Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 30, 27 July 1867 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Nainoa Ho
This work is dedicated to:  Bernice Pauahi Bishop & kamehameha schools

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

KA NUPEPA KUOKOA,

@@@@@@A MAU IA MA HONOLULU

I KEIA POAONO KEIA POAONO

$2.00

no na mahina he umikumalua!

$1.OO no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

 

Ka oli@@ H@@lawa-@@@ i oi mamna o 10 kahea @@ ka @@@

            @@@@@@ laloo aiea. $1.00 aloa komo aoa. he $1.00: @@

            @@@@@aama,$2.00. kuha @@ ka mauke @ai@ o na olelo

            @@@@@@@ a kau e h@@naia ana maie lui

kane@-ke kanalua laa o alo @ ka @@@@ @@@@@@ o ka

            @@@@@@ $1.00. @@@@. $2.00 ap@laka.

            @@@@@@@ olua h@lana-oa oko pepa a me ka uko

@@@@@@@ haawia no ma ka lima o na luna o ke

            @@@@@@@@@@@ mai ia kaoka kulika

            @@@@papa a @@@@@@@@ mai no@@@@ e kaoia

@@@@@@@@ kanala@@ poka ma ka iona o

            ka @@@@@@ @@koa e ma mamoa. E @@@

            @@@@@@@@@ ia @@@@, he emi oe ka auhao

            @@@ ke @@@@ a.

I ke kouna @ ka @@@@ keokoa-ma ke kihi hema o ka

H@@ @@@ laina @@@@@@ home, o na kona kama,

mai na e,wa o aaka @@@@, a i ka ha o ke alua!

                                              LH. KULIKA.(lo@a hoopoka)

 

" KA NUPEPA KUOKOA."

    la published la honolulu

every saturday, $2.00 per annum,or $1.00 per six

months, in advance.

 

au@@@@@@@@@@@ 10 lines,@@@@@ for $1.00

twice or $1.00 @@ $2.00 for one month;all alver@@

@@@@@@@ pa: 1 for an @@@@.

kia@@@@@@@ 1.00 per page, or @@@@@ a line.

@@@@@@@@@@,subscriptions or kanikaua,

@@@@@@@@@ of the Auokoa. or may include in a letter in the publish.

All @@@@@ must @@ @@@. no names. either o @@@@@ will be @@@ on the subscription

@@@@@@ ka. the @@@@ be strictly adhered to

@@@@@@ subscription price

ian @@@@@@@ the @@@ in th south corner of the bailer

home office inner from 9A.M to 4 P.M.

                                                L.H. GULICK.

                                    FOR THE PUBLISHER.

 

@@@@@ and 111 of the KUOKOA @@@,can have @@@@ by by paying $2.00 each.

 

MOKU KUNA WAWIKI!!

 

E HOLO MAU ANA KEIA wala muku i Molokai i kela puie keia pule mai honolulu uku nela Aina he ukana hooili ka  ke kekalu a e holo ohua ana palin,alaila , o nihau na i ke kapena oia o

@@@@@@                                      KAHALEMAKE.

 

HE MOKU KOLO MAU NO KONA

-A ME-

KAU, HAWAII.

 

E HOLO MAU ANA KE KUNA

"KONA PACKET,"

KAPENA LALAAMA. mawaena o Honolulu a me Kona, Kau. Hawaii No na ukana a me na ohua, e einau i ke kapena ma ka moku, ai a , la

                                                                                                                                    O WILLIAMS

Honolulu, Aper. 20,1867.   

 

NO HONOIPU me NAOHAKU.

 

KA MOKU KUNA "KOHALA"

O Howard ke kapena

E kolo mau mea heia moku ma ea Awa i oleloia maluna, no na ukau a the ka ohua. E linau i ke kapena, a i ole ia, la

Gin                  KAKELA ma   KUKE.

 

No Hana, Kaupo, a me Kahului.

 

Ka Moku Kuna "KOHALA"

O Howard ke kapena.

