Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 19, 11 May 1867 — Page 1

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Hikianalia Foster
This work is dedicated to:  Dr. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE VI. HELU 19.                                                HONOLULU, MEI 11, 1867                                     NA HELU A PAU 284.

KA NUPEPA KUOKOA,

@@@@@@ mae ia ma Honolulu

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he Umikumamalua!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

"KA NUPEPA KUOKOA."

@@ published in Honolulu

EVERY SATURDAY.

$2.00 per aun@@a, or $1.00 per six months, in advance.

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Na Hana, Kaupo, a me Kahului.

Ka Moku Kuna

'MANUOKAWAI,'

O Akoni ke Kapena.

E holo ma@ ana kela moku i na @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

He Moku Holo Mau

No Lahaina, a me Makena.

O ke kuna kalepa @ aa

@@@@@@@

"Kate Lee."

O Fountain ke Kapena,

E holo ma@ loa ana, a hiki mai

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

No Hilo.

Ka Moku Kuna

"Mele Hilo,"

O Sebastian ke Kapena.

E holo ma@ ana kela moku i ke

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

No Kawa@@ae.

E holo ma@ ana ke kuna ma@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

Moku Kuna Wawiki!!

E holo ma@ ana kela wa@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

He moku holo mau no Kona

a me

Kau, Hawaii.

E holo mau ana ke kuna

"Kona Packet,"

Kapena B@@@@@@@. mawa@@@ o Honolulu a me Kona, Kau, Hawaii@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

No Honoipu me Naohaku,

Ka Moku Kuna

"Kohala"

O Howard ke Kapena.

E holo mau ana keia moku a ma @@ Awa i @@@@@@ maluna, no na ukana a me na ehua. K@@@@@@ i ke Kapena a @@@@@@@@, ia @@@.

Kakela me Kuke.

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule,                      $4 00

     "   Ohana, ano nui, me ka kii a me na Moohana,            2 50

                                                                                    5 00

     "   Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, 1 00

     "   Ohana, me na Moohana wale no,                  624

    "   Okoa,              *          *          *                      50

Kauoha Kahiko, i p@iia i ka M. H. 1838,                  25

Kauoha Hou, m@ ka pepa lahilahi o waho,               124

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)                                    25

Haiao,              *          *          *          *                      25

Hele Malihini Ana,                  *          *                      25

Wehewehehala,                       *          *                      25

Lira Hawaii,                *          *          *                      25

No ko ke Akua Ano,               *          *                      25

Lira Kawalii,               *                      *                      25

Kumumua Hou,                                  *                      124

Moolelo Ekalesia,                    *                      *          50

Hoike Palapala Hemolele,                   *                      25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,                      25

Ninauhoike                  *          *          *                      124

Ui Kamalii no na Kula Sahati                                     124

Kumu Leomele                                                           124

Haawina Kamalii, Buke 1, a me 3,                             124

Haawina Kamalii, Bule elua i huiia,                            25

Eia na buke i haawi wale ia.

Haawina Baibala.

Ui.

No ka Aoao Pope.

Hoike Pope.

Palapala Liilii-

            Helu 4-Makemake anei oe i ke ola ?

Helu 6-E hele i o Kristo la.

Helu 7-Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauna.

Helu 11-No ka hoohiki wa@ahee i ke Akua.

Helu 16- Ka F@hia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Papekiko ana.

Helu 17-Mai hana ino i na Holoholona.

Helu 18-No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awn.

Ka Davida Malo Kumumanao.

Ka Moolelo O Bati@@@@ Puaaiki.

                                    L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

Ka Nupepa Kuokoa.

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA 1.

Na S.M. Kamakau.

HELU 26.

