Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 24, 15 June 1867 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka moolelo o ka Ahahui Euanello o ka Pae Aina o Hawaii nei.

Honolulu. poalua. hora 9. Iune 4, 1967. Haimai pu mai ka Ahahui Euanello Ha-waii. ma ka hale pule o Kawaiahoa.

Ke@oia o Rev. A.O. Polepe i Lunahoo-male. O Bikanele a me Waiamau i mau kekauolelo.

Hoomaka ka halawai a me ka pule. Hoo-holoia, e lilo o Rev. Wm. Sessions no kale-poni, i hoa kuka no keia Aha. Hooholoia e lilo ka hapalua hora i ka haipule.

Na Konite I Kohoia

Komite imi hana. Rev. J.F. Pogue, E. Ioane kaonohimaka.

K omite no na halawai haipule. Rev.L Kamika, H. H. Pareka. Corwin.

Komite no na palapala hoike makahiki o keia Ahahui. Rev. P. W. Alekanedero, M. Kuaea, H.H. Pareka.

Komite hooponopono i na papa helu. Rev. S. E. Bihopa, Z. Poli, Papaula.

Hapaiia ka hana no hoike Kihapai.

Heluhelu mai o Rev. D. S. Kupahu no ke Kihapai o Niihau. Heluhelu mai o Rev. Bikanele no ke Kihapai o Waimea, Hawaii. Heluhelu mai o Rev. Waiwaiole no ke kihapai o Waimanalo. Heluhelu mai o Z. Poli no ke Kihapai o Waikane.

Hoopanee ia ka hana a ka hora l. Pule o Puhi.

Hora l. Akoakoa hou mai keia Aha. pole o Waiwaiole.

Noho mai o Rev. A. O. Polepe ma ka noho Lunahoomalu. Bikanele a me Waiamau na kakauolelo.

Hapai hou ka hana no na hoike Kihapai. Heluhelu mai o Rev. M. Kuaea no ke Kihapai o Waialua. Heluhelu mai o Kaoliko no ke Kihapai o Waianae. Hoike mai o Manuela no ke Kihapai o Ewa. Hoike mai o Malaki no ke Kihapai o Moanalua a me Kalihi. Heluhelu mai o Rev. O. H. Kulika no ke Kulanui kaikamahine o Waialua. Heluhelu mai ke Kakauolelo Rev. Bikanele he palapala na Kalaka mai Nu loka mai.

Noi mai o Pogue e hoopanee i na hoike Kihupai a popo hom 9.

Noi ia o Alekanedero he Komite no ka hoike o ka ma@@oio. Haawi ia i na Komi-te. Rev. J.D. Paris, J.F. Pogue, M. Ku-uea, E. Joane, D. Balauina.

Ma ke noi a L.H. Kulika, e kohoia i Ko-mite Buke hooponopono Ekalesia. Rev.T. Koann, E. Bond, Papaula, P. W. Alekane-dero, B.W. Pareka.

Noi ia mai e hoike mai ke Komite no ke oki mare. Hoopanee ia, Poaha, ho@ 9.

Noi mai o Papaula e hapai ia ka hana no ke kinai ana i ka on a me keia Pae Ama.

Haawi ia i ke Komite. Rev. C.B. Ana-ru,  M. Kuaea, O.H. Kulika

Komite Pai moolelo. @ Rev. L.H. Kulika H.H. Pareka.

Haawiia ku hana no @@ Kula, haawainan na Komite. Rev. E. Bond, L.H. Kulika, A. Kaoliko.

Komite hooaloha Buke. Rev. J.D. Paris, J. Kauhane, J.H. Moku.

Noi mai o Pogue, e noonoo hou no na hana o ka la apopo, hora 9. Pule o E. Ioane.

Poakolu, hora 9, Iune 5, 1867.

Halawai hou keia Aha ma ka halepule o Kawaiahao. Noho mai o Rev. A.O. Polepe ma ka noho luna hoomalu, Bikaele, Waiamau na kakauolelo.

Lilo ka hapalua hom i ka hai pule.

heluhelu ia ka moolelo o ka halawai i nehinei ma na olelo elua.

