Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 20, 18 May 1867 — KUMUMANAO. [ARTICLE]

KUMUMANAO.

| Pt l fCa la < u/u km ai irat Lahui Iln&iu ? \ | NA IoanF. K. KEALO. | i"A hwulu Laho; k,i nuī okr< i k,i tjrjQivyo o ke kanali hookahi ke han* i ■ ■ l»a n»ra hk<? ku tue m, no ka ua /«w w • jluna ua lro Akua W3ife no, 0 ka bana * na jk»nafc*.a me 1» hnomihaahaa atta i kn L»jh«j «aku i Lahui nui lou. ALa, ua haawi | (okomaikai ke Akua i oa kanal« Hawaii 1 ■ |na a mc na nila o ka maiaiua ki-• | vm ana, a mc fvn lokna n k.i pono uhane. • | He lohoiehu fw kumu a kekahi poe 1 rna« | |na<> .ij <» ulu hou keia Lahui, a pela io noJ i Ao!e 0 hiki i na kumu hooulu ke oie e uhu-; |ki ia na kumu e hooomi nei i ka Lahui, o* ! - ka hana nui kn hookaawale i na kumu hoo- 1 Jp»o 1 ka Lahui. I kuu manaoana, he hana l'mnalahi ka noonoo ana i na kumu e mahua-' | hua hou ai ka Lahui, ke pau na kumu hoor--!mt. h'e olelo hookikina aka nei au ia ou-:

ku!j me ke aloha nui. ! B haalele na Alii papa 0 k.i Ama i ko la- • kon mau hewn a pau, e puhi na inakaainn-J na 1 ko lakou niau hewm i ke ahi, e pau kn i moni ana i ka hewa, e pau ka hoomanakii aui ina ka naau, e pu ke kulou ana imua o ī hihou, e [khi ka hana ana i na hanae leaiea'i! ke kino. K kuu mau hoa oka ili-ula-uia o Hawaii nei, e haalele kakou i ka Nc kahiko, 1 e malama ika Nu uon. Ina e pau na ku-i imi hoopio i ka Lahui, alaila, loaa koke na i kumu hooulu. Heaha ia hoi ia mau kumu ? 1. E aloha nui loa nn 'Lii, a me na kana-j ka nnouao i ko lakou Lahui ponoi, e kukulu ; i ke aloha maiuna 0 ko ke Akua m;ui kana-

wai, me ka hooko ana 1 ka I< hov:i k uioha. 0 kei;i io ke kumu e ulu ai keia Lahui, ke > hoopau ia na kumu kue i keia kumu, e aka-j ka keia ma ka mahele ana o ke aloha o na'lii! ino na knnaka nauuao, a me kahi e kukulu ai iko lakou aloha ika Lahui. 1. Oko I aloha o ke 'Lii Nui a me na'lii i ko !;ikou laiiui, he kumu ia e ulu hou ai keiu lahui. He hiki mua ke aloha, he ukali na hana 1 pono a pnu. Heaha la ka hana a nn'lii e hana ai i ulu hou ai ka Lnhui ? E hoolilo [ na'lii a pau i poe mnlama i ka pono nui, w poe kuhikuhi inai i na kanaka i ke kanawm,; a me na rula o ka malama aua ike kino a ,

m*' ka uhane : hoolilo mua na'lii a pau i poealoha ia lakou ilio, e hoolilo ia ke kana. 1 wai in#re i mea nui loa iloko o ka puuwai o na'lii o Ilawaii nei, e inare ka ohana Alii me na'lii papa o ka Aiua, e lawe ana ke'lii, kane i hookahi ana wahine pili paa loa, pelu I no hoi ke alii wahine e lawe ai. Aole mare j o kekahi alii papa o ka aina me na knnuka* o na nina e mai, aole mare i ka haole, aole j « ka paele, Nipoa, nole i ka pake o Kina.l aole loa i ka aeahaukae. !

E malama pono ia na'lii opiopio, e kue ikaika loa i na hewa e hookokoke mai ana i ka puka o na Hnle Alii, no ka mea, ke ohi nei kn po i na Ilaku me na makaainana i ka hope oka hewa. He manaolana ko'u, i»a e noho pono na'lii i mare ia a loaa mai ka laua mau keiki, alaila, pomaikai ka Papa Alii o Hawaii nei, i na pela 4»a hapa nui o na'lii, e lehulehu auanei na Haku o ka ainn, e pau aunei ka hopohopo o na elemakule no