O pauli kaoleioku hoi a me kona poe ma kona mau waa kaulua, ke @ana mai la no ma kahi kaawale. Hoouna aku la no hoi o Kamehameha me ka peahi aku e pae mai i uka, aohe make o uka. Hoole mai la no hoi o P. Kaoleioku, aole e pae i uka, aia a loaa ke kanawai, alaila, pae i uka. Olelo aku hoi o Kaleimamahu ia Kamehameha, "Ke hoole mai nei ke keiki a kaua, aole ka e pae mai i uka nei, aia a loaa aku ke kanawai alaila pae mai i uka nei." Ke olelo ae nei hoi o Kelii@na@kai, "E make no ia, ua make aku la no kona kaikuaana, oia no hoi kona moepuu o kona kaikaina. Ina no hoi e make @e, owau aku no hoi kou moepuu," Pane mai hoi o Kamehameha i ka hua o ke ola, "E make hoi i ke aha ka kaua keiki i loaa i ko kaua wa heu ole? E noho mai ana ko i ala makuahine me ke kapu a Kalaniopuu, a no ke komo iloko o kona makuahine, oaa ka mea nana e malama iloko o na la popilikia. Oia hoi ka kaua ola nui o keia la." Kahea mai la no hoi o Kamehameha me ka i ma, "E Kalaimamahu, haawiia'ku ke kanawai no ke keiki a kaua." Kekala aku la no hoi o Kalaimamahu i ke kanawai; "He ola! He ola!! Aole e make, aohe e make, e ola na pio! e ola na pio! He Mamalahoa Kanawai."

A pau ke kukala ia ana o ke kanawai pae mai la na waa o P. Kaoleioku i uka, ua ola na ohua ma uku, o na pio i holo e pee, ua pau i ke ola. Ahonui o Kamehameha i ka malama ana i ke kanawai no ke ola.

Ma ka moolelo o Keoua Kuahuula, ua oleloia ka mana no Kapoukahi, e like me kana mau olelo wanana, "O Puukoholo ka hale o ke akua, alaila, pau ke kaua o Hawaii, nana no e hele mai a kau ae iluna." Aole no paha lakou i manao, no Iehova ka mana, e hiki ke hoohui i keia mau aupuni liilii i hookahi aupuni, a e hiki mai ana ke aupuni o ka lani.

I ko Kaihekioi ike ana'ku ia Keoua Kuahuula e amo ia ana ilana o Puukohola, puana aku la oia i keia mau hua mele aloha penei:

"Kuu haku i ka ua haao-e-

Ke lele ue la ka ua

Ma uka o Auau-le-le-

Lele ka ua lele pu no me ka makani,

E lele poo ana ka wai o ka ha,

Kuu haku mai ka wai

Haule-poo-e-"

I ka make ana o Keoua Kuahuula, ke keiki a Kalaniopuu, ka Moi o Hawaii, a kauia oia ma Puukoholo ma Kawaihae, alaila, ua holookoa ke aupuni o ka mokupuni o Hawaii ia Kamehameha.

No ke kaua ana o Kamehameha me Kahekili a me Kaeo ka Moi o Kauai.

I ka lohe ana o Kaeokulani ka Moi o Kaua, mai make o Kalanikupule a me na'lii o Maui ia Kamehameha i ke kaua ia, a ua pani kumano ia ka wai o Iao i ka heana o ka poe i make i ke kaua, nolaila, uluku iho la o Kaeokulani, e holo mai e kaua me Kamehameha.

Hoomakaukau iho la o Kaeokulani i kona mau koa, alaila, holo mai la ia a me Peapea hoi ke keiki a Kamehameha Nui, a me kona mau kuhina kaua, oia o Kukiki a me Kaiawa, o na'lii a me na puali koa, a me na hookele moana. Ua holo mai lakou me ka makaukau i ka pu a me na lako kaua o kela a me keia ano, me kana kanaka akaimai no hoi i ke ki ana o ka pu, oia hoi o Mr. Mare Amara a me Makaeha ma kana mau ilio aikanaka. Holo mai la oia i Oahu, a hui pu me Kahekili ka Moi o Oahu, Molokai, Maui a me Lanai. I ko laua hui ana, hoolalelale koke aku la o Kaeokulani ia Kahekili, i ka i ana aku, "E holo kaua e kaua me Kamehameha, no ka mea, ua kii mai oia e kaua i kou mau aina." Ua ao aku no o Kahekili, e holo pu me Kaeokulani i ke kaua i Hawaii.

