Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 18, 4 May 1867 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NU HOU KUWAHO

 

            He mau mea huikau wale no ko keia pule, no ke ku ole mai o kekahi moku lawe leta.

            Ua moku kekahi kanaka ma Koneikoke i ka iho, a ua loaa ia ia, ma ka hoopii ana, $800. mai ke kanaka mai nana ua ilio nahu nei

            Aia ma Ierusalema hookahi aha haipule Hoole Pope, a ua 300 paha ka nui o ka poe e akoakoa mau ana ilaila, i keia Sabati keia Sabati.

            O ka nui o na kanaka ma Tekaae, Amerika Huipuia, i ka makahiki 1860, he 700,000.  I keia manawa, no ka nui loa o ka poe hele ilaila e noho paa ai, ua hiki paha i ka 1,000,000 ka nui o ko laila kanaka.  Emoole no!  No ka maikai o ke ea o ia nina, a me ka lepo no hoi e mahiai ai, nolaila ua makemake loa ia o Tekase i wahi e hookuonono ai.

            Ua lilo paha he $50,000 ma Bosetona i ka hookaawale ana i ka hau i haule a paa na alanui o ia kulanakauhale.  Hoko paha o ka hebedoma hookahi keia.

            Ua hooholoia e ka Ahaolelo Mokuaina o Tenesi e haawi i na negero ka mana e komo ai iloko o na jure a noho ma ka papa jure.  Mahope aku paha ia.  Aka, o ka mana koho balota ma ka lima o na negero, oia wale no ka mea e lilo ole ai kela Mokuaina i ka poe pili Hema.  A aia wale no a ae na Mokuaina Hema a pau i keia mea, o ke koho balota ana o na negero, alaila paha hoihoiia lakou i ko lakou kulana Mokuaina i hooleia i keia manawa e ka Ahaolelo Nui, me Wasinetona.

            Ma ke Kulanui o ka Mokuaina o Mikegana he 1200 ka nui o na haumana.  Aia keia malalo o ka Ahaolelo o ia Mokuaina, ia lakou ka hooponopono i na Oihana o ke Kulanui.  I keia makahiki ua hooholo lakou e komo like na kane opiopio a me na wahine opiopio iloko o ia kula; aole o na kane wale no e like me ka wa i hala aku nei. No ka mea, i ka hookaawale mau ia ana o na kane a me na wahine i ka wa e kula ai, a he mau kula okoa ko lakou, he mea ia e lilo nui loa ai ke dala i ke kukulu ana ia mau kula okoa; a i ole ia, o na wahine auanei ka poe e nele ana no ke komo ole i na kula i hoomakaukau loa ia me ka waiwai o ke Aupuni.   Ma ke Kulanui ma Obalina, Ohio, he 1000 a keu na haumana, a ua komo like na aoao elua, ka nono oolea, a me ka aoao palupalu, Pela no ma ke Kulanui Mokuaina i kukulu hou ia iho nei ma Iowa.

            Ua hooholo ka Ahaolelo o Amerika Huipuia e haawi i ka puu dala he $130,000 i na Alii Moku a me na luina o ka Moku kaua Keasake, nana i ki poka a hoopiho i ka moku powa Alabama.

            Aia a kokoke ma Panama, ma Amerika Waena, ke Aupuni Makaainana liilii o Coseta Rika.  Mamua iho nei ua komo ilaila he poe kahuna Roma o ka papa i kapaia o Sana Faranakiko.  Ua hooholoia e na kamaaina e hookuke ia lakou, a e haawi nae ia lakou i $5,000, e hoihoi ai i ko lakou poho i ka hele ana aku i kahi e.

            E kukuluia ana he Hale Peresidena Hou mawaho ae o ka kulanakauhale o Wasinetona.  He 1,800 eka ka nui o ka aina kaawale i manaoia e pii i ua Hale la, a e hoolilia ai i wahi holoholo kaa, a e hoonanea hoi, no na kanaka.

            Ua hakaka ka Moi Wahine o Sepania me kana Kane Alii, no ka makemake o ua Kane Alii nei e hoohanohano i kekahi punahele on a  Hoole loa na Kuhina Aupuni, a ua aponoia lakou e ka Moi Wahine, a o ka hoopaapaa ino no ia o na aoao elua.  A hookukeia ke Kane Alii e noho hookahi ma kekahi hale puu kaua ona.

            Ke manao nei ka Emepera Napoliona e hoopau i ka pane ana o na Makaainana i ka Haiolelo o kaMoi i ka wa e weheia ai ka Ahaolelo.  Ua hoole nae ka aoao Makaainana, aole lakou e haalele i keia kumu pono o lakou, e hiki ole ai e pane aku i na olelo a ka Moi.

            Ua wehia ka "Hooikeike Nui o ka Honua Nei" ma Parisa ma ka la 1 o Aperila i hala iho nei.  Pela ka hoolaha e ia ana mamua.  O ka uku no ke komo mau i na manawa a pau a me na wahi a pau a hiki i ka wa e pa niia ai i ka malama o Okatoba, he $20.  No ke komo liilii, hookahi komo ana 20 keneta, kow nae na la hanohano me ka hooi ia o ka uku o ia mau la.

