mehana o ka la, aohe ai, aohe kapa kupono, owau elua o'u mau wahi muumuu lahilahi, nohe kamaa, a kokua ia mai hookahi wahi pale-mai wawae kane, me kahi palule o luna, pela no hoi na lii a me na luina. A lawe hele aku la ka makani ia Maunakea e like me kona ikaika, owau hoi, nakii ia iho la ua a paa i ke kaul, poi mai la ka ale, huki aku la ia'u, ua paa e hoi au i o la honua, aole e lilo mawaho o ka moku. la mau la mai, kahulihuli loa makou i ka ino, aole e hiki i ke Kapena ke hooholo i ka moku ma kahi ana e manao ai, a hala ae kekahi mau la, ike ia 'ku la he moku, he elima paha mile ke kowa mawaena o makou, aole kela i ike mai e manaoia'i la hoi ka hiki i ka aina. A maile iho la ka makani, lana iho la o Maunakea, luu iho la na luina iloko o ke kai iloko ka moku. a loaa ae la he paiki pine, ai maka iho la makou, aia mau la ae hoi, ike ia'ku la aina, ua kokoke loa makou iuka, huli mai ana ka makani ma ka aina, a lilo hou ka moku i ka moana. A hala hou ai kekahi mau la, pa mai ana ka makani ikaika e puhi ana i ka moku i ka aina, manao ia ae ka pono in a e pae pono aku iuka. Nana aku la au, ike pono ia 'ku la o uka, he mau Ailana e ku mai ana ma kahi aoao, he pali ma-uak, he kuaau nalu ma-kai.

Ke Akamai o ke Kapena.

      Manao iho la ke Kapena o ili ka moku a pau loa makou i ka pilikia, hana iho la oia i mea hoolana me he ano Kao la, a pae e no i o la honua, i kapena no ia kela i ke akamai, a kokoke makou i kuaau. kuu iho la na heleuma o Maunakea, pa mai la ka makani ikaika ma kumupali mai, moku ai la na heleumao Maunakea. A lilo hou makou i ka moana, ia manawa i olelo mai ai ke Kapena ia'u, in a e mau loa ia makani a hala he mau pule, o ko makou pilikia paha ia, a hala hou he mau la, huli hou mai ana makai mai ka makani me ka ikaika e puhi ana i ka moku i ka aina, a i ka ma-o ana ae o ka noe. ua kokoke loa makou iuka. kau iho la ke Kapena na iluna o ua I ao la iluna o ka moku, a me ke kahi haole, a owau hoi, ili-ili iho la o Maunakea, poi mai la ka nalu, a huli aku la ka moku iuka, haule aku la ua kao nei iloko o ke kai, lele iho la ke Kuke a haule iloko o ke kai, huki ae la ke Kapena a kau iluna o ke kao. A poi mai la ka nalu, a lilo ak la makou iuka. a pae aku la i ka a-e kai, kokolo aku la au a kaawale mai ka a-e kai mai, moe a make iho la au, o ka hora 4 paha ia o ka wana@o, o na'lii moku me na luina, na lakou @oia i au ae. la ala ana ae o'u i kakahiaka, e moe ana ke Kuke ma ko'u aoao, e uhi ana ke kuka o ke Kapena maluna o'u, hoi mai la ke Kapena me ka malamamoku, a me na luina, o ka hulipahu me kekahi luina, ua haalele laua i ka la i ka mea mehana. A loaa kahi kupono no makou e noho ai, haawe ia 'ku la au e kekahi luina a kahi i manao ia'i e noho.

 

Ko Makou Noho Ana Ilaila.

      Elua la, elua o makou po ilaila aole ahi, a i ke kolu o ka la loaa ke ahi, mamuli no o ke akamai o ke Kapena. O ka makou ai ia mau la, o na mea pili ma ka a-e kai, a me na ili laau o uka, ia mau la, pae mai la na pea na have o ka moku, me hookahi paa huluhulu, loaa ai kahi mea uhi o ka po anu o ka hooilo. Eiwa o makou la ilaila, a i ka umi o ka la, loaa i ke Ilikini, he 'lii no ua aina la, mai kahi loihi kona hele ana mai, lawe aku la oia ia makou a hiki i kona hale.