Aponaia me kekahi hooponopono ana. Hooholoia. E lilo Ka mea Kiekie ku Pe-residena o ka Papahoomauao, Mataio Kekuanaoa, Hon. J. li, Mekia W.L. Moehonua, i mau hoa kuka no keia Aha.

Hoike mai ke Komite no na halawai hai-pule. Aponoia.

Noi mai o S. E. Bihopa e kohaia i mau Komite na na hana a ka Papa Hawaii.

Komite na na hana kuloko o ka Papa Hawaii. Rev. D. Balunia, Rev. J. Kauhane, Rev. G. W. Pilipo.

Komite no na hana Kuwaho a ka Papa Hawaii. Rev. E. Bona, kamelamela, Ma-kea.

Lilo ka hale i ka hoolohe i ka hoike a ka Puuku o ka Papa Hawaii. E. O. holo, Hawaiia i ko Komite imihana, ua aponoia.

Kohoia i Komite  no ka malama ana i ke Saltati. Rev. E. Ioane, Rev. T. Pohano, Rev. S. Kamakahiki.

Komite no ke ao ana i na Kahuna lapaau. Rev. L. H. Kulika, G.P. Kauka, Rev. C.B. Aneru.

Hoopaneeia ka hana a ka hora l o ke ahiahi. Pau ka pule.

Hapaiia na hana no na hoike Kihapai. He-luhelu mai o Rev.S.N. Holokahiki no ke Ki-hapai o Wailupe. Heluhelu mai o E. Kekoa, no ke Kihapai o Kahana a me Hauula. Helu-helu mai o L. Kamika, no ke Kihapai o Kau-nakapili. Heluhelu ma o H. H, Paleka, no ke Kihapai o Kawaiahao. Heluhelu mai o D. Balauina, no ke Kihapai o Lahaina. Heluhelu mai o J.Waiomau, no ke Kiha-pai o Lihue. Heluhelu mai o E. Ione, no ke Kihapai o Waioli.

Hoopaneeia ka hana a hiki i ka hora 9 o ka la apopo. Pule o A. Kaoliko.

Poaha Iune 6.

Hora 9. kakahiaka halawai hou keia Aha ma ka noho Lonahoomalo. Bikanele, a me Waiamau na Kakauolelo. Lilo ka hapalua hora i ka haipule. Hapa@ia na hana no ke oki ana i ka Berita Mare.

Heluhelu mai ke Komite he ninau Palapala hoike no ke oki mare. Waihoia i mua o ka hale e noonoo i keia.

Noi mai o M. Kuaea e hoihoiia no i ua Koite la e noonoo hou a hoike mai. He mau olelo pokole, a i mau rula hoi na ka Ekalesia o Kawaiahoa, hooholoia. Hoopa-neeia ka hana a ka hora l, ahiahi. Pule Rev. E. Bond.

Halawai hou keia Aha i ka hora l, ahiahi. Pule o Kaholokahiki.

Hapai na hoike Kihapai. Heluhelu mai o Bikanele i ka Papa helu no ke Kihapai o Lahaina. Heluhelu mai o Bakanele i ka moolelo o ka Ekalesia o Ewa, Oahu. He-luhelu mai o Polepe no ke Kihapai o Kalua-aha, Molokai. Heluhelu mai o Bihopa no ke Kihapai o Lahainalua.

Noi mai o L.H, Kulika, i olelo hooholo. E kauoha ana ia Moku, e hoouna mai i ka Papahelu o ka Ekalesia o Kaanapali, Hooholoia.

Heluhelu mai o S. Kamakahiki, he palapala hoike no ke kihapai o Koolau a me Keanae. Heluhelu mai o Kamakahiki he palapala ho-ike no ke kihapai o Hana. Heluhelu mai o D. Puhi he palapala hoike no ke kihapai o Kipahulu. Heluhelu mai o Kaawa, he pala-pala hoike no ke kihapai o Kaupo.

Ma ke noi a P.W. Alekanedero, e koho houia i mau hoa hou ma kahi o ka 1/3 o ia Papa Hawaii i hookuuia.