 

Heaha ke ano o keia?

 

            I ka la 11 o Feberuali, ua kai hele ma na alanui o Ladana he iwakalua tausani kanaka.  Mamua o lakou hookahi tausani poe i kau maluna o na lio.  Ma na kae alanui e ku ana he elua haneri paha tausani kanak, e nana malie ana, me ka haunaele ole, i keia hooikeike o na kanaka paahn o Sadana.

            Ia lakou e kai hele ana, ua lohe ia ka poe hookani me na mea kani keleawe.  Aole lakou i hookani iki i ka leo kaulana o Berekane, - "E ola ka Moi" (God save the Queen), aka o ko Mele Lahui o Farani (Marseillaise) a o ka mele o Garebaledi, a o ka mele hoi o Amerika o "John Brown" a me "Yankee Doodle, " oia wale no kai hoheia.  Eia kekahi; e ku ana no ma kae alanui ke Kama Alii o Enelani, a me kona kaikaina. na keiki a ka Mai Wahine Vitoria; a aole mea huro iki ia lakou.  I hiki aku nae i kahi e ku ana na Elele o Amerika, eiwa ka huro nui ana me ka hoolele nui o na papale iluna. Heaha ke ano o keia?

            O na hae o keia poe kai hele ua kau huaoleloia he ano hookiekie ua mau olelo la i ka Makaainana i ke kulana kaulike me na mea hanohano.  "Liberty, Equality, Fraternity," oia ka kekahi hae - oia hoi e hai ana i ke ano kaulike o na kanaka a pau. "Ua kupono ka balota i ka poe makau ole i ke koi aku no ia mea" --oia ke ano o kekahi hae.  "Aole auhauia, ke loaa ole ke koho balota":  oia kekahi, a o ke kumu manao no hoi keia i kuokoa ai o Amerika.  Oia hoi, ole ma ka mana o ka balota i ua auhau la.

            O ka poe naauao o Enelani ua ike lakou i ke ano o keia mea.  Ua ike lakou ua pau ka wa e komo ole ai ka hapanui o na kanaka iloko o ka mana aupuni.  Ua ike lakou ua hala ka wa e hoole ai kekahi kanaka makua, aole on a kuleana iloko o ke aupuni, o ka auhauia wale no.  Ua ike lakou o ke aupuni i oi kona mana mamua o na aupuni e ae i keia wa, he aupuni Makaainana ia, oia hoi o Amerika, a aole i nalo keia mea i na maka o ka poe haahaa o Enelani.  Nolaila ua makaukau ka poe aloha lahui ma Enelani e haawi i ke koho balota i na kanaka a pau, o nui loa mai auanei ke kue o lakou i ke aupuni.  a ua olelo no ka Moi Wahine ma kana Haiolelo i ka weheia ana o ka Ahaolelo, e hoomahuahuaia ka nui o ka poe koho balota, a e hoolaulaha i keia mana i ka poe i loaa ole mamua.

 

                                                            KA LUNA HOOPONOPONO, - - L.H. KULIKA.

                                                            NA HOPE LUNA HOOPONOPONO, J. KUA, J. KAWAINUI.

POE HAKU MANAO NO KE KUOKOA.

                                                            C.J. Laiana, (Lyons.)               S.M. Kamakau

                                                            Rev. M. Kuaea,                       Rev. C. B. Anelu, (Andrews.)

                                                            G.W. Kanuha (Oniula,)           D. Malo, (Lokoino.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

HONOLULU, MEI 4, 1867.

 

Ka Aha Hui Kula Sabati o Iune, 1867,

 

            Auhea oukou e na Kahu Ekalesia, na Kahu Kula Sabati, a me ka poe makee pono no ka lahui opio e ulu mai nei, ke kau leo aku nei makou ia oukou, e hoomanao oukou i ka Aha Hui Kula Sabati o Iune ae nei, a e hoomakaukau mai i na mea e pono ai ua Aha la.

            Eia na lala o ia Aha mamuli o ke Kumukanawai i aponoia ; oia hoi na Kahu Ekalesia a pau o ka aoao Euanelio, o na Kahu Kula Sabati a pau, a me na Elele i koho pakahi ia, i hookahi Elele no kela Kula Sabati keia Kula Sabati.

            Nolaila, he pono i na Kahu Ekalesia a me na Kahu Kula Sabati, e paipai i na Kula Sabati, e koho a hoouna mai i na Elele pakahi no kela kula keia kula.  E paa mai no hoi na Kahu Kula i na Buke Helu o na Kula Sabati i hoolako ia aku e na Luna o ka Aha Hui.

            Eia na inoa o ka poe i kono ia e haku a hoopuka mai i na manao imua o ua Aha Hui la i ka Hui Makahiki o Iune, 1867; o Rev. J. F. Pogue, J. R. Kinney Esq., C. J. Laiana Esq., Rev. J. Waiamau a me Maj W. L. Moehonua.

            E hoomanao e na hoa i na hana o keia Aha Makahiki o kakou.