Hoomakaukau iho la o Kahekili no ka holo pu me Kaeokulani. Ohi mai la oia i ka poe kou hou no o Oahu. Ua hoomahuahua loa ia na koa paele i kapaia he "pahupu." O kekahi paele o ka poe pahupu, he poe kanaka ano e loa lakou i ka nana aku, a he poe luna nui lakou no na pahupu. Ekolu ia poe kanaka, o K@i, o Kualakia a me Manuokaiwi. Ua ulu paapa @ lakou i ka uhi mol@, mai ka piko po@ a hiki malalo o na kapuai wawae: ua loleia ka lihilihi a kikooia; a o ka onohi me na niho wale no koe. (Ina paha i hiki mua mai ko Nuuanu poe, in a paha ua punahele lakou, a lilo la o Waipouli a me Honomaele ia lakou.)

A makaukau o Kahekili ma no ka holo i ke kaua, hoonoho iho la oia ia Kanikupule kana keiki i Moi no o Oahu, a oia no hoi ke alii aimoku no o Oahu.

Holo aku la o Kahekili a me kona poe alii, me ka nui o na ohana alii, a me na kaukaualii, na puali alii a me na keiki alii. O na poe kaua, o Kaniuula, o Kepoouahi a me ka pahupu a me na koa i ohi hou ia no o Oahu, a hui pu aku la me ko ka Moi o Kauai.

Holo aku la ka huakai kaua a pae ma Kaunakakai i Molokai, ike iho la o Kaeokulani ka Moi o Kauai, i ka nui launa ole o kahi i noho ia e na koa o Kamehameha, nolaila, olelo iho la ua Kaeokulani nei "O ke ka a ka hee nui i ka lua la, mokaki ka iwi o ka papai." Haalele iho la lakou ia laila, holo aku la a pae i Maui, a make iho la o Kekuapoiula, he wahine i kaulana nui no ka maikai. Noho iho la ka huakai kaua ma Wailaku. Olelo iho la nae ua Kaeokulani nei ia Waiehu, "O ka aina hoi o ke koa nui, nana i imi i ke aupuni no Kamehameha, o (Keeaumoku paha ia). E Kauai-e, e ku iluna, eia ko aina waihona honowa." Hookano maoli ka hoi ke Kauai. Ua lilo O Waiehu ia Kiikiki. Auwe! ai no ka hoi ua Kauai nei i ka poi o Waiehu. "I pono i kau a na waha, mai noho a pehi wale iho."

Okioki iho la ka Moi o Kauai ia Maui, e like me ka haawi ana a Kahekili ia ia. Ao na aina i okioki ia, haawi @e la oia i kona poe alii a me na koa. O kekahi poe alii nae o Kahekili a me na keiki alii, hoohalahala iho la lakou i ka nele i ka aina ole. A no keia hoohalahala ana, o ka hoomaka koke iho la no ia o ke kaua kuloko ana me Kaeokulani a me kona poe koa, ma Paukukalo e pili ana hoi me Waiehu; e nanea ana no i ka heenalu, a o ke kaua koke no ia. O Koalaukani nae ka pua o o ke kaua ia la; ua hoopuni ia oia e ko Kauai poe, a ua komo hoi oia iloko o ka pilikia launa ole. E nana no hoi oukou i kona kulana a me na kapuai, i alo ai i na ihe a me na pololu; a ua koa io no hoi kona mau kulana kaua.

Kaapuni aku la o Kaeo@ulani ia Koolau o Maui, a hiki aku la oia a me kona poe a pau me ia i Hana, a pii aku la oia i ka puu kaua o Kauwiki. Oniu ae la no hoi oia i kahi laau kaua ana ia Kamoolehua, a hou ae la iluna, me ka manao e ku ae i ka lani. Olelo iho la nae ua Kaeokulani nei, "Ua olelo ia hoi o Hana ua lani haahaa, eia no ka hoi he kiekie no, no ka mea, ua hou ae nei au i kuu laaau ai-kaua ia Kamoolehua, aole nae i ku ae i ka lani, nolaila, ke manao nei au, aole no paha e ku ana o Kamehameha i kuu laau."

"E ke Kauai-e, e na'lii, e na koa, e na puali,-e na pokii-e, e ikaika, e koa, a inu i ka wai o Waipio, a ai i ke kalo o Kunaka."