A koho iho la ka Ahu ma ka Paloka, Nu-eku, Kakela, L. Kamika, H. H. Paleka, E. P. Halepule, W.D. Alekanedero, J.W. Ka-mika, Z. Poli.

Hooholoia, e kohoia i Puuku, a me ke Ka-kauolelo, no ka Papa Hawaii. Kohoia. E. O. Hall i Puuku, G.H. Kulika i Kakaiolelo.

Hoopaneeia ka hana apopo hora 9. Pule o Moku.

 

Honolulu, Poalima, hora 9 Iune 7, 1867.

Halawai hou keia Aha ma Kawaiahao. Noho mai o A.O.P. Luanahoomalu, Rev. Bokanele, J. Waiamau i Kakauolelo.

Lilo ka hapalua hoa i ka pule.

Heluheluia ka moolelo ma na olelo elua. Aponoia me kekahi hooponopono.

Noi mai o Bihopa, he manao no ka mea Kiekie M. Kekuanaoa, e hoike mai o Biho-pa i ua manao la no ka Papahelu o na kana-ka o Hawaii nei, a mai ia papa ua ikeia ka emi ana o ka lahui.

Hapai ia ka noonoo ana, no ke emi ana o ka Lahui Hawaii i keia manawaa.

Hoike mai ka Mea Kiekie M. Kekuananoa, e noonoo keia Aha i ke kumu, kahi i emi ai, a e ulu hu ai keia lahui.

Noi o J.D. Parisa, e kohoia i Komite no keia hana, J. li, Kauka Wetemore, C.B. Aneru.

Hapaiia no na Hoike kihapai, heluhelu mai no Neuku, he palapala Hoike no ke kiha-pai o Halawa, Molokai.

Heluhelu mai o T. Kakina, he palapala no ke kihapai o Wailuku Maui. Heluhelu mai o J. Kauhane, he palapala hoike no ke kihapai o Kapaliiuka, Kau, Hawaii. Helu-helu mai o J.F. Pogue, no ke kihapai o Wa-iohinu Kau, Hawaii. Heluhelu mai o Pa-paula, no ke kihapai o Kapalilua Kona H. Hawaii. Heluhelu mai o J.D. Parisa, Ke- alia, Nawawa, Kealakekua, Lanakila.

Hoopaneeia ka Aha a ka hora l, Ahiahi, Pule o M. Kuaea.

Hoomaka ja halawai i ka hora l, pule o Kukahekahe.

Heluhelu mai ke Kakauolelo, he palapala hoike no ke kihapai o Waimea Hawaii. He-luhelu mai o Luhiau. he palapala hoike no ke kihapai o Kohala Komohana, Hawaii. Heluhelu mai o G.W. Pilipo, he palapala hoike no ke kihapai o Kailua, Hawaii. He-luhelu mai o Kaonohimaka, he-palapala h-ike no ke kihapai o Kekaha. Heuhelu mai o E. Bond he palapala no na kihapai o Kohala Akua@ Hawaii. Heluhelu mai o Ku-kahekahe, he palapala hoike no ka kihapai o Hamakua. Komohana Hawaii.

 

Ka Moolelo Makahiki Eha o ka Papa Hooko o ka A@ahuo Euanelio Hawaii.

 

1. NO NA HANA KULOKO.

O ka mea mua a makou e hoike aku ai oia ka make ana o ko kakau kaikuaana o J.S. Emesona i ka la 27 o Malaki o keia makahiki. Aole oia he lala no keia Papa. aka, oia kekahi o na makua o ka Pono; a  aole hiki i kekahi o na makua o ka Pono; aole hiki i kekahi mea i hooikaika pu me ia ma ka hapai ana i keia lahui e hoole i kona hoihoi mau, a me kona akamai nui ma ka imi ana i na kumu e holo ai na hana. He mea e oluolu ai ka manao, ke kanikau ana o ko Waialua ia ia.

He Hale Misionari.