O. H. KULIKA,

Peresidena o ka Aha Hui Kula Sabati.

 

E nana mai !

            E akoakoa ana ma Honolulu, ma ka hebedoma mua o Iune, he Aha Elele Kula Sabati.  O na Lala o keia Aha, oia no na Luna Hooponopono o kela Kula Sabati keia Kula Sabati ma keia Pae Aina, a me kekahi mau Elele no hoi mai kela kula Sabati keia kula Sabati - pakahi na Luna Hooponopono, a pakahi no hoi na Elele no kela kula keia kula.

            Ua hooholoia e ka Aha Kula Sabati o Honolulu nei, ia lakou ka hookipa ana i na Lala o ka Aha Elele.

            Nolaila, e ka poe e lawelawe ana ma na Kula Sabati ma na wahi a pau o keia Pae Aina: -- E koho koke oukou i ka elele o ko oukou kula Sabati, a e palapala koke mai iaʻu, e hai ana i na inoa elua, o ko ka Luna Hooponopono a me ko ka Elele i kohoia e oukou, a e palapala mai no hoi i ka oiaio a me ka ole paha o ka hele ana mai o ua mau Elele la, i hiki ia makou ke hooponopono no ka hookipa ana.           

C.J. LAIANA

                                                Kakauolelo o ka Ahahui

                                                            Kula Sabati o Honolulu.

 

La Hoike o Lahainaluna.

 

            E hoike ana ke Kulanui ma Lahainaluna i ka la 7 a me ka 8 o Mai, oia ka Poalua a me ka Poakolu.  I ka Poaha ka Haiolelo ma Wainee.

            Ke coi nei makou i na haumana kahiko a pau e hele mai, a me ka poe makamaka a pau e hoihoi ana e ike i ka iini naauao o na haumana nei.  Na makou e hookipa ia oukou.  Aole nae e hanaiaʻna ka ahaaina nui no ka lehulehu, e like me na makahiki i hala.  Ke malama nei makou i ka ai, i mea e loaa ole ai ka wi ma kela apana kula, a pilikia na haumana hou.

S. E. BISHOP

           

            No ka piha loa o keia pepa, nolaila ke hookomo nei makou i ka palapala a Rev. J. W. Kaiwi ma kahi o ka manao pepa.

 

Mai Nuuhiva mai.

            REV. L. H. KULINA; ALOHA KAUA: -- Ke hoomanao nei au i palapala nau o waiho ma ko Nuuhiva a hiki aku paha ma Tahiti ma na moku Farani.

            Ke waiho lalani nei na kumu misionari ma ko Nuuhiva Pae aina me ka oluolu a me ka ola pono o na kino, aka, ua hooke mai no na pilikia o na kamaaina pegana me makou, aole nae i make na kino o makou.

            Nani ka hohonu o ka waiwai a me ke akamai, a me ka ike o ke Akua ! nani hoi ke kupanaha o kona mau manao, a me ka ike ole ia ʻku o kona mau aoao.  Pela no ka manao o Davida.  Nani ka nui o kau mau hana, e Iehonva.  Ua hohonu loa hoi kona mau manao.

            Ma Puamau kahi o J. Kekela e noho nei he kaua kuloko na na kanaka, kaawale na ʻlii me J. Kekela, kaawale na ʻlii ma ka aoao Farani, a kaua aku kaua mai lakou, a mhope iho hilihewa ko lakou manao e hele mai e ki pu ma kahi o Kekela a e hao i kona peno kino, ua lilo io no kekahi o kona puapuamoa ia Timauomoea kekahi pegana inoino ma PUamau, a he kanaka kauiana i ka aihue a me ka hao wale i ko hai waiwai, a no keia kaua ana akahi wale no a hao maloko o kona hale, a he kanaka hoi ia maka aoao kue i na ʻlii o J. Kekela.  Ua ike pono au i keia kaua kuloko ma ka mahina o Iune 1866.  E hoomoana ana na koa o na ʻlii o J. Kekela ma kahi kokoke io J. Kekela ma e malama ia laua a me ka ohana, a o na koa o ka aoao kue mai e hoomoana ana ma kahi kokoke i ke kuinu Farani Dominito, o na kanaka ka ino, aka, o na kumu e o na aoao elua e hoopau ana laua i ke kaua.

            Ua ike hoi au e ki pono mai ana na pu maluna o ka hale o J. Kekela a ma na wahi hoolana o kona hale aole he mea i ku i ka pu.  Poakolu makou malaila aole mea poino.

            No G.W. Laioha.  Aia ma Uahuna.  Ua holo mai Hanaahi a e noho ana ma Uahuna e hana hale ana lakou no laua a hiki aku ko laua alii mauka o ko lakou kahawai o Hokaku o ka hele mai no ia o ka poe powa a ooki i ke poo a me kekahi poe e ae 7 paha ko lakou nui.

            Ua haalele no hoi laua ia Hanaahi no ka hele ana mai o kekahi kana o Waha ka inoa e ki me ka pu, a ua ki ia o Laioha ma ka opu aole i lele ka poka, he ahi owaho o kapuahi kai lele e, lohe paha oe i ka moolelo o ia hana ia Laioha.