O Kahekili ma hoi, e noho ana lakou ma Mokulau i Kaupo, a malaila no lakou i holo ae ai i Hawaii. Holo aku la no hoi o Kaeokulani ma a pae ma Waipio i Hawaii mai Hana aku. A pae lakou ma Waipio, ua hooko aku o Kaeokulani no kana mau hoohiki ana. Ua hana ino wale aku oia i a Waipio, a hoohiolo aku la i na wahi kapu a me ka paepae kapu hoi o Liloa, ua olepe ia; a o ka paepae kapu nioi o Kahoukapu, ua puhiia i ke ahi; a o na wahi kapu e ae, ua hoonoo loa ia. Aole no hoi he alii mai kinohi mai i hana ino i keia mau wahi kapu, aka, o Keoua Kuahuula nae, ua hana ino no oia i ka aina a me na mea ai i kela makahiki aku. He keu loa aku nei hoi kahi kanaka o Kauai. He mau hoailona paha ia, e hiki mai ana ka wa e hoohioloia ai na kapu kahiko o Hawaii nei "E ke aupuni o ke Akua." A o Kahekili, hiki aku la oia ma Halawa i Kohala, a ua kaua liilii no ma Kohala. O Kamehameha hoi aia no ma Kona.

O Peapeamakawalu Kamakauhoa, oia hoi ke alii ikaika i ka hakaka. Ua olelo ia no hoi, aole no e pakele o Kamehameha ia Peapea he hakaka laua. Ua maopopo ko Peapea ikaika ma kana mau hana i kaulana. O ka uhuki ana o Peapea i ke kumu kou i Kahahawai: o ka uhuki ana i ke ki o Muleiula a me Polipoli ma Napoki: o ka haehae ana i ka Mu ai maia o Laauhaele: o ka uhai ana i ka olohe o Puukapeie a me na hana ikaikaika a pau ana i kona kino; o kona hopu pa-ha ana i na kanaka ma Kohala, a iluna no ia la pokopoko, a haule iho hoi ilalo, helelei liilii.

Holo mai la o Kahekili a halawai me Kaeo ma Waipio, a hui pu laua ma kahi hookahi.

I ka lohe ana nae o Kamehameha, aia o Kaeo a me Kahekili ma Waipio, nolaila, kuka iho la oia a me kona poe Kuhina a me ka poe kakaolelo akamai, me ka olelo ana, "Aia ka i-a ua komo iloko o ka upena, ua komo aku la hoi i ka hului." A no keia manao ana pela, holo mai la o Kamehameha ma a pani ia kai o Waipio. Ua nui loa na auwaa kaulua o Kamehameha a me na Kuhina a me kona poe alii me ia, na pukaua a me na mamakakaua, a me kahi mokukiakahi hoi o Kameeiamoku, i hoolako ia i na mea kaua, a he mau pokuniahi kekahi maluna o na auwaa-kaulua. O John Young Olohana a me D. Isare Aikake, na haole a Kamehameha, o laua maluna o ka moku.

I ka holo ana mai nae a Kamehameha ma e pani ia Waipio, e hoi mai ana ke kana a Kahekili a me Kaeokulani i @a pali hulaana o Waimanu ma, o ka halawai iho la no ia i ka moana, a o ka hoouku kaua koke iho la no ia o na aoao a elua i ka moana, aka, aole nae hoi i akaka loa ka lanakila o na aoao elua, no ka mea aia i ka moana ka hoouka ana o ke kaua. Aole no he mau alii a mau alii alihikaua hoi iloko o ia kaua ana o na aoelua i make, ua make like na hoi na koa o na aoao elua. Aole no hoi i pae o Kahekili ma i uka, no ka mea, ua pau nui lakou i ka hoi i Maui. Ua kapaia keia kaua ana, o Kepuwahaulaula, a o Kawai a me ke kaua moana, i ka A.D. 1791- Aole no i make o Keona K. ia manawa, aka, ua holo aku nae o Kaiana ma i ke kaua i Kau; no ka lohe ana e holo aku ana o Kahekili a me Kaeokulani, ua hilahila ke kaua pu ma ka aoao o Kamehameha. He oiaio paha aole paha. O ka Kahekili kaua hope loa ana keia, a make iho la oia i ka A.D. 1793.