O ka mea nui a makou e hoike aku ai no ka Papa iho, oia ka nee ana o ko makou ke-ena a i ka Hale-kuai kahiko o Kakela ma. @oko oia hale he wahi akea kupono no na halawai o ka Papa, me kona waihona Buke a me kona waihona mea Hoikeike, a he wa-hi e ahu ai na waiwai no na Misionari Ku-waho a me ka Hokuao kakou Oihana Hoo-laha Buke. Maanei ua loaa ia kakou he Hale Misionari, akea a paa hoi; a pela e lilo hou ai keia hale i kiko waena no ka Po-no Euanelio ma keia Pae Aina. E hooika-ika loa aku na makou e hoopiha pono loa i ko kakou waihona Buke i na buke a pau e pili ana i na hana Misionari ma ka moana Pakipika. a ma ka Pae Aina nei o Hawaii me na moku e pili ana.

Na Loaa @ai na Ekalesia Mai.

Ma ka Palapala Hoike o ka Puuku o ka Papa, ua ikeia he $8,643 i loaa mai i na ekalesia iloko a o keia makahikiki mai Iune 1, 1866; me ka helu ole ana i na dala he  $336@84. o na Kula Sabati no ka Hokuao.

Ma ka Papa Helu o na ekalesia no 1866, ua akaka, o ka awarika o na kokua no ke aupuni o ke Akua mai kela hoahanau keia hoahanau mai o keia Pae aina, he $1.34; a he nui na ekalesia uuku o na hoahanau i haawi no ke aupuni o ke Akua he  awarika mahuahua ae mamua o na ekalesia lehulehu o na hoahanau i hoike mai i na puu dala nui a kakou i mahalo loa ai.

He mau ekalesia kekahi malalo o na Ka-hu Hawaii i oi aku ka awarika o ka manawalea ana mamua o na ekalesia malalo o na Kahu haole. Ekolu, a eha paha, mau eka-lesia i manawalea he elua dala a oi no kela hoahanau keia hoahanau ma ka awarika ana; a he hookahi ekalesia i aneane hiki aku i ka ekolu dala pakahi no kela hoahanau keia ho-ahanau ma ka awarika ana.

He mau mea keia e lana ai ka manao o na Kahu Hawaii; a he mau mea hoi e lana ai kakou no ka noho Kahu ana o na kanaka Hawaii. ke manao nei makou e hookaawa-le i knowa hou ma ka Papa Helu makahiki o kakou e hoike ana i ka awarika o ka mana-walea ana a kela lala kela ekalesia keia ekalesia.

He aneace $61,000 ka huina o na dala i haawiia i ka Ahahui misionari Hawaii mai 1853 a 1863 i na i huiia me na dala i haa-wiaa i ko kakou nei Papa Hawaii; ua hoolo-loia ka hapa nui loa o kein puudala no ua misionari Kuwaho o kakou ma Nuuhiva me Maikonisia iloko o na makahiki he umiku-mamalima mai ka @oomaka ana o ka hana Misionari Kuwaho o kaou. He $38,000 o keia i lilo no Nuuhiva, a he aneane $23,-000 no Maikonisia me kekahi mai lilo @@ku a ae.

He $       , ka huina pau o na dala ma-newalea i hoikeia iloko o na Papa Helu ma-kahiki nona makahiki he umikumamalima i hala. He $26,069 i manawaleaia i ka M. H. 1859, a he $25.250, i ka M.H. 1866; a oia na makahiki elua ioi o ka manawalea ana mai ka hookumu ana o ka hana ma ke-ia aina.

He mea e lana ai ka manao, ka oia mau ana o ka mauawalea ana o na ekalesia, oiai e emi ana na kanaka. Ua akaka ma jeia ka mahuahuaana o ka ikaika o na hoaha-nau ma ka hookupu dala ana no ke aupuni o ke Akua.