Ko Makou Noho Ana Me Ka Ilikini.

      Ia makou malaila, kokua mai la lakou ia makou ma na mea ai, a hala kekahi mau la, aole loaa mai o kahi manao hauna a lakou, aia a hele i ka wahie me ka wai, loaa uuku mai, pela makou i ka ma@ ai a hala ke kahi mau la. Holo ke Kapena me kekahi mai luina ma ka waa o ke Ilikini, a hiki ma kahi o ka haole, he 150 paha mile ka loihi, a hiki ia malaila, hili aku na haole i Victoria, kii ia mai makou e ke Ilikini. A hiki makou ma kahi o ke kaole, manao ia ae la ka lanakila, ua hala ae la ke ao naulu a ka popilikia. I laila makou a loaa i ka manuwa, o ka koi mai la noia a hiki ma Victoria V. I., i ka la 35 Ianuari.

Na Hawaii Ma Victoria

Ia'u malaila, ua kokua mai lakou ia'u ma ka lole huluhulu, a me ka puu dala. He oiaio, he haawi aku nei au i ko'u mahalo no lakou. A hiki mai au maanei i ka la 31 ae, a ike i ka maka o ke kane, a me ke keiki, a me na kaikaina, a me na inoa kane a pau.

Na Hawaii Maanei

      Ia'u no maanei, ua kokua mai no lakou ia'u ma ke aloha lulu lima ana, a me ke kulu waimaka pu, a me ka puu dala kupono no'u.

            Ina Luna o ke Kuokoa, a me na kaikunane o ke Keena Pai, a me na hoa puni Nupepa e noho ana mai Hawaii a hiki wale mai ma na Aina Paialewa nei. No oukou a pau ko'u aloha lulu lima.

Mrs. Mary Pau Kaoo.

 

Ia lakou i hiki mai ai ma Victoria ma ka la i haiia maluna, i kekahi hora oia la. ua haiia mai ma ka waea Telegarapa ko lakou hiki ana ilaila, iloko o na minute pokole, lono e makou ianei, ia lono ana. Hoomanao ae la au i keia mau hua mele o ka makou Kamalei. A penei noia.

"O ka lei o Puna ke aloha-a,

Pauka i ka hala ka lehua-,

Wehiwehi i ka lai o Hanakahi-a,

I ke kai malino o Kona-a,

Kou maka aloha ianei-a."

J. W. D. K*. Kakauolelo.

 

Mai a Rev. J. W. Kaiwi mai.

Omoa Patuiwa.

Feberuari, 5. 1867.

Rev. L. H. Kulika; Aloha kaua:

      Ua hiki mai kekahi moku okohola inehinei Bark. A@oashonk, Capt. Norton, a olelo mai e hoi hou ana ma Oahu, nolaila ke hooili nei au i wahi lohe no oukou, no ko makou noho ana ma ka Paeaina o Nuuhiva.

Ko'u Kaapuni Ana Ia Nuuhiva Nei.

      Dek.6 1866. Haalele ia Omoa 'aolo i Puamau halawai me J. Kekela, Naomi, a Poakolu makou malaila e hooikaika ana laua i ka hana o ko laua Haku Iesu, n.e he koa maikai e wiwo ole ana. Ikaika no ko laua mau kino a me na keiki elua, malaila ko'u lohe ana e noho oluolu ana o Z. Hapuku ma Akuona, e hapai ana i ka hana a ko kakou Haku Iesu Kristo.

      O ka nui o na Haumana hele pule, a hele kula hoi ma Puamau, ua lilo ka lakou hapa nui ma ka waiwai popopo wale, pau i ka mu o ke kumu Pope, o Tominiko kona inoa.

      Penei. Ma na la noa hele nui na kanaka ma Puamau i ka hana a ke kumu Pope Tominiko, he pulupulu kanu ka kekahi, he pulupulu ohi ka kekahi, a he waele nahelehele ka kahi poe.

      A me ka la Sabati, nana ke kumu Pope aole he hele i ka pule, aohe e loa a ka uku o na la i hana ai ma ka hana hoolimalima, aia no a hele i ka pule alaala, loaa mai ka uku o ka hana ana o kela kanaka keia kanaka. Iloko o keia poe hana, he mau haumana kekahi na ko kakou hoa J. Kekela, aole no ka lakou hana waiwai e poho ai ka kakou hana. Elilo pu oe me kau dala i ka make, no kou manao e loaa mai ka makana o ke Akua me ke dala.