            No maua me A. Kaukau.  Ua hookapu ia ke alanui e hele ai i Hanavave o ka lua keia o kamahina, no ko Oomoa poe i hookapu oia ke kaikaina o Tiiekai Teo, no ka mea, ua make ka laua keiki hanai i ko Evaeva poe i ki ia me ka pu, no ko Oomoa poe i pii aku a ki i k apu, alaila, pii pu mai o Evaeva a halawai, ewalu Oomoa i ku i ka pu, elua i make loa, eono ua hakihaki ka iwi lima a me na wawae.  Eha o Evaeva i ku i ka pu, elua i make loa, elua i hakihaki ia na iwi a like me kela poe, na lakou ke kaua hauhili maluna o maua, i na e hele uku no ma Hanavave hookahi no hoopa e ki ia me ka pu, alaila, manao maua A. Kaukia e uho no e noho kela mea keia mea o maua ma ke kihapai no kekahi mau mahina elua a ekolu paha a pau wale ko lakou huhu, alaila, hele aku hele mai, he hui no na mea ano enemi liilii e ae e hoopai ai aole no i ae mai ke Akua aole he mea keakea ma na hana a ke Akua ma Oomoa, aia no e like mamua o ka poe o ke Akua hana ma ko ke Akua, a o ka poe ma ka lealea pau wale hana loakou maloila.

            Ua ike ia ka laau hahau a ke Akua maluo ko Oomoa poe he mai ki koko ma ka mahina o Mei a me Iune 1866, he 62 ka nui o ka poe make i ka hi koko 13 make i ke kaua 3 make wale iho no, aole o Evaeva a me Hanavave ma ka hi koko, aole i helu ia ka make i keia mau mahina aole no i loaa koʻu ohana i kela make hikoko.

            Ma na wahi e ae a na kumu e noho nei aole pilikia nui he mau mea liilii no.  E hai aku i koʻu aloha i koʻu ohana a pau a me na ekalesia ma ko Hawaii a pau.  Owau no me ka mahalo kou pokii.

J. W.  KAIWIA

 

NU HOU KULOKO.

 

Oahu.

            LOOHIA I KA PILIKIA.--I kekahi mau ahiahi iho nei i hala, ua leohia ka Mea Hanohano W. P. Kamakau i kekahi pilikia i kike ole ia, iaia e hele ana ma ke alanui.  A eia oia ke kaa mai nei iloko o ia ehaeha.

 

            HE WAHI KIAKAHI.--Hoonahoa ka hoi ka hou ana mai a kekahi wahi kiakahi iloko o keia mau la makani iho nei.  Mai Tahiti loa mai no keia wahi kiakahi.  O ka nui nae o kona mau la mai laila mai a ku mai ma Honolulu nei i ka Poalua iho nei o keia pule, he kanakolukumamakahi.

 

            HOIKE KULA HAOLE MA KANEOHE. --Ua hiki mai i ko makou nei mau pepeiao ka lono, e hoike ana ke kula olelo Beritania ma Kaneohe, a ko makou makamaka aloha Mr. Iosepa P. Kamai, ma ka Poalima o keia pule aku e hiki mai ana, Mei 10, maloko o kona halekula.  Ke olioli nei makou i ka holo o kana hana, no ka mea, aole i hala ka makahiki aka, ke hoike e nei no.

 

            KA LUNAKANAWAI KIEKIE.--Maluna o kekahi kna e holo ana i Kauai, e kau ana Ka Mea Hanohano E. H. Alani, ka Lunakanawai Kiekie o ko Hawaii Paeaina.  E holo ana oia e malama i ke kau hookolokolo jiure o Kauai ma ka la 7 e hiki mai ana.  Aia la e hookolokolo ia ai na pepehi kanaka ekolu oia mokupuni.

 

            AHAAINA LIMA LUHI.--Ma ka Poaono aku nei i hala, ua malama ia, he ahaaina malalo o na lau kiawe o ka pa o Kawaiahao e na alii elua a me na wahine oia ekalesia, no ka luhi pu ana i ka waele weuweu ia loko oia pa i na la aku nei i hala.  Malaila ka poe a pau i luhi pu ia hana, kahi i ai pu ai me na alii Pauahi a me Kamakaeha.

 

            KA PAPA HIMENI O KAUMAKAPILI.--Ua lono mai makou ua hoolilo ia penei ke alakai oia Papa Himeni ia P. Keawehawaii, oiai, ua hoalele ia aku ke alakai mua, no kekahi kumu.

 

            KA MOKUAHI KILAUEA.--Ma ka olelo hoolaha a na Lunahooponopono o keia mokuahi maluna i paiia maloko oko kakou pepa o keia la, ma kahi o na olelo hoolaha, ke ike nei makou, elua holo ana i koe, a hoopauna kona holoholo ana ma ko kakou nei mau kai, a hoi iho no kakou a na waa kahiko, oia na moku pea e ru --la ai i ka moana, e i aku o ka hiki koke aku i ka aina.