E kolo mau mea keia moku ma ea Awa i oleloia maluna, no na ukaui a me na ohua. E uinau i ke kapena, a i ole ia, la

Gin                  KAKELA ma KUKE.

 

No Hana , Kaupo, a me Kahului.

KA MOKU KUNA

"MANUOKAWAI,"

O AKONI ke Kapena.

E kolo mau ana kela mokui na. Awa i lialia malona . no na iha a me na ohua, e oinau la  C. BREWER &co. (uukama)

 

HE MOKU HOLO MAU

No Lahaina, a me Makena.

O KE KUNA KALEPA PAA maikai

 

"KALE LEE,"

O Fountain ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA. A HIKI MAI no hoima na Awa i olelo ia maluna. Nonu ukana a me

am olina, e uina i ke kal@@ia wa ka meku. a i ole ia @@@             C. BREWER &co. ( BURUA MA)

 

NO HILO.

 

KA MOKU KUNA

"MELE HILO,"

O Sebastian ke Kapena,

E HOLO MAU ANA KELA MOKU I KE Awa walana, na uhana a me na ohua e ninau ia HULIPAHE. ( L. L. Tou@krt)

 

NO KAWAIHAE.

 

E HOLO MAU ANA KUNA MARILDN i kela awa maluna. No na ukana a me na ohua e ninau i ke kapena na ka moku, a i ole ia WALKER & ALLKN, Na Luna. an luna ma kawaihae, o CONWAY & ALLEN.

 

na buke i pai ia e ka papa hawaii.

 

Eia na huke kuai. a me ke kumukuai.

Baibala aui no na awai o na halopulo, $4.0

" ohana, anu nui, mo na ku, a me na moohana 2.50 5.00

"ohana uuku iho, me na moohana, ili ulaela, 1.00

" ohana, me na moohana walo no, 624

"okoa, 50

kauoha kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25

kauoha hou, me ka pepa lahilahi o waho,124

kauoha hou, hapa haole (haw. eng) 25

haiao  25

hele malihini ana,  25

wehewehehala,  25

lira hawaii,  25

kumumua hou,  124

moolelo ekalesia,  50

hoike palapala hemolele,  25

himeni hawaii me na leo mele, 1834  25

ninauhoike ,124

ui kamalii no na kula sabati 124

kumu leomele 124

haawina kawalii, buke1 a me 2 124

haawina kamalii, buke elua i huiia,  25

eia na buke i haaui wale ia.

haawina baibala.

ui.

no ka aoao pupe.

hoike pupe.

palapala liilii

helu 4- makemake anei oe i ke olā?

helu 6- k hele i o kriato la.

helu 7- ka hoi ana mai o ke keiki uhauha.

helu 11- no ka hoohiki wahahee i ke akua.

helu 16- ka ehia ana o ka ahaaian a ka haku a me ka papekiko ana.

helu 17- mai hana ino i na holoholona.

helu18- no ka mahi ana, kuai ana, a me ka lua ana i ka awa.

ka davida malo kumumanao.

ka moolelo o batimao puaaiki.

                                    L. H. Kulika.

kakauolelo o ka papa hookoo ka ahahai buanolio o ko hawaii pae aina.

           

Ka Nupepa Kuokoa

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

 

Na S. M. Kamakau.

 

Helu 34.

 

Ke au ia Kamehameha, mai ka A. D. 1797 a hiki i ka A. D. 1811. Kona hooponopono ana i ke au puni a me kona noho alii ana.

 

i loko nae o keia mai ahulau ana, ua pakele mahunehune no o kamehameha mai ka mai, aka. on na kuhina, ua pau loa lakou i ka make; o ha nui o na alii a me na keikikane alii, na kaikamahine alii, na kaukaualii, na pauli alii, na koa, na aialo a me na makaainana.

ka make ana o keeaumoku

o Keeaumoku ke alii kuhina nui naua i koa ke aupuni no kamehameha. He kaikaina hoahanau o keeaumoku no kameeiamoku lava we kamanawa, no ka mea,bookahi no o lakou makuakane o keawepoepoe a kalanikauleleiaiwi, @ laua o lonoikahaupu a me keawe. Ma kapapoko i koko ko keeaumoku wahi i make ai. Ua make oia iloko o kona mau la elemakule a ma ka mai ahulau.