      Dek. 10. 1866, Haalele ia Puanau a holo pono i Uapou, malamalama ma ke kua o Uahuna, he holo lalau ana keia no ka hoopaapaa o na hookele waapa, no ka me, elua o makou waapa elua hoi hookele waapa, maikai ke kai a me ka makani kolonahe. e haawi mai ana i ka ikaika i ke kino o ke kanaha. I ka huli ana o ka waapa i Uap@u mai ke kua mai o Uahuna holo i ka Hikina Hema. nana aku makou ua nunui ka ale o ke kai. kiekie hoi e iike me na pali o Noaiolo ma Kauai. hohonu koi e like me na awawa o na aina o Nuuhiva, aka, o ka holo o ka waapa me he liu holo maikai la e kolonahe ana i ke Kulaokahu'a.

      Dek. 11 1866, Ma ke ahiahi o keia la kau makou ma Hakalani, Uapou. kahi a S. Kauwealoha, ua hala ma Nuuhiva o S. Kauwealoha, ma keia la no a makou i hiki aku ai kona holo ana, i lawe he uala na na haole ma Nuuhiva.

      Dek. 13 Ma keia la kau mai o S Kauwealoha mai Nuuhiva, hole makou ia ia he moku kialua mai Kalifonia mai, he papa ka waiwai maluna, a kuai nui na haole ma Nuuhiva i ka papa, 3 keneka no ke kapuai hookahi. Ma ia moku no e hai ana ke Kapena moku, ua holo mai o Hokuao hou ma ka Moana Pacifika a o ka hiki ae koe ma Honolulu.

      Ua hele kaapuni maua me S. Kaewealoha ma Uapou, e noho ana na kanaka he poe ano hou ua hala na mea kahiko, ua pau hoi na kapu nui. E hiki no i na kane a me na wahine ke ai pu i ka niu hookah, pela no na kane e kui ka popoi (oia ke kui poi) a ai pu me ka wahine.

      Ken oho pu nei na wahine me na kane maluna e na paepae pohaku kiekie i hanaia e na kane, aole o lakou manao e lanakila ke akua Diabolo o lakou a pepehi mai hoi, no ke mea he wahahee hoi wahi a lakou. Ua haalele hoi lakou ia Tuato ko lakou akua nui, kekahi o ko lakou alii i make, aole hoomana hou ua haalele loa.

      Ua maikai keia mau hana ma Uapou i mua o na kanaka, aka, eia ka hewa ua paa lakou mamuli o ka waiwai o ke kumu Pope Hukatio e like me ka hana ma Puamau, aka. o ko kakou hoa hana o S. Kauwealoha, e hiki no ia ia ke hai aku i ka olelo a ke Akua i waena o kela mokupuni okoa me ka oluolu nui o na kanaka, a olelo mai la kanaka o Uapou he Pa-pa o S. Kauwealoha no lakou, he hookipa, he malama hoi i na malihini.

      Ua holo kekahi waapa no ke kumu Pope Tominiko no Puamau ma Nuuhiva a noho ma Taiohae io ka Pihopa nui o lakou, a hala ke kahi mau la nonoi aku lakou i peni i ka Pihopa, i mea peni i ko lakou waapa no ka liu, hoole mai ka Pihopa, me ka i mai, aole au e haawi aku, no ka mea, he waapa ino, a minamina hoi ka peni.

      Nolaila, o ko lkou haalele no ia ia Taiohae, a holo koke i Hivaoa, a no ka ikaika loa mai o ka makani mamua mai, holo lakou i Uapou e imi ana i wahi e noho ai, aia no makou e noho ana ma ka hale o S. Kauwealoha, ike makou e laua aa keia waapa iluna o ke kai, kahea makou e kau mauka, aole i kau mai aia no e kali ana ia S. Kauwealoha mai Nuuhiva mai, ua nahaehae ko lakou pea no ka imoimo oka makani, a hiki o S. Kauwealoha, a kamailio me keia poe kanaka, a maopopo, aole wahi e noho ai, nolaila, lawe mai no ia a malama ia lakou, hui pu me ko makou mau waapa elua, 25 ka nui o na malihini ma kahi o S. Kauwealoha.