 

            KULA HIMENI MA KAHUKU.--I ka hele kaapuni ana a kekahi poe o ke kaona nei i kela pule aku nei i hala, ia Oahu nei, a hala loa ae ma Kahuku.  ua hoi mai kekahi o ia poe, a ua poloai mai ia makou, ua hoomakaia he kula himeni ma kela wahi i hoike ia maluna.  O ke kumu nana e alakai i keia kula, oia no a Laanui, he kanaka Hawaii nei no.  O ka nui o na haumana maloko o ia kula, ua aneane paha e kanaha.  O ka hapanui o ia poe, he wahine wale no, a he hapa na kane.

 

            NO NA PAKE PAAHANA HOU.--Ua ike iho makou ma ka nupepa haole, ua hoolaha ae o Janion, Green & Co. he olelo hoolaha i ka poe makemake i na pake i hiki hope mai nei maluna o ka moku Eastfield.  O ka loihi o ka manawa o ka pake e hoolimalima ia ai, he elima makahiki.  O ka uku o ka pake no ka malama hookahi, he eha dala.  O ka auhau o ka makahiki, na ka me hoolimalima no e uku.

 

            AHAAINA LA HANAU.--Ma ka Poaono aku nei i hala, ua malama ia ma na paia o na Pali Koolau aku nei o kakou ma Hauula, he ahaaina la hanau no kekahi keiki papa oia aina.  Ua hoomakaukau ia ma ia ahaaina na mea ai o na kuaina e like me ka mea mau, o ka makua o keiki oia o Keaunui.  Na lilo no ka hoomakaukau ana, he $135, a o na loaa no ka poe i hele aku ea ai, he $315.871/2.  Ua wehe ia ka ahaaina ma ka pule a Ka Mea Hanohano o Kuaaina G. B. Ukeke.  Kokoke ewalu haneri poe i hele aku ia ahaaina.

            NA KAA-WAI I KUDALAIA.--O na kaa-wai elua a makou i hoolaha iho nei mamua e kuai kukalaia ana, pela no i khooko ia ai ma ka Poalima aku nei i hala.  O i kudala waleia a, aohe wahi mea a kohoia ae; o ka hoopi loa iho hoi ia o ka poe waiwai.  He makemake ole ia no paha.  O keia mau kaa wawi, ua lua no ia Honolulu nei, ua kupa, ua kamaaina ke keekeehi ana i ke one o Kakuhihewa.  O ka Helu 1, ua kauo pinepine ia no i na hale pau ahi he nui i hala, a pela no hoi ka Helu 4.

            KE KIAPA D. C. MURRAY.--Maluna o kela kiapa i holo aku nei i ka Poaha i hala iho la, ua lawe aku oia he 450 na tona kopaa, aila, malakeke, pulu a me kekahi mau waiwai e ae.  Me he mea la paha, e hiki ana ka loaa oia mau waiwai i ke kanalima tausani dala.  O ka nui o na ohua ana i lawe aku la, ua hiki aku i ke kanaha a keu.  Mawaena oia poe, o J. C. Kale olelo e, Hon. Hanale W. Severance, a me kekahi mau makamaka e iho no.

 

            KA MOKU KALEPA SYREN.--Ua lohe wale no paha ka nui o ko makou poe heluhelu no keia kalepa.  He moku nui keia, a ua loihi no kona mau la o ke ku ana ma Honolulu nei, no ka hoopiha ana i ka ukana.  Ma ka Poakahi iho nei, ua holo aku oia.  O kana mau ukana nui i lawe aku nei, oia ka aila, ko-[aa, na papa koa, kofe, na ilikao, na iwi kohola a me kekahi mau waiwai e ae o Hawaii nei.  O ka nui paha o na dala no loko mai o ia mau waiwai, he $143,352.05.  E holo pololei ana oia i Nu Bepeki.  Hookahi wale no wahi eemoku maluna on a.

 

            NA MOKU PAI-AI O HONOLULU NEI.--Ma na la hope o ka pule i hala, ua ku mai kekahi wahi moku me na pai-ai he nui wale, a ua kuai ia ma Honolulu nei a pai-ai pakahi no ka hapalua a me ka ekolu hapaha.  I ka Poakolu iho nei, ua ku hou mai hoi ke kuna Oddfellow mai Hilo mai, me na pahu-ai hoi he nui wale, a ua kuaiia na pahu no ka $4.  O ke ano o keia mau pahu, o na pahu ko-paa i like me ia ka nui.  Ina no paha he hemohemo iki ae ka nui, wahi hoi a wai e emi mai ana ilalo, o ke iwa pinana loa aku paia iluna.  Ke lohe wale mai nei nae makou, e hiki hou mai ana ka he mau moku pai-ai mai Nahiku mai, oia hoi mai Maui mai.

 

            MAKA-LIKE LUA HOI na wahine o ka Papa Himeni o Kawaiahao i ka la Sabati aku nei i hala, he keokoe wale no ia la mai luna a lalo; i ke kau ana ae paha hoi kahi i ka lewa, nana aku, hookonekonea lua.  I iho la nae makou,

            "Ioioena wale oe,

             E ka mea holo i Kahiki."