            A lohe o kamehameha, ua nawaliwali loa o keeaumoku, a e aneane ana hoi e make, nolaila, holo aku la o kamehameha e ike. I kona halawai ane nae hoi me keeaumoku, uluku loa mai la kone manao i ke aloh, e uwe helu ana me ka painuma. Aka, aohe me he waimaka paa o ke anaina alii e noho ana.A pau ka uwe ana, ninau iho la o kamehameha, " make paha oe, kipi ia kuu aupui" pane ae hoi keeaumoku, "aohe alii e kipi i ko aupuni=; hookahi no nae kipi nui o ko auouni, o ko wahine no, (kaahumanu) a nui ko malama, aole e kipiia ko aupuni."

             A lohe o kamehameha i na olelo kauoha a keeaumoku, alaila, kukalaia aku la ka olelo paa a me ke kanawai - O ke ali a me ka kanaka e moekolohe ia kahumanu, o ka make ka uku hoopai. Aole no kona malama io i lilo o kaahumanu i wahine hookahi nana wale no, aka hoi, ua makau oia, o lilo ke aloha o kahumanu i ke kane e, a kipi mai hoi i ke auouni, no ka men, o ka hapanui o naʻlii. he poe makuakane a mau kaikunane hoi no kaahumanu, a nulaila o kamehameha i malam ai i ke kauoha a keeaumoku, "Hookahi no kipi nui o ko aupouni o ko wahine."

             A ma kanawai i koolauloa, make iho la kekahi kuhina nui o kamehameha , a oia hoi o keaweaheulu kaluaupana, ke keiki a heulu nui. he i a he mahikukuku a mahiololi. O ka mai ahulau a me ka elemakule ke kumu o kona make ana. I ka make ana o keaweaheulu, o ka pau no ia o ka poe nana i nai, i koa a i malimali me ka  eha a me ka make , a he poe no hoi nana i alo e hoohui i aupuni hookahi malalo o kamehameha. A he poe makoe aina me ka malama no hoi i ke kanaka iki a me ka kanaka nui. Ke lilo wale nei nae ka aina i mea uaua ia, a o ka lahuikanaka, ke lilo nei i ka auwana a me ka ulaia ma na aina e.

            i ka pau ana o na kuhina nui o kamaehameha i ka make, a koho hou iho la oia i mau kuhina nona, no loko ae o na keiki a kona mau kuhina i make, a i mau pani hakahaka hoi no na kamanawa a me Ulumeheihei Hoapili-kane, ke keiki a kameeiamoku; o kahekili keeaumoku ke keiki a keaweaheulu. O na pono o na makua a me ko lakou mau mokuaina, kalana, okana, ahupuaa a me na iliaina i ai kupono ia mai hawaii a o oahu, ua ili aku no ia maluna o ko lakou mau hoolina kuhin. Ina hoi he mau haawina kekahi o lakou e pili ana i na pono o ka moi, alaila, ua ili aku no ia maluna o lakou, uka, ua alo nae kekahi mau pono ia lakou, aohe i like loa me ka pono i loaa i na makua.

            O hueu kalanimoku ka mea i oi loa ma ke kulana kiekie; he hope moi, he kuhina nui, a he pukaua nui no ke aupuni ; ia ia no hoi na kanawai o ke ola a me ka uiake 

            O na kaikamahine a kamehameha a me na kaikuahine, a me na hoahanau, a me ka kaikamahine haku a lakou,oia no ka kalanimoku poe wahine.

            Ka noho ana o kamehameha na oahu.