      Hiki mai Hukatio kumu Pope, ninaninau ia Kauwealoha i ke kumu o ka hele ana mai o keia poe haumana a lakou a noho ma kahi o Kauwealoha, hai pono keia poe kanaka o Puamau, na ka Pihopa nui i kiaku mai, e hoonele ana ia makou i ka peni no ka waapa, no ka mea, he poe kanaka makou no oukou, i hele mai makou mamuli o ke kauoha a Tominiko, aole o oukou malama pono ia makou o make iloko o ke kai, alaila, hiki aku ua wahi Farani nei, aole i lawe e malama ma kona hale, no ka nele i ka manao hookipa, e lalau ana maluna aku o Puuhakahaka, hakahaka iho ka uha o ua poe Farani nei, i lei iho i ka lei kii o Maria, aohe kuhihewa a kana mai. make ka honua i ka lele mua, he hope ka ke Akua  Iehova, ke Akua huhu i ka hoomanakii.

      O ka oukou poe kumu i hoouna mai ai, he poe hookipa, a aloha maoli no i ka malihini, e like me rahaba a me Aberahama, ka poe hookipa o ke Akua mamua.

      Dek. 21, 1866. Haalele makou ia Uapou, holo aku ma Taiohae, Nuuhiva, loihi ko makou mau la malaila, eono la okoa, he kulanakauhale o Taiohae no ka Pae aina o Nuuhiva, aia malaila ke Kiaaina Farani e noho nei o Kora ka inoa, a me na makai haole. I ko'u hiki ana ma Taiohae, hiki mua mai ka luna a ke Kiaaina, aole i loaa ko makou wahi e noho ai, olelo au i ka luna e kali iki, i mai la ka luna, aole e pono ke kali, e hele koke kaua a kamailio pu olua i na mea kou in a kou wahi a me kou mokupuni o Fatuiva. Hele koke au ma ka hale o ke Kiaaina, hoomaka ke Kiaaina i ka ninau, pehea kou aina Fatuiva? Pehea ke kaua?

      Ua hai phono au, he aina kaua nui o Fatuiva, a nui hoi ka poe make i ke kaua, ma ka mahina o Novemaba 1866, he 14 ka poe i make i keia mau kaua elua ma ka mahina hookahi.

      I mai ke Kiaaina, aole e hiki ia oe ke hoopau i ke kau ama kou mokupuni, hai aku au, aole e hiki, he poe paakiki loa kanaka Nuuhiva, e oleoo ana, aia na ka manuwa e hoopau, alaila, e pau ke kaua.

      I aku au. o oe no ke hele kaapunui ma na aina o kakou, a ao aku i na kanaka puni kaua ma na aina o Nuuhiva, i mai ke Kiaaina, e hui pu kakou a kinai i ke kaua a ka poe naaupu. no ka mea, pomaikai kakou ke pau ka hana a ka poe naaupo.

      Ua @@@@@ mai ka K@aina no ka hoino mai o na kamaaina i ko maua o la kino me ka'u wahine a me na keiki. i aku au. "he hoino na kamaaina. aole pau nui. oluolu no kekahi poe huhu no kekahi poe. Eia ka ke kumu o ka huhu ana o kekahu poe. no ka pau i ka make o kekahi poe. Nuuhiwa ma o Oahu. ma ka poe Nuuhiwa i holo aku ma ka moku Hokuao. E ma@ae ana ka na p@@@na. aohe i malama ia ko lakou ola kino i ko lakou noho ana ma na aina o makou.

      @Eia ka lua o ka huhu o ka poe p@@@na. O ko'u hele mau ana i Hinaveve e launa ai me ko laila poe. n@@@@@@. huhu ko Oomoa poe. lahui lakou i ke alanui. aole au e hele ma Hanavave. e launa ai me Evaeva a me M@@ta. Aole no hoi e hele mai o A. Kaukau. NO ko lakou manao iao keia lahui ana i ke alanui. O ke kaikaina o Tieekai, o Teo ka inoa. oia ka mea nana e homo nui nei ia maua me ka'u wahine a me A. Kaukau hoi; nana no i paipai i na Nuuhiwa e hoino mai ia makou.