A o na Kamalei Ahi no kekahi a elua i ku pu mai iluna o ua wahi la, me ko laua mau hiohiona e hoike ana, he mau alii maoli laua no ka aina.  Ke mahalo nei ke Kuokoa i ka Pap Himeni o Kawaiahao, no ka maluhia a me ka maikai o ko lakou noho ana mai imua o ke anaina kanaka.

 

            HE KULA HIMENI MA PAUOA.--Ma ka po Poakahi iho nei, ua hookumu ia a hoomaka koke ia no ia wa, he Kula Himeni ma ke awawa olu o Pauoa, e kekahi o na puukani o Kawaiahao, oia hoi o Mrs. L. Kikah Halulu.  Ua hoomaka ia keia kula mamuli o ke koi like ana mai a na wahine o ia awawa, no ka manao e loaa ia lakou na leo nahenahe o na leo mele ia lakou.  Ua ae koke aku no hoi ka mea i noi ia mai, a ua hooko koke ia no ko lakou makemake, a e lohe ia paha auanei ma keia hope aku, he mau manu leo lea ko ia awawa.  He iwakaluakumamamha ka nui o na haumana i ka makou wa i lohe mai ai, a ke pii ae la no paha a hiki i ka mahuahua loa ana.

 

            KE KUNA ALBEENI.--I ka Poakahi iho nei, ua holo aku keia kuna i Vanekouwa, me na ko-paa, malakeke, kope, laiki a me kekahi mau waiwai e ae o ko kakou nei Aupuni.

           

            LORENA ANARU A ME KANA BUKE.--I na la aku nei i hala, e iho pinepine ana o Rev. L. Anaru ma ke kaona nei, e hana mau ai i kekahi buke hou ana e kakau nei.  Oia buke, no ka moolelo paha a me ka noho ana o ka wa kahiko, a no kekahi mau mea e ae e pili ana i ko ka wa kahiko au.  E makaukau ana paha ia e noi i ke Aupuni e pai ia, a i ole oia iho la no.

 

            HE MAU MELE I HIMENI I NA AINAHOU.--I ke ahiahi Poakahi iho nei, ua akoakoa ae ka hapanui o na wahine o ka Papa Himeni o Kawaiahao, ma kai o Ainahou, e mele ai i kekahi mau mele a lakou i hoomaamaa ai a "makani-ke-oe."  I ka hiki ana ae o ko lakou alakai, Mrs. L. Kamakaeha Dominis, Likelike a me B. Pauahi Bishop maluna o ke Kilauea, ua puana koke mai o Mrs. L. K. Halulu i kekahi mele i kapaia e lakou, o "Sanoe."  Ia puana ana ae no a lohe o Pauli, J. Papa a me D. Malo, e hoohalulu iho ana lakou la i ko lakou mau leo kane, i hoolohe aku ka hana, ne-i lua i ka papa hele; e kamau ae ana hoi kahi leo tenora, aheahe lua iluna.  He nui no na mele i himeni ia malaila; a o kekahi nae o na mele lealea i himeni ia a makou i anoi aku ai,

            "Aohe hana mai a Palai e,

             O ka luhe wale mai no."

 

            EIA NO UA AIHUE.--I ka po Poaono aku nei i hala, ua hoao kekahi kanaka manao ino, he keiki na Miluʻo lalo o ka pali paa, e aihue paha i dala no kona nele, a ua komo mai mahope o ka hale Loio o Alabati F. Kauka, a ua hoonaueue paha i ka pah ala, aohe nae he wahi mea a loaa kana pala o ka hele ana ilaila.  No ka hemo ole paha o k apahu, lawe aku la i ka puulu pepa a mawaho o ka pa, a malaila kahi i huli ai, aohe nae he wahi mea a loaa o ke dala, a hoi ana me na kapuai e hele nihi ana.  Ua manao paha ka mea aihue, o ke dala e loaa mai ana ma ia hana ino, he waiwai kupono ia.  aole Loa !  Eia wale no, o ka mea e loaa mai ana ma ke kahe ana o ka hou o kou lae, aole paha o ka hai mea i luhi ai, a moe ino ai kou po a manao e kii e aihue, i ola ai oe a me kou aohan.  "Oka waiwai i loaa hewa mai, aole ia he mea e pomaikai ai."

 

            HE WAHI LEO HULA I KE KULU AUMOE.--I ka po Poakahi iho nei, mahope iho o ka hora umi a oia hoi ka manawa mau e kau ai na poo i ka uluna o na poe hana a pau, aia hoi, kani ana keia leo hula i ke aumoe me he hanehane la, ma kahi e pili koke ana i Haliimaile-waho, ma ka aoao makai nei o ke alanui.  Haohao makou i ke kani ana o keia leo, i holo mai ka hana, e kuhela ana ka noho a kekahi kanaka makapo nui puipui, aole nae i loaa ia makou ka inoa, a me kana mau wahi hoopaa he mau wahi wahine, a e nui ana ka leo i ka hula, he inoa no kekahi keiki.  Eia nae ka makou i manao ai, ma he Makai kekahi e ku koke ana, in a ua puhalahio kela poe hula i ka Halewai, no ka walaau ano e i ke kulu-aumoe, oiai he wa moe ia no ka lehulehu, me ka manao he hana no ko ke ao.  Eia no hoi kekahi, heaha no la hoi ko lakou mea i hula ole ai i ke ao?  Eia hoi ka ninau hope; He Palapala Ae Hula no anei kona no ia po?  Ma ia hana uko ole ka e loaa ai ke ola o ia kanaka no ka noho ana.  Pela ka lohe wale ia mai.