I key manawa, ua aneane like na loaa me na lilo no ka kakou mau hana ponoi no Hawaiinei. He 26 mau Kahu Hawaii i po-niia. a he elua a ekolu paha mau mea i aeia e haiolelo; ao keia mau mea a pau, ua loaa no ko lako ola mai o kakou aku nei no; a o ka hapanuio lakou nole no i kokuaia e ka Papa Hawaii. Na na ekalesia no i kukulu a i hoomaikai i ko lakou mau hale pule iho, mai o a o o ka aina nei, e like no me ka lakou hana mau mai ka hoomaka ana mai. Nana ekalesia Hawaii no i malama i ka ha-na ma Nuuhiva, mai ka hoomaka loa ana mai o ia Misionari, pau pu me ka hoihoi ana i ka moku Hokuao i kona mau lilo no ka holo ana ilaila, a me ka hoolomalima ana i na moku e ne i kekahi mau awawa. A ilo-ko o na makahiki ekila i hala, maluna no o kakou keola  o na Misionari Hawaii e noho la ma Maikonsia a hiki i keia ma-nawa, i waihoia mai na makou e hoopono-pono.

He $2,000 i hawiia mai ia kakou mai Amerika mai iloko o kela makahiki keia ma-kahiki o na makahiki eha i hala hope iho nei, no ka poi palapala ana; aka, he oi loa na lilo no ka Ohihana Hoolaha Buke mamua o keia mau dala he $100; a ua laweia no lo-ko ae o na dala i loaaia ma ke kuai ana in a buke, a no oko ae hoi o ka kakou waihona Okoa.

O kahoonaauao o keia Pae Aina eia no maluna o ko Hawaii nei, e like no me na makahiki he nui i hala. Ua malama ia na Kula la a me ke Kula haole- na kula la a me na kula janai- ua malama ia e na makamaka, a me ke Aupuni. O ke Kula kaikamahine ma Waialua wale no ke kula nui e kokua ana i ko kakou aoao i hapaiia e ne dala no na aina e mai, ma ka lokomai-kai i ka Papa Misionari ma Bosetona.

I@a  i helu ole ia mai na dlala mai na aina e mai no ka Pai Palapala ana a no ke kula Waialua, alaila he hiki ia kakou e olelo, no Hawaii nei no ke ola o na hana a pau e ko-kua ana i ko kakou mau pono hoomana a hoonauao- koe wale aku no ke ola o na kumu mau Amerika mai. He pono ia kakou e hooikaika e hoolawa i ko kakou mau hana-ekalesia a pau, pau pu me ka Pai Palapala ana, a me ka hoonaauao ana.

He mea no e minamina ai, ka hapa o ke kokua ana mai o kekahi mai ekalesia i pa-kele mai o na kumu haole i mau Kahu. A he mea hoi e pilikia ai ko kakou naaauo, ka ole loa ana o ka ma@awalea ana mai o kekahi mau ekalesia i ka kakou mau hana laula Kuloko, a K@wa@o. Aka. i ka nana ana i ka nui o na ekalesia. he mea e mahaloia no ko lakou kokue ana i ke aupuni o ke Akua.

No Ea Oihana Misionary Kuloko

Ua koukua aku makou i na Kahu Hawaii eiwa iloko o keia makahiki i hala, a ua he-wa no paha makou mai ia kokua lehulehu ana. Ua akaaka no ia makou he pilikia ko kela a me keia o lakou a pau a makou i ko-kua‘i; aka, ua akaka no hoi ia makoo, ma ke kokua akahele loa ana e pono ai oa eka-lesia, o lilo is imea a hoonawaliwali ai i ko lakou ikaika ponoi, a hilinai wale aku lakou ia hai.

I key hope aku, aloe make e kokua ana i kekahi Kahu ma kona noi, oia hookabi wa-le no, ia makou. Aia no a noi pu mai ka Abahui Euanelio Mokup@@i kahi e noho Kahu ana ke Kahunapule, alaila e nana aki makou i ka palapala noi.

I ka la mua o Aperila i hala iho nei, ua hoomaka o Iosepa Manuel i ka hana misio-nari Kuloko, malalo o ka hoponopono ana o ko makou Komite no na hana Kuloko. Ua haawiia ia ia i kekahi manawa koke iho nei he palapala ae e haiolelo, e ka Ahahui Eua-@elio o Oahu. Ua lana ko makou manao e hoopomaikaiia'na kona hooikaika ana i wae-na o na Kakoloka, a i waena o kona lahui po-noi o na Pukiki.