I ka pau ana o ke kaua ma Hawaii, mawaena o Kamehameha a me Kahekili a me Kaeokulani, hoi aku la o Kahekili ma a noho i Maui, a o Kaeokulani ma kekahi i noho pu i Maui. Ma Hana ko lakou wahi i noho ai. O Peapea hoi ke keiki a Kamehameha Nui a me kona aialo pu me ia, maluna o Kauwiki ko lakou wahi i noho ai. I kekahi la nae, e ki pu ana ua o Peapea iloko o ka hale, e hamama wale ana no ka pahu pauda i ka manawa ana e ki ana, nolaila, haule iho la kekahi huna ahi iloko o ua pahu pauda nei, a o ke pa-hu koke ae la no ia, a ua lapalapa ia hoi o Peapea e ka panda. Aloha ino!

"Wela Kalani-e, wela Kalani,

Wela Kauwiki i ka hulili,

Pau ai Peapeamakawalu,

Huna o Hawaii Kuauli,

Oia ka uhane e-o-ne-i-

O ka uhane hea-hea makani,

Uhane noho i ka hala i ka pe-e,

Ulu mahiehie pua hinalo,

Ma kai o Honokalani-o-e."

Ua hoihoi ia o Peapea me ke ola no, a hiki ma Honokehau i Kaanapali, a malaila o Peapeamakawalu Kamakauahoa o Kupelenuiahaho i make ai.

(Aole i pau.)

[E ka mea heluhelu, Aloha oe:-

Ina he lealea kou e hoonanea iho i kou mau kii onohi me na kolamu o keia Kauo kahiko, alaila, o oe kekahi i kokua pu mai me makou i ka panee ana i ka huila o keia kaa me na kihipoohiwi o kou puuwai waipahe; a o kou lealea ana a me ka hoihoi i ka heluhelu ana iho i ua Kaao hookalakupua nei, na ukupanei nui nana i hoouku mai i ka luhi nui o ka mea nana i kakau. A o ka mea manao maua la, mai ukali pu mai no ia me makou iloko o na kikee o ke Aupuni Kasimia, o luhi hewa auanei kona mau a-u i ke koele wawae pu me makou i na piina ikiiki a me na oawawa poopoo o ke Aupuni o ke Keiki Alii Hesana. A ke kauoha ia aku nei no ia, maanei no la hoi aku, a mai hookakahele loa aku i ka heluhelu ma keia lalo aku nei la, o kunukunu koke iho no auanei, kapa mai o makou ka hewa i ke konokono wale aku no ia ia.

Ma keia hoomaka hou ana o ko kakou Kaao, e waiho loa ia ana ka PILIKUA AI KANAKA, aohe olelo ana i koe nona, no ka mea, ua pau aku la kona leo, a ua pio no hoi kona ikaika. O ka moolelo o ke Keiki Alii Hesana a me ke Kaao o Bidia Samela, ke kaikamahine Alii o Bohemia, na mea e hoopuka mau ia aku ana ma keia hope aku, a hiki wale i ka wa e pauaho mai ai laua ia kakou. A e komo pu ana no hoi iloko o keia Kaao na hana mana kupua a na uhane Feare a me ko lakou Alii Uhane, a me kekahi poe e iho nana i kokua mai ia Hesana ma ka huli ana ia Bidia Samela, ka Nani Hiwahiwa lua ole o ke Aupuni o Bohemia].

"Ke kilakila, i kupu, i oni, e oi,

E kela no maluna o Kawaikini."

Aloha oukou, aloe nae Kupai (Good by)

ONIULA.

Ke Keiki Alii Hesana

A me Bidia Samela o Bohemia.

Helu 8.

I ka manawa a Anej@o i pane mai ai ia ia, nolaila, olelo aku la o Hesana, me ka i ana aku, "Heaha la ke ano o kau mea e nonoi mai nei? A, aole no hoi he maopopo iki ia'u ke kuleana o kou makemake ana i kekahi oho nene ilikapu o kuu poo; ua laa ia mau lauoho i kuu manao, aohe no hoi he kupu nana e huhuki ae a e kiola wale aku me kuu ike ole, no ka mea, o ko'u la lanakila no keia mai loko mai o ka poino nui a'u i manao ai, aohe pu@pale nana e alai ae, nolaila, ua lanakila pu no na wahi a pau o kuu nui kino, mai ka piko o kuu poo a hiki i ka m@nea o kuu wawae."

"Aha," wahi a Anej@o; "alia oe e wikiwiki i ka puana ana pela, aia a lohe maopopo aku oe i ke kumu o kuu makemake ana i kekahi lauoho hookahi o kou poo."