Mahope iho o ka pau ana o ka mai ahulau.(okuu) o ka mahiaiu ka hana nui loa. Mahiai oia ma waikiki, honolulu, Kapalama a me na wahi ae o kona, a nui ka ai, alaila, haawi i ka ai in a alii a me na kanaka. Hele no o kamehamehaha i me na kanaka. nolaila, ua maopopo loa kona malama i naʻlii a me na kanaka. I ka wa o kamehameha e noho ana ma oahu, he nui loa na moku haole i ku mai ma ke awa o honolulu; o na moku kalepa, an moku imi aina a me na moku manuwa. O ka pu ka mea i makemake nui ia e naʻlii a me na kanaka, nolaila, ua kuai nui aku na alii i ka pu a me ka pauda. O na hale waiho pu o kamehameha, aole o kaua mai a ka nui launa ole.

            Ua lako loa o kamehameha i na mea kaua haole, a pela no hoi i ua alii a pau. Aohe makemake nui ia o ke dala a me la ka ai i makemake nui ia e ka haole, a o ka uhi kahi, nolaila, mahi iho la o kamehameha i ka uala a nui, oia hoi o ualakaaa ma manoa a ma makiki. A mahi iho la i ka uhi ma kaakopua a ma honolulu, oia hoi o kapauhi, a kuai aku la me na haole.

            i ka noho loihi lao ana o kamehameha ma oahu, ua lawe ia mai ka waiwai o hawaii maluna mai o na moku a me ka auwaa; pela no hoi ko maui, molokai, lanai a me kahoolawe. A ku mai ka waiwai imua o kamehameha, a o kalunimoku paha, alaila, na kalanimoku no haawi ae i na alii, na kuhina, i na kaukauali, i na puali alii, i na koa, i na aialo, i ka poe ai- puupuu, i ka poe hoe waa, i ka poe kukini, i ka poe kahuna kalai, a i kela poe paahana keia poe paahana, aole kekahi poe i hoponeleia, a pela no hoi na ohua o keia alii keia alii.

            O ka haawina mua o na waiwai a pau a me na mea ai, o ka ke akua no ka makamua, a kaawale ko ke akua, alaila, haawi ko na…lii. O ke akua ka mea nui loa iwaena o naʻlii a me na kanaka. ua laa na mea maka mua a pau a kekanaka na ke akua. o ke keiki makahiapo o na hanau mua a na holoholona, o na hua mua o ka aina, o ka ia mua, o na oihana mua a ke kanaka a pau, ua hoolaaia hoi na ke akua. pela iho la ke ano o ka noho ana o ka poe kahiko. Ua oleoia, ua nui loa ka ia i ka wa kahiku, a ua pae wale mai ka ia iuka, a ua lilo ka ia i wahie no kekahi ai, a ua lilo kekahi ai i wahie no kekahi ai , a ua paapu ka aina i na kanaka, ua hele ka puaa a helei na meka, hele hoi na hiho a hawele i na kumu pepeiao.

            O ke ola ana o ke kanaka i hele a elemakule a luahine hoi, ua hele ka alu o ua maka a uhi i na papalina, a ma ka laau e kopo ae ai i ka alu o na kama alaila ike mai. Oia hoi ka mea i oleloia he haumakaiole, palalauhala, kau i ha puaneane, o ke ola ia a ke akua. e ninau ia kunuiakea kuikealaikaualani kualii, kikoo, puuone,peleau,Hakooaiau, ehu a me na tausani o keia poe i loaa ka haumakaiole. Ua loaa no ka nui o keia poe i ka wa o kamehameha I.

            ma ka mana alii ko kamehameha noho moi ana ia oahu, a ma ke kiakahi no hoi kana mau auhau a ne kana mau hana aupuni a pau.

            ua oleloia he manawa hao wale ka wa ia kamehameha , a me ka wa loihi mamua aku, aohe nae he maopopo i ka poe opiopio o keia wa, he lohe pepeiao wale no i na makua, me ka ike ole nae i ke kumu o ia mea. penei ke ano o ka hao i ka waikahiko:

            1. Ina e lawe lilo kekahi kanaka i ka hai whine, a ua nui nae ke alohao kela kane i kane wahine, a he kanak nui no hoi o na makamaka, o ke kii no ia o ke kane a me na makamaka a pau e hao i ka waiwai o kela kanaka kaili wahine , in a he alii, pau no i ka hao ia, lilo no ka waa, ak upena, ak puaa, a ine keal waiwai keai waiwai, a ku kohana wale ae no o ke kine wale no. A o ka lilo loa no hoi o ka wahine ia ia ka uku. He hao keia ua ae ia e ka moi, aole ke alii e kokua i ka mea lawe wahien, aka, in a hoi w hoihoi ia mai ka wahine, alaila, hoihoi ia no ka waiwai.

            2. O ka la hana o ke aupuni, ua kukala mua ia e na luna, ua kala ia i ke po a me ke ao a hala kekahi mau la. a no ka hele ole o ke kanaka i ka hana o ke aupuni ua pau kona waiwai i ka hao ia, a i ole o ka pau o ka hale i ke puhia i ke ahi . a oia la ka uku.

            3. Ua hookuu ka moiu i kekahi mau makahiki elua a ekolu paha, e mahi i ka ai, e hanai i ka puaa, a ma ka hapaumi ko ke alii. Ua oleloia na luna nana e hooko ia hana. o na luna oki puea a me na luna ohi ai.

            4. O na auhau o ka loa a me ka poko, na pili ia mau auhau ma ka aina, ma ke ahupuaa, ili-aina a me na ili aina i ai kuponooia iloko o ka mokuaina, kalana a me an okana.

            5. O ka pepehi kanaka, e hoopaiia no i ka make. Hoohaki pepehi kanaka i ke au o kamehameha I. o kaneihalau ka inoa, ua pepehi oia ia mokuhia, a ua make oia maloko o ke kai.

            6. O ka mea aihue, e hoopaiia no oia e ka mea nona ka waiwai, a w ku luna hooko paha. Ina he hao ia no ka waiwai ka uku hoopai. a i ole he make no.

            7.O ke kapu a me ha laa loa o na mea i hoolaaia no he akua. O ka laa i na mea pili kino o ka moi a me naʻlii, oia na kanawai ikaika loa, a o ka makw no ka uku hoopai.

            8. O ko na kahina mau kanawai kehalii, i oi aku mamua o ko ka moi ka ikaika. oai ak mana moi i ke au o kamehameha I.

            o ka aihue, o ka hao wale, o ka wale , oia ka kamehameha mau mea nui i ao aku ai i kona mau keiki a me kona poe kanaka, aole e pono ke hana i l=keia mau mea; mai ike i ka ahui-maia, pu-ko. Pue-uala. puaa a me ka ia a na makaaina@a a lalau wale iho. "He aupuni noi ke kamehameha I." (Aole i pau.)

 

KE KEIKI ALII HESANA

a me bidia samela o bohemia.

Helu 15

 