I ka ilihune o ka Noho Kalaunu o ke Aupuni | i ka hooilina ole. Ina e aloha nn'lii ia lakou iho, aole anei e palale ko lakou nloha ia kakou i na makaainnna ? E kokua pu j mni ke 'Lii nui, a me na'lii a pau, i kn poe e iini nna i na mea e mahunhua'ī keia lahui, me ka unuhi ae i mau ihiln mniloke ae o ka ! Papa Ola, no ka men, o kn " Lahui " ke kuinupaa o ke Aupuni. Aole me ke kuhi lani, na hai e hana, a o ke kuhikuhi wale ae no kn oukou, na na Kuhina e hana, mni kuhikuhi aku kakou, na na haolr e imi i na kumu e ulu ai, na ka | lehulehu hoi paha o na haole i lawe mai i J na kumu e hooeini loa nei i ka Lahui Maj waii. Ina e loaa ke aloha in o»jkou, nole I nae i hana paka, e like auanei kakou ine ke j keleawe kanikani, n ine ke kumulwla wa- ; laau. Ina ia kakou ka manaoio a me ka inanaolana, a nele nae i ke aloha, aole o kakou mea e pono ai ilaila. O ka rula keia a , I*iiul o. O ke aloha ke poo o na kanawai a : jviu ; e hoopau i na kahunn lapaau hoopuni- | puni, e hoopau i ka hookipa ana niai i na ■ jvihu rama ma Hawnii nei, e hoo(xiu loa i ka Nu KAIUKO, pelu aunnei e uui hou ai na ! inamo Alii. i 2. O ke aloha o na kanaka naauao i ka ! lahui ponoi, he kumu no la e mahuahua loa •a» kein lahui. Auhea la ia e Lahainaluna ? j Ua ku|>ono loa keia hana nau e Lahainalu- | na, ame na poe e ae i ao ia, a maluna o | ko oukou mau hokua ke kinikohu o keia ha- | na nui. O oukou e na kanaka i hele a kuiliu ka nanuao, e ku iluna, e imi, e huli a e •hana io i na mea e ulu ai ka lahui. no ka mea, o ke knnaka naauao, ua hoomaopopo •oia i ka pono a me kn hewa o ka mea ana e I hana aku ai. O kekahi paha o keia poe naauao ka mea nana i polukuluku i ke poo |o keia lahui, no ka mea, aole lakou i hana ,e like me ka miauao i loaa ia lakou. Ke ■ hookikina aku nei na ia oukou, e haalele i ka manno aloha ole i ka lahui, e pau ka h&na ana i ka hewa laula a me ka hewa hana imalu. Aole no hoi kakou i hana e like me i ka ike ī ao ia mai ia kakou, ua palaka a poina, a hoonanea wale iho no, roe ka hoopo- | ina i ke nloha i ka lahui. j Ano, e Lahainaluna, e ku ae e kaikai i | kn Lahui iluna, o ke aloha i loaa ia oukou, :oia no ka pnepm kupono, a o ka naauao n oukou » loaa, oia ka itne e hiki ai ke mala- ! ma i ke ola o ka lehulehu. Eia nae ka rula roua e hana ai. Aole e kuhilani ua hai e hana kou manao aloha, e hana ponoi no ine na lima, me ka noonooaloha. He aneane

aoie ke kia wahi i noho oi? *a e keu ohan« Lalwmaiooa, a n>c kekahi poe c 3C. iaa lakoa e hooko raax i b?;a kau U:o h. ablia pono. E Kiwe kela hon keia hoa Lahii}&aiurta \ roao keik? heokaoia nana, i»« he ma« keiki ponoi !t nana. e booh;ki paa ioa ia oju m»»i m-iu kc«kt. * htki i k* niaiwwa pooo au i ike b€ pono ke mare ike kane. ame ka paha. Bni ka loina no ka niaiama ana i na keiki Hanai. £ mx(anu oo ī kau ke>kt hanAi e itkc n>e kau keiki poooi. e no aku ta bkou i ka uaauao i kela a nre keia ia, aole me ka hoopunni kekahi o ka oukow miu keiki. aole i kaa ponoi, r»ok? ina keiki hanai. E mahma kakou i ka hanauna hoo T i loaa ka anoano e hooulo ai i ka Lnhui, inai kunukunu kakou i kamalama imau keiki, rnaihov>paka f»a makua i na olelo pelapela i ka iaui mau kaiuahi. Eaopuoe 1 na kamalii ika oleio a e Akua, oia ka mea e palupnlu m ka nanu o na keiki, e hoowaiea la ai lakou i ka hana 1 ka wa uuku, " a kanaka-mnkua oia, aole oia e huli «e mai laila aku." Manaonu ua hiki aku ka huina o na Lahainaiuiu\ i kaewalu hanen, o ka poe i kuonoonn ka noho ana a me ko poe kaiewa, a me kekaiii p»>e naauao e »e. E lawe ka i\iea i kuonoono \ mau keiki nana e like me ka moa i kupouo laia, ina elua a ekolu paha. l\*la hoi ku'u mau Inkimua e ku ne« ina ka Oiiiaua llemoiele, he hana kupono loa keia ia oukou, |«enei oukou e liana ai.