      Na lakou no i hapai i ke kaua me Evaeva. a pii aku a kahea ia Evaeva. e pii mai maluna o na mauna. Pii mai la o Evaeva, a kaua iho la maluna o na mauna. I ke kaua ana. ua make o Tukaikoua. ke keiki a Teo. i ku i ka poka. a make loa. Ma ka la 27 o Okatoba, 1866 keia kaua ana.

      Ua kuhi mai o Teo ma, na maua kei a hana kaua me A. Kaukau, molaila, hookapuia ke alanui e hele ai i Hanavave me o Omoa. Aole @ae pela ka manao o kekahi poe kanaka. ua maopopo na lakou no i imi ko lakou make, no ka mea, o ka lakou hana mau no ia o ke kaua. He 14 ka nui o ka poe i ku ka pu ma Omoa, mai Okatoba 27, 1866, a hiki i Novemaba, oia ka loihi o ka manawa o ka hele ole ana ma Hanavave, a hiki mai i keia makahiki hou.

      Ua olelo mai no hoi ke kiaaina. nana no e malama i ko makou ola kino mawaho, a o ka hana ana no hoomana, e hana no ko Farani, a e hana no hoi ko Hawaii. aole e kue aku. aole hoi e kue mai.

      Ua hookipa mai ke kahi haole. oia hoi o Mr. Morris i ko makou mau waapa, he 17 ka nui o na kanaka o makou. He hoa'loha keia haole no S. Kauwealoha. a mamuli on a ka malama ana mai o keia haole. O ka ai a ko makou poe kanaka, mai o S. Kauwealoha mai no.

      Me ke dala a kekahi e ai i ka ai ma Taiohae, no ka mea, ua ano haole e like me ko Honolulu. He nui no na haole e like me ko Honolulu. He nui no na haole oluolu ma Taiohae i hookipa mai k ko'u moho ana malaila. Ua haawi aku no hoi au he kapa wauke no ka malama ana mai, aka. aole nae i lawe, ua makemake no hoi ka lakou mau wahine i ke kapa wauke, aole nae he makemake o na kane. "E aloha aku i ka malihini." wahi a lakou.

      Sabati, Dek. 23. Malama makou i ka pule ma ka hale o kekahi haole paniolo, oia o Mr. Lazaro; he 25 ko makou nui, ke hui ia makou me kona ohana.

      Makemake mai keia haole Paniolo i ko kakou aoao, a wehewehe mai i ka pololei o ka kaou hoomana, a me ka malama ana i ka Akua. Ua hoowahawaha mai i ka hana a ka Bihopa a me kona poe kahuna, no ka hoomanakii, e noho ana ilalo, a kukuli ka naka i ke kii; aole i hoomana pono i ke Akua ia Iehova.

      Poalua, Dek. 25. He la hanau keia no Iesu, a ua malama nui lakou ia la. no ka mea, he kulanakauhale Pope o Taiohoe. Ua hele mai kekahi haole , o Toma ka imoa, a olelo mai ia'u, "he la kapu keia no Iesu." I aku au , aole he la kapu e au, hookahi wale no, ua pau a o ka Poalua keia, a elima hoi la i kow a kapu hou. I hou mai keia haole, "Ma@ea hoi oe i ike ai, aohe la kapu e au?" Ma ka Palapala Hemolele. Puk. 20:8-11. Oia no ke kanawai eha o ke Akua.

      Noho malie mai la ua haole nei. alaila, oleoo aku a@ ia ia. mai ho@lilo i na la e ae i la kapu, mamuli o ka manao o kanaka, no ka mea, hookahi wale no la kapu o ke Akua.

      Ke noho nei ka Bihopa Tatio ma kona kaona, ua halawai pu mai me a'u, a ua kamailio pu maua no ka hora okoa; he oluolu, a he akahai ka noho ana a me na oleolo.