Ia dasana e lele nei iloko o ka poiuiu o ka lewa lani, ninau iho la o hesana ia ia . "Owai kou inoa e keia kanaka kupanaha? He hoa aloha anei oe a he enemi paha?" Olelo ae la o dasana. " Owau no o  dasana kekahi kauwa hoolohe loa hoi o loko o ke pine daimana." "A i nahea la e hiki au ai kaua i ka piko o ak mauna o kirakasia? oia, aohe ike ia ilio ke ano o ka aina a he pohina o ka ohu wale no kau e ike nei." Olelo hou ae la o  dasana. " ke ike nei au eia kaua maluna pono o kona piko." Aole i hala ae elima paha sekona mahope ihp o ia kamailio ana mai a  dasana; ike ia aku la ko hesana mau papalima e mino aka mai ana ia  dasana ia ia i ku iho ai iʻuna o ka lepo, a i ka piho ponoi hoi o ka mauna o kirakasia. " Kupanaha maoli ka hikiwawe o ko kaua  hiki ana mai nei," wahi i hesana ia  dasana. " Ae, e like me ka pokole a me ka hikiwawe loa o kau olelo kauoha pela no e hookoia ai; in a ma ku hele wawae ana a hiki ia nei elima la alila hiki, ian hoi ma ka lio elua la alaila hiki, aka, i ko kaua lele ana mai nei, aole i hala ae ka minute hookahi, ua hiki mai nei kaua." Hoomaikai aku la o hesans ia  dasana, a kulou hoomaikai mai la no hoi o  dasana ia hesana i ekolu manawa, e like me ke auo mau o ka rula o ke aloha ana o na kauwa o kasimia i na Haku. I ko  dasana nalo anan aku, unuhi ae la o hesana i ka pahikaua a paa ma kona linia, a hele popolei aku la oia i kekahi paia pohaku manoanoa o ka pali, i kahi hoi i hahai ia mai ai ia malaila ka puka, a ka waha hoi o ke ana o na nunui. La hesana e hele nei me ka manao koa a me ka wiwo ole, ua hookuemi hope ia mai la oai i kona ike ana aku i kekahi mai ka wekiu ae o kekahi kuu laau nuio a i ka lewa, a i kona haule ana iho ilalo o ke lepo nakolo aku la ka lepo me halulu ana la o kekahi uhuku pali nui i hanee iho ilalo o na kahawai, a na ia halulu ano e i hoalu aku i ka lana kau malie ana o na manao o na nunui ai kanaka, oiai lakou e hiolanji ana ma na numi keeleiki o lakou.

            Ua makaukau loa ka nioo e ale kohana aku ia hesana: no ka mea, ia hesana na i alawa iho ai ilalo o ka lepo e hulaa ia ae ana na eka mauiu o kahi ana e ku nei, e ke a lalo o ka moo e ekuu ana i ka lepo, a o ke a luna hoi ua pii pololei ae la ia iluna me he kapa pali la e kunihi ana imua o na kaula makani o na mauna. aole i kana mai ka nui, a me ka kaula o ka waha o keia moa a me he mea la o ka mokupuni o koa no paha ke pau ia ia i ke aleia.

Iloko o keia manawa a hesana e ku nei ua hoomakaukau koke ae la ia e oki ae i ke a o ka moo, aka. mamua ae o ka manawa e holo pono ai kana mea i manao ai e hana. ua ale koke ia uku la oia a me ka honua okoa no a pau o kalii ana i ku iho ai. I ko hesana manawa e ku nei i ka wale o loko o ka mo, me he mea la he moana au okoa no, a ia wa oia i kaha make ae ai i kekahi aoao o ka moo me ka pahi ahu me ka ahai ou aku i na huipa pawela a ke ahi, a puka pu mawaho o ka moo, o ka manawa koko no ia i komo mai ai na ahua o loko o ke pine uaimana a kihawhae ae la i ka moo iloko o na apana, he mau tausani a hiki i ka luna ana o hesanan e na lima lauahi o  dasana, a puka iwaho o ka moo, a mahope koke iho no o ko hesana puka ana iwaho huli mai la oia e ana aku i ka loa a me ka laula o keia moo kuopuna, aole nae e hiki, no ka mea, ua hoohoka koke ia mai la kona manao e na akua o loke o ke komo. oiai aole i hala ae hookahi minute mahope iho o ia manawa na pau loa ae la ua moo, nei i ka muka ia e kini o ke akua, e ka lehua o ke akua.

aole loa i keia he kulu koko hookahi kekahi i pake ae maluna o ka mauu, ua pau loa uo a pau i ka mua ia e ke akua. ua lean ia hesans ke kumu kupono e hoomakaala ai i kona mau manao a pau mai na pilikia e ae a pau ana e alo aku ai, no ka mea, ua hoala pono ia mai la kona mau lihilihi a kuku e ka huhu enaena  no kooa komo poo ana iloko o ak opu o ka moo iloko o ka manawa ana i ike ole ai pela iho la ka hoi e haun mai ai in.