E makaaia mau oe i ke kini i kou Ekalesia, e kiai w ma kahi e komo iu;«i ai ka hewa, e heiu jx)uo i»e i nn kanaka a j*uu o kou LkaieMu, iua e lohe ua ha;vtī kekahi wahine e hele aku oe e iauoa koke me ia, e hooiakolako oe l na mea ku}x)no m» k;\ \va e huiiau ai. E lukii aku oe i kou aiolia ika naau o na keiki liiiii, e ao aku i ka nanuao o ka BaiUila ia iakou. ;Mai mauao kakou na na kahuna iiU6ionari a kakou e hana keia, aole [>eia, ua pau ka iakou iian i. Ina ua ;io mai iakou ia kakou i ka nanuaoa ioaa ia oe e ke kanaka Ilawaii, aka, aole e pouo e iiaaiele loa mai lakou i ke kokua aun, a me ka kuhikuhi ana mai i keia mau luina. Ona kaliuna puie a knkou ka poe e makee nei i keia lahui, he naau aloha Uo lakou, n me ka minnmina loa i na uhnne o keiM jx)e kanakn. Eia keia hana kupono i kn poe naauno, K hoohui īa knkou nn lioa Lahainaluna me ka llui Laau lapuau o Wailuku, e ala kakou me ka iokahi o ka nianao alohn i kaLnhui, e hoopale nku knkou i na olelo hoaikola a na hnole. ke olelo nei lakou: E pan! E pau ana keia Lahui!! Aoie lakou hooie mni me ke kumu ole, no ko iak(»u ike i ka paukiki o ka Lnhui llawaii i ka lioonuu i l.a liewa, n me nn hana pelnpela e j)opoj»o ni ke kino. E na niii a pau, a me na kanaka naauao, e kukulu i ko oukou mnnno aloha laiiui maluna o ke kahui paa.

•3. () k'hiH'a leo knK'ou Aku.i e hooin;ui,i 'i, e honhiki paa lon iki nlii a ine n;i luakaainana oia kn Men Hoomnna. U Ichova ke Akua na na i hana ku luiia me ka honun, oia ko kakou nioa na na i hana, oia ke Akua mana loa, ho aloha lie lokoniaiKai, he naauno, he Akua inau loa, he aloha pau ole oia i Lahui Hawaii, E pau ko kakou kulou ana i na kii, pau ka Levi mau oihana, e pau ko laila mau mohai, Aolio mana o na nkua kii, aohe ike, aole o lakou hana. O lehova ko kakou Akua, ina i lokahi ke nloha o na Alii a me na kaneika unauao i ka Lahui, a o lohova ko kakou Akua, aiaiia, e kalae auanei k;; iani a ikeia aku na hoku ho lehulehu, pela auanei oe e ka lahui llawnii ma keia mua aku.

[ L. 11. Ua huiia keia Kuinuuianao maiuna e Le keiki nona ka inoa ma ke poo ilok*o o ka inakini o Wainee ma Lahainn, rna ka la 9 o Mei nei imua o ke anaina nui e akoakoa ana. O la ia keiki ka hiku o na keiki o ke Kulanui o L.il\;vina|una i hookuu maikai ia inai e na kuniu me ke aioha |iuia. He nui ka hehihehi a me ka paipai nuiia o keia haiolelo e ka lehuh hu, a nolaiki. ua lawe koke rnai uiiikou o pt»i m;i keia nopopa ] ; i i j : •

ka n>ea, he mea u e ot« ai k& belu" • hel'j loa. Aka, i vraiwai ko kakou uiau uhane. e eeloheiu me ke akahai % iwe ka < m«naoto;aoie hoi me ka niaoao e hoike wale i ke akamai a bm» ka no«noo hohoou. , MOKUNA VI ->o M.i rn HĀi 7poru.> '*V i ka uimate a ke kaa%ka e hookuu aku ai la la iho inamtrii o ke kuku p»*io «le, ui imnute 00, komo mat ka makau • me ka pomo o kooa nauu. Au*< e noho malu aua na mea haaheo a kuko i ka hai , aka, o oa mea liaahaa mi ka naau, ua maiu ko lakou iiwu uhane ine ka poeuaikai Iwa. O ka mea e haaleie oie i kona pono iho, ■ uia puui vrale t>ui ke hoowaiewaie la mai, aoie n»a na mea nui waie m», aka. ma na im,i iiiiu no hoī kekuhi. lle nui ka pilikia o ka uhane nawahwaii, ka mea i makemake . mn na mea o ke kino a me na kuko o ke ki- • oo ; he uunainina a be kauuiaha kona i kela inanawa keia manawa ana e hooikaiku ai ma keia mea ; a o na mea kue ika hooko nna k:t mea aua i kuko nui ai. oia na mea e ' Wi la ai kona huhu. ina ua ko kona uiakemake, a me kona kuko p<>no oie, ia nianawa no e ku aioia i ka manao ehaeha ; no ka mea,, auie o koua lunaikehaia waie no ke hahau : an i ia ia, aka, ua hoka inaoli no koua iuii | [•omaikai ana ma ia mea. Nolaila, aole ma ; ka hoi'ko ana i ko kakou mau kuko, e loaa ! ai ka malu maoli o ka naau, aka, ma ke ki-! nai ana ia iakou. Aole i ka malu o ke Akua me k:t mea e makemake ana mamuii <> na kuko oke kino; ke noho nei ua inaiu la me na mea akahai a ine na mea inakemake i n.i m-ja o l».i uiuuie. (/lok i }kiu). t