Ika la 20 o Okakopa, make aku ko kakou missionari Kuloko ma Hanapepe, Kauai o D. V. Naumu. Ua holo no kana mau hana i loko o na mahina he umikumamalima ana o hooikaika ai malaila. Nele io no ka hana malaila i keia manawa. O Naumu kekahi o na hua mua o ko kakou kula Kahunapule ma wailuku; a o ka holo pono ana o ka na mau hana kekahi mea e lana ai ko ka-kou manao no ua kula la.

No Ka Hoonaauao Ana.

He nui no na mea e lana ai kakou no ke Kula Kahunapule ma Wailuku.

Ua makaukau ka Papa elua o keia kula e hapai i ka hana Kahunapule. Ewalu o la-kou, a he elua makahiki i hala ijo nei o ko lakou kula ia ana. Ekolu o lakou i kahea ia e na ekalesia nele i na kahu ole, a eia no ma ka lima o ka lakou kumu, he mau leo ka-hea no kekahi mau mea e ae o lakou. Aia no ka papa okoa malalo o ka malu o ka Aha-lunakahiki o na mokun[puni o Maui, me ka manao ana e lilo i mau kahunapule; a ke hooikeiike mau nei lakou imua o @a Aha la, a ua haawi ia i elua o lakou he mau pala-pala ae e haiolelo. Ua hapai nui lakou i ka hana ma Waluku ma ka malama ana i na halawai o iloko hoi o na Kula Sabati, a ua mahaloia lakou e ke anana haipule o laila.

Ekolu o keia mau haumana i mareia ma-mua o ko lakou komo ana iloko o ke kula, a elua o lakou i mareia mahope o ke komo ana. Ka hapa nui o ko lakou ola, no ko la-kou hooikaika kino ana no-hookahi i noho he kumu kula ma kekahi kula Aupuni. Hookahi haneri dala i haawi ia e ka Papa Hawaii no ko lakou ola, he mea ia e waiwai mao-li ai lakou ma ka hoomakaukau ana ia la-kou iho, i ku wiwo ole iloko o na pilikia o ka manawa e hiki mai ana.

E weheia ana ke kula no kekahi papa hou, i na e lona ana na mea kupono. Ua hooike mai kekahi mau mea ekolu i puka mai nei mai Lahainaluna mai, i ko lakou makema-ke e komo, a he mea pono i kela lala keia la-la o ko kakou Ahahui e makaala ma ke koho ana a ma ka hoouna ana i na haumana ku-pono, oia ua mama mai o Alekanedero mai kono noho kahu ana, a he hiki ia ia e hooli-lo loa aku ia ia iho ma ke ao ana i ka papa haumana hou.

He kanalima a oi na kaikamahini ma ke Kula o Waialua iloko o ka makahiki okoa i hala, a he 61 iloko o na mahiua elua i ha-la hope iho nei. Elua o na haumana i la-weia e ka make mahope o ka hookuu ia ana e hoi i lakou mau home. Iloko o ka hooili i hala iho nei, ua mahuahua ka noo-noo ana o na haumana i na mea e pili ana i ka haipule, a ua manaoia ua huli io hoohui ia me ka Ekalesia o Waialua ma ka hoike manaoio ana iloko o ka makahiki i hala; a o ka huina pau o na haumana i loaa ka inoa hoahanau, he 15?

No ka nawaliwali o Kulika wahine, ua imi ia he kumu kokua hou, a ua loaa ia no iloko o na mahina ewalu.  O ka uku no ua kokua hou la, hoolawa ia noloko ae o na dala i haawi ia no ke ola o ke kula.

Hookahi kausavi dala i haawi ia no ke ola o ke kula i ka  makahiki 1866, a he $1500,00 no ka makahiki 1867, me $650,-00 no ka hoomakaukau ana i ka hale; a he okoa aku na dala no ke ola o na kumu o ke kula.

Ua kuai ia ka hale a me ka aina kahi e ku ana ua kula la, iloko o keia makahiki, e ka Papa Hawaii no $1200,00, no loko ae o na dala ma ko makou waihona okoa.

No Ka Oihana Hoolaha Buke.