             Lalau pono iho la oia i ka pahi kaua a paa pono ae la iloko o kona elima hema.

Ua lohe na nunui i ka halulu o ka moo a me kona ewe ana, n ua noonoo lakou he pilikia kekahi i hiki aku i ka mauna aka, aole nae lakou i manao he kupua e kekahi ma ka honua e hiki ke pepehi i ka moo. E hoonaika mai ana lakou e puka iwaho i ka puka, mamua ae o ak manawa a hesana  i kikoo aku ai i ka maka o ka pahiknua ma ke kumu ka pali phaku, A oa liilii e aku la na mamala pohaku i o a ianei, ao keal mamala a o keia mamala pohaku i maniki ae mai ka pali pohaku mai, ua pau wale no ia i ke apoapo in aku e na akua me ka hakalia ole.

Lohe ia aku la ka leo aon o na nunui he tausani mai loko mai o ke ana o ka mauna kirakasia, a hemo mai la ka pali pohaku ukoa no mai koanpili mua mai, a oia a mai pepe liilii loa o hesana i ka hina ana mai o ua pali pohaku la, ian aole oia e koo ae i ka welau o ka pahi kaua. Lulumi mai la na nunui maluna mai o ka pali pohaku a ma na aoao mai hpoi o hesana Ua haiki loa ku hesana kulana i keia manawa, no ka mea, aole e hiki ia ia ke oki ae i na enemi me ka pali kaua, no ka mea, oia no ke kia e paa ai ka pali i ole ai ia e haule iho maluna on a. Ike mai la o dasana i keia ano kupilikii o ko hesana kulaua o konan lele mai la no ia a hapai ae la i ka pali pohaku e kiola aku ma kahi e aka, he mea ole ka neeu ae, ua kohi iho ia ka mana o ua pali nei. Kauoha ae la hesana ia dasana e hoopaa ae oia la o hesana e hoowa ae ka pono i ka honua malalo o ka pali. I ko dasana an wahi ana ae i ke honua a haule aku la ka pali iloko o ka opu o ka honua, o ko hesana manawa no ia i hoomaka aku ai i ka luku i na nunui . Aka hoi, e like me ko lokou le lehulehu loa e hiki ole ai i ke kino hookahi ke hoomanawanui i ke kaka ana po ka la, nulaila, kanoha he la ia i na kauwa o loko o ke komo e luku aku i ua poe nunui la, aka i mai la lakou. "Ua makaukau mau no makou e hooko i kau mau kauoha, aka , cia, ka hewa, he kanawai keia i kaulia mawaena o makou a me oukeu, aole e hiki i kekahi mea kino uhane. ke halaka me kekahi mea kino uhane. ke hakaka, he mea hilahila loa ia no makou, o ka mea kino koko no me ka mea kino koko ko pono e hakaka pu. E ikaika oe a e koa hoi, oiai na ou la wale no i waho na mau ai keia hana nui. aka e kokua iki aku no nae makou ia ne ma kakahi mea e ae."

            Puka mai la na legionn nunui mailoko mai o ke ana a hooula mai la i na newa a hili mai la i an ihe wela ia hesana , a ua ane wela i ili iho iluna o hesana, aka, ua hoomanawabui loa no oia i ka hakaka ana aku. Lele mai la na pua mana a na kupuna ano nunui a Au ia hesana, ua unuhi i aaku la ua mau pua nei e na kauwa o loko o ke komo. O ke ano o ua mau pua la e hiki no ia lakou houmake koke i ke kanaka iloko o ke @ekona hookahi, a e hiki no hoi i ua mau pua nei ke holoke iloko o ke kino o ke kanak i kanakolu puni iloko o i amanawa hookahi. A no ak mea o ke komo o ke ano o na mea kauwa o loko o ke kumu i ke ano o na mea make a na nunuio, a ina he mau koi kaua kekahi a na nuuui i awili pu ia me ka mana kilokilo kekahi ua kii hikiwawe ia mai la ia e ua poe kino eepa nei.