"Na kumu hea?" wahi a Hesana; "a o na mea no'u e maliu aku ai i kau nonoi? Aole anei o oe ka mea nana i pahele mua mai ia'u? Aole anei oe i hoahewaia mai no kau hana ho@opunipuni ana mai i mea no'u e punihei ai @ Aole anei o oe kai imi mai nei i kahi nana e kala aku i kou hewa; a mamuli hoi o ko'u ahonui, e hoapono ia mai ai oe e kou Haku; a i ole oe e kalaia'ku, e mau auanei kou hoopai maluna iho o kou poo, a hala ae ke au o na makahiki elima maluna ou?"

I ko Anejao lohe ana i keia, wela io la kona huhu no Hesana, a huli ae la ia a hele aku la ma ke ala moowini no o lakou ka poe uhane kupua lele; "@a ka no lakou la i ka ai," wahi a ka Hawaii, "no lakou la ke poo huna i ke ao uli"

Nana aku la o Hesana ia Anejao a hiki i kona nalowale ana aku iloko o na ao polohiwa o ka lewa, alaila, huli ae la oia ma kona kuamoo ana e hele ana. Ua manao nui oia e ike i kela luahine kahiko nawaliwali, ana hoi i haalele aku a mauli-awa wale ana no, a e ike pu aku hoi kekahi i na mea i hana ia aku ai ia ia e ke Alii Uhane. Aole oia i hele mai ma kona alanui mua ana i pii aku ai, aka, pii ae la oia ma na lapa o na kualono, no kona makemake nui e ike aku i ka waiho'na papu mai o ka aina mai o a o, a me ke kulana hoi o na hale o ke kaona. Ia ia nae e wale a ana i ke kilohi aku i ka nani o na aleo, a me na winiwini hoonani o na hale o ke kaona, aia hoi, ike aku la oia i kekahi pa hale nui e ku ana i ke kula lai anoano. "O kela mea kamahao a'u e ike nei, no luna mai no ia," wahi a Hesana; a o ko'u manao nui no hoi ka ike kino aku he alo no he alo, i na paia kela hale kamahao a me na kanaka e noho ana maloko; a aohe hoi he olelo ana, in a nau e ke Alii lokomaikai o na Uhane kela hale i kukulu, no ka pomaikai o kela luahine mai kahiko i hele wale a kolopupu."

Hoomaha iho la no oia maluna pono o ka piko o kekahi puu kiekie, a i ka hala ana ae o kekahi mau minute pokole, ku ae la oia iluna, a holokiki mai la ilalo i ke kumu o ka puu elike me ka mama i hiki i kona mau kapuai ke ahai i kona kino.

Aole oia i hoomaha iki a hiki wale i kona hiki ana ma na kaiaulu o waho o ka pa-hale ana i ike ai, [a me he mea la no paha o Ku, o Ka, o Wahineomao ma ae no kekahi ilaila, i ka ua mea o ka pakela paukiki i ka holo.] Ia ia i komo mai ai maloko o ka puka pa, na ka moani waianuhea o ka honesakela i kona mai ia ia e puana ae i keia mau huaolelo, "He ala hoi keia?" Aka, lohe koke aku la no oia i ka leo aloha o kekahi mea e kahea mai ana ia ia i ka i ana.

"E ola kuu Haku, komo mai e nana i kau kauwa haahaa loa, ua lanakili mai o@a mai loko mai o na pilikia a ka nele, hune a me ka mai."

I kona komo ana aku ma ka puka o ka hale, he wahine a-oo kahiko ano lele hanohano ke noho ana iluna o kekahi noho hooluolu, a o kona aahu keokeo i kikohu ia i na pohaku makamae, ka mea nana i hoike mai ia Hesana, he wahine oia no ke kulana kiekie, nolaila, ninau aku la oia, "Owai oe e ka wahine hanohano? A mai hea mai hoi kou wahi i hele mai ai?"

A lohe ka luahine no keia ninau a Hesana, alaila, akaaka mai la @ia, a mahope, i mai la, "E ke Keiki Ahi, owau no ka mea i kaailio pu me oe i keia kakahiaka."