      O na Virgine wahine e noho nei ma Taiohae, ke ao nei i na kaikamahine he 120 ma ka palapala a me ka humuhumu na mea e ao ia nei. O na kumu Farani kane hoi, maua e kula i na keikikane, a ua hoihoi ia nae oia i Tahiti, no ka hana ino i na keiki, a he wahi haole kamana ke kumu nana e ao nei. Ua ike no kakou ma Hawaii, aole e komo aku ka lakou hana iloko o na mea hohonu o ka maauao. a pela no keia.

      Dek. 28. Haalele makou ia Taiohae, a holo aku ma Hooumi, malaila kahi i noho ai o kekahi mau hoahanau ekalasia o Puamau, i ao aku i ka olelo a ke Akua malaila. I ko'u hiki ana mai, ua hala e aku keia mau hoahanau ma Uahuna, maluna o kahi moku kiakahi o na haole Pelekane e noho nei ma kela mokupuni.

      Na ke kiaaina Farani i olelo e hele ma kahi e, no ka mea, ualilo ka aina o Hooumi i ke kuai ia e kekahi haole waiwai o Pelekane e noho nei ma Tahiti, no laila, kauoha ke kiaaina, he 25 la e hele ai e imi i kahi e hono ai o Taihe a me kana wahine. Ua loaa ko laua wahi ma Uahuna i o G. W. Laioha ma la. Hookahi o makou po ma Hooumi.

      Dek. 29, haalele makou ia Hooumi, a holo ma Uahuna, a me ke aumoe pae makou ma Vai paee, a ma ka wanaao, holo loa a kau ma Hokaku, oia ke kahawai e noho nei o Mr. Laioha a me Eva kana wahine a me na keika a laua.

      Dek. 30, Sabati, ma Hokaku makou, a ua malama ia e makou ka pule nui no ka poe i launa mai ma ka pule a ma ke Kula Savati. He 45 ka nui o ka poe i hele mai.

      He poe oluolu malaila, a he aloha no hoi i ma malihini, aka. ua lohe au, aole i tausani ka nui o na karaha ma Uahuna.

      Poalua. Ianuari 1. Ka la mua keia o ka makahiki hou ma Uahuna o no makou. E mahalo ia ka inoa o ke Akua Mana Loa.

      I ko'u mau la i noho ai ma Uahuna. ua launa nui mai na kanaka ma na pule ohana. a ma na launa kino; a he poe makemake kumu i ka nana aku.

      Poaono, Ianuari. haalele makou ia Uahuna. e hoi ana ma Hivaoa. I keia hoi ana, loaa iho la makou i ka makani inoino, pouli pu ka lani. uhi pu mai la na ale maluna o ka waapa. a mai make makou ma ka moana, no ka mea, ua piha ka waapa i ke kai. A no keia puino. uweiho la kekahi kanaka Nuuhiva, oia hoi o Tahumoehu, ke alii hoi nona kahi a'u e noho nei, he moopuna hoi na Tieetai. Ua koi mai oia e hoi hou ka waapa i hope no ka makau o make. Ua hoole aku au me ka i aku, aole e hoi hope ka waapa, e holo imua, aia no i ke Akua na mea a pau, in a @e make. a in a he ola, e hoomaikai ia no ke Akua.

      Aole no i malamalama ka po, ua pau ka makani ino. a hele aku la makou me ka makani kolonahe a pae ma Hivaoa.

      Sabati, Ian. 6. Ma Hanaahi makou a mow ka po malaila. Ma ka hale o James Bikanele ka hookipa ia ana. Ua hoopihaia ua hale la i ka pulupulu a ke kumu Pope Tominiko, a ua piha ekolu rumi. Ina hoi e mau loa ka hahao ia o ka pulupulu ma keia hale. e hiolo koke no, no ka mea, he mea kaumaha loa. Ke waiho nei no ua pulupulu nei, a hiki kino mai o J. Bikanele ma ka Hokuao, alaila. hooponopono me na'lii nana e malama nei ka hale.

      Poakahi, Ian. 7. Ma Puamau makou, e noho ana no o James Kekekla, Naomi a me na keiki, me ka oluolu makai o na kino.

      He 11 la okoa o makou ma Puamau. oliolu pu makou, a kamailio ou me na hoa aloha. E hoeueu hou ana ka olelo kaua ma Puamau.