O hesana kekahi i poina aole oia i kuehuehu ae i ke ala o ka eke hilohilo iloko o ke ea, no ke mea, oia kekahi puu pale o na pilikia o ia ano.

Iloko o keia kaua hoomaha ole ana, ua hoonui hou mai la ko hesana ikaika, a wiliwili ae la oia i ka pahihaua me ka ikaika. Hu ka makaui i kona wiliwili ane, helelei aku la no hoi no hoi na pono o an nunui, me he hua biku la i luia aku e na kikiao makani, uka. no ka pakela nui no o na pilijua, nolaila aole e pau koke ka luku ana. Ma ka puka o ke ana kahi i hoouka ai ke kaua, ua ku paila ia wahi i na kino make, a halana ae la ke koko i na kukila elua ke kiekie mai niai ka ili ao o ka honua Kauoha ae la o hesana i na kauwu o loko o ke komo e hookaawale loa ia na kino make o ua poe nunui nei ma kahi e loa aka, aole i lawe ia aku kekahi hino make i houkahi kapuni ka mamao mai kahi ne i waiho ai, ua pau e ne la no i ka amu ia e ua poe ai kanaka nei, ma hope koke iho uo o ka puke ana aku o ka leo kauoha.

            Ua pau na hapakolu elua o na nunui i ka luku ia , a puka mai la o ogea ke alii na nunui a pau a i mai la. "Heaha la kpou mea e hookahe hala ole nei i ke koko makamae ma ka ili o ka honua me ke kumu ole, a am ka mana hea la oe i hiki mai nei in nei? aole anei ou manao o majo ke alii ikaika o na uhane a pau a me ke kupuna pookela hoi ma kaa honua nei i luku hoomainoino ia e oe ?

             Olelo aku la o hesana. " Aole au i hele la in majo? E ai mau no kuu pahikaua nei, mai ke poo i kela mou opu ino aʻu i pepehi mua ai a i ke poo o ua majo la."

            I ko ogea lohe on a i keia olelo pii koke ae la ka ula kolekole o kona mau maka, a nau iho la ua kui, a mamaua ae o kona manawa i lele mai ai e hahau i kana newa, ua loaa e aku la oia i na niao wela o ka pahi mana kilokilo a hesana, a lele e aku la ke poo a kaawale.  (Aole i pau)

 

Pakele mahunehune. Ua ike iho makou ma kakahi nupepa haole o ke kulanakauhale nei i ka palopala loihi a kauka kilioe i nho a kamaaina ia honolulu neu. Ua kakauia ua palapala la ,a mekiko, a maloko o ia palapala, ua ike iho makpou i kona ola mahunehune ana a ine kona ohana, mai loko mai o na powa a pau ma ko lakou ala. Ua pau aku ko lakou mau  lako no ke hele ana a kow wale iho no an wahi mea e paa aoa i ka ili. Heaha no la ka mea haalele ia hawaii, ka aina nona ka olelo ana, ua mau ke ea o ka aina i ka pono

 

Poino no ka hoi ua akamai. Ma amerka huipoia i ka makahiki i hala, ua make elua baneri kanaka paha, a ua poho eono baneri tausani dala no ka naaupo a me ka he mahena o ka malama ana i ka wila honua a kakou a apalau nei. Aian ua like aku ka heameham o kekahi poe o kakou, alaila, ua make e. Nolaila, o ka malama wale no ka kaou no ka hemahema ae oia ailu, o poha ae auanei, aohe nao ai i ka papea

 

Iwi kohula loihi. Ua hoopaeia aku ma kakahi o na kapakahakai o nu holani he iwiw kohola loihi nona na kapuai i hiki aku i ka kanaawia kumamalima ka loihi. aohe no i kane mai ka loihi o keia kohola. a he mea hou no hoi ka hoopae ia ana aku la ilaila. E pae i hawaii nei loaa ka mea makaikai.