O na kauoha Hou he 1000, mena Ku-mumua Hou he 2000, a me na Lira Kana-lii he 3000, i oleloia i kela makahiki iho nei, e hiki mai ana mai Amerika mai, ua hiki io mai mi, a e helu ia ana me na buke o keia makahiki. E like me ka makemake o ka Ahahui Euanelio Nui o 1866, ua pai a hoo-laha iho nei makou elua mau Palapala Lii-lii, he eha mai aoao o kela me keia buke, hookahi no ka Hoo@ai@@i@o Holoholona, e  Rev.T. Koana, a o ka l@a no ke ka@@ ana, ke kuai ana, a me ka inu ana i ka awa, e Rev. M. Kuaea. Ua hoolaha makou i ka Haawina Kamalii, he 114 kona mau aoao. Ua pai hou ia ka Hoike Pope a limaikaika, he 23 ko@a mau aoao. A ua pai a hoolaha makou He mau manao @@ ka Pope, @e 56 ao-ao, a me Ka Ekalesia Oiaio, he 14 aoao; na Rev. J.F. Pogue i kakau ia mau buke a elua. Ua hoomakaia ka Buke Elua o ka Nupepa majima, Je Alanka, e ka eni ole o kina maikai ponaoi, akam ua umi paha ka nui o na pepa i laeia e ma Ekalesia o kakou.

O kahuina pau o na aoao i paiia i keia makahiki ma ke ano buke, he 2,106,8000; ua oi keia he 1,854,000 mau aoao mamua o ma aoao i hoike ia ikiki o 1865. in a i peku ia ka nuoeoa Alaila a @@ku e like ma na bu-ke, ua loaa iloko o le Alaola hookahi, he 16 mau aoaom no laila, ua like na nupepa. Alaula @e 5000 i paiia i na mahina he umi-kumamalua i hala, me 960,000 aoao buke, Ai na pele ka helu ama, ua like ka huia oau o ma aiaoa a oau i oa@@a e ka Papa Ha-waii i keia makahiki. He 88,261 okeia mai aoao i haawi waleia me ka=e kua ole. He $942.06 i loaa mai no na buke, a @e $807,75 no ke Alaula; huina oau $1,749.

A he pono ia makou e hoike maanei no ja Himeni hookea i oai ia no na Ekalesia i kaoi e H.M. Wini. Ekolu makahiki iho nei, ua pai oia he 3000 o ia buke Hime-ni, a ua like ia me 1,200,000 mau aoao. Ua pau loa ia mau buke he 3000 i ke kuaiia e kanaka. Ewlu @aneri i lilo iloj o kaia makahiki, a ua like ia me 320,000 mau ao-ao. Ua hoopukaia hoi ka bnupepa Kuo-koa e kekahi mau kanaka ui o kakou, i mea e kokua ai i ka Pono Euannelio, a he aunea-ne 20500 i hoolahaia i kelai hebodoma kaia hebedoma. Ina i pelu liilii ia ke Kuokoa me he buke ka, ua loaa iloko o la nupepa hookahi. he 32 mau aoao, a nolaila, ua ane-ane likenaNupepa Kuokoa a oai i oaiia a hoolajaaia i jeia makajoki me 3,8000,000 mau aoao buke. A i na Himeni Hoolea, ua like ia me 4,020,000 mau aoao i paiia a hoo-lahaia e na mea huokoa mawaho ae o keia Papa, e kokua anamar i ka kakou hana. Hoohui keia me na aoao je 3,066.800 @ pa@ia e ka Papa Hawaii, a loaa he 7,186,-800 mau aoao.

Ua palapala mai o Rev. E. W. Kalaka no ke pai ia ana o ka moolelo no Opukahaia iloko o Malako. Ua hoomakaukau ka Aha-hui Pai Palapala Liilii  o Nu loka, oia hoi ka Ahahui Karaka, i na papa-pai kwpau, me ka aihau ole mai ia kakou, ma ko lakou lokomaikai nui.

Palapala mai hoi o Mr. Kalaka, e makau-kau ana na papa=pai kepau o ka Baibala hou iloko o Iune. Nolaila, e hiki mai ana paha na Baibala iloko o Malaki o 1868.