      Ma ke kaua mamua aku nei, ua pepehiia na piula a me ka hoki o J. Kekela a make loa e ka poe kue mai i ma'lii o J. Kekela. Ua pau ia kaua ana, aka, aohe i launa aku na'lii o kekahi aoao me ko J. Kekela i hoopau i ke kaua. o Moahau ka inoa, @olala, ke hele nei na makaainana, aka, o na haku kaua, aoe hele aku, aohe hele mai. Ua paakiki no ka Muuhiva e like no me ka paakiki i ke kakau ana i ka maka a eleele, me he lanahu kui hao la a ka poe amara, a pela no ke kaua a ka Nuuhiva e noho nei.

      Ianuari18, 1867. Haalele ia Puamau a e hoi ana ma ke kihapai Omoa, Fatuiva, aole i malamalama kau ma Omoa, aia no ka'u wahine a me ke keiki kane a maua e ola makai na kino.

      Mahope iho o kuu hele ana i na aina Nuuhiva, mai make o H. Napaeaina ka'u wahine ia Teo kaikaina o Tiiekai. Peneri, aia no kekahi ohua o maua o Kamakahi ka inoa a me kana wahine o Tiakoia, ua kailiia ka wahine e kekahi kanaka e o Paaoa ka inoa i wahine nana, oia no ka makuakane o Tiatoia.

      I ka ike ana i Kamakahi ua haoia kana wahine, kii hou kela e hoi mai meia, alaila holo mai o I'aaoa e hou me ka elau pu ia Kamakahi alo ae o Kamakahi a hala, alail@, holo mai o Teo e papai ia Kamakahi aole ia i wiwo ku laie no ua Kamakahi nei, alaola hele aku la o Hana Napaeaina e olelo ia Kamakahi, ua oki, mai kii aku oe i ka wahine o make oe, no ka mea, ua hele o Kaiwi a me ke'lii o kakou Tahumoehu, nawai oe e nana mai.

      Alaila, lele oili mai o Teo. E pau oukou ia'u i ke ka@ (oia hoi keia e pau i ke kalua ia) alaila kii mai ua Teo nei ia Napaeaina a e Kamakahi e pepehi, aka, no ka nui o ka poe uwao, pakele ai.

      O ke Akua ka Puuhonua a me ka ikaika o kakou, he kokua kokoke loa ia i ka popilikia ana. Hal. 46:1.

      I ko'u hiki ana ma Omoa hele ua Teo nei a hookamani mai ia'u, i mai na kanaka mei make ko wahine ia Teo, aka, aole me Teo ka nui o na kanaka aia no mea H. Napaeaina.

No Omoa.

      Ma Omoa nei, aole i haalele mai ka nui o na haumana a me na ekalesia o ke Akua e mau ana lakou, e like me na manawa mamua ana lakou, e like me na manawa mamua, aka. hiki mai keia wa ulumoku._Feb. 1867, aia no he leo mai Oahu mai, ua make o Teouoho wahine a Puukoe ua make pu hoi me Puukoe. Ua make o Huiei, ua make o Puhai, no Omoa iho keia poe e make nei, alaila, uluaoa na makamaka, a nui ka uwe me ke kumamena, me ka hoowahawaha i ka kakou hana ma keia mau aina, no ka mea, wahi a lakou aole i malama pono ia ko lakou ola, i haalele wale ia, aole i hanaiia me ka ai, aole lapaau ia me ka laau kupono, i noho wale no a make.

      Ua lohe maua he enemi ko na makamaka e noho nei. Ina e hiki mai o Hokuao aole ke kino o kela poe e pepehi ia kakou a me ka moku pu hoi. Nolaila, ma Puamau paha ko makou halawai.

      Na kekahi haole i noho maanei mamua i hai mai i ka make o kela poe, Brown ka inoa, ma ke ship, Almira Capt, Osborn ka holo ana a hiki ma Oahu, mai laila aku a ke anu, a hoi mai nei he moku e, 14 la i koeku hou mai kela moku ua pau ka wahie i ka oki ia, he hahao wale no a holo aku ma Hawaii a holo loa i ke anu.

      Ua lohe mai makou he nui loa ka make o Hawaii, na makaainana a me na 'lii pu hoi.