Ninau hou aku la o Hesana, "O! ooe no anei ka luahine nana i ao mai ia'u no kekahi haawina maikai loa o keia ola ana? Nani kuu hoohewahewa loa ia oe! E hai mai ia'u, pehea la i @i@i mai ai keia pomaikai nui maluna ou?"

I mai la ia, "O ka oiaio, aole no au i hoomaopopo i ke kumu o ka hiki wale ana mai o keia mau mea a pau; ua pau kuu hui a me ko'u mau mai a pau i ka hehee wale aku no; a o ka hi@le hoi a me na mea a pau, me he mea la i ulu wale mai no a ano hou ana. Aole @@e au i lohe iki aku i ka nakeke ana o ka hamare a me ka owe mai o kekahi mea paahana, aole no hoi au i launa iki me na maka o kekahi mea kino, a hiki wale mai la no oe la; a ina paha he wahi hoa noho opiopio ko'u, e lawelawe mai ana @@'@, aole no au e hopo iho ke akena ae, Owau okoa iho la no ka Moi Wahine o Kasimia a e ao."

Aole no i minute iho mahope o keia kamailio ana mai a ka luahine hemo mai la ke pani puka o ka rumi kuene, a puka mai la kekahi kaikamahine opiopio i kahiko ia me ka ie nani keokeo; a, aole nae oia i pane mai i kekahi huaolelo, aka, hoonohonoho ae la oia i ka papakaukau, a kau pono mai la i na pa a me na bola ti.

Ninau aku la hoi ka luahine me ke ano kahaha, "Owai oe, a mai kahi hea mai nei oe e ke kaikamahine opiopio?"

Pane mai la ke kaikamahine, "Owau no ka manu nunu oopa au i hanai ahonui ai. I keia manawa koke no i halawai mai nei au me kekahi kanaka uuku opiopio e noho ana iluna o ka ipuinika lele; hoopa mai la kela ia'u i kekahi kookoo mana, a lilo koke ae la au iloko o ke ano au e ike mai la, a kauoha mai la kela ia'u e hele mai e noho pu me oe, a e lawelawe aku nau no ke koena o kou mau la; a hele mai la au me ka olioli nui e noho lawelawe aku nau, a e malama maikai ana ia'u."

I ko Hesana lohe ana i keia mau olelo a pau, hoomaikai aku la oia i ka luahine, me ka hoomaikai aku la oia i ka luahine, me ka mahalo pu ana ae i ka lokomaikai nui o ka Huku Alii Barona o na Feare.

Olelo aku la hoi oia i ka luahine, "Aohe mea e ae nana i haawi mai i keia mau pomaikai ia oe, o kela Alii Uhane wale no, ka mea no hoi nana i hoopakele mai nei ia'u mai ka lima mai o kela Nunui Ugalemugimo." Hahai aku la o Hesaana i ka moolelo o ka hiki ana mai o ua Alii Uhane la a me na olelo a pau mai ka mua a hiki i ka hope.

Mahope iho o ko ka luahine lohe ana i keia mau olelo, kulou iho la oia ilalo me ka luliluli o ke poo, a mahope, ea ae la iluna a nana mai la ia Hesana, a olelo mai la, "Nani ke aloha o keia Alii ia oe, a o kou mea paha auanei ia e pakele ai mai na poino he nui e kakali mai nei ia oe.

"O kela mea hookahi ana i i mai ai ia oe; me ka luhi nui e loaa ai ia oe ke imi, a oia no kou mea e pilikia ai; aia no a nui kou ikaika, makau ole, alaila oe pakele mai loko mai o ka make."

Olelo aku la hoi o Hesana, "Heaha la auanei keia mea a'u e huli ai?"

Pane hou mai la ka luahine, "He ninau nui keia, aole i haawi ia mai i ke poo o na mea e ae a pau, aia wale no ia oe; nau no e noonoo i ua mea la, aia oe a hoomaopopo iho i ke ano o kau mea i kuko ai, alaila, e ikaika auanei kou manao no ua mea la; aohe hoi he mea e hikike makala, a ke kaohi mai ia oe."

A pau ka olelo ana a ka luahine, hoolale koke mai la ke kaikamahine me ke kahea ana mai, "Ua makaukau na mea ai, a i koe wale no i ka lalau iho a hahau ae i ka waha."

(Aohe i pau.)