 

            KAU KA WELI O KA HAOLE.--I ka la Sabati aku nei i hala, ua pau nui aku kekahi poe Pake kamaaina o uka nei e makaikai i ko lakou mau ohana pake o ke ano like, e noho akoakoa ana hoi ma Kulaokahua, maloko o ka Halemai Amerika hope iho nei, oia hoi kahi o Uilama Kele.  No ka hele loa anaʻku okekahi poe pake a kokoke loa e pili me na pake malihini, nolaila, ua pihoihoi ka haole nana e malama ana i na pake malihini, o olelo aku auanei kekahi poe pake o uka nei e holo malu, nolaila, kipaku mai la ka haole e hele.  Eia nae, hoopaa aku la no kekahi poe pake i ke ku aku.  a no ka manao no hoi o ua haole nei, he hoonana maoli ko keia poe pake, e kau mai ana ua haole nei i ka pu-panapana, a pu-paea palali ana.  Eia no ka hoi he poula wale no, kau e ka weli o kekahi poe e ku aku ana, me ka manao aku he poka ko loko.  Ia hana ana no nae pela, o ka wiwo no ia o na pake o uka nei, o ke ku no ia a hoi ni mai ana.  E noho aku la hoi e aha, ua ike ia aku la hoi auanei, ua ka-i-ka-ai ka "hana io o ka haole."

 

            NA PEPEHI KANAKA O KAUAI.--I ke ahiahi Poakahi iho nei, ua piha u o Ainahou i na kanaka o kela ano keia ano, i hele makaikai ae no ka holo o kekahi mau alii o ka aina.  I ka hoi ana mai, e piha ana kekahi poe uuku ma kahi e pili an aia Mere moku o Kauai, e kali ana o ka lawe ia mai o na pepehi kanaka.  He mau minute paha i hala ae o ka hora 5 o ke ahiahi, nee hele mai ana ka puulu kanaka ma ke Alanui Papu; e iloko o ia pualu na pepehi kanaka ekolu, oia hoi o Pahukoa, Hooleawaawaa a me Kaohe w. a me kekahi Pake i hoopaahao ia no kekahi hihia e.  I ke kokoke ana mai i ka uwapo, ua huro like ae ka ahakanaka, aohe no nae, he wahi mea a wiwowiwo iho kahi elemakule; nana aku no i kona helehelena, he ano hookalakupua no, me he mea la he kahu daimonio io no ia e like ma ka lohe wale ia.  I ke kau ana iluna o ka moku, me na hao e paa ana ma na lima.  ua uhao koke ia aku la i ka opu o ka moku, a nalowale aku la mai na maka aku o ka lehulehu.  Ua hoolale koke ae ke Kapena Nika i kona mana, a holo aku la kona moku me kela mau ukana nui.  E hookolokolo ia ana lakou ma ka la 7 o Mei nei, oia hoi keia Poalua ae.

 

Hawaii.

 

            KA AINA A KAAPAHU, HAMAKUA.--Ma ka Poalua iho nei, ua kuai kudala ia keia a na e waiho la ma Hamakua, Hawaii, e ka Lunahooponopono waiwai o Kailikole ka mea i make, a ua lilo ua aina la ia J. W. Aukina o Honolulu nei no na dala he hookahi haneri.

 

            NU HOU.--Mea hou maluna o Mele Hoku kahi moku o Koni.  Haalele au ia Honolulu i ka la 13 o Aperila, hiki au ma Hilo nei i ka la 20.  Maanei kaua e ike ai i ka hana aloha ole a keia kapena, ekolu dale o ku kino, eha makou na ohua, he $12.

N.  S. KEOMOKU.

            Piihonua, Hilo, Hawaii.

 

            KA MOKU KALAHULALI.--Ua ku ae kekahi moku ma Hilo nona ka inoa Kalahulali (Sunshine) ma ka la 22 o Aperila iloko o na ia 62 mai Kikane mai.  Haalele ia laila ma ka la 14 o Feberuari, a i ka la 18, loaa i ka makani ino, a hala he 11 la.  Ia loan ana i ka makani, ua loohia ia ka ihu oia moku i ka poino, a nolaila, ua kipa oia ma Hilo e kapili hou ai.  O ka ukana maluna on a, he lapahu.