      Ke hooikaika nei no makou i ka hana a ko kakou Haku Iesu Kristo. Aole no ka nui o ka hana ino a na kanaaina e pauaho ai kakou. Owau no me ka mahalo kou pokii, ma ka hana a ke Akua.

J. W. Kaiwi.

LAAU LAPAAU!

 

AIA MA KAHI O

 

KAKELA ME KUKE

 

Ma Honolulu.

 

J. T. GOWER. - Makawao. Maui.

J. D. HAVEKOST. - Wailuku. Maui

C. H. WETMORE. - Hilo. Hawaii.

J. W. SMITH. - Koloa. Kauai.

 

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

 

NO HOI.

 

Laau hoopau Naio me na Koe

 

A Dr. Jayne.

 

He nui na pilikia o kamalu i ka

naiu a me ke Koe, a pela hoi na kamakamaka o

hopu oia mao moa kolo oia ka iho. Oia mau mua kolo

oia ka hua a o ia make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma

mai e ae kekahi, e like me ka lepopaa. nahulu. pehu. uku

me ma mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

Kia hei kekahi. O ka laau ku pono keia pua pilikia i

wla o ka hoaoo ka ono ele i ka ai: i ka aiwaliwali ko ka

i ka mai pehu. i ka nalulu hoopallua: i ka pono ole o ka ua

wahine, a me na mea like.

Penei no e inu ai i ka laau mopaa Nalo peope Koa

Ina no kamalu, e lana: aku: hookahi hoi kolu kua

ki. I manawa hookahi no ko keiki malulu loaa la nui

hoakahi. Mai ka makahiki hookah @@@.

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne

JAYNE’S CARMINATIVE @ALSAM

 

He laumaikai a oluolu hoi keia na ka Ili, ka Nahu, Nalulu Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, L@@i moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki nuku, a me na mai like he nui.

Emoole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi.  Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha he umikumamalua paha @ulu a hiki i na iwakalua ka pono.

Ina he keiki main a malama eono a hiki i na maiana ewalu he hapalua puna ki ka pono.  Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka luku o i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuka, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai.  Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae.  Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole @@ka o ka opu, e aho o moni e mamua i au Hu’alo Olu, a i ole, e inu i wahi paakai, a wahi aila paha, i hemo o ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka lualia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko a waho malie no hoi ka laau ma ka opu. 

Aohe a makou mea e noi aku a ii ka lehulehu. Lookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

LAAU KUNU O KAUKA JAYNE

Hoike aku ai i ka olu o na mea a pau i hooakakaia no kana mau laau.  Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

A me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKU no ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae.  E ah@ e hoao oukou o ka poe i mai ia.

 

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII NEI kou me ka NAE?

            AOLE ANEI OU MAI KUNU?

            AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

            AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA

            AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

            AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?

            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.

MAI O KE AKE.

Mai Nalulu a me ka Mai Dyspepsia.

            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

           

            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi.  Aole no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la.  Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia ae inu hoi i na Huaale Naha, a’aila, oia no.  No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

 

HUAALE OLA A DR. JAYNE

 

            Me ka hiki ke hooia ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana a me ke ola maoli no hoi.  A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana.  Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai.  Ma ka inu ana ma ka haawi@ @ liilii, he waikai loa no ka naha ana, a he oluolu ua hoi a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

 

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

            O keia Huaale Hoola a kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihaua o ko kakou mau kino.  I na ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pula ka

 

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

A hoopau NAIO me ka KOE,

 

A KAUKA JAYNE,

Like me ka mea kuhikuhi mawaho o ka wahi o ka laau

 

NO NA MAI MA KE AKE,

            MAI LENA,

                        MAI MA KA OPU HANAWAI,

                                    NA MAI WELA

                                                KA HAALULU,

                                                            KA MAI O KA ILI,

                                                                        KOKO INO

                                                                                    MAI NALULU

PAA O KA LEPO,

            MAI KUNA

                        MAI WAHINE,

                        Ame ka MAI HOOPAILUA

            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE.   A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na @@

 

PUHA,

            ALAALA,

                        KAOKAO,

                                    PUUPUU,

                                                PEHU,

                                                            KUNAKUNA

Hanene, Lolo,

Na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino @@ kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO

214 ly