Ua pau na Baibala i paiia i ka makahiki 1843. He 10,000 ka nui o ia pai ana. I ja makahiki 1838, paiia he 10,000 mau Baibala

 okoa i hoolaja ia ma keia pae aina oloko a ma makahiki he ka-nakolu i hala. Aole i helu ia iloko o keia 20,000 mau Baibala oka  hoolaha ia ma keia pai aina ikiko  na majahiki je a-nakoli i jala. Aole o jeli ia imiii keia 20,000 Baibala, he 40,000 paha Kauohahou Hawaii, a he 5,000 paha Kauohahou hapa-haole, me ma aoana liilii i ka Palapala He-moolelo i hoolaha nui ia. Ma keia mau mea, ua akaka lea ke ano o ka hoomana Karistia-no i lawe ia mai i anei e na Missionari Euna-nelio mai Amerika mai. Alole i pau.

 

Ka hai olelo a Iosepa Manuela i ka @a Sabati maloko o ka Luakini ma Ewa.

 

E ke kuokoa e : Aloha oe: E oluolu oe a me kou Luna hooponopono, ma ka lawe ahonui ana i ka @@auao maluna iho ou, i ike mai ai ma kawa a ke akua e noho ana mai Hilo a Waioli i ka hana a ka Haku ma keia kihapai makua ole o ewa nei, a nona hoi na hua olelo i kauia maluna ae nei, a penei noia.

Ma ka la Sabati iho nei, ois hoi ka la 2 o Iune 1867, ma ke kakahiaka noi oia a , i ka aneane ana'e no hoi o ka la e hiki i ka hora 8 ua lohe ia aku la leo o ka bele e kahea mai ana, a me he mea la e kahea mai ana i na kanaka a pau o keia apana o Ewa nei, aia ka leo o ke ola ke kahea maii la ia oe, aole i liuliu iho, ike aku la au i na lio me na kanaka ne kaiki na wahine ma kanikoo, aole o kanmai na kana-ka hele mai, a i ko‘u hiki ana aku maloko o ka Luakini ua pau pono na joho o loko o ka noho ia i hiki aku ka huina i ka 300 a oi aku, a ma ia hope iho ku mai la o J. Manuela a heluhelu mai ka i ka himeni pule a pau, heluhelu mai oia i kekahi olelo mao Luka Mokuna 18:1, a hiki i ka pau ana, a himeni hou a pau ia, hai mai oia o ke kumu manao paipai ma ka miokuna i hai ia Pauku 13 ma ka hapa hope. Eka Haku e aloha mau oe  ia}u i ka mea i hewa, a ua wehewehe akaka mai o ia i ja olelo pili a alakai ana i ka naau o ke kanaka  kahi ola, aka iloko o ia ha@o-leolo ana, ua hoopihaia ka manao o na mea a pau e ka olioli nui a hiki wale i ka wa i hookuu iaai o ke aaina pule, a he mea hou no hoi ia ma keia apana i ka ike ana, oiai aole pelaina la mamua aku i ka wa ia Rev. J. Bikanele, he apana hoomaniha loa keia, a no keia apana ka olelo ana, ku ae no Ewa noho iho no Ewa, he olelo hooiloilo ia na koonei poe kamaaina, a ia J. Manuela hoi keia, ke hele mai nei na mea kahiko maloko o ko ke Akua hale e hoolohe o ka olelo o la ola o kauhane, nolaila, e ka ekalesia o Ewa nei, e ala, e eu, e ku ilun, e pau ka loma-loma e miki ma na hana pono a pau, ka puuhonua e loaa aiia oukou ka pomaikai ma ka la nui mahope, ka la hoi e kuekaa ia mai ai @@ mea a pau loa o ke ao nei, o hiki e mai auanei ois, aole oe i makaukau, nolaila e pau ka lomaloma a me ka molowa, e nana i kou hopena, e hoomi ma na hana pono a pau loa, i loaa ia kakou ka haawina o kela ao, @ aloha auanei. Me ka Mahalo.

Mose, Manu.

Wahiawa, Ewa, June 3, 1867.