 

            NA BAIBALA HAWAII.--Maluna o ka Kilauea i holo aku nei i Hawaii, ua lawe pu aka o J. Kaona o Kainaliu, Kona Hema Hawaii, hookahi pahu nui i hoopihaia i na Baibala he hookahi haneri me kanakolu kumamalua.  Ua poloai mai oia ia makou, e haawi wale ana oia ia mau baibala i kona mau kini makamaka malaila, in a io pela, nani wale kona lokomaikai, i ka hoolako ana i kona poe ma mea kaua o ke Aupuni Lani

 

            MOKU HOU NA MANAMANALIMA.-- He palapala i kakau ia ma Hilo, ma ka la 22 o Aperila i hala, e ka mea nona ka inoa H. Kapoe Maloko o ia palapala i ike iho ai mako i na olelo penei: "Ma ka hora 11 o ka la 22 o Aperila makahiki 1857 e nane nei, moku iho la na manamanalima o kekahi ili-keekeo o Mareka e hana ana maloko o ka hale mahu o Lidgate a me Young.  Ma ka paniole no i moku ai na manamanalima o G. Keumi, na ia paniolo no i paina hou iho nei ua manamanalima o keia keiki.  O kona inoa o Mr. Demorse."

 

            WILI-KO MA KOHALA.--Ke hoomaka no i ka wili ana o ke ko ma Kohala i ka la ekolu o Aperila, M. H. 1867, aha mahina a oi ae ka hoomaha ana, a ke liuliu nei ke keiki D. D. Baluina i kana hana o ka hoomaemae ia loko o ka hale puhi ko, a ua maemae io no aole hoi pela i kela Luna mua i hoi aku la i kona one hanau.

 

            NO KA WAHIE.--Aha mahina a oi ae ka hoomakaukau ana o ka wahie, a ua lako kupono no kekahi mau mahina e wili ai; e aho hoi keia manua o ka wa i naue aku nei, aole hoi e pupuahulu loa kahi haole o Maui, a a, e na wahi kaaka o ka ua Apuupuu o Waimea, o Kaula, a me Kahookumu, a me Kahi, Makole, a he wahi Pukiki, a me ke keiki hana uwala o Kawaihae-uka, P. Papaua.

 

            NO KA AI O KOHALA.--Aole pilikia loa o Kohala no ka ai, ke kamau nei no, aole maule loa, o ke pai 28 paona a oi ae, he hapalua no ia ia anei, nolaila, ola iki no: a o na wahi uwala maoli ae no hapalua eke ke piha, he hapaha  Na ko Kohala iho no keia i mahiai, aole lakou e kii ma kahi e.  O Waipio keia, he 12 a oi ae paona o kahi holoai, he hapalua.  O ki loa ka aina wai, ola no ka aina mloo i na pai uwala hapaha.

 

            NO KA NOHO ANA O NA KANAKA.--Ua kupono no ka noho ana o na kanaka malama pono i ka olelo a ko lakou haku hana, maluhia no ma kekahi mau mea, a ma kekahi no hoi, aole like me ka ka haku-hana, hele mau i ka lapule, makaala no, aole na hana lealea ma ia la, kapu loa.  Ua olelo ko lakou haku hana o D. D. Baluina "o ka mea hele mau i ka pule, me ka hihia ole i na Kanawai o ka Hui, e loaa ia ia ka makana $50.00 dala maikai, mai ka malama hope o ka makahiki a hiki i ka malama mua; "a ke hoomaka nei ia ia hana maikai.

 

            NO NA LUNA.--Ehiku no luna malalo o ka Luna-nui, he poe kamaaina no kekahi, a hookahi no Maui mai, a ua kamaaina hoi ma keia nina, he makaala no ma na hana i kekahi manawa, a kekahi wa no hoi alualu no hoi, aka, aole nae hoi pela ko kekahi wahi, he hemolele loa aku no paha.  "Ke hemolele hoi."

 

            NO NA HAOLE HANA.-- Ewalu haole paahana ma keia papa-hana, he makaala no lakou i ka lakou hana i kekahi wa, he hookamani no hoi i kekahi wa, aka, no ko lakou kau ana aʻe i kahi hiki ole, i ke kanaka Hawaii ke lalau ae.  Ua pau, ke hoi nei au e hooluolu iaʻu, a hiki mai i kaʻu waki o ka po, pii kekai i ka hor 12  Owau no o ke keiki heenalu o Maliu.  J.J. Piimaiwaa.

            Halaula, Kohala-Akau, Aperila 2, 1867

 

Kauai

            KA HAPA HIKU O KA MAHIKO O LIHUE, KAUAI.Ua kuai kudala ia ma Honolulu nei i ka Poalua iho nei, ka akahi hapa hiku o kela makiho maluna, oia hoi ko Walker a me Allen ma hapa iloko oia mahiko, a ua lilo aenei ia hapa no na dala eha tausani.  O Alabati F. Kauka ka mea nana i koho.

 

Maui

            NA WAIWAI LEWA o ka Hui Mahiko Nui o Lahaina, oia hoi na waiwai aohe i kudala pu ia me ka mahiko, ua kuai ia iho nei ma Honolulu nei i ka Poaono aku nei i hala no na dala $1,897.58, e kekahi mau keiki waiwai no o Lahaina.  O ua mau waiwai la, no ka Hui o Walker, Allen & Co.